Waarom is er geen breed debat over afschaffing van de monarchie?

Morgen 27 april is het Koningsdag. In de supermarkten is extra bier ingeslagen. De continuïteit en kwaliteit van de Nederlandse monarchie is een mythe. Zoals elke mythe komt het niet overeen met de realiteit. Eeuwenlang is het verhaal bijgeslepen en verdraaid om de natie te bouwen. Zo’n broodjeaapverhaal over Oranje kan desondanks werken. Soms hebben volkeren een leugentje om bestwil nodig om zich te verenigen.

Maar een mythe kan uitgewerkt raken. De positie van Oranje lijkt sterker dan die is. Principieel tegenargument is dat erfopvolging in tegenspraak met de volkssoevereiniteit is. Het is discriminatie dat een burger nooit staatshoofd kan worden. Traditioneel wordt het beeld uitgedragen dat Oranje al eeuwenlang op twee pijlers rust: het grauw en de pluimstrijkers die de kern van de macht trachten te bereiken. De calculerende burger neemt de monarchie op de koop toe en staat er vrij onverschillig tegenover. Op een kleine minderheid na.

Aan de andere kant voert een kleine minderheid campagne tegen de monarchie. Zo zegt blogger Kevin Levie in een opinie-artikel voor Het Parool dat Amsterdam Koningsdag moet afschaffen. Hij hoopt ermee een debat over de afschaffing van de monarchie te starten. Levie geeft als reden dat Amsterdam een progressieve stad is. En: ‘Die monarchie is niet alleen archaïsch en ondemocratisch, maar kost ons jaarlijks ook bakken met geld: 345 miljoen, becijferde het Republikeins Genootschap deze week. (…)  Treurig genoeg wordt juist in het vooruitstrevende Amsterdam jaarlijks ’s lands grootste en meest ontspoorde feestje ter ere van het koningshuis gevierd. Dit feestje wordt (…)  zelden of nooit politiek ter discussie gesteld. Het is hoog tijd om dat wél te doen: want als Amsterdam de eerste stad is die Zwarte Piet in de ban doet, waarom zouden we dan niet ook voorop kunnen lopen in het verwerpen van de achterhaalde monarchie?’ Als inwoner van het niet minder progressieve Utrecht hoop ik dat dit debat ook in de Domstad gevoerd wordt. Met als eerste inzet het afschaffen van Koningsdag zoals die nu gevierd wordt, als opzet naar de afschaffing van de monarchie.

Oranje is geen waakhond, maar een jachthond die zelf in de bossen op wild jaagt. Die de broekriem niet wilde aanhalen, terwijl iedereen gekort werd. De koning weerspiegelt onze tegenstrijdigheid en verdeeldheid. Hij is welvarend en denkt geloofwaardig namens minder daadkrachtigen en sociaal zwakkeren te spreken. Het gaat er niet om dat de koning geen geschikte vent is, maar dat monarchie Nederland steeds slechter past. Omdat er een taboe ligt op het debat erover kan een maatschappelijk debat erover niet plaatsvinden. Dat is jammer.

Constitutionele toetsing doet recht aan het vertrouwen in de integriteit van de Nederlandse rechtspraak, betoogde Femke Halsema in 2002 in haar Initiatiefwet over de toetsing aan de Grondwet. Wellicht is zij de nieuwe burgemeester van Amsterdam. Integriteit is de essentie, de staalconstructie die het gebouw stevigheid biedt. Of een koning, president, komiek of filmster op de troon mag zitten is ondergeschikt. Instituties doen ertoe. Als een natie uit nostalgie of traditie haar cohesie en identiteit denkt te kunnen versterken door Oranje dan moet dat mogelijk zijn. Het helpt niet als een debat erover door de politiek en de gevestigde media wordt geblokkeerd zodat we niet weten wat de Nederlanders werkelijk denken over de afschaffing van de monarchie.

Foto: ‘Picking oranges’, 1902. Collectie: Library of Congress.

Controverse over toekenning Machiavelliprijs aan Máxima Zorreguieta

Begin februari wordt de Machiavelliprijs 2011 aan Máxima Zorreguieta toegekend. NRC-redacteur Frank Vermeulen stapt uit het bestuur en schrijft een NRC-artikel Stop met dat geknipmes voor het koningshuis. Volgens hem kapen RVD en hof de prijs. Hij memoreert dat voorzitter Marja Wagenaar van de Stichting Machiavelli hem schrijft dat het juryrapport na overleg met RVD en het hof tot stand is gekomen. Vermeulen kan de inmenging niet bewijzen. Het ligt niet voor de hand dat het hof dit publiekelijk toegeeft.

