Oorlog in Oekraïne slaat om in terrorisme. Volgen de media dat?

Een nieuwe escalatie aan het zuidelijk front in Oekraïne. De pro-Russische rebellen beschieten een woonwijk van de strategische belangrijke havenplaats Marioepol met 27 doden tot gevolg. De raketten kwamen uit het Oosten. Dat valt niet langer oorlog of burgeroorlog te noemen vanwege het ontbreken van een militair doel. Het is gewoon terrorisme. De opstelling van de westerse journalistiek om het beestje niet bij de naam te noemen is merkwaardig in deze oorlog. Het staat steeds meer uit het lood met de werkelijkheid. Wanneer is een vrijheidsstrijder een vrijheidsstrijder, een rebel een rebel en een terrorist een terrorist? Wanneer moeten journalisten zich bedienen van het ene of andere begrip? Het lijkt alsof verslaggevers de verandering van de strijd niet tot zich door laten dringen. Of een eenmaal ingenomen begripskader niet meer aan kunnen passen.

Toen het conflict in Oekraïne vorig jaar begon was het correct te praten over rebellen of separatisten. Allerlei ontevredenen verzetten zich tegen de centrale macht in Kiev. Onder wie politiek geïnspireerden, idealisten en criminelen die hun kans schoon zagen met het verjagen van het gezag. Zonder dat ze altijd de eenheidsstaat Oekraïne verwierpen of zich geen Oekraïners zouden voelen. Sindsdien is de rebellie van de opportunisten of ontevredenen door het Kremlin omgevormd tot een beroepsleger dat met ondersteuning van onderdelen van het Russische leger die de ruggengraat vormen in dienst van Rusland opereert. Losse elementen en criminelen worden tot de orde geroepen, teruggestuurd naar Rusland of geëlimineerd. Separatisme is niet langer de focus omdat Rusland het gebied niet wil inlijven, en het besef bestaat dat het niet op eigen benen kan staan.

De door de ‘pro-Russische rebellen’ gepleegde aanslagen van de laatste weken op de bus in Volnovakha, de trolleybus in Donetsk en deze raketaanval in Marioepol zijn het begin van een nieuwe escalatie. Rusland is niet te stoppen en wordt ook niet gestopt omdat president Putin door het bezit van nucleaire wapens vooraf weet dat hij altijd een tandje meer meer kan escaleren dan Oekraïne. Dat in 1994 bij ondertekening van het Boedapester Memorandum haar nucleair arsenaal inleverde en toen de garantie van de VS, Rusland en het VK kreeg van soevereiniteit en territoriale integriteit. Niet dus. Die fout betalen de burgers van Oekraïne nu duur. Hun aarde wordt verschroeid zonder dat er nog iets tegen te doen valt. Verandert dat straks als de bommen op Riga, Tallinn, Vilnius of Berlijn vallen? We zullen zien hoe westerse journalisten dan schrijven.

Foto: Tweet van Olaf Koens, 24 januari 2015.

Westen moet Russische invasie Oekraïne coherent beantwoorden

In Donetsk wordt een bij het vliegveld gevangengenomen Oekraïense krijgsgevangene naar de plaats van een granaataanval op een trolleybus gebracht waarbij vanochtend 13 doden vielen, door de bevolking geslagen en weggevoerd in een nieuwe auto met een Russisch nummerbord. De OVSE onderzoekt het incident, mogelijk is het door separatisten met een zogenaamde motodrom uitgevoerd. Dat de bus door de autoriteiten na korte tijd van de plek is verwijderd zonder grondig onderzoek wijst op het vernietigen van forensisch bewijs.

Een redactioneel van de Washington Post ziet het ongenoegen met Rusland als meer dan een hobbel in de weg. Het bespeurt met name in de te welwillende opstelling van de buitenlandcoördinator van de EU, de Italiaanse Federica Mogherini een storende factor. De WP pleit voor een beter doordachte Oekraïne-strategie, een sterkere betrokkenheid van EU en VS bij de Oekraïense regering en het afstappen van het idee dat met het Rusland van Putin een constructief gesprek te voeren valt. Westerse leiders moeten eens goed het besef tot zich door laten dringen waarvoor ze staan om een keuze te maken en die vervolgens coherent uit te voeren.

