Emmen en RvIG erkennen Kerk van het Vliegend Spaghettiwonder niet als religie. Is dat gelijke behandeling van godsdienst?

Aldus een passage uit een brief van de gemeente Emmen die in een nieuwsbericht op de site van de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster (KVS) is geplaatst. Als gelovige van dit kerkgenootschap voel ik me betrokken. Het gaat erom dat een medegelovige en bestuurslid op 29 oktober 2015 een aanvraag deed voor een ID-kaart met een religieus hoofddeksel. Het bericht schetst wat er toen gebeurde: ‘De ambtenaar wilde deze in eerste instantie direct weigeren: “gaat niet gebeuren” was het letterlijke citaat, maar na een korte discussie is toch de aanvraag in behandeling genomen.’ Op 19 december volgde alsnog een afwijzing. Emmen had contact gehad met de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens (RvIG), onderdeel van het ministerie van Binnenlandse Zaken die adviseerde de aanvrager te weigeren met een hoofdbedekking op de foto te laten gaan omdat de uitzondering daarvoor wegens religieuze of levensbeschouwelijke redenen niet gemaakt kon worden.

De brief zegt niet waarom de gemeente Emmen of de RvIG de KVS niet als religie willen beschouwen. Het bestuurslid Dirk Jan blijft bij zijn aanvraag en dient bezwaar in tegen de beslissing van de gemeente Emmen. Opmerkelijk is dat de gemeente in haar brief stelt dat het een motivering geeft voor de weigering: ‘In deze brief leest u de motivering van dit voornemen’, maar helemaal geen motivering geeft. Dat kan de gemeente Emmen ook niet omdat het daarmee een oordeel zou geven over het intern functioneren van een organisatie die zich profileert als een kerkelijk genootschap. Vanwege de scheiding van kerk en staat mogen kerk en staat ieder hun eigen zaken regelen en zich niet met elkaar bemoeien of elkaar de regels voorschrijven. Door de weigering die het dus niet durft uit te spreken bemoeit Emmen zich wel degelijk met de regels die binnen een kerkgenootschap gelden. Hiermee handelen Emmen en de RvIG in haar advies in strijd met de grondwet.

Met deze beslissing loopt Nederland achter in West-Europa. Dat is teleurstellend met een kabinet dat wordt gevormd door de vrijzinnige partijen VVD en PvdA. Het kan zijn dat op lokaal niveau bij ambtenaren nog niet het besef is doorgedrongen dat ze vanuit hun persoonlijke achtergrond niet moeten gaan interpreteren wat religieus is, maar dat ze simpelweg de wet moeten toepassen en uitvoeren. En die is glashelder. Vanwege de vrijheid van godsdienst staat het een ambtenaar niet toe om de gelijkheid van religies buiten werking te stellen. Het advies van de RvIG die rechtstreeks onder minister Ronald Plasterk (PvdA) valt roept vooral vragen op. Het is de hoogste tijd dat vrijzinnige partijen als D66, GroenLinks, VVD of PvdA kamervragen stellen aan Plasterk over de richtlijnen aan de RvIG dat leidde tot het advies dat het aan de gemeente Emmen gaf.

Foto 1: Deel van brief van gemeente Emmen in bericht ‘Nederlandse gemeente voornemens ID-kaart met religieus hoofddeksel te weigeren’, 19 december 2015.

Foto 2: ‘Unusual headgear: Lukas Novy exercising his right to wear a sieve on head for religious grounds in official ID for the Czech Republic’.

Foto 3: Uitzonderingsbepaling in de Fotomatrix model 2007 wegens godsdienstige of levensbeschouwelijke redenen die zich verzetten tegen het niet bedekken van het hoofd.

