Het Rijksmuseum biedt in zomer 2018 ‘Escape Game’. Is het de geheime formule voor de marketing?

Het Rijksmuseum biedt deze zomer van 7 juli tot 2 september voor het eerst een ‘Escape Game‘ aan. Het spel kan in het museum dagelijks van 10 tot 17 uur gespeeld worden. Het is beleving: ‘Met deze Escape Game beleef je het Rijksmuseum samen op een unieke manier’. Het is groepsgebeuren: ‘Samen met 2 – 5 personen duik je in het spel en ga je als een onderzoeker aan de slag’. Het is een marketinginstrument om millennials (18-30 jaar) het museum binnen te halen, zoals deze toelichting van Amy Schaffman, het hoofd educatie van het Augusta Museum of History verduidelijkt die in haar museum in 2017 een ‘Escape Game’ ontwikkelde.

Bij het Rijksmuseum mag iedereen zonder beperkingen deelnemen of dient een afstandsverklaring (waiver) door deelnemers met mogelijk risico (mensen met hartaandoeningen, angststoornissen, posttraumatische-stressstoornis, licht- / geluidsgevoeligheid of zwangere vrouwen) getekend te worden. Hopelijk vormen de enthousiaste deelnemers aan het spel geen risico voor de overige bezoekers van het Rijksmuseum. Evaluatie in september zal uitwijzen of de gewenste doelgroep in voldoende mate het Rijksmuseum bezocht en hoe andere bezoekers zijdelings dat spel ervaarden. Om niet te zeggen meebeleefden. De paradox is dat musea van nature ontsnappingsruimten zijn uit de drukte van alledag en nu uit marketingoverwegingen een spel aanbieden dat niet alleen de ontsnapping extra thematiseert, maar ook de hectiek van alledag binnenhaalt.

Foto: Schermafbeelding van een deel van bericht ‘Rijksmuseum Escape Game: de geheime formule’ van het Rijksmuseum, Amsterdam.

Zomerprogrammering van publieke omroep met detectives en voetbal is de ambitie voorbij. Waar laat dat de weetgrage kijker?

Update 28 juni 2018: De NPO zet de bijl in de journalistieke programma’s, aldus een bericht in NRC. Er is veel verzet tegen. Programmamakers en kijkers vragen zich af of de NPO gek geworden is. Het ondubbelzinnige antwoord is ‘ja’. Want hoe dwaas is het om te snijden in programma’s zoals ‘Andere Tijden’ of ‘Tegenlicht’ die de publieke taak het best belichamen? Deze politiek van de omroepen roept een variant op de boutade over Frankrijk in gedachten: ‘Een mooi land, maar jammer dat er Fransen wonen’. Zo is het ook met de omroep. ‘Een mooi omroepbestel, maar jammer dat omroepbobo’s er zich mee bemoeien’. Het wordt onderhand de hoogste tijd voor zowel de Haagse politiek als de samenleving om serieus na te gaan denken over het optuigen van een nationale omroep en het opheffen van de omroepen op levensbeschouwelijke grondslag. Het is een achterhaald zuilensysteem dat elders in de samenleving terecht allang verdwenen is. In een serieus en kwalitatief hoogstaand omroepbestel moeten programma’s centraal staan en niet de belangen van omroepen. 

Er moet me iets van het hart over de zomerprogrammering van de publieke omroep. Maar het is als de klacht van een niet-gelovige die zich verbaast over het gebrek aan democratisering en redelijkheid van religieuze organisaties. Dat heeft iets schijnheilig en dubbeltongig. Want ik kijk nauwelijks naar de programma’s op NPO 1, 2 en 3. Actualiteitenrubriek Nieuwsuur en VPRO’s Tegenlicht en reisprogramma’s (Ruben Terlou, Thomas Erdbrink, Stef Biemans) zijn de enige programma’s die ik regelmatig zie. Bij een andere programmering zou dat echter best kunnen veranderen. Maar die verandering zit er voor mij deze zomer niet in, en overigens evenmin in de herfst, winter en lente. Maar in de zomer zet Hilversum de eigen gemakzucht zelfs nog in een hogere stand. Iemand die niks met sportprogramma’s en detectives heeft wordt de zenders afgejaagd.