De reden daarvoor geeft het juryrapport in de volgende passage: Ook mag niet onvermeld blijven dat het Koningshuis en dus ook de echtgenote van de toekomstige koning, ondersteund wordt door een omvangrijk apparaat dat er alles aan doet om de positie van de Troon te bewaken en bestendigen. Rijksvoorlichtingsdienst en hofhouding hebben er meer dan een dagtaak aan om de Koninklijke Familie zo goed mogelijk over het voetlicht te krijgen, in voorziene en onvoorziene omstandigheden.

De Machiavelliprijs kan beschouwd worden als marketing om Máxima Zorreguieta aan het publiek te verkopen. Het wordt tot onderdeel van een publiciteitscampagne om het koningshuis zo gunstig mogelijk voor te stellen. Vermeulen verwijt dat de Oranje’s niet, zij dienen met een uitgebreid publiciteitsapparaat hun eigenbelang met verve. Maar tegenkrachten ontbreken. Hermelijnvlooien gaan in de nabijheid van de Koninklijke Familie knipmessen. Ze leveren hun Nederlandse frisheid van de lever in voor gedweep.

Jan van Rossum mengt zich in de discussie met een NRC-artikel onder de titel Er was geen vuile was bij Machiavelliprijs. De Stichting Machiavelli is in 1987 opgericht door PR bureau Van Rossum & Partners. Herman Nieuwenhuis is ook medeoprichter. Van Rossum betwijfelt of het buiten hangen van vuile was door Vermeulen een groot maatschappelijk belang dient. Zijn repliek blijft steken in welles-nietes, wat hem niet valt te verwijten. Vermeulen noch Van Rossum kunnen kun zaak hardmaken omdat het achter de schermen speelt. Van Rossum ziet koningin Beatrix en prinses Máxima ‘excellente bijdragen leveren’ aan de samenleving.

Antwoord wie gelijk heeft ligt in de achtergrond van Marja Wagenaar. Ze was tot 2002 lid van de Tweede Kamer voor de PvdA, gepromoveerd op de Rijksvoorlichtingsdienst. Pauline Meurs is sinds 2007 lid van de Eerste Kamer voor de PvdA en nodigt als toenmalig WRR-voorzitter Máxima uit in 2007 te spreken bij de presentatie van een WRR-rapport over identiteit. Dat leidt tot maatschappelijke verdeeldheid. Op dat snijvlak van consultancy, commercie, partijpolitiek en overheidscommunicatie wordt de Machiavelliprijs toegekend.

Het juryrapport geeft het kabinet-Rutte speldeprikken en leest als een lofrede op de monarchie. Wie weet gaat volgend jaar de prijs naar het Republikeins Genootschap. In de profilering van Nederland achter de schermen.

Foto: Felicitatie in de vorm van een tekening aangeboden door Beatrix van Driel uit Axel, geboren op 31 januari 1938, aan Prinses Beatrix als gelukwens bij haar achtste verjaardag op 31 januari 1946.

Aan juryrapport Machiavelliprijs aan Máxima schrijft het hof mee

Onder de kop ‘Stop met dat geknipmes voor het koningshuis‘ plaatste de NRC een stuk van redacteur Frank Vermeulen over de toekenning van de Machiavelliprijs 2011 aan Máxima Zorreguieta. Als bestuurslid van de Stichting Machiavelli stelt Vermeulen op aangeven van voorzitter Marja Wagenaar dat het juryrapport na overleg met RVD en hof tot stand kwam. Máxima Zorreguieta wordt geprezen in een juryrapport waaraan RVD en hof hebben meegeschreven. De RVD ontkent dit overigens. De gang van zaken was reden voor Vermeulen om zich uit het bestuur van de stichting terug te trekken. Het juryrapport is hier op de site te vinden.

Weekblad HP/De Tijd reageert onder de kop ‘Wees geen onderdaan, wees krant!‘ op het NRC-artikel. Het verwijt de NRC dat het bericht wordt weggemoffeld op p.15 zonder dat er een nieuwsbericht of verwijzing naar is gemaakt. Volgens het weekblad onbegrijpelijk omdat het een primeur betreft over de inmenging van RVD en hof in zowel juryrapport als gang van zaken rond de uitreiking van de Machiavelliprijs.

