Formule van Zomergasten is niet meer van deze tijd. Hoe kan een klassieker vernieuwend zijn?

Ik begrijp niets van de formule van Zomergasten (ZG). Ik kijk er niet naar omdat het me niet boeit. Of het moet een interessante gast zijn die de verwachting wekt iets te vertellen en toe te voegen te hebben. Het merendeel van de gasten voldoet niet aan die verwachting. Daar kunnen zij niets aan doen. Het ligt aan de formule die in 30 jaar halfslachtig en achterhaald is geworden. Vraag is waarom de VPRO de formule tussentijds niet grondig heeft aangepast. Heeft het dat niet aangedurfd omdat het teert op een roemrijk verleden? Het lijkt er sterk op dat dit oude succesnummer wordt opgepoetst vanwege de associatie met de vernieuwende programma’s van de VPRO van ooit. Maar het is een vergeefse poging. Een bijna 30 jaar oude formule die niet wordt aangepast biedt geen vernieuwing, maar een platgetreden pad dat in de jaren al door tientallen gasten is bewandeld.

Toen ZG in 1988 begon was het duidelijk. Gasten laten fragmenten zien en vertellen daar een persoonlijk verhaal bij met als uitgangspunt het fragment. Aanleiding bleef televisie, de fragmenten en de visie van de gast op die fragmenten. Door de jaren heen is het programma van karakter veranderd. Noodgedwongen. Iedereen kan de fragmenten nu op internet opzoeken. Wat ooit nieuw en verrassend was, is nu onderdeel van het historisch geheugen. Per direct oproepbaar. De gast kan er niet op rekenen dat kijkers de fragmenten niet kennen. Daarom is gaandeweg het accent verlegd van de fragmenten en de functie van televisie naar de persoon van de gast. Ooit diende de gast de fragmenten, nu dienen de fragmenten de gast. Wat ooit mediakritiek, een nieuw venster op de wereld en de visie van de gast op de media was is nu Human Interest.

Het gewijzigde karakter draagt het gevaar in zich dat ZG verzandt in een promotiepraatje voor een op het eerste oog niet altijd zichtbaar doel van de gast. De gast gebruikt ZG om zichzelf te profileren. ZG is steeds voorspelbaarder geworden. De fragmenten worden door de gast -soms met een team eigen medewerkers- in een strategische operatie geselecteerd. Met als norm dat fragmenten de marketing, het profiel, de werkzaamheden of dat onzichtbare doel van de gast benadrukken. Dat maakt het saai en educatief. Wie de gast kent, kan de fragmenten voorspellen. Zo staat in de veranderde formule van ZG niet langer het medium televisie centraal (of toevallig moet een mediaspecialist te gast zijn), maar de persoonlijkheid van de gast.

Wat resteert is een hybride formule waarin niets nog is wat het lijkt. Het nieuwe ZG is een variant op de ontwikkelingen van de Nederlandse radio: een praatje en een plaatje. De muziek zit de gast in de weg en omgekeerd. Zo is het ook met ZG. De gast zit de fragmenten in de weg en omgekeerd. Waarbij zowel gast als fragmenten niet optimaal uit de verf kunnen komen. Door de lengte van ZG lijkt het om verdieping te gaan, maar dat is schijn. Het verklaart waarom de krakkemikkig geworden formule van ZG zo weinig kritiek krijgt.

Een en ander roept de vraag op waarom de VPRO niet kiest voor puurheid. Dat kan door beide aspecten uit elkaar te halen en onder te brengen in aparte programma’s. Zodat er weer een puur mediaprogramma met intellectuele pretentie en diepgang (op de manier van Het Blauwe Licht met Ramdas en Sanders) is te zien op de Nederlandse televisie. En de gast in een praatprogramma centraal staat zonder nog fragmenten te tonen.

Foto: Schermafbeelding van deel aankondiging Over VPRO Zomergasten van de VPRO.

Advertentie

Petitie: Geen strandhuizen aan kust Schouwen-Duiveland

Verrommeling van het landschap langs de snelweg waar landschapsarchitect Adriaan Geuze laatst tegen fulmineerde in Zomergasten treft ook de kust. Waarom moet de horizon van een van de meest kwetsbare en karakteristieke Nederlandse landschappen van strand en duin vervuild worden? Er is geen reden voor. Ook niet als dat de winst en het bedrijfsmodel van ondernemers zoals De Stichting Exploitatie Strandhuisjes in Zierikzee dient. In de PZC zegt woordvoerder van deze stichting Jan Roggeband dat er naar strandhuizen vraag is: ’Er is gewoon vraag naar deze vorm van verblijfsrecreatie.’ Het zal wel, goede marketing schept elke vraag, maar daarom hoeft het nog niet gerealiseerd te worden. Laat de lelijk volgebouwde Belgische kust een waarschuwing zijn voor Zeeuwse bestuurders. Laten ze beseffen welke verantwoordelijkheid ze hebben. Toeristen komen naar Zeeland voor strand, duin en zee, en de ongedwongen schoonheid van de ruimte.