Want wat is het geval? Op NPO 1 worden van 14 juni tot 15 juli alle wedstrijden van het WK Voetbal in de Russische Federatie uitgezonden. Dat zijn 63 wedstrijden van minimaal 90 minuten. Als daarbij alle voor- en nabeschouwingen en herhalingen opgeteld worden, dan telt dat op tot zo’n 100 uur wedstrijden en tientallen uren beschouwingen. Dat terwijl het Nederlands elftal niet meedoet omdat het zich niet wist te kwalificeren.

Men zou denken dat kijkers die niet van deze tsunami aan voetbalwedstrijden, voetbalbeschouwingen en voetbalnieuws houden een alternatief moet worden geboden. Dat gebeurt ook op NPO 2, maar dat alternatief is niet aanvullend aan voetbal, maar er min of meer een duplicaat van. Ofwel, de consumptie van uren voetbal wordt herhaald met de consumptie van uren detectives. Dat is merkwaardig, want hiermee wordt de weetgrage en nieuwsgierige kijker die geprikkeld wil worden en smacht naar kennis en nieuwe impulsen in de steek gelaten. Door de programmering kiest de publieke omroep voor coma, apathie en onzelfstandigheid.

Van 15 juni tot 15 juli zendt KRO-NCRV namelijk elke avond een detective uit op NPO 2 tijdens de Detectivemaand die deze omroep eens in de twee jaar presenteert. Zoals gezegd, als alternatief voor de grote voetbaltoernooien. In NRC zegt inkoopster Mignon Huisman van KRO-NCRV in gesprek met Wilfred Takken: ‘De gedachte was: mannen voetbal, vrouwen detectives. Maar ongeveer 40 procent van onze kijkers is man’. 

In deze constatering van Huisman komen vier misverstanden samen, hoewel het mogelijk is dat ze beter weet dan wat ze publiekelijk zegt, maar dat toch naar buiten brengt om het gemakzuchtig denken in formats van Hilversum, kijkcijfers, het kostenaspect (‘inkopen’) en gebrek aan creativiteit aan het zicht te onttrekken. Ten eerste dat detectives een alternatief voor voetbal zijn. Ten tweede dat programmering volgens een man/vrouw-verhouding bestaat en niet rolbevestigend en gedateerd is. Ten derde dat de uitzending van een grote hoeveelheid voetbal- en sporttoernooien beantwoord moet worden met een grote hoeveelheid van meer van hetzelfde van een ander genre. Ten vierde dat uit het feit dat in de zomer de omroepen zich in een vakantie-modus zetten dit betekent dat ook de kijkers van juni tot september met vakantie gaan.

Vraag is dat als Britse en Scandinavische detectives dat niet zijn, wat dan wel een goed alternatief voor voetbal is. En dan niet beredeneerd vanuit het commerciële belang van de publieke omroep (reclame inkomsten) of de profilering van de afzonderlijke omroepen, maar vanuit het belang van de kijker. Als het WK Voetbal, Wimbledon of de Tour de France op de publieke omroep in de zomer nou eenmaal tot in de kleinste details moeten worden uitgezonden, wat is dan het alternatief die de niet-sport liefhebbers optimaal bedient?

Te denken valt aan het uitzenden van registraties van podiumkunst (muziek, dans, toneel), klassieke, niet-Engelstalige films, informatieve programma’s (nieuws- en reisprogramma’s, documentaires, programma’s over geschiedenis) of kostuumdrama’s. Amusements- en showprogramma’s die de platheid ontstijgen worden door de publieke omroep vanwege het kostenaspect hoe dan ook nog nauwelijks uitgezonden. Praat- en realityprogramma’s zijn het hele jaar al overvloedig te zien en kunnen in de zomer opgeschort worden.

Mijn verlanglijstje zou de volgende elementen kunnen bevatten die beter aansluiten bij de sfeer van de zomer en de behoefte van de kijker dan de ‘alternatieve’ detectives die de geest niet prikkelen of intelligent onderhouden, maar dempen en in de slaapstand zetten. Het is een programmering met een jaarlijkse cyclus: 1) een filmcyclus van de melancholische Italiaanse regisseur Valerio Zurlini, 2) de beste documentaires en dramaseries van het afgelopen jaar van de Europese publieke omroepen via de EBU (bewerkt en met Nederlandse voice over of ondertiteling); 3) de beste documentaires en dramaseries van het afgelopen jaar van ARTE (bewerkt en met Nederlandse voice over of ondertiteling); 4) geschiedenisprogramma’s zoals The Vietnam War die de Vlaamse VRT wekelijks uitzendt (bewerkt en met Nederlandse voice over) of 5) registraties van podiumkunst waar Nederland in uitblinkt (experimentele en geïmproviseerde muziek, dans, opera, jeugdtheater) zoals de uit het publieke bestel verbannen Concertzender dat voor de radio met muziek doet.