Frank Vermeulen wijst op koningskramp, ‘in de ondergeschikte betekenis van dat woord’. Volgens hem krijgen koninklijke personages door deze onderdanige houding een verkeerd beeld van Nederland en de Nederlanders. Dit is mogelijk de verklaring waarom Máxima Zorreguieta de Nederlandse identiteit nooit heeft kunnen vinden. Knipmessen in haar omgeving gedragen zich vreemd en niet zoals het Nederlanders betaamt.

Maar het gaat verder dan misplaatste onderdanigheid van onderdanige onderdanen. Want Vermeulen geeft ook aan dat hof en RVD de regie over de prijs overnamen. Hij zegt met zoveel woorden dat de prijs werd gekaapt door RVD en hof. Geen misselijke beschuldiging. Met andere woorden, onderdanen worden ook tegen hun zin in een onderdanige positie gedwongen. Het is kiezen of delen. Of weglopen zoals Vermeulen doet en niet meewerken aan het verdraaien en verfraaien door het hof. Of slikken en kiezen voor onderdanigheid.

Een tussenweg is gewenst. Voorwaarde is de introductie van een ceremonieel koningschap. Zodat hof en RVD inbinden en burgers zelfbewust kunnen zijn. Continuïteit en kwaliteit van de Nederlandse monarchie is een mythe. Vermeulen citeert uit het rapport: het Koningshuis wordt ondersteund ‘door een omvangrijk apparaat dat er alles aan doet om de positie van de Troon te bewaken en bestendigen. Rijksvoorlichtingsdienst en hofhouding hebben er meer dan een dagtaak aan om de Koninklijke Familie zo goed mogelijk over het voetlicht te krijgen (..)’. De Nederlandse bevolking kan zich redelijk redden zonder het Koningshuis. We mogen het alleen niet weten.

Foto: Jorge Zorreguieta, koningin Beatrix en Máxima Zorreguieta voorafgaand aan de doopplechtigheid van prinses Ariane in de Kloosterkerk in Den Haag, 2007.

Over de achterblijvende ontwikkeling van islamnaties

1. Laten we ons voorstellen dat Arabische leiders opportunisten zijn en vooral hun familie, clan en eigen zak willen spekken. Ze interesseren zich nagenoeg niet voor de staat of natievorming. Ze laten zich sturen door het Westen voorzover dat in hun belang is. Maar als het anders uitkomt volgen ze hun eigen weg.

Verontwaardiging over misdragingen van Westerse landen is gerechtvaardigd, maar brengt onvoldoende inzicht. Hun rol is vernietigend geweest.
 Maar alles wat in islamnaties misgaat herleiden tot het Westen leidt niet tot een sluitende verklaring wat er precies gebeurt. Laten we proberen dat te benoemen en de redenen te achterhalen.

Uitgangspunt is dat islamnaties slecht presteren op het gebied van onderwijs, cultuur en educatie. VN-rapportages wijzen dat ondubbelzinnig uit. Waarom kiezen islamnaties ervoor om vrouwen in een ondergeschikte rol te duwen? Da’s absoluut geen vereiste van het Westen.

Het Westen is trouwens niet ondeelbaar. De VS is anders dan Noorwegen, en Zwitserland anders dan Engeland. Hetzelfde geldt voor de islamnaties die onderling verschillend zijn. Voor de discussie wordt afgezien van de verschillen en geprobeerd de uiterste posities niet als bepalend te zien. Dus geen Tea Party beweging of Al Qaida.

Pas het antwoord op de vraag te waarom islamnaties hun eigen ruimte onvoldoende benutten leidt tot een verklaring. De houding met een open mind vergroot het begrip van de wereld.

In Nederland ontmoet de vraag  naar de stand van ontwikkeling in islamnaties geen brede consensus. Dat heeft niets met de ontwikkelingen zelf te maken, maar wel met de dominante politieke stroming van het cultuurrelativisme.

Analyseren is het pellen van een ui. Wil men tot de kern doordringen of vreest men de uitkomst? Dat mechanisme is eerder een taboe dan een blinde vlek. Feitelijk kan de vraag wat islamnaties bezighoudt niet beantwoord worden.

