Europa moet geen afstand houden tot de schermutselingen rond de Krim. Want de internationale rechtsorde is in het geding

Han van der Horst meent in een artikel voor Joop (BNNVARA) van 26 november 2018 dat Europa afstand moet houden tot Oekraïne en Krim. Dit naar aanleiding van de schermutselingen tussen de Russische Federatie en Oekraïne in de Straat van Kertsj, de verbinding tussen de Zwarte Zee en de Zee van Azov. Ik ben het oneens met Van der Horst. Niet omdat Europa of het Westen voor Oekraïne moet kiezen, maar omdat het de internationale rechtsorde moet steunen door de agressor hard terug te fluiten. Mijn reactie bij dit artikel:

De framing van de auteur dat het in deze maritieme uitbreiding van de Russisch-Oekraïense oorlog (2014 – …) gaat om een strijd tussen klein en groot is bezien vanuit een Nederlands en een internationaal, Europees perspectief niet hulpvol. Daar gaat het niet om. Het gaat niet eens om Oekraïne. Wel van betekenis is de internationale rechtsorde en de veiligheidssituatie in Oost-Europa.

Er zijn internationale verdragen (onder meer San Francisco 1945, Helsinki 1975, Parijs 1990, Boedapest 1994) waarin de territoriale integriteit en soevereiniteit van landen wordt gegarandeerd. Maar dat verwordt tot een papieren werkelijkheid als er bij overtreding geen geloofwaardige en krachtige actie op volgt om die rechtsorde af te dwingen. Dat staat op het spel, namelijk de geloofwaardigheid van de internationale rechtsorde.

Om dat vervolg gaat het het dus in deze kwestie van de maritieme oorlog. Zoals dat ook was bij de bezetting en het zogenaamde referendum van de Krim in 2014 door de Russische Federatie die in de niet-bindende resolutie 68/262 van de Algemene Vergadering van de VN werden veroordeeld. Maar het VK en de VS lieten het afweten en hielden zich niet aan hun handtekening onder het Boedapester Memorandum van 1994.

Het gaat er dus niet om of het Westen in een conflict wordt meegesleept, maar of de internationale gemeenschap met verwijzing naar de internationale rechtsorde de agressor -in dit geval de Russische Federatie- tot de orde roept. Als dat niet gebeurt, dan betekent dat een verlaging van het niveau van agressie voor een volgend conflict. Nu hard en duidelijk optreden kan leed in de toekomst voorkomen. De Tweede Wereldoorlog begon in München 1938 en gaf het Derde Rijk het idee dat het de internationale rechtsorde oneigenlijk kon oprekken. Eveneens als het toen niet om het Sudetenland ging, gaat het nu niet om Oekraïne. Maar dat is wel de aanleiding.

