Impressies van het Afrika Museum

Eigen foto’s, genomen op 21 juli 2023.

Gisteren 21 juli 2023 bezocht ik het Afrika Museum in Berg en Dal. Het is gelegen in een prachtige bosrijke omgeving in de buurt van Nijmegen. Vlakbij de Duitse grens. Bijschriften en tekstborden zijn tweetalig: Nederlands en Duits. Het is een toeristische streek.

Het museum heeft een binnen- en een buitententoonstelling. Die laatste is gesitueerd achter het binnenmuseum aan de rand van een parkachtig grasveld. Het park is goed onderhouden, maar de gebouwen van de buitententoonstelling minder goed.

Er liepen veel kinderen met ouders rond. Er was ook een groep padvinders die een tent had opgeslagen en door de buitententoonstelling struinde. Onder het uitroepen van verbazing wat ze verkenden. De buitententoonstelling roept aan de hand van Afrikaanse voorbeelden vragen op over familie en gemeenschap. Dat leent zich voor educatie. Voor kinderen voor wat ze zien en proberen te begrijpen, en voor volwassenen als conversatiestuk over eigen gewoonten en vanzelfsprekendheden. De vorm van de educatie toont gedateerd.

Of het komt door de Vierdaagse die in Nijmegen de laatste dag vierde op de Via Gladiola of het aantal bezoekers dat volgens informatie van een suppoost op deze dag hoogstens 50 bedroeg, maar de shop en het café van de buitententoonstelling zagen er niet uit alsof ze in gebruik waren.

Binnen waren vier presentaties te zien. Op de begane grond de vaste opstelling die een divers beeld gaf. Er was hedendaagse kunst die vermoedelijk door de (ex)-conservatoren Paul Faber (Tropenmuseum) en Wouter Welling (Afrika Museum) voor 2012 was aangekocht. Voor het ontstaan van het NMvW (Nationaal Museum van Wereldculturen) in 2014. Werk van hoog niveau.

Opvallend aan de presentatie van de objecten in de vaste opstelling op de begane grond is dat het in de bijschriften onvolledige of onduidelijke informatie geeft over maker, titel, jaartal en andere bijzonderheden. Dat kan beter.

Al met al was het een prikkelende presentatie die de vraag oproept of een museum het immense continent Afrika kan dekken. Opvallend was dat in de tentoonstelling genoemd werd dat Afrika 2000 talen kent, maar in de toelichtingen vooral werd verwezen naar Engelstalig Afrika. Vele Afrikaanse landen zijn niet vertegenwoordigd op de presentatie. Dat kan wellicht ook niet anders.

Dat alles roept de mijmering op of ‘Missiemuseum Berg en Dal‘ geen betere vlag is die de lading dekt. In een video met een compilatie van oude fragmenten werd gesteld dat het Afrika Museum van de Congregatie van de Heilige Geest vanaf de jaren 1950 een missiemuseum is. Dat geeft in presentatie, collectievorming en marketing een duidelijkere focus dan het brede Afrika. Per 1 januari 2025 is door de Congregatie de huur opgezegd aan het NMvW. De uit Afrika afkomstige broeders zijn van plan het museum weer in eigen hand te nemen.

Het valt te hopen dat NMvW en Afrika Museum van de Congregatie na 2025 gaan samenwerken wat expertise en bruiklenen betreft. Zoals gezegd, de voor 2014 verworven hedendaagse kunst die over verschillende collecties is verdeeld verdient het om (af en toe) samen gepresenteerd te worden.

Een Missiemuseum Berg en Dal zou in tijdelijke tentoonstellingen kunstobjecten uit Afrika, Azië, Zuid-Amerika en Oceanië kunnen presenteren. Ook in samenwerking met buitenlandse partners, zoals missiemusea, musea voor kerkelijke kunst (Kolumba Keulen) en etnografische musea.

In het binnenmuseum waren ook een presentatie en workshop over Afrikaanse instrumenten te zien die door Victor Gama is ingericht. Een interessante, kleine presentatie die mooi is vormgegeven.

De tijdelijke tentoonstelling ‘In Schitterend Licht‘ maakt de eigen toelichting niet waar. Het toont niet alleen werk uit de collectie van het Afrika Museum zoals het belooft, maar ook uit de collectie van het Tropenmuseum. Dat valt uit de inventarisnummers af te leiden. Deze tentoonstelling mist focus en schiet alle kanten op. Het lijkt op een haastklus die slecht is uitgevoerd.

Wie eraan hebben meegewerkt wordt niet gezegd. Dat is het geërfde gebrek van het oude Tropenmuseum waar een tentoonstelling als teamwork wordt beschouwd en conservatoren en projectmedewerkers in het colofon niet worden genoemd. Met als gevolg dat het colofon nu wordt gevuld met externe partners en leest als reclame en weinig over het eigen museum zegt.

De vierde presentatie in het binnenmuseum is de oude vaste opstelling op de eerste verdieping. Dat is het kunsthistorisch meest interessante deel van het museum. De paradox is dat deze oude vaste opstelling het meest tijdloos toont. Hier staan de kunstobjecten centraal en worden ze niet zoals in de vaste opstelling op de begane grond tot een plaatje bij een praatje.

Samenvattend, het Afrika Museum is een bezoek waard. Het is verstandig om de weersvoorspelling in de gaten te houden en voor een bezoek een droge, zonnige dag uit te zoeken. Want de buitententoonstelling met beeldenpark, architectonische gebouwtjes en de mooie omgeving is een belangrijk onderdeel van het Afrika Museum.

Binnen is in de vaste opstelling op de begane grond mooie hedendaagse kunst te zien die voor 2012 is aangeschaft. Maar een geheel wordt het niet. Op de eerste verdieping is de oude vaste opstelling te zien die onderhand hetzelfde patina van oorspronkelijkheid en authenticiteit heeft als dat andere Nederlandse Missiemuseum in Steyl. Hoe simpeler, hoe beter. Het Afrika Museum is vol potentie, maar lijkt op dit moment in halfslaap. Het moet wakker gekust worden.