Kunst is kunst, maar ook een wapen waarmee de strijd tegen terreur die van buiten komt en onverschilligheid die van binnen komt gewonnen kan worden. Het is de strijd om de harten en geesten van de eigen bevolking die telt en een positieve impuls kan geven. Met als neveneffect het verstevigen van de nationale identiteit op natuurlijke en niet geforceerde wijze. Media kunnen een opbouwende rol spelen. Niet omdat het educatief is of doelgroepen emancipeert, maar omdat kunst, films of documentaires de kijker een spiegel voorhouden en tot nadenken aanzetten. Dat is in Nederland uitzondering geworden. Nederland mist de vanzelfsprekende, positieve grondhouding tegenover kunst. De zomerprogrammering van de publieke omroep met sport en detectives is daar een akelig herkenningsteken van. Feit dat daar niet eens meer kritiek op komt geeft aan hoever de ambitie van de publieke omroep gedaald is en hoe normaal Nederlanders dat zijn gaan vinden.

Foto 1: Schermafbeelding van een still uit en de aankondiging van ‘The Lovely Month of May; A Documentary by Chris Marker and Pierre Lhomme’ door ARTE.

Foto 2: Schermafbeelding van de aankondiging van een uitzending van de Britse detective Grantchester door KRO-NCRV.

Secularisme is geen vijand, maar beschermende vriend van kerken

Barneveld Vandaag plaatste gisteren het opinie-artikel ‘De ark op drift…’. Het komt erop neer dat kerken niet dwars moeten liggen op ‘de wind van de secularisatie’, maar die recht in de ogen moeten kijken. Met een conclusie over de gewenste opstelling van kerken: ‘Ze sluiten zich niet af voor de wereld om het goed met elkaar te hebben. Deze gemeenten hebben een missionaire drive, die tot hun DNA behoort. Met een grote vrijmoedigheid zoeken ze het gesprek met hun geseculariseerde stadgenoten in een taal die zij verstaan.’ Dit betoog beredeneert met Bijbels jargon en vanuit het perspectief van de innerlijke werking van de kerk dat kerken te winnen hebben bij openheid en contact met de buitenwereld. Dat idee lijkt me terecht en werk ik uit in een reactie die nuanceert wat secularisme is en ik op de FB-pagina bij dit opinie-artikel plaatste.

Als het betoog valt samen te vatten dat secularisatie niet vijandig staat tegenover religieuze of levensbeschouwelijke organisaties, dan kan ik me er in vinden. Het heeft voor religieuze organisaties weinig zin om dwars tegenover de buitenwereld te staan. En daar ook nog eens misnoegd en bitter over te doen.

Vaak wordt vanuit een defensieve en onwetende, maar soms ook vanuit een bewust misleidende houding, in orthodox-christelijke organisaties gesteld dat de politieke filosofie van het secularisme antireligieus of atheïstisch zou zijn. Maar dat is een misverstand, dat jammergenoeg door sommige kerkleiders van orthodoxe snit om kerkpolitieke redenen de wereld in wordt geholpen. Zij proberen het afkalven van hun machtspositie te vertragen.

Het secularisme is een filosofie die alle godsdiensten en levensovertuigingen zonder onderscheid gelijk behandelt. Of daar in elk geval naar streeft, omdat de praktijk achterloopt op de theorie. Traditionele godsdiensten hebben als relicten uit het verleden vaak nog voorrechten waar ze zich krampachtig aan vastklampen en geen afstand van willen doen.

Daarom suggereren sommige kerkleiders dat secularisme de vijand van godsdienst is. Wat dus absoluut niet zo is. Wat wel speelt is dat oude voorrechten de filosofie die streeft naar de gelijke behandeling van alle godsdiensten en levensovertuigingen -inclusief degenen die zich erdoor laten inspireren- in de weg zitten.

