Wat herkennen we bijna 100 jaar later van bovenstaande foto uit 1927? Hoe kunnen we erkennen wat we nauwelijks herkennen? Wat is ‘Katholi – citeit‘ behalve een onhandig afgebroken titel van een tekst op een praalwagen? Wat is er zinvol aan de pretentie om andere volkeren te onderwijzen? Zaten ze er in 1927 op te wachten? De afwijzing was blijkbaar nog niet doorgedrongen tot katholiek Nijmegen.
Propaganda, zal de kijker van nu schouderophalend denken. Zo dacht men toen. Men wist niet beter. Als men beter wist, dan deed men alsof men niet beter wist. Zoiets?
Het is geen toeval dat deze foto is opgenomen in het Regionaal Archief Nijmegen. De katholieke zuil trad toen zelfverzekerd naar buiten. Zoals andere zuilen dat ook deden. Met vlaggen, vaandels, optochten, processies en andere blijken die gemeenschapszin, onderlinge verbondenheid en sterkte moesten uitstralen. In dit geval met een praalwagen tijdens een interdiocesane missieweek die van 22 tot 29 mei 1927 plaatsvond.
Vijf jaar later werd het er in katholiek Nijmegen nog malliger op. Het Maria Congres van 1932 wordt gevierd op congresterrein De Wedren. De feestelijkheden worden opgehangen aan een beeldje van Maria dat volgens overlevering ‘in 1592 gered [was] uit de brandstapel op de Grote Markt en daarom ook wel de “zwarte Madonna” [werd] genoemd’. Een beeldje als MacGuffin dat de boel in gang zet.
Ook het rode ras was in 1932 op dit katholieke feest aanwezig. Zo te zien met attributen uit de speelgoed- of carnavalwinkel. Dat niveau. Een lid van dit rode ras draagt een moderne bril anno 1932.
Allemaal niet echt natuurlijk, maar lekker doen alsof men een ander is in de huid van een ander zorgt voor de lol. Of noem het religieuze educatie. Tegenwoordig wordt dat culturele toe-eigening genoemd. Daar wordt felle strijd over gevoerd. Maar in 1932 was dat nog niet zo ver. Het echte rode volk wachtte immers op onderwijs van de katholieke zuil? Toch?
Een ding mag je die katholieke zuil van toen nageven, in verkleedpartijen, projecties en omkeringen van de waarheid was die niet te evenaren. Het zorgde voor spektakel. Dat dat verkeerde pracht en praal was leiden we nu af uit zulke foto’s. De schaamte voorbij.
Van trendwatchers als Lidewij Edelkoort en Adjiedj Bakas had ik toch al geen hoge pet op. Wat ze doen is de vrijblijvende analyse zonder verantwoording. Het is het niveau van de sportjournalistiek: de bal is rond. In hun nevelige schimmigheid klopt de uitleg altijd, hoe die ook is. Achteraf wordt nooit gecheckt of openbaar gemaakt of de voorspellingen of trends wel zijn uitgekomen.
Bakas bereikte met zijn pleidooi voor herzuiling een nieuw dieptepunt in zijn hoedanigheid van voorspeller. Of liever gezegd, hij reikt naar een hoogtepunt van absurdisme. Hij passeert met stalen gezicht de grootste komieken die proberen grappig te zijn. Bakas is lachwekkend zonder dat hij het zelf lijkt te beseffen. Dat maakt het zo bijzonder dubbelzinnig. Je denkt steeds ‘waarom beschermt niemand deze man tegen zichzelf?‘. Wie nodigt hem uit als gast? Wie laat hem zijn kunstjes vertonen?
Bakas ziet in herzuiling een middel om polarisatie tegen te gaan. Hij zegt aan het eind van het fragment: ‘In de tijd van de verzuiling had ieder zijn eigen ding. De katholieken hadden hun zuil, de protestanten, de socialisten, de liberalen. En die gingen naar hun eigen winkeltjes, hun eigen restaurants, hun eigen ding. Ik kan me dus heel goed voorstellen, als theaters voortaan zeggen, maandagavond is voor de rode mensen, dinsdagavond voor de gele mensen, woensdagavond voor de groene mensen. Dan gaan we ontbozen‘. Kostelijk is de verbijstering van Barbara Barend die Bakas’ betoog niet serieus lijkt te nemen.
