Nogmaals: Tussenstand rechtszaak KABK (Huug de Deugd) – Ranti Tjan

Ranti Tjan, hier in een keramische auto van Filip Jonker, neemt afscheid als directeur van het Europees Keramisch Werk Centrum. © Pix4Profs / Jules van Iperen, 2022.

Het stof is gaan liggen, maar onder de oppervlakte laaien het ongenoegen en de woede op als een veenbrand. Ook bestaat onzekerheid over wat er aan de hand is.

In deze enkelvoudige zaak in eerste aanleg ging het om het verzoek van de Hogeschool der Kunsten Den Haag om directeur Ranti Tjan van de KABK te ontslaan. Tjan met zijn advocaat zaten rechts voor de rechter. Links zat de eisende partij met voorzitter Huug de Deugd van het eenkoppige College van Bestuur (CvB), zijn advocaat en nog een anonieme functionaris.

Vraag is wat de oorzaak is van deze zaak die voor het kantongerecht van de Rechtbank Den Haag op 30 mei 2023 werd behandeld in een zaaltje zonder geluidsinstallatie. Verstoorde persoonlijke verhoudingen? De angstcultuur op de KABK? Een CvB-voorzitter die alle macht naar zich toe heeft getrokken? Een Raad van Toezicht (RvT) die de controle en het toezicht kwijt is? Of een sinds 2022 nieuw bestuursmodel dat niet functioneert, maar niet gerepareerd kan worden?

De RvT ontbrak op de zitting. Dat is geen onbelangrijk gegeven omdat het CvB onder toezicht van de RvT staat. De RvT bepaalt het aantal leden van het CvB. De RvT speelt een cruciale rol in het vormgeven van het bestuursmodel en het toezicht op het CvB, in dit geval Huug de Deugd. De RvT kan ingrijpen als het dat nodig acht.

Kantonrechter Onno van der Burg speelde met verve de rol van de gelouterde rechter die alles al eens had gezien en die uitstraalde zich geen knollen voor citroenen te laten verkopen. Die rol rekte hij op. Hij gaf de indruk moeilijk zijn laatdunkendheid jegens de verdediging te kunnen verbergen. Van der Burg leek het maar een onbenullige zaak te vinden die glashelder is.

Het rechtsgebied waar het om draait is het arbeidsrecht. De kantonrechter kan een arbeidsovereenkomst ontbinden. Tjan was in maart 2023 door het eenkoppige CvB geschorst met behoud van loon. Hij mocht de KABK en zijn kamer niet meer in.

Als grond voor ontbinding wreef de Hogeschool Tjan ernstig verwijtbaar handelen aan. Hij zou de geheimhouding hebben geschonden door in maart 2023 studenten en docenten van de KABK op de hoogte te hebben gebracht van gesprekken met de CvB en RvT waarin hem een afkoopsom van maximaal 70.000 euro was toegezegd als hij met stille trom de KABK verliet.

Het kon zover komen volgens de Hogeschool omdat Tjan in september 2022 in een overleg de ongewenstheid van een eenkoppig CvB ter sprake bracht. Tjan suggereerde voor de toekomst een driekoppig CvB waar hij (KABK), Lies Colman (directeur Koninklijk Conservatorium) en Huug de Deugd (Middelen) deel van uit zouden maken. Vanaf 1989 en tot 2022 had de Hogeschool een tweekoppig bestuursmodel met beide directeuren als bestuurder-faculteitsdirecteur. Dat wordt in een beleidsnota van de Hogeschool uit 2021 beschreven.

Schermafbeelding van slot hoofdstuk 4 uit beleidsnota ‘Het bestuursmodel van de Hogeschool der Kunsten Den Haag herijkt‘ (2021).

In de nota valt te lezen dat het CvB een mandaatregeling kan opstellen om de beide faculteitsdirecteuren bevoegdheden en verantwoordelijkheden te geven. Bijvoorbeeld over het personeelsbeleid en de besteding van het budget.

Huug de Deugd heeft zo’n mandaatregeling niet opgesteld. Dat relativeert het misverstand dat Tjan bij zijn indiensttreding wist waar hij instapte. Dat wist hij niet. Het CvB had binnen het nieuwe eenkoppige bestuursmodel bevoegdheden en verantwoordelijkheden kunnen overdragen aan beide directeuren. Dat deed het CvB niet.