De ark kan niet dwars op de buitenwereld staan, maar maakt er onderdeel van uit. Kerkleiders en politici van christelijke partijen zouden er verstandig aan doen om ondubbelzinnig het secularisme te omarmen en zich er sterk voor te maken. Dat moeten ze niet alleen doen vanuit hun principe of geloof, maar juist vanuit hun eigenbelang. Ze moeten naar de toekomst kijken.

In Nederland zijn de verschillende stromingen binnen het christendom stuk voor stuk minderheidsreligies. Zoals uit nationale statistieken valt af te leiden zegt een kleine meerderheid van de Nederlanders zich niet te laten inspireren door godsdienst. Ze zijn ongebonden. Maar die ongebondenen zijn ook weer verdeeld en niet over één kam te scheren. Zo resteert wat religie en levensbeschouwing betreft een mozaïek van minderheden, stromingen en nuanceringen. De grondwet is de verantwoording voor gelijkheid die door de nationale overheid in de praktijk dient te worden gegarandeerd.

Door maatschappelijke ontwikkelingen zoals ontkerkelijking, educatie en emancipatie neemt elk jaar het aandeel af van degenen die zich laten inspireren door godsdienst. In 2015 noemde 16% zich protestant, met de Nederlands Hervormden als grootste subgroep met 6,5%. Dat percentage daalt gestaag. Kerkleiders en politici van christelijke partijen zouden beter dan nu te dienen te beseffen -en naar dat besef handelen- dat ze als vertegenwoordigers van sterk onder druk staande minderheidsgroeperingen in het secularisme geen vijand, maar een beschermde vriend vinden die hun positie ook voor de toekomst garandeert.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘De ark op drift…’ (anoniem) op Barneveld Vandaag, 18 januari 2018.

Overheid, stimuleer naast bezoek Rijksmuseum voor scholieren ook bezoek aan een museum van hedendaagse kunst

Het wordt druk in het Rijksmuseum in Amsterdam. En met 2,26 miljoen bezoekers per jaar is het al druk. Volgens directeur Taco Dibbets in een bericht in Het Parool ontving het Rijksmuseum in 2016 zo’n 150.000 leerlingen ‘in schoolverband’ en ‘daar kunnen volgens Dibbits nog makkelijk 100.000 bij’. Volgens het plan van de formerende partijen VVD, CDA, D66 en CU moet schoolgaande leerlingen ‘tijdens hun leerplichtige jaren’ het Rijksmuseum bezoeken. Er zijn volgens de opgave van het CBS in 2018 ongeveer 2,4 miljoen schoolgaande kinderen in de leeftijd 5-18 jaar. Dat betekent jaarlijks zo’n 184.000 leerlingen die langskomen in het Rijksmuseum. Als een bezoek verplicht wordt gesteld, wat nu (nog) niet het geval lijkt te zijn.

Het is onduidelijk hoe het bezoek van de 150.000 leerlingen in 2016 is samengesteld. Er kan sprake zijn van dubbeltellingen en leerlingen kunnen ouder dan 18 zijn (Pabo). Het jaarverslag 2016 geeft geen uitsluitsel. Het is onwaarschijnlijk dat van de 184.000 leerlingen die volgens het plan van de coalitie het Rijksmuseum moeten bezoeken, 150.000 leerlingen dat nu al doen. Want ze moeten ook uit Oostburg, Vlieland, Vaals of Delfzijl komen. En uit Rotterdam. Het valt niet in te zien dat dat nu al gebeurt. Het is de vraag of er meer of minder dan 100.000 extra leerlingen zijn om die 184.000 te halen. Omdat leerlingen ook de Tweede Kamer moeten gaan bezoeken waarschuwt volgens een bericht in het AD ProDemos -dat rondleidingen in de Tweede Kamer verzorgt- dat door de plannen daar capaciteitsproblemen kunnen ontstaan. ProDemos: ‘De grootste beperking zit nu bij de Kamer zelf, dus de capaciteit zal vooral daar groter moeten worden gemaakt’.