Dit fragment van WNL van 6 december 2021 is zo aardig omdat niet duidelijk wordt of Bakas het serieus meent of ons met zijn pleidooi voor herzuiling voor de gek houdt. Maar laten we aannemen dat hij het meent. Want trendwatchen is zijn verdienmodel en niet het komisch acteren.
Bakas vergeet met zijn vergelijking en teruggang naar de verzuiling dat de breuklijnen in het huidige Nederland anders lopen dan tijden de hoogtijdagen van de verzuiling waar hij naar verwijst. Maar ook tijdens de verzuiling van de jaren 1950 was de verdeling tussen de zuilen lang niet zo strikt en scherp als Bakas suggereert. Verzuiling is geen zak winegums die op kleur kunnen worden gesorteerd.
Bakas is een representant van de maatschappelijk geaccepteerde versie van het koffiedik kijken van futurologen, trend voorspellers, kortom van de klasse van toekomstdeskundigen die zich tooit met wetenschappelijke autoriteit. Bakas is een sociologische kwakzalver die niet alleen de toekomst niet kent, maar evenmin het verleden.
Bakas is een deftige bedrieger die zich van een hogere orde acht dan de volkse bedrieger. Iedere sociale klasse kiest blijkbaar de bedrieger door wie het het liefst bedrogen wil worden. Daarom zegt Bakas toch iets. Via hem laat hij ons in de spiegel van ons eigen absurdisme kijken. Bakas is de hofnar naast de troon die op mag draven om ons te vermaken met zijn onzinverhalen. Dat we daar behoefte aan blijken te hebben is de trend die uitkomt. Ondanks Bakas.
Schermafbeelding van deel artikel ‘Helpen sommige vormen van islamofobie ons juist vooruit?’ op Bladna.nl, 19 maart 2021.
Een harde conclusie in een artikel over islamfobie in Nederland in Bladna.nl, een nieuwswebsite voor Marokkanen in Nederland en België die nauw verbonden is aan de Marokkaanse nieuwsorganisatie Bladi.net die internationaal georiënteerd is. Aanleiding is de situatie van de Turks-Nederlandse ex-moslim Lale Gül die bedreigingen kreeg uit islamitische hoek vanwege uitspraken in haar boek.
‘Moslims zitten in Nederland gevangen tussen een rechts dat liever de islam en moslims basht en ex-moslims ook niet helpt, en een links dat deze ex-moslims ook niet helpt omdat zij wil opkomen voor de islam en voor moslims en daardoor de problematiek van ex-moslims moet negeren. Misschien kan het luisteren naar stemmen als die van Lale Gül ons er juist aan herinneren dat er nog een hele wereld te winnen is.‘
Wellicht is het makkelijk voor een Marokkaans-Nederlandse site om vrijuit over een Turks-Nederlandse kwestie te spreken. De term islamofobie wordt genuanceerder en positiever opgevat dan doorgaans in de publieke opinie gebeurt. Bladna citeert Lale Gül: “Ik beschouw mezelf als islamofoob, in die zin dat ik angstig ben voor de uitdijende invloed van de islam hier“. Het voegt daar aan toe: ‘Dit is een gevolg van allerlei zaken om haar heen, zoals de onderdrukking in islamitische landen en de mislukte pogingen om de islam te moderniseren.’
