Facebook en De Volkskrant passen op uiteenlopende wijze de journalistieke code verkeerd toe

Media Matters roept CEO van Facebook Mark Zuckerberg uit tot de ‘misinformer‘ van het jaar 2017. De multinational die steeds weer beterschap belooft in het opkrikken van het journalistieke gehalte, het minimale doet om er mee door te kunnen, maar uiteindelijk te weinig levert. Facebook neemt geen verantwoordelijkheid en kan daar onvoldoende op aangesproken worden. Facebook is de op en top verspreider van nepnieuws. Op de Facebook-pagina van De Volkskrant ontmoeten multinational en Nederlandse nieuwsmedium elkaar.

Maar waar Facebook te weinig journalistieke traditie heeft of zich daartoe wenst te bekeren, heeft een traditioneel nieuwsmedium als De Volkskrant te veel journalistieke code. De Code van Bordeaux uit 1954 legt de journalist op ‘op faire wijze te werk te gaan’, op hoor altijd wederhoor te geven. Maar deze ‘faire wijze’ wordt valkuil en hinderlaag voor de traditionele journalistiek als wederhoor voornamelijk nepnieuws toevoegt. Hoofdredacties zouden niet deze ‘faire wijze’, maar de eerbied voor de waarheid voorop moeten zetten.

Mijn reactie bij dit FB-bericht: ‘Facebook en De Volkskrant ontmoeten elkaar in het verspreiden van nepnieuws. Ze hebben helemaal niks geleerd in 2017. Facebook, de internationale misinformer van het jaar, en De Volkskrant de Nederlandse misinformer van het jaar. Is het onderhand geen tijd voor andere beleid, beste hoofdredactie van de Volkskrant? Neem de kerstdagen de tijd om diep na te denken. Om dit soort nepnieuws van en over Baudet in 2018 te vermijden. Zo kan 2018 het jaar worden dat De Volkskrant een kwaliteitsslag maakt, vals van echt nieuws onderscheidt en beseft dat de journalistieke code uit 1954 met de doodlopende weg van het enerzijds-anderzijds in 2018 niet meer ongewijzigd toegepast kan worden.‘

Foto: Schermafbeelding van deel FB-bericht van De Volkskrant met eigen reactie, 23 december 2017.

Advertentie

NOS Journaal de fout in met alternatieve feiten over Oekraïne. Waarom gaat het mis?

De hedendaagse nieuwsconsument kan breed georiënteerd zijn. Met wat talenkennis, historische kennis en een dosis nieuwsgierigheid kunnen de nationale nieuwsmedia voor veel internationaal nieuws overgeslagen worden. Want waarom de NRC, De Volkskrant, Trouw of de NOS geraadpleegd als ze verwijzen naar dezelfde media die in real time thuis online te raadplegen zijn? Met het nadeel dat ze daarmee 1 of 2 dagen en voor kranten in het weekend zelfs 3 dagen achterlopen op de primaire bron die rechtstreeks te raadplegen valt.

Wat een nationaal nieuwsmedium waarde geeft is verslaggeving over nationaal nieuws dat regio’s overstijgt, analyse van het belangrijkste internationale nieuws en de ontsluiting van kleine taalgebieden en moeilijk te bereiken regio’s. Om economische redenen bezuinigen Nederlandse media op hun correspondentennetwerk zodat dit voordeel steeds meer wegvalt. Wie iets wil weten over Mongolië, Groenland, Siberië of andere verre gebieden moet op zoek naar primaire bronnen of Engelstalige platforms die informatie over zo’n land geven.

Kortom, de uitgangspositie van een nationaal nieuwsmedium is lastig. Een deel van de goedgeïnformeerde nieuwsconsumenten laat het links liggen omdat het sneller en zonder selectie vooraf zelf feilloos online de bronnen van het nieuws weet te vinden. En daar duiding aan weet te geven. Maar een ander deel van de nieuwsconsumenten is door gebrek aan tijd, kennis, inzicht of interesse voor de informatievoorziening en de duiding van het nieuws wel afhankelijk van de nationale nieuwsmedia. Deze splitsing maakt het voor een nationaal nieuwsmedium lastig om de goede toonhoogte te vinden en een gemiddelde nieuwsconsument op de juiste manier aan te spreken. Want de ene nieuwsconsument weet veel te veel en de andere te weinig.