Foto’s: Petitie ‘Geen strandhuizen Schouwse kust’. Tekenen kan hier.

Worden de ballen van Eliasson bij CS Rotterdam afgeschaald?

Jeroen Bosch van Trendbeheer is niet enthousiast over de plaatsing van de twee proefballonen van de Deens-IJslandse kunstenaar Olafur Eliasson op het stationsplein bij het Centraal Station van Rotterdam. Hij noemt het een ‘mediocer flutontwerp’ dat vooral in de weg staat. Facebook-pagina ‘Pleurt op met je ballen’ raadt Eliasson aan ervan af te zien: ‘Kijk, die politici van ons zijn niet de meest artistiek danwel architectonisch danwel kunstzinnag onderlegde club, met hen rekenen we bij de verkiezingen wel af. Maar jij gaat niet vrijuit’.

De video toont een proefopstelling die dient om de schaal te meten. Naam van het project is Kissing Earth en de kosten bedragen zoals De Volkskrant schrijft zeker 1 miljoen, mogelijk 1,5 miljoen euro. Het college van Rotterdam is bereid 5 ton bij te dragen, maar Leefbaar Rotterdam zegt nog niet volledig overtuigd te zijn.

Is het erg? Dat valt nog te bezien. Terughoudendheid past omdat er nog geen definitief ontwerp is. Formaat en exacte plek kunnen nog aangepast worden. Onduidelijk is daarom of het hier gaat om de verrommeling van de openbare ruimte waar landschapsarchitect Adriaan Geuze die lid is van de commissie De Bruin die over de plaatsing gaat voor waarschuwt. Verdere leden zijn: Cees de Bruin (voorzitter), Jaap Guldemond (hoofd tentoonstellingen EYE Film Instituut Nederland en voorzitter Sculpture International Rotterdam), Els van Odijk (directeur van de Rijksakademie) en Karel Schampers (voormalig directeur Frans Hals Museum).

Volgens Eliasson gaat Kissing Earth over de vraag ‘Hoe leggen we een verband tussen onze lokale omgeving en globale kwesties?’ Maar voor de critici lijkt het kunstwerk eerder te gaan over de vraag ‘Wat is het verband tussen een internationaal bekende kunstenaar en een lokaal stationsplein?’ waar het antwoord negatief op is. Probleem zoals vaker in Nederland is de procedure die het debat wegdrukt, vervangt en de burger het idee geeft buitengesloten te zijn bij besluiten over de ‘eigen’ publieke ruimte. Zodat zoals in Zomergasten Adriaan Geuze verwoordde een resultaat ontstaat dat niemand echt gewild heeft, maar wel binnen de procedure past.

Knutsels langs de snelweg en de verrommeling van het landschap

Kunst of knutsels? Da’s nogal een verschil. Het eerste kan verrijken, het laatste verarmen of zelfs vertrutten. Dat verschil wordt door Omroep Gelderland om onbegrijpelijke redenen weggepoetst. Alsof kunst en knutsels gelijkgeschakeld kunnen worden. Langs de snelweg is er nog een bijkomend risico: afleiding van het verkeer.

Geknutselde objecten passen in de verrommeling van het landschap dat landschapsarchitect Adriaan Geuze in Zomergasten (VPRO) aankaart. Hij ziet bij Leiderdorp een wereld van troosteloze hallen en loodsen waar geen enkele overheid nog verantwoordelijkheid voor neemt. Eric Smaling (SP) stelt kamervragen aan minister Melanie Schultz van Infrastructuur en Milieu over de teloorgang van de openbare ruimte langs de snelweg in Nederland: ‘Bent u ook zo geschrokken van de opeenvolging van onsamenhangende borden, gebouwen en rommel die de landschapsarchitect toonde van het aangezicht van Leiden/Leiderdorp gezien vanaf de A4?’