Het is de oude klacht dat links wegkijkt voor de problemen van ex-moslims. Links neemt het op voor de vaak conservatieve islam en laat de doorgaans linkse en vrijzinnige ex-moslims in de steek. Beredeneerd vanuit links valt dat niet te begrijpen. In Nederland ageren alleen enkele niches binnen links hiertegen. Ze nemen het als enigen structureel op voor ex-moslims of ‘culturele moslims’ die mentaal allang hun religie de rug hebben toegekeerd, maar daar uit angst voor de islamitische gemeenschap niet publiekelijk voor uit durven komen. Deze niches bestaan onder meer uit ex-PvdA’er Eddy Terstall en het ‘seculiere’ Vrij Links dat de oude universele waarden waarop de sociaal-democratie was gebaseerd in ere wil herstellen en feministes die voornamelijk voor de vrijheid van vrouwelijke ex-moslims opkomen die het dubbel zo moeilijk hebben.
Ehsan Jami met T-shirt, 200
Een gevolg van dat stigmatiseren door rechts en wegkijken van links is dat er geen inhoudelijk debat is over de islam, de ex-moslims en de vrije keuze om uit de islam te treden. Een gevolg daar weer van is dat er in Nederland geen goed beeld bestaat van de islamitische gemeenschap en het aantal moslims. Ook de media doen niet hun best om dit beeld te nuanceren. Met als gevolg dat het radicaal-rechts in de kaart speelt en de ex-moslims en progressieve moslims in de steek laat. Volgens het CBS verklaarde in 2019 zo’n 5% van de bevolking islamitisch te zijn. Dat zijn omgerekend 875.000 mensen (boven de 15 jaar).
Dit getal ligt waarschijnlijk veel lager. Schattingen van het aantal belijdende moslims komen lager uit, op zo’n 350.000 mensen. Dat zou inhouden dat in Nederland niet 5%, maar 2% van de bevolking islamitisch is. De ‘vernederlandsing’ of afvalligheid of secularisatie bij de tweede generatie van mensen uit een islamitische cultuur wordt geschat op 15%, maar is waarschijnlijk hoger. Maar in de beeldvorming dringt het niet door.
Een bizarre kongsi van radicaal-rechtse partijen (ooit de LPF, PVV, FvD), linkse partijen die vanuit slachtofferdenken jarenlang aanschurkten tegen de goed georganiseerde conservatieve islam (vooral PvdA), christelijke partijen die een parodie maken van het secularisme en de gevolgen van de ontkerkelijking proberen te neutraliseren, de werkgevers die rust en overzicht wilden en makkelijk te bereiken aanspreekpunten die onder druk konden worden gezet en de islamitische organisaties die zich hebben weten te institutionaliseren en verzuilen met bewuste medewerking van de gevestigde politiek is er de reden voor dat in Nederland het besef onvoldoende doorgebroken is dat dat niet alle moslims in Nederland hetzelfde zijn en zelfs niet eens altijd de islam aanhangen. De wereldvreemdheid over de islam is in Nederland groot.
Die lagere schatting zou vrijzinnige moslims én ex-moslims adem geven en ze niet op een hoop vegen met de orthodoxe en radicale moslims die gaan voor herzuiling en apartheid, en alles bij het oude willen laten. De conservatieve en activistische moslims onderdrukken de vrijzinnigen in eigen kring. Dat is iets van alle religies, maar het verschil is dat zowel links als rechts Nederland de ex-moslims en de progressieve moslims buiten incidenten als Ehsan Jami of Lale Gül niet ziet staan en akelig in de steek laat. Nu al decennia lang.
Triest, zo’n lange arm van een godsdienst die tot in Nederland reikt. In elk geval tot in het hoofd van degenen die zich los willen maken van zo’n archaïsche godsdienst, maar die vrijheid ontzegd wordt. Hoe langer men hier over nadenkt, hoe krankzinniger het is. Gelovigen claimen voor zichzelf de vrijheid van godsdienst en krijgen die in Nederland omdat hier het secularisme iedereen die vrijheid geeft, maar gunnen hun naasten die vrijheid niet. Begrijpen deze gelovigen niet hoe tegenstrijdig dat is?