Een bezoek aan het Rijksmuseum is een goede zaak omdat het scholieren in contact brengt met kunst. En overigens ook met de hoofdstad van ons land. Maar er is een nadeel. Ofschoon het Rijksmuseum sinds de recente verbouwing een afdeling 20ste eeuw heeft opgetuigd ligt hier kwalitatief en kwantitatief toch niet het zwaartepunt van het museum. En hoe dan ook stopt de collectie in 2000. De leerlingen van 5-18 jaar komen in het Rijksmuseum dus niet in contact met objecten die tijdens hun eigen leven zijn gemaakt. Zo wordt het er afstandelijk op, welke educatieve programma’s ook worden ingezet om het te verbeelden en te actualiseren.

Het niet verplicht stellen van een bezoek aan een museum van hedendaagse kunst is daarom een gemis. En een gemiste kans. Het is goed dat leerlingen het Rijksmuseum bezoeken, maar dat zou voor leerlingen ‘tijdens de leerplichtige jaren’ aangevuld moeten worden met een verplicht bezoek aan een museum van hedendaagse kunst. Dat is in Nederland geen probleem omdat alle provincies op Zeeland en Flevoland na uitstekende kunstmusea binnen hun grenzen hebben: Groningen, Leeuwarden, Assen, Zwolle, Arnhem, Utrecht, Den Haag en Rotterdam, Eindhoven en Tilburg, en Maastricht. Waar nodig kunnen musea hun collectie verbreden om een goed beeld van de ontwikkeling van de hedendaagse kunst te laten zien. Dat kan via bruiklenen van de Collectie Nederland. Het verdient aanbeveling dat de oppositiepartijen het voorstel van de coalitie aanvullen en verbeteren door te pleiten voor een bezoek aan een museum van hedendaagse kunst.

Foto: Schermafbeelding van deel pagina ‘De 20ste eeuw (1900-2000)’ van het Rijksmuseum.

Petitie tegen Wilders op sociale media toont noodzaak van media-educatie aan

Net zoals mensen een vaar- of rijbewijs moeten halen voordat ze er met hun boot of auto op uittrekken, zou je wensen dat ze een cursus volgen dat ze afsluiten met een examen voordat ze zich op sociale media mogen begeven. Het doel is hun kennis en vaardigheid te verhogen dat dit de kwaliteit van hun uitingen zo ten goede komt dat ze er zelf, hun directe omgeving en de samenleving ook iets aan hebben. Zodat het meer wordt dan een uiting van ongenoegen. Ikzelf heb het voorrecht aan een universiteit afgestudeerd te zijn met een studie media- en filmtheorie, daarnaast een bijvak communicatiewetenschappen, cursussen argumentatieleer en informatie-analyse te hebben gevolgd en werkzaam te zijn geweest als eindredacteur bij een tijdschrift.

Media-educatie is de blinde vlek van de Nederlandse sociale media. Gebruikers hebben meestal geen idee van de basisregels van de journalistiek (Code van Bordeaux), de beginselen van de argumentatieleer (Model van Toulmin) en de logica, de beginselen van de film-, media-, en televisietheorie en -geschiedenis, de beginselen van de narratologie (vertelwijze), de beginselen van de communicatieleer en de informatie-analyse. Aangevuld met elementaire historische kennis, historisch besef, politieke en juridische kennis, talenkennis en algemene ontwikkeling. Zo’n cursus kan niet teveel eisen, het gaat om het bijbrengen van elementaire kennis van genoemde vakgebieden in de hoop dat het niveau van de uitingen op sociale media ietwat toeneemt.

Media-educatie heeft meerdere doelstellingen. Het leert passief de omgang met media en het begrijpen en op waarde schatten van informatie die op ons aankomt en ons vaak overvalt en dreigt te laten verdrinken door de veelheid. Hoe kunnen we het kaf van het koren scheiden? Het leert actief om wat men op sociale media wil vertellen in een passende vorm te gieten. En het leert om daarbij verder te kijken dan onze neus lang is met als doel om maatschappelijk zinvol te opereren. Zodat de burgerzin toeneemt. Een effect van media-educatie is dat het publieke debat op een hoger peil wordt gebracht en de hufterigheid wordt teruggebracht. Vaak een gevolg van zich buitengesloten voelen en uit onmacht gewoonweg niet de juiste bewoordingen weten te vinden voor wat men wil zeggen. Uit gebrek aan nuancering grijpt men dan naar te zware bewoordingen.