Feitelijk is dit het failliet van het idee van broadcasting dat steeds meer vervangen wordt door op specifieke doelgroepen gerichte informatie, narrowcasting. Technisch en economisch is dat bereik mogelijk geworden. Maar dat doelgroepenbeleid kent het nadeel van de isolatie die door de opgang van de sociale media steeds manifester wordt en als een bijna niet meer weg te poetsen nadeel wordt gezien. Op sociale media zijn in zichzelf gekeerde reservaten ontstaan waar nieuwsconsumenten gevoed worden door algoritmen die steeds weer de eigen voorkeur herhalen. Ze verkeren nog uitsluitend met gelijkgestemden. Nieuwsconsumenten die het eigen gelijk bevestigd willen zien worden niet meer uitgedaagd om verder te denken en dat gelijk ter discussie te stellen. Verbinding van groepen is de opdracht van actuele broadcasting. Nieuwsvoorziening is middel en doel, maar bevat ook een gratis cursus burgerschapskunde, integratie en staatsinrichting.  

Nationale nieuwsmedia hebben dus een verantwoordelijke taak die ook educatie omvat. Gisteren viel ik van mijn stoel van verbazing vanwege een item van 20 seconden over Oekraïne in het NOS Journaal van 20.00 uur dat presentator Rob Trip voorlas. Het begon zo: ‘Voor het eerst in maanden vechten Oekraïense militairen en pro-Russische separatisten weer tegen elkaar’. Deze zin zit er volledig naast en licht de nieuwsconsument foutief voor. Wie ook maar zijdelings de berichtgeving uit Oost-Oekraïne volgt weet dat het aantoonbaar onjuist is dat afgelopen maanden de oorlog heeft stilgelegen. Al sinds voorjaar 2014 is het het strijdtoneel van felle gevechten. Die zijn nooit geluwd, met elke dag doden of gewonden aan Oekraïense kant. En aan de andere kant evengoed. Dat valt door de redactie van het NOS Journaal met een eenvoudige check na te gaan.

Als er de afgelopen maanden op een buitenlandse missie type Uruzgan zoveel Nederlandse militairen zouden zijn gesneuveld als Oekraïense militairen in de oorlog met de Russische Federatie, dan zou de Nederlandse pers moord en brand schreeuwen. Het lijkt er sterk op dat de redactie van het NOS Journaal inzicht, detailkennis, journalistieke nieuwsgierigheid en gewoonweg belangstelling mist om een item van 20 seconden over Oekraïne anders dan plichtmatig af te handelen en van een tekst te voorzien die de lading dekt. Dit is een schandalig gebrek aan journalistiek vakmanschap van het NOS Journaal dat er met de pet naar gooit.

Het correspondentennetwerk van de NOS is ongelijk van kwaliteit en dat heeft zijn weerslag op de teksten die de presentator in de mond gelegd krijgt. De vaste Moskou-correspondent David Jan Godfroid covert sinds 2012 met incidentele uit Nederland ingevlogen reporters als Gert-Jan Dennekamp Oekraïne en blijft een zorgenkindje. Over Godfroid schreef ik in 2015: ‘De opstelling van David Jan Godfroid is een blamage voor de Nederlandse journalistiek en zijn reportages zijn ondermaats. Ze verklaren niet en voegen niets toe aan wat we al weten. (..)  Godfroid veronachtzaamt actuele bevindingen en lijkt geen stelling te durven nemen in deze oorlog. Vreest hij voor zijn hachje in Moskou of heeft hij zich in Moskou een Russische bril aangemeten waardoor hij niet helder ziet wat er in Oekraïne gebeurt? De NOS zou er verstandig aan doen Godfroid niet meer richting Oekraïne  te sturen en tijdelijk een geschikte correspondent in Kiev te stationeren.’ En in 2014 schreef ik over de twee journalisten: ‘Omdat NOS-journalisten David Jan Godroid en Gert Jan Dennekamp elk analytisch talent ontberen en weinig politiek inzicht hebben houden ze zich per definitie op de vlakte als het om duiding gaat. Ze verschuilen zich in nietszeggendheid achter hun in Hilversum bijgespijkerde valkuil van hoor en wederhoor wat hun als idee van evenwichtige journalistiek is bijgebracht.‘

Terwijl er kritiek is op president Trump die alternatieve feiten tot leidend begrip in zijn beleid maakt en media zich schrap zetten om dat te corrigeren gaat het NOS Journaal uit onbenulligheid, kwaadwilligheid of gewoon desinteresse de fout in. Zelfs voor de gemiddelde nieuwsconsument is het een ABC-tje dat de Oekraìens-Russische oorlog in de afgelopen maanden niet geluwd is en de zogenaamde pro-Russische separatisten in Donetsk en Loehansk al sinds zomer 2014 ‘opgeruimd’ of vervangen zijn door reguliere Russische militairen of lokale pionnen die als window dressing dienen en vanuit het Kremlin aangestuurd worden. Bij het Journaal woedt bij items over de Russische Federatie of Oekraïne de geest van Godfroid die relativeert als een filosoof, maar niet duidt als een journalist. Die filosofische nietszeggendheid dient om de waarheid te verhullen en onzin te verkopen. Waarom de hoofdredactie van het NOS Journaal genoegen neemt met de ondermaatse berichtgeving over het voor Nederland en de EU zo belangrijke Oekraïne is de terugkerende vraag geworden.