Hoe echt is Zomergast Aboutaleb? WeAreChangeRotterdam antwoordt

De Marokkaans-Nederlandse burgemeester van Rotterdam Ahmed Aboutaleb was afgelopen zondag bij de VPRO de eerste Zomergast van 2015. Op sociale media en in mijn omgeving hoorde ik uitsluitend lovende woorden over hem. Op de vraag wat ik ervan vond aarzelde ik, mede omdat ik zijn poseren niet kon aanzien en het programma daarom niet had uitgekeken. Ik antwoordde Aboutaleb een goede burgemeester te vinden, maar tegelijk een niet geheel geloofwaardig persoon die echter wel het tegendeel goed acteert. De vraag is dan wanneer het wezen de schijn overvleugelt en hij echt wordt. Ik geloof dat mijn kritiek niet begrepen werd.

Aboutaleb valt te prijzen voor zijn rechtsstatelijke opstelling. Maar hij handelt zo overduidelijk strategisch in onder meer zijn aanhangen van de islam dat dat ongeloofwaardig toont. Hij zet bij herhaling zijn geloof in en doorbreekt daarmee de scheiding van kerk en staat. Hetzelfde zou van een SGP’er niet gepikt worden, maar hij komt ermee weg. Bij Aboutaleb wordt het door eigen spin en onvoorwaardelijke steun van de gevestigde media juist in zijn voordeel uitgelegd. Hij komt hiermee overeen met zijn rivaal bij de PvdA Lodewijk Asscher.

Ook de vice-premier is een en al doelmatige politieke marketing geworden van wie geen surplus meer rest die eigenheid doet vermoeden en niets toelaat buiten de positionering van het eigen imago om. Zoals zo vaak komt WeAreChangeRotterdam met een portret van Aboutaleb dat tegen de gevestigde mediastroom ingaat.

Ongelijk van Halbe Zijlstra’s cultuurbeleid opnieuw aangetoond

Halbe Zijlstra (VVD) wist hoe het zat toen hij staatssecretaris van cultuur (2010 -2012) was. Zo pretendeerde hij. Bezuinigen op kunst door de overheid kon omdat particulieren en bedrijven in het financiële gat zouden springen. Dat was ‘Een nieuwe visie op cultuurbeleid’ zoals hij dat in een kamerbrief ‘Meer dan kwaliteit, een nieuwe visie op cultuurbeleid‘ van 10 juni 2011 presenteerde. Er is niets van Zijlstra’s plannen uitgekomen, want de markt had weinig behoefte om in het gat te stappen dat de overheid bewust liet ontstaan. Er werd al in 2010 door vele kanten voor gewaarschuwd dat hij het bij het verkeerde eind had. Het was niet meer dan blufpoker en nattevingerwerk zonder onderzoek waar de VVD’er zich op baseerde. Op weg naar de volgende functie zonder verantwoording af te hoeven leggen voor zijn miscalculaties. Met rampzalige gevolgen.

Vandaag wordt de onjuistheid van Zijlstra’s beleid opnieuw bevestigd. Daan van Lent citeert voor NRC uit het morgen te verschijnen tweejaarlijkse rapport ‘Geven in Nederland’ van het Centrum voor Filantropische Studies aan de VU: ‘Giften aan cultuur zijn sinds 2011 verder teruggelopen. (..) De daling is opmerkelijk, omdat de overheid in 2011 besloot fors te bezuinigen op cultuur en een beleid inzette dat instellingen juist meer geld zouden moeten aantrekken uit de particuliere sector. (..) De daling komt vooral door sterk dalende sponsorgelden. De onderzoekers geven daarvoor geen verklaring. Maar uit jaarverslagen van culturele instellingen bleek vorig jaar al dat musea, orkesten, toneel- en dansgezelschappen bij bedrijven merken dat deze sinds de recessie de hand op de knip houden en bovendien geen zin hebben om in het gat te springen dat de overheden hebben laten liggen liggen.’ Nogmaals, het was voorspeld dat het zo zou gaan.

Het is dus allemaal nog veel erger dan wat Zomergast Johan Simons in 2013 zei: ‘Onze vorige staatssecretaris van Cultuur Halbe Zijlstra die zei dat hij blij was dat hij geen verstand had van kunst, want dan kon hij heel makkelijk snijden. Ik weet niet of er überhaupt bezuinigd moet worden, daar zijn ook andere stemmen, maar de manier waarop die man omgegaan is met ons kunstenaars neem ik hem zeer kwalijk en zal ik hem ook altijd kwalijk nemen. Het gaat niet aan dat iemand die staatssecretaris van Cultuur is dat durft te zeggen, terwijl een staatssecretaris van Cultuur het hoort op te nemen voor cultuur. Ook al krijg je als opdracht om te bezuinigingen dan moet je dat serieus uitleggen. (..) Je kunt toch niet zeggen als je een ministerie onder je hebt blij te zijn niet zoveel verstand van kunst te hebben om makkelijker te kunnen snijden. (..) Ik vind het respectloos beleid. We hebben te maken met een regering die redelijk respectloos met de kunst omgaat.’