2. Moslims zijn individuen op zoek naar betere levensomstandigheden. Daarom trekken velen naar Europa of de VS. Murw gebeukt door het leven in een politiestaat of een autocratische staat of de informele economie. Omdat ze geconditioneerd zijn nemen enkelen die sfeer mee naar Europa. Bijvoorbeeld religieuze extremisten.

Een vergelijking met de opkomende economieën van Oost-Azië is interessant. Ze hebben zich onder het juk van het Westen ontworsteld. Waarom hebben de islamnaties deze interne krachten niet weten te mobiliseren? Waarom lukt elders wel wat islamnaties in gelijksoortige omstandigheden niet lukt? Alleen de cultuur verschilt.

Waar schort het aan? Is dat het naar binnen gekeerd zijn en de angst zich te vermengen met anderen? Bang om de eigenheid te verliezen? Bang voor een besef waar we alleen maar naar kunnen raden? Zijn het de juridische en constitutionele grenzen?

3. In de vergelijking van landen en sferen blijkt dat superioriteitsdenken overal voorkomt. Typisch Westers is het niet. Arabieren kennen het ook. Zoals in Noord-Soedan waar neergekeken wordt op zwarte en niet-islamitische Zuid-Soedanezen. Dat leidt tot genocide door Arabieren op de Zuid-en West-Soedanezen. De geschiedenis toont dat Arabieren even bekwame slavenhandelaren als Europeanen waren.

Aziaten als Chinezen en Japanners voelen zich superieur aan andere volkeren zoals Mongolen of Koreanen. Da’s de normale vorm van discriminatie die tot groeps- en natievorming leidt. Deze socialisering boetseert eenheid. Door globalisering krijgt dat mechanisme nieuwe betekenis. Het wordt inwisselbaar.

Chinezen zoeken expansie in Afrika. Waarbij ze zich verre houden van Westers moralisme en zich evenmin weten te onttrekken aan het ondersteunen van verkeerde regimes. Ze stellen geen vragen over mensenrechten omdat ze dezelfde vragen niet willen beantwoorden.

Naar mijn idee is het tekort van de islamnaties dat hun superioriteitsdenken een lege huls is geworden. Behalve hun geschiedenis en religie hebben ze weinig om trots op te zijn. Politiek stagneert. Onderwijs stagneert. Cultuur stagneert. Emancipatie van vrouwen en minderheden stagneert. Corruptie en ongelijkheid tieren welig. Hoewel er ook gunstige uitzonderingen zijn als Oman.

4. Olie- en gasbronnen trekken een zware wissel op landen. Zoals de ontwikkeling van Venezuela en Rusland toont. Dat leidt tot inmenging van Westerse landen of juist een afwerende reactie daarop. Maar daarnaast is er voldoende ruimte die deze landen grijpen. De bevolking wordt afgekocht.

Sommige islamnaties drijven op de inkomsten van gas en olie. Ze baden in het geld en proberen hun economie te verbreden. Da’s positief en geeft deze staten mogelijkheden. In de Golfstaten wordt dat met beperkte burgerrechten doorgegeven aan de kleine autochtone bevolking. Burgerrechten gelden niet voor allochtonen.

Niet toevallig spannen juist de Golfstaten zich in om economisch onafhankelijk te worden van hun olie-inkomsten. Ze investeren in toerisme, dienstverlening en media. Maar ook in industrie.

 Het is het diapositief van het idee in de consumerende landen minder afhankelijk van petrodictaturen te worden. Islamnaties voelen politieke druk vanwege de olie. Dat remt de ontwikkeling. Vraag is waarom het zo langzaam gaat.

5. Er is in alles een omslagpunt dat herstel na een klap aangeeft. Hoe lang te wachten? Zo heeft het Westers kolonialisme kwaad aangericht in Afrika. Economisch en cultureel imperialisme is nooit verdwenen. Het Westen  zet onder druk en steelt en rooft. Het speelt in op tribalisme, slecht leiderschap, religie of cultuur.

Het donkere continent mist kansen die gegrepen hadden kunnen worden. Daarover zijn watchers het eens. Was president Mbeki van Zuid-Afrika een zwarte racist, zoals Mugabe van Zimbawe? Waarom gijzelen deze leiders hun landen en houden ze hun bevolking klein? Waarom missen ze kansen?

Veel landen met arme bevolkingen zijn rijk. Ze wenden de middelen niet goed aan. Het is een schande dat in potentie rijke landen als Nigeria, Congo, Gabon of Angola ondermaats presteren.