Foto: Schermafbeelding van item over Oekraïne in het NOS Journaal van 20.00 uur op 31 januari 2017.

Wat verandert gevangenneming van twee Russische GRU-militairen in Oekraïne?

Kapitein Evgenii Yerofeyev van de Russische militaire inlichtingendienst GRU doet verslag voor de Oekraïense Inlichtingendienst SBU van zijn opereren in Oekraïne. Hij werd op 16 mei 2015 gevangen genomen door Oekraïense militairen bij Shchastya in de regio Luhansk, samen met sergeant Alexander Alexandrov die ook dient bij de Russische speciale troepen. Het Russische ministerie van Defensie ontkent dat de twee gevangen genomen Russen in actieve dienst waren, maar vraagt toch om hun uitlevering. Dat laatste klinkt tegenstrijdig.

Het optreden van Yerofeyev en Alexandrov past in het patroon van de hybride oorlog van het Russische leger in Oekraïne. Het is een complex beeld dat deels opgetuigd wordt voor de propaganda, en deels om politieke en militaire doeleinden. Er zijn lokale leiders met hun entourage die optreden in de Russische media om een idee van draagvlak onder de lokale bevolking te suggereren, er zijn naar schatting zo’n 25.000 huurlingen uit Rusland en uit landen in de sfeer van Rusland die het voetvolk (ook: kanonnenvlees) vormen, er zijn zo’n 9.000 reguliere Russische militairen met modern materiaal die vanuit de tweede linie vuurkracht geven als het penibel wordt (Ilovaisk, Debaltseve) en op roulatiebasis de Oekraïense grens oversteken, en er zijn zo’n 1000 speciale Russische troepen die operaties uitvoeren zoals sabotage, het leggen van mijnen en het achter de linies opereren om Oekraïense militairen in hinderlagen te doden. Yerofeyev behoort tot de laatste groep.

Ondanks overtuigend en omvangrijk bewijs dat reguliere Russische onderdelen in Oekraïne opereren is het een raadsel waarom dit bewijs toch maar geen doorslaggevende rol speelt in de bewustwording in het Westen over de Oekraïens-Russische oorlog. Er zit een rem op westerse regeringen en media om een feit een feit te noemen. Het hoor en wederhoor van de media wordt ongeloofwaardig en zelf beschadigend voor die media als het maar steeds de Russische ontkenning van de militaire aanwezigheid in Oekraïne zonder kanttekening blijft herhalen. Zoals de NOS doet. Toch is er beweging en is de tot voor kort terughoudende BBC kritischer geworden op de Russische ontkenning. Vraag is wat eerder komt: het einde van deze oorlog of de bereidheid bij westerse media en regeringen om volmondig te benoemen wat de Russen feitelijk in Oekraïne uitvoeren.

Godfroid weet oorlog in Oekraïne nauwelijks te duiden

Vanavond deed-ie het opnieuw, tijdens het acht uur-journaal de NOS-correspondent in Oekraïne David Jan Godfroid, spreken over de burgeroorlog: natuurlijk die burgeroorlog in het oosten van het land die gaat door. Welke burgeroorlog? Spreken over burgeroorlog negeert het feit dat het al sinds maart 2014 oorlog tussen Oekraïne en de Russische Federatie is met duizenden doden tot gevolg. Onder wie honderden, mogelijk duizenden Russsiche militairen. Hoe kunnen Russische militairen sneuvelen in een Oekraïense burgeroorlog?

De berichtgeving in Westerse media over Oekraïne raakt aan het absurde. Ik pieker er al maanden over waarom Amerikaanse progressieve online media als Democracy Now! dat zo voorbeeldig is in het bekritiseren van president Obama -en dat meen ik serieus- diezelfde kritiek niet op kunnen brengen als het om president Putin gaat. Wat doet het? Het geeft de proxy-Kremlin hoogleraar Stephen Cohen en regelmatig RT-gast alle ruimte om zijn desinformatie te geven. Het zogenaamd progressieve The Guardian en iemand als onderzoeksjournalist Glenn Greenwald lijken door hun terechte kritiek op Obama en de opbouw van de Amerikaanse controlestaat geen mentale ruimte meer om Putin kritisch te bejegenen. Op z’n best negeren ze zijn Oekraïne-beleid en op z’n slechtst praten ze het goed vanuit hun dualistische houding tegenover Obama.