Vraag is interessant waarom dit in Nederland, en elders, zo mis is gegaan. Hoe komt het dat degenen die afstand nemen van een godsdienst en vervolgens bedreigd worden niet beter beschermd worden door de Nederlandse overheid. Vraag is of dit heeft te maken met het Nederlands overheidsbeleid dat eruit bestaat (of bestond?) om de meest orthodoxe, want best georganiseerde islamitische groeperingen financieel en anderszins te steunen. Ten koste van de sociaal-democratische, liberale, atheïstische en nihilistische groepen van mensen uit islamitische herkomstlanden.
Het is begrijpelijk dat het CDA (of daarvoor de fusiepartijen KVP, ARP en CHU) dit beleid van overcompensatie van de orthodoxe islam steunden vanwege de religieuze invalshoek, maar onbegrijpelijk blijft waarom PvdA en VVD hier in de laatste decennia van de 20ste eeuw in meegingen. Wat bezielde deze niet religieuze partijen om tijdens het afbreken van hun eigen zuil zich ertoe te lenen om een orthodox-conservatieve islamitische zuil op te helpen bouwen? Ze hebben de moslims die los wilden komen van hun geloof in de steek gelaten en gehinderd in hun emancipatie. Met als gevolg het toegenomen zelfvertrouwen en de brutaliteit van de orthodoxe islam in Nederland die zich tientallen jaren gesteund wist door de Nederlandse overheid en zich sterk heeft kunnen maken. Dat straalt nog steeds af op moslims die islamverlaters bedreigen.
Het is idioot en beschamend dat het nodig is dat het Humanistisch Verbond 50 jaar na het begin van de grootschalige emigratie naar Nederland een campagne moet beginnen die zegt: ‘Roep de politiek op om niet-gelovigen te beschermen’. Trouwens de term ’niet-gelovigen’ is ongelukkig gekozen omdat mensen aan het geloof waar ze afstand van willen nemen verbonden blijven. Het Humanistisch Verbond moet eens beter nadenken over dit taalgebruik dat verre van neutraal is. Maar de vraag blijft, waarom hebben de Nederlandse politieke partijen dit zo naïef aangepakt, zodat de gevolgen in 2020 nog negatief naijlen?
Hebben deze politieke partijen ooit spijt betoogd over dit beschamende, foute beleid van ooit? Het is de hoogste tijd dat ze in het openbaar spijt betuigen en proberen te corrigeren wat ze in het verleden fout hebben gedaan.
Maarten van Dijk is petitionaris van de petitie ‘Tijd voor een nieuwe NPO, begin bij de top’ die zich richt tegen de top van de NPO. Niet ten onrechte. Onlangs bleek dat die top wil bezuinigen op de meest informatieve, meest waardevolle en kwalitatief meest hoogstaande programma’s als Andere Tijden of Tegenlicht. Dat is dom, lui en fantasieloos denken van die NPO-top. Maar het alternatief dat de petitie geeft, namelijk het inzetten op de afzonderlijke publieke omroeporganisaties schiet eveneens ernstig tekort. Ja, er moet een bezem door de NPO, maar nee, de publieke omroeporganisaties zijn niet de oplossing, maar het probleem. Mijn reactie op de FB-posting van Petities.nl bij deze petitie:
Wereldvreemde petitie die redeneert vanuit het belang van de afzonderlijke omroeporganisaties binnen het publieke bestel. Maar dat belang dient noch het publieke omroepbestel als geheel noch het belang van de kijker.
Dat de top van de NPO de verkeerde programmatische keuzes maakt is duidelijk. Die huidige top is te veel verknoopt met commercie en het eigen omroepverleden en kan geen nieuwe ideeën meer bedenken die antwoorden op de vragen van nu en straks geven. De publieke omroepen doen dat echter evenmin. De publieke omroepen zijn de enige organisaties die de laat 20ste eeuwse verzuiling hebben overleefd.
Kortom, de oplossing ligt niet bij de huidige top van de NPO en evenmin bij de publieke omroepen. Die ligt bij een NPO nieuwe stijl die de commercie en megalomane plannen afzweert en zich richt op het enige wat van belang is: het maken van programma’s die uitdagen, aanscherpen en beklijven.