6. Als het over de dwingende macht van de katholieke kerk gaat, dan is Latijns-Amerika een sfeer waar religie mensen heeft kort gehouden. Dat aspect is verbonden, maar valt niet volkomen samen met het Amerikaans imperialisme.

De film Missing die in Chili speelt vertelt dat. Amerikanen hebben daar niet minder huisgehouden dan in het Midden-Oosten. Totdat de links-populisten in Zuid-Amerika aan de macht kwamen. 

Zo is het ook met de islamnaties. Ze zijn verbonden, maar vallen niet volkomen samen met het Amerikaans imperialisme. Het gaat erom om dat deel te vinden dat niet samenvalt. Wat is dat? Hoe is het ontstaan en ziet het eruit?

7. Op de hele wereld haat de massa de bovenklasse. Het Westen heeft de mogelijkheden om de elite te manipuleren en te ondersteunen. Wat de Nederlanders drie eeuwen geleden in hun Oost-Indië deden. De Engelsen hebben het later geperfectioneerd en de Amerikanen hebben het systeem naar de eisen van de 20ste eeuw gemodelleerd.

Nu krijgt het Westen een koekje van eigen deeg. Wereldwijd verschuift het evenwicht van West naar Oost. Wat globalisme heet, werd voorheen in een andere vorm imperialisme genoemd. Europa lijkt het continent van het verleden geworden. Zonder politieke stem.

Terugkijkend naar het Egypte van Nasser of het Syrie van Hafiz al-Assad, zien we landen die zich verzetten tegen het imperialisme. De eerste wellicht mentaal hangend aan Engeland en de tweede aan Frankrijk, maar toch redelijk autonoom.

Dat soort landen keert zich vervolgens naar binnen en handhaaft zich door corruptie en onderdrukking. Uiteraard stoken de Westerse landen om dit soort landen in te dammen. Maar waarom benutten deze landen de eigen ruimte niet beter? Vinden ze hun bestaansrecht in de reactie en stopt daarom de ontwikkeling?

De VS heeft geen belang bij een instabiel Egypte dat in elkaar klapt. Vraag is of islamnaties met een beter intern beleid een derde weg hadden kunnen bewandelen. Een democratisch model met brede culturele ontwikkeling van de massa, goede juridische waarborgen in economie en rechtspraak en op termijn meer pluralisme in religie, meningsuiting en politiek.

Het verbaast dat behalve Turkije geen enkel land in de islamwereld de stap naar de moderniteit van de 20ste of 21ste eeuw succesvol gezet heeft. Het is de islam die het verschil maakt.

8. In Nederland zijn de meeste emigranten niet-islamitisch. Zelfs de meeste moslims zijn slechts in culturele en niet in religieuze zin moslim. Zelfs religieuze moslims zijn individuele burgers met een identiteit die verder gaat dan religie alleen. Laten we daarom emigranten niet in een islamidentiteit opsluiten. Dat laatste is het grootste falen van de Nederlandse integratie-politiek.

Uitdaging is om Nederlandse moslims aan te spreken op hun idee van democratie en rechtsstaat. Moslims elders onttrekken zich aan onze invloed. Elke verklaring verkeert in haar tegendeel als het gebruikt wordt om moslims in de hoek te zetten. Niet in het minst omdat het met een cirkelredenering elk debat over de achterblijvende ontwikkeling van de islamcultuur blokkeert.

Foto: Een wajang wong voorstelling bij de regent van Malang met maskerdansers (1910-1922). Collectie Tropenmuseum. 

Mythe Oranje

Update 27 april 2019: Uit de jaarlijkse Ipsos-enquête die sinds 2006 in opdracht van de NOS wordt uitgevoerd blijkt een meerderheid van de bevolking van 68% voor behoud van de monarchie te zijn. De steun onder jongeren is aanmerkelijk kleiner. Vraag is of deze enquête alleen registreert of eerder de bestaande situatie bevestigt. Hoe dan ook is in de media de voorlichting over het koningshuis beperkt en kritiekloos en raakt het niet aan vragen die met het bestaan en ontstaan ervan te maken hebben. Dat is jammer omdat zo geen breed maatschappelijk debat over het koningshuis gevoerd kan worden. In 2010 schreef ik het volgende op. Ik denk er nog steeds zo over. En dat geeft weer te denken. Over de ontbrekende dynamiek in de samenleving:

De continuïteit en kwaliteit van de Nederlandse monarchie is een mythe. Het grijpt terug naar stichting en ontstaan van Nederland. Zoals elke mythe komt het niet overeen met de realiteit. Eeuwenlang is het verhaal bijgeslepen en verdraaid om de natie te bouwen. Zo’n broodjeaapverhaal over Oranje kan desondanks werken. Soms hebben volkeren een leugentje om bestwil nodig om zich te verenigen.