Kerk van het Vliegend Spaghettimonster tegenover de Kamer van Koophandel. Bij Pauw

Op 22 oktober 2015 liet de Kamer van Koophandel weten dat de ‘Kerk van het Vliegend Spaghettimonster’ (KVS) niet ingeschreven wordt in het handelsregister. De reden gaf het in een brief: ‘Voor registratie in het handelsregister van een kerkgenootschap gaan wij uit van een organisatie van aangeslotenen die zich de gemeenschappelijke godsverering van de aangeslotenen op de grondslag van gemeenschappelijke godsdienstige opvattingen ten doel stelt. Hierbij die de organisatie niet enkel naar het inzicht van de aangeslotenen, maar ook naar de huidige maatschappelijke opvattingen een religieus karakter te hebben. Bij uw organisatie ontbreekt dit religieuze karakter en is eerder sprake van een persiflage op religie. Uw organisatie registreren in het handelsregister als kerkgenootschap weigeren we om die reden’.

De KVS gaat hiertegen in beroep en zegt op de eigen site bezwaar aan te tekenen tegen de beslissing. Sinds 1 juli 2008 is de Handelsregisterwet 2007 in werking getreden. Dat verplicht ondernemingen en rechtspersonen zoals kerkgenootschappen zich in te schrijven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel. Het Handelsregister is een basisregistratie die moet voldoen aan de eisen die de overheid stelt aan alle basisregistraties. Artikel 2 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt dat kerkgenootschappen worden geregeerd door hun eigen statuut voor zover dat niet in strijd is met de wet.

Volgens artikel 6 van de Grondwet kan iedereen ‘zijn eigen godsdienst of levensovertuiging kiezen en zich op zijn eigen manier daarnaar gedragen, mits dit past binnen de wettelijke regels’. Het valt niet in te zien welke wettelijke regels en artikelen van de Grondwet door de KVS worden overtreden. Door de scheiding van kerk en staat mogen staat en de kerk ieder hun eigen zaken regelen en zich niet met elkaar bemoeien of elkaar de regels voorschrijven. Gelijke behandeling van godsdiensten wordt als een vertrekpunt van het Nederlands beleid ten aanzien van godsdiensten gezien. Er is geen reden voor de overheid of een instantie die overheidsbeleid uitvoert om een organisatie die zich als kerkgenootschap aanmeldt de toegang te weigeren.

De discussie bij Pauw voegt weinig toe, behalve het feit dat de KVS voor het eerst goed in de publiciteit komt. De reactie van de oudere programmamaaksters leert dat religie een kwestie van conformisme is. Wat de boerin niet kent dat vreet ze niet. Waarom het dragen van een pastavergiet dwazer of minder serieus zou zijn dan het dragen van een jurk door mannen, een hoofddeksel als een mijter, ‘bedekkende kleding die niet lijkt op die van ongelovigen’ of andere religieuze kleding is een vraag die alleen normatief beantwoord kan worden. De Kamer van Koophandel neemt de ruimte om te beoordelen hoe het ‘religieus karakter’ van een rechtspersoon getoetst moet worden. Omdat het die ruimte volgens de wet niet heeft dient de beslissing over de KVS teruggedraaid te worden. Niet door het bezwaar ertegen, maar door ingrijpen van de regering die dit niet zou moeten laten gebeuren. Maar de ontsporing door de Kamer van Koophandel afwachtend aanziet.

Weigert Kamer van Koophandel registratie van de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster als religie?

Een merkwaardig bericht op de satirische nieuwssite Retecool. De Kamer van Koophandel zou de aanmelding van een kerkgenootschap niet accepteren. Het gaat om de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster (Engels: Flying Spaghetti Monster) ofwel de leer van het pastafarianismus. Zoals Retecool opmerkt is de Kerk van het Vliegende Spaghetti Monster in andere landen, zoals de VS of Oostenrijk grondwettelijk geaccepteerd als religie. Het valt niet in te zien wat de Kamer van Koophandel als belangenorganisatie van het bedrijfsleven hiermee te maken heeft. Het is er niet om de grondwet te toetsen en te beslissen aan welke voorwaarden een geregistreerde religie moet voldoen. Het is dan ook de vraag of het bericht over de Kamer van Koophandel klopt. Als dat zo is dan is deze belangenorganisatie wel erg ver van de eigen kerntaken verwijderd geraakt.