De afgelopen 24 uur werd ik op sociale media nog uitgemaakt voor dromer en arrogante ignorant. Wat opvalt is dat zo’n verwijt het hoofdargument wordt en de argumentatie zo goed als vervangt. Hoofdzaak lijkt het ook niet om de ander te willen overtuigen, maar om buiten te sluiten en af te serveren door twijfel te zaaien over diens motivatie. Dat heeft nog weinig met een open debat te maken. Maar alles met een gesloten wereldbeeld. Media-educatie in het basisonderwijs en in het vervolgonderwijs kan dat wereldbeeld helpen openen.

Bovenstaande petitie is een voorbeeld van een ondermaatse uiting op sociale media. Het is in strijd met de regels van een elementaire media-educatie. Zo staat bij de constatering dat Wilders in 1991 een Israëlisch paspoort bezat, maar bij de inleiding dat hij dat nog steeds heeft. Dat spreekt elkaar tegen. Wilders heeft geen Israëlisch paspoort. Dat Wilders zeer loyaal is aan Israël is overvloedig beschreven, zoals hier, maar dat hij in de eerste plaats loyaal zou zijn aan Israël is nooit aangetoond. Het is gebaseerd op geruchten. Omdat de aannames van de argumentatie niet kloppen, mist de conclusie dat Wilders staatsgevaarlijk is elke grond.

Dit zou allemaal niets om het lijf hebben, als dit soort broddelwerk de zinvolle kritiek op Wilders niet in de weg zou staan. Maar deze verbeeldingen versterken eerder de positie van Wilders dan dat ze die verzwakken. Een cursus media-educatie zou petitionaris Frank Zweers kunnen helpen om een goede petitie tegen Wilders op te stellen. Die ik graag zou ondertekenen omdat ik Geert Wilders als een gevaar voor de democratie zie.

Foto: Schermafbeelding van petitie ‘Wilders het land uit’ op petities.nl.

Petitie: Film als vak op school. Nodig, maar onvolledig uitgewerkt

Een petitie aan minister Bussemaker en andere betrokkenen vanuit de organisaties die werkzaam zijn in de filmeducatie vraagt om film een vaste plek in het onderwijs te geven. Dit is een goed initiatief dat alleen 30 jaar te laat komt. In de jaren ’80 werd hetzelfde debat al gevoerd. Zonder resultaat. Nu is het door de toename van sociale media het onderwijs over film en beeldtaal om de mediawijsheid bij burgers te vergroten nog urgenter geworden dan toen. Dus beter laat dan nooit. Bewustwording begint bij onderwijs aan jongeren.

In een toelichting pleiten de initiatiefnemers voor veel tegelijk. Vraag is of het verstandig is om aan te koersen op zowel passieve als actieve filmeducatie: ‘Filmeducatie geeft kinderen en jongeren de kennis, vaardigheden en de mentaliteit om bewegend beeld te onderzoeken en te analyseren, de impact ervan en de invloed op de samenleving te kunnen begrijpen en zelf verhalen te kunnen maken en publiceren.’ Gezien alle mislukte pogingen uit het recente verleden vanwege behoudzucht in politiek en onderwijsveld om filmeducatie een reguliere plek in het onderwijsprogramma te geven lijkt het verstandiger deze keer niet te hoog in te zetten.

Haalbaar lijkt een elementair cursusprogramma dat jongeren door film- en media-educatie mediawijs maakt. Dat kan door de theoretische beginselen van film bij te brengen en te wijzen op de valkuilen van film, televisie en media. Bijvoorbeeld in propaganda en kwesties van privacy en identiteitsvorming. Laat deze petitie niet de verdenking op zich laden een verhulde sollicatie te zijn van de film- en audiovisuele mediasector om de eigen werkgelegenheid te waarborgen. Wie met filmische middelen verhalen wil maken kan dat alleen doen met begrip van de beeldcultuur. Opvallend bij de initiatiefnemers is het ontbreken van de universitaire opleidingen media en cultuur zoals bijvoorbeeld aan de Universiteit Utrecht waar wel degelijk professionele vakdocenten beeld en media worden opgeleid. Dit is een gemiste kans. De petitie schetst zo bewust een onvolledig beeld.

Foto: Petitie ‘Film als vak op school‘ op Petities.nl.

Museum Jan Cunen spiegelt zich aan De Fundatie. Waarom?

