D66 acht de tijd rijp om een paar kroonjuwelen op te poetsen. Volgens een bericht in De Volkskrant dient D66-kamerlid Gerard Schouw twee voorstellen in tot wijziging van de Grondwet. Het gaat om de gekozen burgemeester en de gekozen commissaris van de koningin. Schouw wijst erop dat Nederland als enig land in Europa geen gekozen burgemeester kent. Nu worden burgemeester en commissaris door de kroon benoemd.
Het districtenstelsel laat Schouw deze keer liggen. Juist dat zorgde in 2005 in de Eerste Kamer voor een nederlaag van D66. Toenmalig minister Thom de Graaf probeerde een nieuw kiesstelsel in te voeren dat zo slecht uit te leggen was dat-ie daarvoor geen enkele steun kreeg. Niet alleen de toenmalige coalitiepartners binnen Balkenende II VVD en CDA waren kritisch, maar ook binnen D66 bestond oppositie tegen het kiesstelsel van De Graaf. Tegen de gekozen burgemeester was de kritiek niet gericht, maar dat sneuvelde ook.
Al lange tijd is een meerderheid van de bevolking voor de gekozen burgemeester. Immers de bestuurslaag die het dichtst bij de burgers ligt. Daarom is het verstandig van D66 om hier te beginnen met de hervorming van het kiesstelsel. Al vanaf haar ontstaan staan voorstellen voor staatsrechtelijke vernieuwing aan de basis van D66. Omdat de directe verkiezing van de minister-president nu geen voldoende steun krijgt heeft D66 vermoedelijk naast de gekozen burgemeester gekozen voor de gekozen commissaris om het volume te geven.
De vraag is interessant waarom D66 de vernieuwing weer op de agenda zet. Zijn de wonden van 2005 pas nu geheeld? Sinds 1998 is D66 als sociaal-liberale partij op de bres gesprongen voor vrijheden, grondrechten, secularisatie, pluriformiteit en individualisering. Maar het heeft de inperking van de burgerrechten en de toenemende staatsmacht niet kunnen tegenhouden. Met name kamerlid Boris van der Ham en in Europa Sophie in ’t Veld en Marietje Schaake zijn vertegenwoordigers van deze progressieve stroming. Huidig strijdperk is het internet waar D66 de hete adem van de Piratenpartij in de nek voelt. De steun van partijen voor de ACTA en de informatievrijheid op internet volgt uit hun opstelling tegenover de gevestigde macht.
Maakt D66 een nieuwe start door de staatsrechtelijke vernieuwing op de agenda te plaatsen? Wellicht in de hoop om een maatschappelijk debat op te starten dat aantoont of invoering van het districtenstelsel of de afschaffing van de Eerste Kamer een kans maken. Strategisch loopt D66 het risico dat in de beeldvorming de progressiviteit van Van der Ham, de vernieuwing van Schouw, het Eurocentrisme en Wilders-bashen van Pechtold en de economische degelijkheid van Koolmees te veel gemengde signalen afgeven. Zodat een electorale focus ontbreekt. Maar het tekent ook de ideeënrijkdom van een partij met een vrijzinnige kern.
Foto: Cartoon ‘Thoms Kiesstelsel‘ van Tom Janssen over optreden Thom de Graaf in 2005
George Knight 