Volgens de grondwet kan iedereen zonder overheidsbelemmering met gelijkgestemden een religie beginnen en heeft dan automatisch recht op de privileges die religieuze organisaties nu toekomen. Voorrechten die door ontkerkelijking en secularisatie minder worden, maar nog wel steeds bestaan. Hoe meer religies, hoe beter. Laat ze bloeien en zich ontwikkelen. Aanhang en respect moeten ze natuurlijk zelf verdienen. Maar de overheid dient ze de kans te bieden om onder gelijke voorwaarden met bestaande religies de concurrentie om de volksgunst aan te gaan. Laat iedereen die een eigen religie wenst te beginnen een ANBI-status aanvragen. Het belastingvoordeel is groot. Er is geen grens aan de naar schatting 4.200 religies en spirituele tradities. Iedereen heeft het recht om een religie te beginnen met leerstellingen en zingeving. Of zelfs zonder dat.

Inschrijven via bovenstaand formulier voor de Nederlandse tak van de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster kan hier. Op 8 januari 2014 schreef ik: ‘Het wachten is op de eerste Nederlandse Pastafarian die zich niet laat inzweren met kruis, jurk, baard of muts, maar met ‘n vergiet.’ Het zal de hoogste tijd worden. Als de Kamer van Koophandel serieus blijft dwarsliggen en deze Kerk niet wil accepteren als kerkgenootschap dan wordt het tijd voor kamervragen die de obstructie door de belangenorganisatie van het bedrijfsleven aan de orde stellen.

Foto 1: Inschrijfformulier voor de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster.

Foto 2: Schermafbeelding van deels afgeplakte brief die de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster op 22 oktober 2015 van de Kamer van Koophandel in Groningen ontving.

Foto 3: Christopher Schaeffer draagt een vergiet als hij in New York City de eed aflegt voor de Pomfret Town Board. Credits: Greg Fox – The Observer. Januari, 2014.

Petitie: Maak van Satanisme erkend geloof. Pleidooi voor religies

De erkenning van een religie hangt af van meer dan de inhoud van de religie alleen. Een overzicht van religies met het aantal aanhangers maakt inzichtelijk hoe gefragmenteerd religies zijn. Inclusief spirituele stromingen loopt hun aantal in de duizenden. De vraag hoe bepaald wordt wat een religie is valt lastig te beantwoorden. Vaak zijn ze streekgebonden. Complicatie is dat een religie vaak een paraplu is waar veel verscheidenheid onder schuilgaat en dat religies zijn ontstaan door afsplitsingen. Zoals het christendom uit het jodendom voortkomt, of het het boeddhisme uit het hindoeïsme. Betrekkelijk nieuwe religies zijn het Pastafarianismus, het Kopinisme, het Neo-Paganisme of Wicca, Miracle of Love, Scientology en het Satanisme. 

Volgens de grondwet kan iedereen zonder overheidsbelemmering met gelijkgestemden een religie beginnen en heeft dan automatisch recht op de privileges die religieuze organisaties nu krijgen. Hoe meer religies, hoe beter. Aanhang en respect moeten ze natuurlijk zelf verdienen. Maar de overheid dient ze de kans te bieden om onder gelijke voorwaarden met bestaande religies de concurrentie om de volksgunst aan te gaan. Laat iedereen die een eigen religie wenst te beginnen een ANBI-status aanvragen. Het belastingvoordeel is groot. Iedereen heeft het recht om een religie te beginnen met leerstellingen en zingeving. Of zelfs zonder dat.

Wat volgens petitionist Jens van der Steenen een geloof erkend maakt is een moeilijkere vraag dan het op het eerste gezicht lijkt. Want erkend door wie, op welke gronden en volgens welke normen? En waarom denkt hij 10.000 handtekeningen nodig te hebben? In Binnenmaas opperde een winkelier laatst om voor zijn winkel een museum-status aan te vragen zodat hij open kon zijn op zondag. Waarom niet de religie-status aangevraagd?