Een en ander verklaart waarom de NOS zo vlak is over de oorlog in Oekraïne en het bij het verkeerde eind heeft. Doorgaans oriënteren NOS-verslaggevers zich op de NYT, WP, The Guardian of andere beeldbepalende westerse media om hun mening te vormen. Of: zich een mening aan te meten. Omdat NOS-journalisten David Jan Godroid en Gert Jan Dennekamp elk analytisch talent ontberen en weinig politiek inzicht hebben houden ze zich per definitie op de vlakte als het om duiding gaat. Ze verschuilen zich in nietszeggendheid achter hun in Hilversum bijgespijkerde valkuil van hoor en wederhoor wat hun als idee van evenwichtige journalistiek is bijgebracht. Omdat om genoemde redenen westerse media niet nuttig zijn om meningen aan te dragen missen ze richting en kunnen ze niks anders doen dan langs de problemen heen praten. Of onzin verkopen.

Als ik deze NOS-journalisten hoor, kan ik hun domheid niet aanhoren. Onbegrijpelijk is het waarom ze niet vervangen worden. Zo sluit bij gebrek aan talent, durf of ruggengraat het Nederlandse journaille meer de ogen voor de realiteit in het huidige Rusland dan wenselijk is en de nieuwsconsument verdient. Hoofdredacteur NOS Nieuws Marcel Gelauff, treedt eens op. Het is de hoogste tijd voor vervanging van Godfroid en Dennekamp.

Foto: Schermafbeelding van ‘NOS Journaal 27 oktober 2014 20:00u’ met David jan Godfroid, 27 oktober 2014.

NBTC werft sociale media voor de promotie van Nederland

Als ik hier naar buiten treed, dan doet ik dat als ‘onafhankelijke blogger‘. Of zoiets bestaat weet ik niet eens zeker. Ik bedoel ermee niet aan partijen gebonden te zijn en me niet laat leiden door belangen van anderen. Dat kan tweeledig opgevat worden. De ‘onafhankelijke blogger‘ identificeert zich niet met doelstellingen van anderen, maar zet zich er evenmin tegen af. Zodat het laveren is tussen vereenzelviging en heksenjacht.

Soms reageren degenen die bekritiseerd worden met woorden als laster of misleiding. Het hoort bij de positie van de ‘onafhankelijke blogger‘ die tegen een stootje moet kunnen. Het eigen ‘innerlijke’ kompas is weliswaar niet feilloos, maar wordt steeds geraadpleegd voor de koers. Daarbij komt dat sociale media andere gebruiken kennen dan gevestigde media met hun klassieke gedragscode, de Code van Bordeaux. Hiermee is niet gezegd dat bij een blog zorgvuldigheid in de berichtgeving niet voorop zou staan. Maar de toon ervan kan losser en ongebondener zijn. Juist gebondheid en enerzijds-anderzijds journalistiek kan een doodlopende weg zijn.

Maar bloggers zijn niet brandschoon. Sommigen laten zich inhuren en ontkennen dat. Vorige week kreeg ik volgende vacature onder ogen: Wanted: Italian, Spanish, German, English, American, Swedish, Danish and French “Holland Ambassadors” for the promotion of The Netherlands via social media. The NBTC (The Netherlands Board of Tourism & Conventions) are looking for “Holland Ambassadors” from Germany, France, The UK, America, Spain, Italy, Sweden and Denmark. If you are fluent in your native language as well as in English and still have good ties and a strong online network in your native country, you may enjoy promoting Holland through social media. Of course your work can be carried out from your own home-based office.

Het Nederlandse Bureau voor Toerisme en Congressen werft dus ‘Holland Ambassadors‘ die vanuit het land waarin ze wonen tegen betaling via sociale media een goed woordje voor Nederland doen. Met de opzet om het imago van Nederland te verbeteren en zo het toerisme naar Nederland naar een hoger niveau te tillen. De NBTC is niet de eerste organisatie die Facebookers, Twitteraars of bloggers inhuurt. Zo is de Israël-lobby professioneel georganiseerd. Jammergenoeg zet dit soort lobbyen de onvooringenomenheid van sociale media onder druk. Maar laat de ‘onafhankelijke blogger‘ buiten schot. Dat u weet hoe bloggen in het echt werkt.

Foto: Promotie van Nederland in het buitenland