Winkeldrukte in Wenen: de gouden zondag (1893-1960)

Winkeldrukte op wat in Duitstalige landen de gouden zondag, Der Goldene Sonntag, wordt genoemd. In de tijden dat winkels doorgaans op zondag dicht waren. Het is de zondag voor Kerstmis. Uiteraard was de openstelling ter profijt van handelaars en winkeliers. Met medewerking van mensen die graag collectief in de rij staan en zich in drukke winkels en warenhuizen begeven. Het fenomeen Black Friday is niks nieuws. Het katholieke Oostenrijk kreeg in navolging van Berlijn vanaf 1893 ook een gouden zondag, aldus een bericht van het Wien Museum. En zelfs een zilveren zondag, een week eerder. En vermoedelijk vanaf 1933 zelfs een koperen zondag, nog weer een week eerder.

In 1960 vond voorlopig de laatste gouden zondag plaats in Wenen. Onder druk van het katholieke volksdeel en de socialistische gouverneur van de provincie Wenen Franz Jonas. Er was uit deze kringen al eerder kritiek op geuit. Ter compensatie werden de openingstijden op zaterdag uitgebreid. Zodat de Oostenrijkers hun zilveren en gouden zondag inwisselden voor een zilveren en gouden zaterdag. Want inkopen moeten worden gedaan. Zo geloven ze.

Foto 1: ‘Goldener Sonntag im Kaufhaus Gerngross auf der Mariahilfer Straße, 18. Dezember 1960, Foto: Votava / Imagno / picturedesk.com’. Collectie: Wien Museum.

Foto 2: ‘Auch am „Silbernen Sonntag“, dem vorletzten Sonntag vor Weihnachten, konnte in Wien eingekauft werden, hier am 11. Dezember 1955 auf der Mariahilfer Straße, Foto: Votava / Imagno / picturedesk.com‘. Collectie: Wien Museum.

Advertentie

Waarheen met de binnensteden? Leegstand en horecaïsering. Ziet het openbaar bestuur de urgentie?

Leegstand in de binnensteden. Het is al een kleine 10 jaar aan de gang. Zoals in Groningen en andere steden. Wellicht op Utrecht, Amsterdam en een enkele stad na. Wat doen de lokale overheden om winkels die soms al tientallen jaren bestaan te helpen? Uiteraard kan het openbaar bestuur de bedrijfsvoering niet overnemen. Die kennis heeft het niet en het is geen kerntaak. Maar wel kunnen gemeenten bijsturen met het parkeerbeleid, openbaar vervoer, het verlagen van gemeentelijke belastingen of het aantrekkelijk maken van de binnenstad.

De voorkeur van de consument is veranderd en door de crisis heeft die sinds 2008 minder uit te geven. De webwinkels zijn in opkomst. Beseffen lokale overheden voldoende wat een verarming het is als goed geleide en gediversificieerde winkels hun deuren moeten sluiten? Winkels zijn net als kerken, industriële gebouwen, voetbalstations of publieke omroepen cultureel erfgoed. Niet alles hoeft bewaard te blijven om doorgegeven te worden aan de volgende generatie, maar nu lijken steden door winkelsluitingen door de bodem te zakken.

Horecaïsering van de detailhandel is hetzelfde spookbeeld als leegstand. Dat laatste is minder verhullend dan de ontelbare espressobars, broodjeszaken, cafés, kroegen, fastfoodzaken, kiosken en koffiehoeken in elke gevestigde detailzaak die steden overspoelen met voedsel en drank. Wat nu ontbreekt is dat de steden de urgentie inzien en constateren dat horecaïsering en leegstand twee aspecten van hetzelfde probleem zijn.

Colleges en gemeenteraden dienen te beseffen dat zowel het evenwicht tussen soorten detailzaken als het tegengaan van leegstand essentieel is om de binnensteden leefbaar te houden. Als de lokale politiek zegt dit serieus te nemen, dan dient het te handelen. Niet door nieuwbouw of grootse vastgoedprojecten, maar door gunstiger voorwaarden te creëren voor de traditionele detailhandel. Dit beleid dient ook niet door een wethouder Economie, Vastgoed of Woningbouw, maar door een wethouder Cultuur gecoördineerd te worden.

Bepaal een bovengrens voor het aantal horecazaken en verzin een list die de ondernemingszin van de VVD combineert met het sociale gezicht van de PvdA en de culturele belangstelling van D66. Maak afspraken met verhuurders en nodig kunstenaars, designers, allochtone of jonge ondernemers uit om horecaïsering en leegstand van binnensteden niet verder te laten toenemen. Ontwikkel een langetermijnstrategie van generieke maatregelen om die voor de toekomst terug te dringen. Consumeren en vreten is een lege, hoewel intens populaire bezigheid, maar hier gaat het om het kopen van primaire levensbehoeften. Ook dat is cultuur.