Tot nu toe weigeren Westerse landen om Oekraïne defensieve wapens te leveren tegen het Russische leger dat delen van het land heeft bezet. Rusland dat afgelopen september de overeenkomst van Minsk en het vervolg van 19 september heeft ondertekend wat inhoudt dat het de Oekraïense grenzen gegarandeert en huurlingen en/of militairen terugtrekt komt deze overeenkomst niet na. Op 27 maart 2014 nam een meerderheid in de Algemene Vergadering van de VN resolutie 68/262 aan die de ‘territoriale integriteit’ van Oekraïne erkent en de annexatie door Rusland van de Krim en het zogenaamde Krim-referendum  als onrechtmatig veroordeelt.

De bewijzen van militaire Russische aanwezigheid in Oost-Oekraïne zijn zo overweldigend dat de leiders van de VS en de Europese landen niet langer net kunnen doen alsof Rusland niet langdurig en grootschalig in Oekraïne intervenieert. Door weg te kijken verliezen ze hun geloofwaardigheid. Daarbij komt het menselijk leed dat vooral veroorzaakt wordt door de separatisten die alleen oorlogstaal kennen en onderhand op een onaanvaardbare manier de burgerbevolking terroriseren met lukraak afschieten van granaten. Rusland moet door de VS en EU nog krachtiger onder druk gezet worden om de wapenstilstand te respecteren en met huurlingen en militaire troepen Oekraïne te verlaten. Alle partijen in het conflict zeggen dat een militaire oplossing niet de oplossing kan brengen, maar als de politiek keer op keer faalt dan resteren er weinig opties.

Waarom maken Russen deel uit van OVSE-missie in Oekraïne?

Aldus het dagrapport van de OVSE ‘Special Monitoring Mission (SMM) to Ukraine’ van 19 januari 2015. ‘DPR’ staat voor Volksrepubliek Donetsk, dat door de separatisten wordt gecontroleerd. Het verslag geeft aan dat Russische en Oekraïense vertegenwoordigers erkennen dat een aanslag in Debaltseve waarbij drie burgers om het leven kwamen met GRAD-raketten is uitgevoerd vanaf het door de separatisten gecontroleerde Horlivka. Zonder militair doel en met een schootsveld van een vierkante kilometer valt het op te vatten als een terroristische aanslag. Dit komt bovenop het incident met de bus in Volnovakha waarbij 12 burgers met Russische GRAD-raketten vanuit het door separatisten gecontroleerde Dokuchajevsk werden gedood.

De rol van vertegenwoordigers van het Russische leger bij de SMM voor Oekraïne is merkwaardig. Want het is tegenstrijdig dat volgens zeggen van de Oekraïense regering nu zo’n 8500 reguliere Russische militairen in Oekraïne opereren en tegelijk een vertegenwoordiger van datzelfde leger toezicht moet houden op handelingen waaraan onderdelen van dat Russische leger deelnemen. Het zou logischer zijn als dat toezicht door neutrale landen zou worden uitgevoerd. De aanwezigheid van de Russische vertegenwoordigers tast de geloofwaardigheid van de OVSE-missie aan en leidt in Oekraïne tot een verminderde acceptatie ervan. Het Kremlin ontkent trouwens dat het Russische leger officieel in Oekraïne opereert.

Rusland speelt een dubbelspel, van geven en nemen, van vertragen en ontkennen, van het ene zeggen en het andere doen. Dit schimmenspel volgen andere betrokkenen ook en is typisch voor deze oorlog. Het antwoord van Oekraïne dat een leger -en een overheid- uit het niets moet opbouwen is voorzichtig verzet tegen de separatisten en de Russen, en militaire steun van landen die niet genoemd willen worden. Het antwoord van het Westen is militaire terughoudendheid en politieke en economische isolatie van Rusland. De schizofrenie van een oorlog waar vijanden elkaar gas (Rusland), elektriciteit en water (Krim door Oekraïne) of zelfs wapens verkopen wordt het best gesymboliseerd door deze OVSE-missie waar Rusland tegelijk vriend en vijand is.

Foto: Schermafbeelding van het dagrapport van 19 januari 2015 van de OVSE ‘Special Monitoring Mission (SMM) to Ukraine’.

Je suis Volnovakha. Westerse media houden afstand

Oekraïners proberen niet alleen economisch en politiek aan te haken bij West-Europa, maar ook publicitair. Het ‘Je suis Charlie’ wordt hun ‘Je suis Volnovakha’ in de hoop dat het als een tweede MH17 herkend wordt door de publieke opinie in Europa. De kwestie gaat om de grove beschieting van het Buhas checkpoint dat een minibus in Volnovakha in de regio Donetsk met een voltreffer raakte. Volgens informatie van Dmitry Tymchuk vanuit het door pro-Russen gecontroleerde Dokuchajevsk. De OVSE bevestigt in een dagrapport dat het om GRAD-raketten ging. Er vielen tot nu toe 12 doden bij. Evenveel als bij de aanslag op Charlie Hebdo in Parijs.