De tijd is gekomen om minder verkrampt om te gaan met religieuze organisaties. Ze op dezelfde manier aan de wet te toetsen als andere maatschappelijke organisaties. Dat maakt het tevens mogelijk om achter een eventuele economische, politieke of criminele dekmantel te kijken en een organisatie die claimt een religie te zijn overheidssteun te onthouden of zelfs te verbieden. Als dat niet aan de orde is dienen organisaties die zich voegen bij bestaande religieuze organisaties en spirituele stromingen door de overheid geen strobreed in de weg te worden gelegd. En exact gelijk beoordeeld en bevooroordeeld te worden als de bestaande religies.

Foto: Schermafbeelding van petities ‘Satanisme’ van Jens van der Steenen op Petities24.com.

Religiekritiek in Oostenrijk onacceptabel. Niko Alm teruggefloten

De Oostenrijkse liberale NEOS-partij zegt werk te maken van transparantie: ‘Transparanz, wir haben nichts zu verstecken‘ heet het op de site. Niets te verbergen? Hoe diep gaat dit, is transparantie een principe of slechts politieke marketing? Een voorbeeld maakt duidelijk hoe dit in de praktijk werkt en hoe diep principes gaan. Niko Alm richtte in 2011 de nieuwe religie van het Pastafarianismus op onder het mom ‘hoe meer religie, hoe beter’. Aanleiding was de staatssubsidie voor kerken in zijn land. Niet echt iets wat past bij de scheiding van kerk en staat. Later sloot Alm zich aan bij de liberale NEOS en werd daar woordvoerder religie.

Tot vandaag. Partijleider Matthias Strolz heeft Alm vervangen als woordvoerder religie, zo bericht de Wiener Zeitung. Strolz ontkent dat partijpolitieke overwegingen er iets mee te maken hebben. De conservatieve ÖVP had tijdens de campagne voor de Europese verkiezingen kritiek op NEOS omdat het met Alm en diens steun voor het Pastafarianismus religie belachelijk zou maken. Strolz kruipt door het stof, laat Alm vallen en zegt dat z’n benoeming fout was. Maar tevens beweren Strolz en Alm zelf dat de vervanging van Alm gepland was. Daarbij wordt als argument aangevoerd dat religie en kerk geen kernthema’s van NEOS zijn. Wat dat ermee te maken heeft is onduidelijk. NEOS pleit in het partijprogramma op p.7 tegen discriminatie door religie. 

Secretaris-generaal van de ÖVP Gernot Blümel ziet wel een verband, zelfs een knieval van Strolz. Hij stookt het vuurtje op. Volgens hem zouden ‘geschrokken gelovigen’ binnen de NEOS Strolz onder druk gezet hebben om Alm te vervangen. Onduidelijk is of dat klopt. Blümel ziet spotten met religie als onaanvaardbaar. Alles wijst erop dat het liberale NEOS in het conservatieve Oostenrijk buigt voor kritiek op religiekritiek. Met zulke vrienden als de liberale NEOS hebben gelovigen geen vijand nodig. Waarom religie niet belachelijk gemaakt kan worden is de vraag. Alm is terug bij af. NEOS zwalkt, houdt de rug niet recht en is verre van transparant.

Foto: Niko Alm uitgezeefd door partijleider Matthias Strolz van NEOS. Credits: Picturedesk.

Godsdienstvrijheid denkt buiten kaders: heilige spaghetti

Religie is een interessant maatschappelijk fenomeen omdat rationalisaties er niet tot de kern doordringen. Die kern is het mysterie, het raadsel, het niet-kenbare, het onbestendige dat buiten de hoofdstroom van de eigen tijd staat waarin alles geëconomiseerd wordt. Daarom vatten vele zoekenden religie op als een vluchtheuvel. Een onregelmatigheid in de tijd. Religieuze organisaties die het product ‘religie’ voeren onttrekken zich niet aan de economische logica, maar weten hun product goed te beschermen en door belangenbehartiging en slimme marketing uniek te houden. Hoe ze hun organisatie door de tijd weten te loodsen is leerzaam. Iedereen die een eigen religie wil beginnen kan er wat van opsteken. Ik bedoel dat zonder enig cynisme.