De VVD is de oorzaak voor de recente kaalslag op cultuur en heeft dat in de afgelopen jaren voorbereid en vormgegeven. Eerst binnen de VVD-fractie bij monde van cultuurwoordvoerder Han ten Broeke, in 2010 door VVD-informateur Ivo Opstelten in het regeerakkoord en in de uitvoering door staatssecretaris Halbe Zijlstra. Een toelichting bij het rapport ‘Manifestaties van de vrijheid des geestes’ van de Teldersstichting claimde de eigen verdienste: Omdat cultuur en sport voor de gemiddelde burger vrijetijdsactiviteiten zijn, vormen van vermaak, rijst de vraag hoe de gewijzigde taakopvatting van de overheid op de terreinen van cultuur en sport zich verhoudt tot de liberale staatsopvatting. Voor de VVD is cultuur een vorm van vermaak. Dan is blijkbaar alles geoorloofd om de burgers wat op de mouw te spelden en slecht doordacht beleid voor te zetten.

Foto 1: Schermafbeelding van hoofdstuk ‘1.5 Geven aan cultuur’ uit kamerbrief ‘Meer dan kwaliteit: een nieuwe visie op cultuurbeleid’ van Halbe Zijlstra (2011).

Foto 2: Pieter Bruegel de Oude, ‘Luilekkerland’ (1567). Collectie: Alte Pinakothek, München.

Johan Simons ziet bij regering geen respect voor kunst. Zijlstra!

Theaterregisseur Johan Simons was gisteren Zomergast. Veel over taal, acteren, kunst en cultuurbeleid. Door en door Nederlands kijkt-ie toch naar Nederland met een frisse blik. Hij werkte eerder in Gent en is voor vijf jaar aangesteld als intendant bij de Münchner Kammerspiele. Hij ‘moet’ nog twee jaar en studeert nu Dantons Tod van Georg Büchner in. Met Pierre Bokma die heerlijk ‘lelijk’ mag spelen om tot de kern te komen. Straks.

Johan Simons is een grote geest met het hart op de juiste plek. Hij weet zonder het ingewikkeld te maken de essentie te pakken, en schakelt moeiteloos van hoog naar laag. Interviewer Wilfried de Jong bood Simons volop ruimte voor dat laatste, maar kon Simons in dat eerste niet volgen en zat daar Simons in de weg. Zoals bij de openingsverklaring van Simons aan de hand van zijn keuze voor een fragment van Coetzee en Kayzer en de onmogelijkheid van het interview. De Jong pikte dat totaal niet op en maakte het in zijn ongeduld plat.

Interessant en bevlogen werd het toen Simons over het Nederlands kunstklimaat en het regeringsbeleid kwam te spreken. Zie Uitzending Gemist na 2 u, 36′, 24”. Het is de wereld van het niet meer serieus nemen van kunst. Net als in Italië is een deel van de kunst ook in Nederland door de vorige regering verdacht gemaakt:

‘Onze vorige staatssecretaris van Cultuur Halbe Zijlstra die zei dat hij blij was dat hij geen verstand had van kunst, want dan kon hij heel makkelijk snijden. Ik weet niet of er überhaupt bezuinigd moet worden, daar zijn ook andere stemmen, maar de manier waarop die man omgegaan is met ons kunstenaars neem ik hem zeer kwalijk en zal ik hem ook altijd kwalijk nemen. Het gaat niet aan dat iemand die staatssecretaris van Cultuur is dat durft te zeggen, terwijl een staatssecretaris van Cultuur het hoort op te nemen voor cultuur. Ook al krijg je als opdracht om te bezuinigingen dan moet je dat serieus uitleggen. Dus ik voel me als Nederlands kunstenaar echt geraakt. (..) Je kunt toch niet zeggen als je een ministerie onder je hebt blij te zijn niet zoveel verstand van kunst te hebben om makkelijker te kunnen snijden. (..) Ik vind het respectloos beleid. We hebben te maken met een regering die redelijk respectloos met de kunst omgaat.‘ De VVD is de kwade genius.

Schermafbeelding van Zomergasten 2013 met Johan Simons, 18 augustus 2013.