Overigens een correctie bij de volgende passage die onjuistheden bevat: ‘Oekraïne kent een grote Russischtalige minderheid die zich senang voelt onder de paraplu van Rusland en discriminatie vreest als Moskou die inklapt. Een en ander heeft geleid tot afscheidingsbewegingen in het oosten van het land, die door Moskou op allerlei manieren worden gesteund. Er is een moeizame wapenstilstand die verdere escalatie voorkomt.’
1. Er bestaat niet per definitie een tegenstelling tussen Russischtaligheid in Oekraïne en het feit dat mensen zich Oekraïens burger achten (etnische Oekraïners) als voorstander van de eenheidsstaat Oekraïne.
2. Volgens de laatste betrouwbare gegevens van de volkstelling 2001 vormen etnische Russen ook in de zogenaamde volksrepublieken Donetsk en Luhansk een minderheid tegenover de etnische Oekraïeners. Die laatsten zijn ongeveer 20% omvangrijker. Het is niet logisch zoals de auteur zegt om een minderheid van zo’n 35-40% etnische Russen het recht op afscheiding te geven of dat zelfs maar als een legitiem onderwerp te beschouwen.
3. Alle feiten wijzen erop dat het conflict in 2014 geen burgeroorlog was tussen burgers onderling, maar een oorlog tussen landen. Te weten de Russische Federatie en Oekraïne. Ofwel, de oorlog is door het Kremlin georkestreerd en niet vanuit de basis gevoed. Op dat laatste wijst ook de uitspraak van de Russische rebellenleider in Donetsk Igor Strelkov die de Oekraïners verweet dat ze niet warm liepen voor de strijd en zich betrekkelijk afzijdig hielden van de pogingen van Russische inlichtingendiensten en strijdkrachten om de oorlog te verbreden. Dat is in 2014 mislukt. Daarbij komt dat de vrij complexe invasie van de Krim niet op het laatste moment of in het najaar van 2013 is voorbereid door het Kremlin, maar in de jaren daarvoor zoals president Putin in een documentaire heeft toegegeven.
4. Het is maar net wat men ‘een moeizame wapenstilstand’ noemt. In de oorlog vallen nog elke dag aan beide kanten doden en gewonden. Een Nederlands publiek zou bij zo’n ‘wapenstilstand’ met dagelijks doden en gewonden waarschijnlijk spreken over oorlog. Of nog eerder voor een snel eind aan de oorlog.
5. Vermeende discriminatie door Russische minderheden in Oekraïne is een ‘talking point’ van het Kremlin dat niet op voorhand voor waar moet worden aangenomen. Tot 2014 waren de relaties tussen de verschillende etniciteiten (‘broedervolkeren’) in Oekraïne prima. Op de Krim hadden de etnische Russen redelijke autonomie, los van Kiev. Het is juist de annexatie van de Krim en de oorlog in Oost-Oekraïne die dankzij het Kremlin tot aanscherping van dat debat over etniciteit heeft geleid. Zonder dat trouwens de scheiding van voor- en tegenstanders van de eenheidsstaat Oekraïne exact langs de lijnen van de etniciteit loopt. Vele Russischtalige Oekraïeners willen niks van de autoritaire Putin weten omdat ze in zijn politiek geen perspectief zien en kiezen (ook om economische redenen) voor Oekraïne.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Europa moet afstand houden van het oude zeer en de nationale sentimenten rond de Krim; De strijdende partijen deugen geen van beiden’ van Han van der Horst, 26 november 2018 voor Joop.

Europese Spelen in Azerbeidzjan dat Aziatisch is. Hoe kan dat?

Vandaag zijn de Europese Spelen in Baku geopend. Tevens de eerste editie van deze spelen. Meer dan 3000 kilometer verwijderd van Berlijn. Ze werden door het Europees Olympisch Comité bedacht waarvan dit land lid is. Wat heeft Azerbeidzjan met Europa te maken? Soms worden Armenië, Azerbeidzjan en Georgië tot Europa gerekend, maar vaker tot Azië. De VN of het Duitse Ständiger Ausschuss für geographische Namen (StAGN) beschouwen Azerbeidzjan als Aziatisch. Het is lid van de Aziatische Ontwikkelingsbank.

Om historische en cultuurhistorische redenen kan Azerbeidzjan niet tot Europa gerekend worden omdat het nooit deel uitmaakte van de Europese ontwikkeling. In 1920 werd het land ingelijfd bij de Sovjet-Unie. Door etnische banden heeft het een speciale relatie met Turkije. Maar ook dat land dat als bijnaam notabene Klein-Azië heeft is niet Europees, maar Aziatisch. Waarom heeft een dictatuur met een bevolking van 96% moslims dat historisch en geologisch niets met Europa van doen heeft de Europese Spelen toegewezen gekregen?

Foto 1: Azerbeidzjan (in rood) ten Westen van de Kaspische Zee en ten Zuiden van de Koema-Manytslaagte.

Foto 2: Verschillende historische afbakeningen voor de grens tussen Europa en Azië.