Spreekt bestuursvoorzitter Peter van der Steen van Museum Jan Cunen in Oss zichzelf tegen? Hij meent dat een museum voor meer mensen aantrekkelijk gemaakt moet zijn dan alleen deskundigen die kunst echt weten te waarderen. Vraag is wie hij hiermee bedoelt en of 25.000 bezoekers per jaar allemaal deskundigen kunnen zijn. Zo’n museum voor deskundigen bestaat namelijk nergens in Nederland. Mede door de educatieve programma’s is Van der Steens suggestie dat het museum met de rug naar de eigen bevolking stond onjuist.

Van der Steen ziet Museum de Fundatie als voorbeeld, maar vergeet hierbij dat dit museum tamelijk uniek is, meer armslag heeft omdat het in een hoger segment van de museumsector opereert en een veel betere uitgangspositie heeft door de eigen collectie die is gevormd rond de verzameling van Dirk Hannema. Het is ook een weinig logische keuze omdat De Fundatie kiest voor intuïtie en gevoel, terwijl het Jan Cunen Museum zich in de museum- en kunstzinnige vormingssector profileerde met een tegengesteld profiel van kunsthistorische wetenschappelijkheid. Waarom in Noord-Brabant geen logische match gezocht met het Van Abbe Museum of het Noordbrabants Museum? Berust het voorbeeld Museum de Fundatie op meer dan toeval?

Peter van der Steen bedoelt het ongetwijfeld goed en kan als iemand met weinig verstand van beeldende kunst en de museumsector best een goede bestuursvoorzitter zijn. Hij moet ook maar helpen de ellende op te lossen die door toedoen van het Osse college is ontstaan. Jammer is dat hij zijn uitvinden van het wiel als iets opzienbarends en nieuws presenteert. De geldkraan is dicht. Dom geklets maakt het er alleen maar erger op.

Kopen Nederlanders echt zo weinig kunst als wordt beweerd?

‘Van alle inwoners van Europa geven Nederlanders het minste uit aan kunst. Waarom hangen wij liever een Ikea-reproductie aan de muur dan een origineel schilderij?’ Aldus een reportage op radio NPO1. Leve de oh zo culturele Albanezen, Esten, Monagasken, Maltezers, Slovenen, Moldaviërs, Kosovaren, Montenegrijnen, Sanmarinezen, inwoners van Vaticaanstad, Liechtensteiners en Andorrezen die volgens NPO1 allen meer uitgeven aan het kopen van kunst- en antiek dan de Nederlanders. Doen ze dat omdat ze geen IKEA hebben?

Wat te antwoorden op NPO1 over het koopgedrag van ‘de Nederlander’? De constatering zou onderbouwd worden door het Tefaf Art Market Report 2014 dat voor 2013 tot een omzet van de internationale kunst- en antiekmarkt van  €47,4 miljard komt. Het aandeel van Europa is 32%, te weten €15,2 miljard en de omvang van de Nederlandse kunst- en antiekmarkt is daar weer 1% van, zo’n €151 miljoen. Dat roept twee vragen op.

Is de prijs van kunst -of de verkoop van kunst in het topsegment- hetzelfde als interesse of liefde voor kunst? Wat zegt de handelswaarde? Zo kocht ik op de afgelopen PAN een schilderijtje van een Nederlands-Syrische kunstenares voor €950. Tja, dat tikt niet aan tussen al die miljarden. Maar IKEA is het niet. De berekening van de omzet heeft alles te maken met het bestaan van veilinghuizen. Christie’s en Sotheby’s hebben hun belang in Nederland op een laag pitje gezet. Zo veilt Sotheby op 29 januari Vlaamse en Nederlandse kunst in New York. Hoe valt te meten of een Nederlander in China of New York kunst koopt? Of op een beurs in Brussel, Basel, Parijs of Londen? Hoe valt sowieso te onderscheiden of de internationale Nederlander kunst koopt?

Woordvoerder Madelon Strijbos van de TEFAF meent dat ‘de Nederlander’ ‘redelijk voorzichtig’ en ‘redelijk behoudend’ is in het kopen van kunst. De Nederlander zou niet willen pronken met kunst. NPO1 meent dat het ‘niet in onze cultuur zit’. Werkelijk? Daarmee gooit het in een klap de traditie van de 17de eeuw overboord toen iedere Nederlander een schilderij in huis had. Zo gaat de overlevering. Dat was zeker de IKEA van toen?