Tegenover religies zijn vele houdingen mogelijk. Gelovigen die een van de duizenden religies of spirituele tradities aanhangen vereenzelvigen zich er gedeeltelijk of volledig mee. De mate van identificatie en overgave hangt af van hun achtergrond. Atheïsten willen een einde maken aan de voorkeursbehandeling van religies die door de eeuwen heen is ontstaan. Aggressieve atheïsten gaan nog verder en willen een einde aan de religies zelf maken. Democraten die de rechtsstaat voorop zetten verdedigen de godsdienstige vrijheid van anderen.

Volgens de grondwet kan iedereen zonder overheidsbelemmering met gelijkgestemden een religie beginnen en heeft dan automatisch recht op de privileges die religieuze organisaties nu toekomen. Voorrechten die door ontkerkelijking en secularisatie minder worden, maar nog wel steeds bestaan. Hoe meer religies, hoe beter. Laat ze bloeien en zich ontwikkelen. Aanhang en respect moeten ze natuurlijk zelf verdienen. Maar de overheid dient ze de kans te bieden om onder gelijke voorwaarden met bestaande religies de concurrentie om de volksgunst aan te gaan. Laat iedereen die een eigen religie wenst te beginnen een ANBI-status aanvragen. Het belastingvoordeel is groot. Er is geen grens aan de naar schatting 4.200 religies en spirituele tradities. Iedereen heeft het recht om een religie te beginnen met leerstellingen en zingeving. Of zelfs zonder dat. 

De New Yorkse politicus Christopher Schaeffer werd op 2 januari 2014 ingezworen met een pastavergiet op het hoofd. Hij is lid van de Kerk van het Vliegende Spaghetti Monster, zo beweert-ie. Een religie zonder dogma, aldus Schaeffer. De religieuze vrijheid laat hem deze keuze. Zijn gebaar moet niet opgevat worden als anti-religie, maar juist als pro-religie. Schaeffer maakt gebruik van de vrijheid van godsdienst. Opvallend is dat-ie als inspiratie de Russische Pastafarians noemt, maar niet de Weense oer-Pastafarian Niko Alm van het Initiative gegen Kirchen-Privilegien die de religie van het ‘Pastafarianismus‘ muntte. Het wachten is op de eerste Nederlandse Pastafarian die zich niet laat inzweren met kruis, jurk, baard of muts, maar met ’n vergiet.

Foto: Christopher Schaeffer draagt een vergiet als hij de eed aflegt. Credits: Greg Fox – The Observer.

Kopimisme is nieuwe religie die religie met een kopie kan redden

Een praktisch antwoord op religie is niet een discussie over het bestaansrecht, of zelfs een verbod erop, maar de bewieroking en uitbreiding ervan. Bestaande religies die zich gedurende eeuwen hebben weten te handhaven verdienen navolging. Zij hebben iets waardevols in zich omdat ze laten zien hoe zingeving, troost, machtsdenken, straatvechten, en politieke, fiscale en juridische bescherming gecombineerd kunnen worden tot een invloed die verder gaat dan het produkt dat ze aanbieden. De huls wordt de ultieme betekenis.

Juist een sector als religie waarvan wereldwijd het procentuele aandeel afkalft moet zich vernieuwen om aantrekkelijk, geloofwaardig en bij de tijd te blijven. Die wens tot vernieuwing roept een dynamiek op die vernieuwing aanjaagt en geloof opwekt uit niets. Een impuls van onderop door de toestroom van nieuwkomers is nodig omdat gevestigde godsdiensten als het katholicisme en de islam met interne problemen worstelen en vooral in het Westen een geloofwaardigheidsprobleem hebben. Ze beschadigen de totale sector van de religie.