Vice News: Voorbereidingen voor het beleg van Mariupol

Simon Ostrovsky bezoekt voor Vice News het Zuid-Oost-Oekraïense Mariupol. Om drie redenen is deze belangrijke havenstad een doelwit in de Russisch-Oekraïense oorlog: 1) Vanwege het economisch belang van de lokale industrie; 2) Vanwege het strategisch belang omdat het Rusland een verbinding met de Krim geeft en 3) Vanwege het symbolische belang in de informatieoorlog. Westerse leiders hebben president Putin gewaarschuwd Mariupol niet in te nemen op straffe van strengere sancties en militaire steun aan Oekraïne.

Naar verluidt vormen zo’n 10.000 man reguliere Russische troepen de harde kern van het in Oost-Oekraïne opererende ‘separatistische’ leger dat door Russische officieren geleid wordt. Voor de verdediging vertrouwt de stad van een half miljoen inwoners op het Azov-vrijwilligersbataljon dat buiten de commandostructuur valt en daarom beter geleid wordt dan het Oekraïense leger. Maar het staat in de reuk van rechts-nationalisme.

Als het tot een confrontatie komt dan is een omsingeling door het Russische leger waarschijnlijker dan een frontale aanval. Kroatische vrijwilligers versterken het Azov-bataljon. Pikant omdat de Kroaten in 1995 in een Blitzkrieg met Operatie Storm de Servische Krajina veroverden. De grootste veldslag sinds de Tweede Wereldoorlog die de Kroaten door een goede voorbereiding, goede strategie en bikkelhard optreden wonnen.

Rusland: Mistral-schepen passen niet in militaire doctrine. Dus?

Het beste antwoord op iets wat men niet kan krijgen is dan men het niet meer hoeft. Het Russische leger en de politieke leiding hebben de Franse regering in 2014 onder druk gezet om twee Mistral-helicopterschepen aan Rusland te leveren. Na de annexatie van de Krim door Rusland werd dat door de Franse regering al teruggebracht tot een schip. Dat uitgerekend bij de Krim in de Zwarte Zee inzetbaar zou zijn wat het politiek gevoelig maakte. De levering van de Mistral aan Rusland werd symbool voor de machtsverhoudingen. De druk van de VS en de EU ten gunste van Oekraïne was blijkbaar sterker. Nu zegt de Russische vice-president van het Russische militair-industriële complex Youri Mikhaïlov dat de Mistral niet meer in de militaire doctrine van Rusland past. Een tegenstrijdigheid omdat de Russen gedurende 2014 hun best hebben gedaan de schepen geleverd te krijgen. Wat rest is een rechtszaak over de betaling en een symbolische nederlaag voor Rusland.

Foto: Schermafbeelding van ‘Les Mistral ne correspondent pas à la doctrine militaire russe (responsable)’ op La Voix de Russie.

Steun Kremlin aan Europese extremistische partijen geeft kans op aanpak partijfinanciering

De pro-Oekraïense nieuwszender Ukraine Today laat de kans niet liggen om te wijzen op Europese partijen die door de Russische Federatie worden gefinancierd. Zo werd afgelopen week bekend dat de Russische bank First Czech-Russian Bank het Franse Front National vorig jaar een lening van 40 miljoen euro heeft gegeven. Pikant is de steun van deze partij aan Rusland die tegen de buitenlandpolitiek van de EU in gaat om dit land twee Mistral-helicopterschepen te leveren. Inzetbaar in de Zwarte Zee. Vraag is hoe aanvaardbaar het is dat buitenlandse overheden politieke partijen financieeel ondersteunen zonder daar openheid over te geven.

Vanwege de politieke gevoeligheden dient dit opgepakt te worden op het allerhoogste niveau. Want het is ongewenst en onaanvaardbaar dat van buiten de EU politieke partijen worden ondersteund met als doel verzwakking van de EU. Een onderzoek dat wordt gecoördineerd door EU-voorzitter Jean-Claude Juncker, zijn rechterhand Frans Timmermans en buitenlandcoördinator Federica Mogherini dat de financiering van alle Europese politieke partijen inventariseert is gewenst. Nietsdoen is geen optie, maar grenst aan naïviteit.