De Russische propaganda probeert onzekerheid te zaaien. Maar lukt daar steeds minder goed in. Een van de dwaalsporen is dat het zou niet om GRAD-raketten gaan, maar om door Oekraïne geactiveerde mijnen. Of door onder een valse naam een pro-Russische actrice te presenteren die in de bus gezeten zou hebben en verklaart dat het om een lokale beschieting zou gaan. Maar vergeefs, die waarheid wordt ontmaskerd. Wie deze vermenging van feit en verzinsel ziet vraagt zich vooral af waarom deze propaganda zo dom is om de conclusie van de OVSE-missie tegen te spreken. Hoopt het op een publiek dat door de bomen het bos niet meer ziet? Voor Rusland geldt: daar is elk tegengeluid gesmoord dus maakt het niet uit wat er gezegd wordt.

Wie de westerse media heeft gevolgd sinds deze beschieting van de bus op 13 januari weet dat journalisten  zich identificeren met het leed van Charlie Hebdo in Parijs. Daarna verslag doen van de doden in Verviers en de dreigingen in hun hoofdsteden. Voor doden door terroristen in Nigeria, Syrië, Pakistan of het Europese Volnovaha weten deze media zich minder te interesseren. Oekraïners proberen hun leed te agenderen door aandacht te vragen. Voorlopig vergeefs. Begint het andere leed op nieuwsredacties in Amsterdam, Londen, New York of Berlijn pas bij 50 doden? Daar wordt aan gewerkt, naar schatting zijn er nu zo’n 7000  Russische militairen in Oost-Oekraïne en vallen er elke dag burgerslachtoffers. Zonder dat westerse media er nog veel aandacht aan besteden. Voor media geldt dat je in het frame moet passen. Anders kun je het vergeten.

Foto: Je suis Volnovaha.

Volnovakha: wie stopt in Gods naam het terrorisme in Oekraïne?

In de Russisch-Oekraïense oorlog laten religieuze instellingen zich niet onbetuigd. Ze zijn deel van de strijd geworden, zoals dat in oorlogen gaat. De Russisch-Orthodoxe kerk van Moskou en de Oekraïens-Orthodoxe kerk van Kiev kiezen partij voor de landen waarin ze gevestigd zijn. President Putin zei in juli 2014 bij een ontmoeting met Patriarch Kirill en andere vertegenwoordigers van de Russisch-Orthodoxe kerk in Moskou: ‘(..) to emphasize once again that I very much reckon on your moral, ethical and spiritual support in defending the values which we serve together’. Kerken geven spirituele steun aan de strijd en legitimeren deze.

In Rusland wordt religieuze orthodoxie samen met nationalisme en sociaal conservatisme in een ideologie gestopt die te omschrijven valt als een ethisch reveil dat zich afzet tegen specifiek westerse, maar ook universele waarden zoals mensenrechten. In Oekraïne is het beeld vager, het land koerst richting Europa, maar is daar nog lang niet aangeland. Oekraïense politiek is als een ontelbare malen overgeschilderde deur die deels afgebladderd is en allerlei kleuren doorheen schijnen. De Oekraïense kerk volgt de macht, ook in de strijd met Russisch-Orthodoxe kerk in Oekraïne (Patriarchaat Moskou) die op de hand is van de pro-Russen.

Nu is er een beschieting van het Oekraïense Volnovakha met als doel een checkpoint van het Oekraïense leger. Maar die een bus raakte en 12 burgers doodde. De video toont hoe een mijnenveld beschoten wordt met raketten. Gezien de herkomst, het patroon en de inslag is het hoogst waarschijnlijk dat de aanval werd uitgevoerd door militanten van de zogenaamde Volksrepubliek Donetsk met Grad-raketten of zwaarder. Onderzoeker Dajey Petros zet het uiteen op zijn blog. Trouwens, in de artillerie-beschietingen over en weer met ouderwets, onnauwkeurig Russisch materiaal maakt het Oekraïense leger eveneens slachtoffers onder de burgerbevolking. Deze keer waren het de Russen. Patriarch Philaret veroordeelt het incident evenals de OVSE bij monde van de Servische minister Ivica Dačič. Dit geweld moet stoppen. Terrorisme is overal ontoelaatbaar.

Foto: Schermafbeelding van verklaring over het incident in Volnovakha van Patriarch Philaret van de Oekraïens-Orthodoxe Kerk,