Zo richtte de Oostenrijker Nico Alm vorig jaar de religie van de Pastafarianismus op. Hij stoorde zich aan de staatssubsidies aan de kerken in zijn land. Zodat er feitelijk geen scheiding van kerk en staat is. Alm claimt de vrijheid een pastavergiet op zijn hoofd te dragen en daarvoor dezelfde bescherming te krijgen die religies met hun hoofddoeken, keppeltjes en bisschopsmijters hebben. Deze nieuwe religie komt voort uit protest. Het maakt niet echt gebruik van wat religie kan zijn. Zoals Alm zijn er tallozen met hun eigen kleinschalige religie.

Het Kopimisme of de Kopimi Kerk is ambitieuzer en toont een netwerk met kerken in meer dan 15 landen. De Zweedse kerk met meer dan 3000 leden is officieel door de Zweedse staat erkend. De leider is Isak Gerson. De Nederlandse kerk is nog in ontwikkeling en stelt: ‘Het Kopimisme is (..) een religieuze beweging waarin het onbelemmerd delen en verspreiden van informatie centraal staat.‘  Het lidmaatschap is gratis omdat het Kopimisme geen winst hoeft te maken. Hier aanmelden. Enig verband met de Piratenpartij wordt ontkend.

Het Kopimisme krijgt religiekritiek en wordt dus ernstig genomen. Thomas Thiel ziet er in de Frankfurter Allgemeine uiterste relativering in. Maar: Weil alles Leben Kopie sei, gilt die Replikation der Erbinformation als sakraler Akt. Zodat de kopie van zowel het leven als van oude religies een basis onder nieuw geloof legt. De jongere generatie wil politiek en geestelijk niet langer buiten de macht staan of afhankelijk zijn van ouderen met hun normen. Julian Assange gaat de Australische politiek in. De tegenbeweging krijgt body. En een ziel.

Foto: Eerste kerkelijk huwelijk dat in mei 2012 in Belgrado bij het Kopimisme voor Kopimistische autoriteiten is gesloten

Heilige spaghetti: nieuwe religie ‘Pastafarianismus’

UPDATE 1 augustus 2012: Op de Olympische Spelen te Londen eist de vader van de Saoedische judoka Wojdan Shaherkani dat z’n dochter een hoofddoek draagt. Tegen de regels van de judobond in. Nu is een compromis bereikt en mag zijn dochter tijdens haar matches een hoofddoek op. Dit schept een precedent. Voortaan kan iedere sporter bij wedstrijden eisen de kledingcode van de eigen religie of levensovertuiging te mogen volgen. Zoals een pastavergiet als hoofddeksel. In Wenen rechtmatig. Dus? Gelijke monniken, gelijke kappen. 

Oostenrijker Niko Alm geeft het goede antwoord op de maatschappelijke en politieke voorkeursbehandeling van religie. Dat antwoord is niet minder, maar juist meer religie. Alm is activist tegen kerkprivileges.

Het Volksbegehren gegen Kirchenprivilegien is voor afschaffing van kerkelijke priviliges, voor een duidelijke scheiding van kerk en staat en voor het schrappen van de aanzienlijke subsidies aan kerken. Het wil bereiken dat een en ander op federaal Oostenrijks niveau grondwettelijk geregeld wordt.

Niko Alm heeft een rijbewijs met foto waarop-ie een pastavergiet draagt. Volgens Alm eine Kopfbedeckung aus religiösen Gründen. Volgens de Weense politie rechtmatig. Alm stelt dat hij bepaalt wat-ie uit religieuze redenen op zijn hoofd draagt en niet de overheid. Da’s de vrijheid van godsdienst: Die Definitionsmacht darüber liegt dafür prinzipiell bei mir und ich bestimme, was ich aus religiösen Gründen am Kopf trage.

Foto: Niko Alm met nieuw rijbewijs