Instituties dienen zichzelf te beschermen. De Russische inmenging geeft de EU-commissie de argumenten die tot nu toe ontbraken om de financiering door landen of bedrijven van Europese partijen in kaart te brengen en aan banden te leggen. De aanpak wordt er niet sterker op als alleen naar Rusland wordt gekeken. Westerse wapenfabricanten die met geld Europese politici kopen -zoals bij de JSF- zadelen landen niet alleen op met onnodige producten die ook nog eens te duur zijn, maar beschadigen de democratie. En het vertrouwen erin.

Over de inmenging door Rusland in de interne besluitvorming van de EU bestaat veel misnoegen. De aanpak van partijfinanciering is daarom een eenmalige kans die dankzij president Putin toevallig langskomt. Beperking van en transparantie over de financiering van Europese politieke partijen verdient apart beleid.

Mark Rutte moet niet langer bierdrinken met Vladimir Putin

De Litouwse president Dalia Grybauskaite zei gisteren dat de EU afbreuk doet aan de eigen waarden door de handelsbetrekkingen met Rusland te beschermen. The Baltic Times doet verslag. Ze doelde op de verkoop van een Frans militair Mistral-helicopterschip aan Rusland -mogelijk gevolgd door een tweede- dat het machtsevenwicht in de Zwarte Zee zal beïnvloeden en in strijd is met de Gedragscode voor Wapenverkoop dat de EU in 1998 ratificeerde. Vele criteria zijn er trouwens mee in strijd, maar vooral 6a dat gaat over ‘de steun of aanmoediging van het terrorisme en de internationale georganiseerde criminaliteit’ door de koper. Door zijn inmenging in Oekraïne en z’n andere geheime oorlog in Moldavië is het goed verdedigbaar om president Putin onderhand als de grootste terrorist van Europa te beschouwen. Die verkoop je toch geen Mistral?

De ‘Mistralisatie‘ van de Europese politiek verscheurt de Europese waarden. Het scheidt de onderkruipers van de activisten. Kwartaalcijfers van bedrijven, werkgelegenheid en goedkope kredieten winnen het tot nu toe van samenwerking, solidariteit en een coherente buitenlandse politiek. In een opinieartikel in de NRC constateert Bas Heijne dat al het socializen en bierdrinken met Putin niets opgeleverd heeft. Een diepte-investering van niks. Terwijl ander westerse landen afhaakten en wegbleven in Sochi. Maar Nederland niet. Toen het er echter op aankwam toonde president Putin geen respect voor Nederland en de MH17-slachtoffers. De kruiperige houding en de gedienstigheid van het Nederlandse politieke en economische establishment betaalden niet uit.

Nederland wordt laat wakker. Wie weet hoe snel het weer wegkijkt richting business as usual als opnieuw het tij keert. Maar er zijn positieve signalen. Voormalig Gasunie-voorzitter George Verberg stelt een boycot van gas uit Rusland voor. Nederlands bedrijfsleven en politiek hebben zich jarenlang laten piepelen door Putin. Denk nogmaals aan het beschamende, onwaardige en naïeve bierdrinken van koning Willem-Alexander met Putin in Sochi. Terwijl deze de annexatie van de Krim voorbereidde. Slappe knieën en gebrek aan ruggengraat als gevolg van de influisteringen door Shell, Philips en Gasunie. Geen maatschappelijk protest hielp eraan.

Nederland kan alleen een vuist maken binnen de EU. De Nederlandse krijgsmacht is een schaduw van wat het ooit was. Landen als Frankrijk en Duitsland zijn bedeesd hun handelsbelangen te schaden en staan op de rem om Rusland harde sancties op te leggen. De EU is star en traag, gehypnotiseerd als het spreekwoordelijke konijn dat gevangen zit in de lichtbak. Europese en nationale leiders moeten niet oorlogszuchtig of impulsief zijn, maar de trage besluitvorming en het voor zich uitschuiven van besluitvorming vraagt veel van het geduld en inlevingsvermogen van de Europeanen. De EU lijkt een gedachtestop en een angst om op te treden tegelijk.