Overdracht lag in de lijn der verwachting omdat het niet voor niets in de nota als onderdeel van het nieuwe bestuursmodel wordt genoemd. Waarom De Deugd dat niet heeft gedaan en waarom de RvT in zijn toezichthoudende taak De Deugd er niet toe heeft kunnen bewegen om via een mandaatregeling bevoegdheden en verantwoordelijkheid over te dragen aan de directeuren is onduidelijk.

Het beeld is gemengd. Tjan heeft het de kantonrechter makkelijk gemaakt door de geheimhouding te schenden over zijn ontslag. Maar de onderliggende reden van het door hem ter discussie stellen van het bestuursmodel is gecompliceerder en minder eenduidig dan op de zitting tot uiting kwam.

In dat eenkoppige CvB-bestuursmodel zit ruimte om beide directeuren zeggenschap over hun eigen faculteit te geven zodat ze als volwaardig directeur kunnen functioneren. Het is in zo’n nieuwe situatie niet onbegrijpelijk dat betrokkenen eraan meehelpen om het nieuwe bestuursmodel te bevragen en te testen. Het heeft zich immers in de praktijk nog niet bewezen. Dat aspect kwam op de zitting niet ter sprake.

Opmerkingen en opbouwende vragen over bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de faculteitsdirecteur en andere stafleden kunnen gezien worden als het helpen optimaliseren van het bestuursmodel. De mandaatregeling kan opgevat worden als een knop waar het CvB aan kan draaien als bevoegdheden en verantwoordelijkheden niet goed verdeeld zijn. Als de mandaatregeling vanwege de eisen die de praktijk stelt wordt toegepast, dan doet het er weinig toe dat het CvB uit een persoon bestaat.

Omdat De Deugd elke discussie over de overdracht van mandaat opvatte als een aantasting van zijn autoriteit, stond beide directeuren nog maar een weg open: het ter discussie stellen van het bestuursmodel zelf dat door De Deugd werd gepersonifieerd.

Vraag is of de RvT De Deugd heeft geprobeerd te bewegen tot billijkheid, redelijkheid en samenwerking. Het is onduidelijk of De Deugd eigenhandig het bestuursmodel heeft gekaapt of heeft gehandeld in volledige samenspraak met de RvT.

Ranti Tjan kan bij een voor hem negatieve uitspraak in beroep gaan. Dan komt er een andere rechter die naar de eis tot ontbinding van zijn arbeidsovereenkomst kijkt. In een beroep zou de rol van de RvT en de betekenis van de mandaatregeling serieuze aandacht moeten krijgen.

Tjan wordt door de Hogeschool nagedragen dat hij eenmaal in een overleg het bestuursmodel ter discussie stelde. De aantijging dat Tjan dat meermalen heeft gedaan is projectie van De Deugd die via de advocaat van de Hogeschool bij de kantonrechter terechtkwam. Het is door De Deugd opgeblazen tot een conflict dat resulteerde in Tjans schorsing en eis om zijn arbeidsovereenkomst te ontbinden. Pas daarna kwam de kwestie van de geschonden geheimhouding erbij dat nu door de Hogeschool als grond wordt gebruikt om Tjan te ontslaan.

Inhoudelijk lijkt er geen reden om Tjan te ontslaan. Tot zijn schorsing in maart 2023 deed hij waar hij voor was binnengehaald. Namelijk rust brengen in een KABK die onder toezicht van de RvT afgelopen jaren enkele keren in problemen kwam.

De KABK is gefragmenteerd en opereert niet als geheel. De richtingenstrijd is tot de haarvaten van de academie doorgedrongen en verpest de sfeer op de werkvloer. De paradox is dat de RvT denkt door een eenkoppige bestuurder te parachuteren, die geen ervaring heeft in de kunst of het kunstonderwijs, het probleem van fragmentatie en verdeeldheid zichzelf oplost. Zodat het probleem op de werkvloer niet hoeft te worden aangepakt.

De zaak Tjan – Hogeschool leert dat het omgekeerde waar is: verdeeldheid en fragmentatie in het bestuur en op de werkvloer zijn door het handelen van De Deugd toegenomen. Is hij daar voor binnengehaald door de RvT? Was het zaaien van meer verdeeldheid de opdracht die de RvT De Deugd gaf? Als dat niet zo is, dan blijkt dat het nieuwe bestuursmodel niet goed functioneert en aangepast moet worden.