De positie van Oranje wordt steeds meer een splijtzwam in de samenleving. Een minderheid van D66, GroenLinks, SP en PVV wil het belang afbouwen. Denk aan ongelukkige uitspraken van Maxima die geen Nederlandse identiteit kon vinden, terwijl ze er als representant van het Koninklijk Huis zelf een sprekend voorbeeld van is. In geen ander land had ze de welwillendheid ontmoet om domme uitspraken te mogen doen die in de eigen staart beten. Moet in de toekomst continuïteit door verdeeldheid ontstaan?

Principieel tegenargument is dat erfopvolging in tegenspraak met de volkssoevereiniteit is. Het is discriminatie dat een burger nooit staatshoofd kan worden. Traditioneel wordt het beeld uitgedragen dat Oranje al eeuwenlang op twee pijlers rust: het grauw en de pluimstrijkers. Da’s recent veranderd. Het volk is na Fortuyn en alle incidenten van Oranje minder enthousiast en de kosmopolisten calculeren zelfstandiger dan ooit. Oranje wordt minder gedoogd. Steun die jarenlang boven de 80% was is afgenomen naar 70%.

Oranje is geen waakhond, maar een jachthond die zelf in de bossen op wild jaagt. Die de broekriem niet wil aanhalen, terwijl iedereen gekort wordt. De koningin weerspiegelt onze tegenstrijdigheid en verdeeldheid. Zij is uiterst welvarend en denkt geloofwaardig namens de armen te spreken. Zij praat over soevereiniteit, maar laat achter de schermen een ambassadeur naar huis sturen. Beatrix is de vleesgeworden paradox.

De politieke discussie spitst zich nu toe op twee aspecten, namelijk de rol van het staatshoofd bij de formatie en het feit of het staatshoofd deel moet uitmaken van de regering of een ceremoniële rol dient te krijgen. Complicatie is dat voor een grondwetswijziging een 2/3 meerderheid in de Tweede Kamer en een ontbinding van de Staten-Generaal nodig is. Vanwege de lange weg wijst dat naar een compromis waarbij het staatshoofd een ceremoniële rol krijgt. Alleen de mythe blijft.

Bij de laatste formatie hadden Beatrix’ vertrouwelingen Lubbers en Tjeenk Willink een sturende rol. Ze gingen verder dan het leiden van het proces en bemoeiden zich door onnodige uitspraken met de inhoud. Vraag is of de rol van het staatshoofd zonder dit soort bedrijfsongevallen kan of dat het inherent is aan het proces. Roep om andere spelregels klinkt alom. Lubbers en Tjeenk Willink deden aan partijpolitiek onder de hoede van Beatrix. Dat ze zich vergaloppeerden is nog tot daar aan toe, maar dat procedures hun deze ruimte laten is het echte probleem. Er ligt echter al sinds 1971 een motie-Kolfschoten die de kamer ruimte biedt om zelf een formateur te benoemen. Door onderlinge onenigheid is dat er nooit van gekomen. Dit gebrek aan volwassenheid valt niet de koningin, maar de Tweede Kamer te verwijten

Constitutionele toetsing doet recht aan het vertrouwen in de integriteit van de Nederlandse rechtspraak, betoogde Femke Halsema in 2002 in haar Initiatiefwet over de toetsing aan de Grondwet. Integriteit is de essentie, de staalconstructie die het gebouw stevigheid biedt. Of een koning, president, komiek of filmster op de troon mag zitten is ondergeschikt. Instituties doen ertoe. Het kan als een natie uit nostalgie of traditie haar cohesie en identiteit -die door dezelfde monarchie in twijfel wordt getrokken- denkt te kunnen versterken door Oranje. Dat valt te bezien. Sowieso pleit alles ervoor om de rol van het staatshoofd terug te brengen tot een ceremoniële.

Foto: Gouden Koets op Prinsjesdag