Foto: Obrechtstraat Utrecht, 2014  door Lydia van Oosten.

OVSE: Met kettingzaag werd in MH17 gezaagd. Wat is reactie EU?

Waarom zouden geüniformeerde mensen op de rampplek in Oekraïne waar de MH17 is neergekomen met een kettingzaag in de weer zijn geweest om stukken van de cockpit af te zagen en stukken van de romp doormidden te zagen? De Canadese OVSE-woordvoerder Michael Bociurkiw heeft het geconstateerd, maar zegt tegen de BBC het antwoord niet te hebben. Of liever gezegd, hij komt in z’n functie niet met conclusies.

Minister Frans Timmermans zei eerder dat degenen die het onderzoek op de rampplek blokkeren of vertragen de verdenking op zich laden schuldig te zijn. Waarom zouden militairen die de plek beheersen in door pro-Russische separatisten gecontroleerd gebied met een kettingzaag in de weer zijn gegaan als ze niet schuldig waren? Wat deden ze als anderen schuldig waren? Genoeg is genoeg. Pro-Russische separatisten hebben zelfs als onregelmatige strijders alle krediet verspeeld. Afgelopen dagen is dat ruimschoots aangetoond.

Als Europeaan schaam ik me voor de verdeelde EU die niet weet te reageren. Ook vandaag blijft het bij mooie woorden. Lidstaten wijzen naar elkaar en roepen ‘hij eerst’. Frankrijk weigert de verkoop van de Mistral-helicopterschepen op te schorten ondanks het feit dat het het machtsevenwicht in de Zwarte Zee doet verschuiven en in strijd is met de Gedragscode voor Wapenverkoop dat de EU in 1998 heeft geratificeerd. De EU aarzelt, treuzelt, blundert, stottert en houdt zich niet aan eigen beloften. Nu de trein met stoffelijke overschotten in Charkov is gearriveerd zegt Nederland bij monde van minister Timmermans niet tegen strengere sancties te zijn. Nederland kan nu een verschil maken door initiatief te tonen. Is het daar aan toe?

De raadsel van de EU is dat het zich laat chanteren door Rusland dat een BNP heeft dat 1/13 is van dat van de EU en kleiner is dan dat van Spanje. Het Russische gas maakt 0,4% van het BNP van de EU uit, maar lidstaten als Italië, Oostenrijk, Tsjechië, Hongarije of Griekenland laten zich door Russisch geld paaien. Hoe krom is dat voor een EU die zelfvoorziening als strategie heeft, maar zich toch bewust in de armen van Rusland gooit? Wat is de geloofwaardigheid van deze EU nog waard en welk vertrouwen geniet het nog van de Europeanen?

Sancties gaan Nederland iets kosten. Maar een natie is meer dan economie en het belang van Shell, Philips of naar Rusland exporterende bedrijven. Geld verklaart niet alles en bepaalt niet alles. Of het zou zo moeten zijn. Sancties zijn niet in de eerste plaats strafmaatregelen, maar instrumenten die tot doel hebben om de politiek te beïnvloeden. Rusland bedreigt de veiligheid van Europa en moet daarom teruggefloten worden. Omdat tot nu toe niks helpt en militair ingrijpen onmogelijk en onwenselijk is zijn harde sancties het enige wat overblijft.

Foto: Tweet van Michael Bociurkiw. Rampplek MH17, 18 juli 2014.

Petitie aan Frankrijk: Geen Mistral-oorlogsschepen voor Rusland

Update 3 september 2014: Het viel te verwachten en was onvermijdelijk, hoewel de Franse regering te lang tegenspartelde en de schepen toch wilde leveren. VS en EU en uiteraard ook Oekraïne uitten scherpe kritiek op Frankrijk. Maar vandaag haalt Frankrijk alsnog bakzeil. Het Elysée maakte bekend dat het de levering van de Mistralschepen aan de Russische Federatie opschort vanwege de oplopende spanningen in Oost-Oekraïne. 