Ach, het zal zeker waar zijn dat er Nederland weinig kunstverzamelaars kent. Maar hoe komt dat? Zijn de huizen te bescheiden en de muren te klein om kunst op te hangen? Zit het fiscale regime tegen zodat kopen van kunst niet wordt gestimuleerd? Onderscheiden Nederlanders zich liever anders? En elders? Sluiten de galerieën slecht aan op de wensen van de Nederlanders en doen ze te weinig om de drempel te verlagen? Houden Nederlanders eerder van namaak dan van origineel? Staan kunst en kunstenaars mede door de politiek in een slecht blaadje? Schiet het onderwijs tekort zodat de Nederlanders niet goed begrijpen wat kunst is? Aan de in Nederland werkende kunstenaars van binnen- of buitenlandse herkomst ligt het niet, want die zijn van topkwaliteit. Of ligt het aan media zoals NPO1 die Nederlanders niet helpen om kunst te begrijpen of er liefde voor op te brengen, maar het laten bij de constatering ‘dat Nederlanders houden van namaak‘?

Foto: Clara Peeters, ‘SLICES OF BUTTER ON A WANLI ‘KRAAK’ PORCELAIN DISH, A STACK OF CHEESE ON A PEWTER PLATE, WITH A JUG, A FAÇON-DE-VENISE WINEGLASS, A BUN, CRAYFISH ON A PEWTER PLATE, A KNIFE AND SHRIMP ON A TABLE’ . In catalogus veiling Sotheby’s ‘Masters Paintings: Part I‘ op 29 januari 2015 in New York.

Docenten Hermitage in Boterhal Hoorn. Naast het lesgeven

Ontzettend leuk en heel spannend, het expressief tonen van het werk, maar vooral van het groepsgevoel van de 17 docenten voor kinderen van museum Hermitage Amsterdam in kunstenaarsvereniging de Boterhal te Hoorn. De titel van de tentoonstelling luidt ‘alles verhoudt zich tot elkaar’. Veelvuldigheid, kortom. Het gaat om het gevoel van samen en afwisseling dat niet in een thema te vangen valt. Fascinerend nietwaar? Dit gaat over het idee van het bijbrengen van creativiteit door jonge mensen aan jonge mensen. Kan het beter? Het proces, de uitdaging, de expressiviteit, de intentie en het groepsgevoel tellen. Het mengsel uit variatie.

Dit alles doet geen pijn. In de omgekeerde wereld. Evenmin als de bodes van de Tweede Kamer voor even minister zijn. Of de schoonmakers van de bedrijfsruimte aan de bestuurstafel van de multinational plaatsnemen. Of de stand-in in Hollywood voor het bepalen van camera instelling en belichting in de plaats treedt van de ster. De mythe wordt werkelijkheid, en de werkelijkheid wordt mythe. De vorm wordt het alibi voor de inhoud. De museumdirecteur zegent ‘alles’ met haar overdenkingen en ongelofelijke enthousiasme.

Arnhem bezuinigt muziekschool weg in een cultuur van armoede

Gemeente Arnhem trekt de stekker uit de plaatselijke muziekschool. Het Arnhemse gemeentebestuur ziet culturele educatie blijkbaar niet als elementair, als basisbehoefte waarin een gemeente behoort te voorzien. Niemand uit het veld is het er zo te horen mee eens. Maar lokale bestuurders leven in hun eigen logica. Daarom gebeurt het. Een tactiek van bezuinigen, afknijpen en overbodig verklaren. Adieu verzorgingsstaat.

Zo kunnen alle gemeentelijke taken geprivatiseerd worden: onderwijs, reiniging, groenvoorziening, markt- en havendienst, politie, burgerzaken, gladheidsbestrijding, wegenonderhoud, openbaar vervoer, zorg, sociale en culturele voorzieningen. Uiteindelijk kan de gemeenteraad geprivatiseerd worden als de gemeente eenmaal alle taken op afstand heeft gezet. Omdat er niets meer is waarop toezicht gehouden moet worden. Een groot voordeel omdat het een bestuurslaag scheelt. Van lokale bestuurders die niet beseffen wat ze aanrichten.