Het valt niet te verwachten dat Frankrijk twee helicopterschepen aan Rusland levert. Een Mission Impossible van de Franse regering. Vroeg of laat zal het in moeten binden. Zeker als de Oekraïens-Russische oorlog in hevigheid toeneemt en de VS, Groot-Brittannië en Duitsland openlijk de kant van Oekraïne kiezen. Probleem voor Frankrijk is dat grotere landen als de VS of China hun eigen oorlogsschepen bouwen en kleinere landen de dure schepen niet nodig hebben. Rusland blijft over als een regionale grootmacht die technisch achterloopt op het Westen, maar zich militair steeds agressiever opstelt tegenover de buren. Diplomatiek is het pikant dat Rusland een van de Mistral-helicopterschepen vanuit de marinehaven van Sebastopol op de Krim wil laten opereren. Nog steeds Oekraïens grondgebied dat Rusland eerder dit jaar onrechtmatig inlijfde. De internationale gemeenschap erkent dat niet. De petitie roept de Franse regering op af te zien van de verkoop.

De EU heeft in 1998 een Gedragscode voor Wapenverkoop geratificeerd. Alle EU-landen onderschrijven de criteria. Niet valt in te zien hoe de verkoop van de Mistral-schepen aan Rusland regionale gewapende conflicten niet doen oplaaien of de vrede, veiligheid en stabiliteit in de Zwarte-Zee regio dienen. De gedragscode stelt in criterium 5 dat lidstaten geen wapens mogen verkopen aan landen die de nationale veiligheid van bevriende staten in gevaar brengen. Door het tekenen van het associatieverdrag met de EU is Oekraïne een bevriende staat van de EU geworden. Er is nog veel meer te zeggen over de geheime oorlog van Rusland in Oekraïne, maar de hoofdzaak is dat de EU bij de beslissing over de verkoop van de Mistral-schepen haar eigen gedragsregels navolgt. Als het dat doet dan dient de verkoop aan Rusland afgeblazen te worden.

Een optie is om de schepen aan een andere partij dan Rusland te verkopen zodat Frankrijk niet eenzijdig met de schade blijft zitten. Te denken valt aan een constructie waarbij rijkere landen als Japan, VS, Duitsland of Saoedie-Arabië de schepen betalen en ze in bruikleen geven aan een land als Canada dat ze inzet voor een humanitair doel ten behoeve van een supranationale organisatie als de VN. Of wie weet kan een creatief Den Haag zorgen dat de Nederlandse marine betrokken wordt in onderhoud en beheer. Maar dat gaat voorbij aan de politieke onwil van de nieuwe Entente tussen Frankrijk en Rusland om een streep door de deal te zetten.

Foto: Schermafbeelding van petitie ‘France’s Foreign Minister Laurent Fabius: Stop supplying Russia with Mistral-class warships’ voor Avaaz.

Frankrijk verkoopt ‘Mistral’-schepen aan Rusland. Sans gêne

Wat zijn principes waard in de buitenlandse politiek? Zo goed als niets. Landen zetten tegenwoordig het eigen gewin voorop. Nederland heeft de mensenrechten ingewisseld voor economische politiek. Niks nieuws. In elke oorlog verkopen partijen wapens aan de andere partij. Als het maar geld oplevert. Oorlog is een hefboom voor winst. Van sommigen ten koste van velen. Vaak verhuld met een ethisch sausje van politieke praatjes die niks kosten, maar mooi tonen. Het verschil met de verkoop van twee Franse helicopterschepen Mistral aan Rusland is dat het zo ongegeneerd gaat. De Franse regering zoekt geen excuses om 1,4 miljoen euro te cashen en Rusland bruuskeert Frankrijk door te verklaren dat een van de schepen gestationeerd zal worden op de Krim. Dat door Rusland eerder dit jaar eenzijdig geannexeerd werd. Deze inlijving wordt door Frankrijk niet erkend.