De publieke omroepen dienen omgebouwd te worden tot productiehuizen, als ze hun programma’s al niet inkopen bij producenten en zo feitelijk hun eigen overbodige managementslaag zijn geworden. De omroepen staan de kwaliteitsslag die de publieke omroep dient te maken in de weg. De publieke omroepen zijn nu al de lege huls met een identiteitsstrik eromheen om de lege verpakking ervan te verhullen.
Foto: Schermafbeelding van deel petitie ‘Tijd voor een nieuwe NPO, begin bij de top’ op Petities.nl.
Als christenen, Friezen, moslims, Amsterdammers, gabbers, homoseksuelen, vrouwen in roze tuinbroeken, voetbalfans, kinderloze echtparen, Limburgse ex-katholieken, soft drug-gebruikers, bezitters van een Citroën Traction Avant, kunstliefhebbers, bijstandsgerechtigden, Arubanen, multimiljonairs of Nederlandse Duitsers samen met elkaar op vakantie willen gaan, dan moeten ze dat weten. En kunnen doen. Ze hebben dat recht op apartheid. Zo pluriform is Nederland. Ontzuiling is een ontwikkeling die soms vreemde stappen maakt.
Het is begrijpelijk dat iemand die dit initiatief neemt doet alsof-ie het wiel uitvindt. Zo werkt marketing. Het wiel van de marketing kleedt oude ideeën steeds weer in een nieuw jasje. Originele ideeën zijn eindig en de verpakking ervan is oneindig. Maar om dan van ‘geestelijke meerwaarde’ te spreken is nogal onbescheiden. Als de angst voor het onbekende samengaat met een cultuur die om bevestiging vraagt, dan krijg je dit.
Nederland in een notendop. Is een publieke instelling van het bestuur en directie of van de achterban? Dat speelt bij organisaties als politieke partijen, vakbonden, voetbalclubs, immigrantenkoepels, zorginstellingen en omroepen. Wat is de essentie: de steun van de achterban of de organisatie? Een lastige vraag, want ze kunnen niet zonder elkaar bestaan. Als het evenwicht ontbreekt wordt het of een lege huls of chaos.
Nederlandse publieke omroeporganisaties zijn relicten van gefixeerde verzuiling in het sprookjesbos van het Mediapark Hilversum. Er is enige beweging omdat de politiek samenwerking oplegt, maar dat gaat minimaal. Wat in de rest van de samenleving allang hervormd, verwaterd of gefuseerd is staat in het omroepbestel nog fier overeind: identiteit. Alsof het nog 1955 is van een verzuiling die met terugwerkende kracht definitiever wordt voorgesteld dan het in het echt was. De kleine levensbeschouwelijke omroepen zoals de OHM zijn van de verzuiling weer de ultieme verschijningsvorm. De laatste verdedigingslinie in een verloren oorlog. Dat trekt bestuurders aan die het behoud van het oude vooropzetten en zich passief ingraven tegen de moderniteit.
Bij de Hindoestaande omroep OHM is veel mis. De Gooi- en Eemlander berichtte vorige maand dat de mediawaakhond ingreep en een ultimatum stelt dat op 2 februari verlopen is: ‘Stichting OHM dient vóór deze datum te zorgen voor een adequate interne organisatie en een raad van toezicht die deskundig en onafhankelijk toezicht houdt. Voldoet Stichting OHM niet aan deze opdracht, dan moet de omroep vanaf 2 februari een dwangsom betalen van duizend euro per dag met een maximum van 50.000 euro.’ Vier niet erkende leden van een nieuwe raad van toezicht probeerden zich in januari toegang tot kantoor en bankpassen te verschaffen, aldus Radio.NL. Waarschijnlijk een geval van oplichting. De activiteiten van de OHM worden in verband met de bezuinigingen vermoedelijk dit jaar overgenomen naar de NTR. De petitie vraagt de regering feitelijk om de hindoegemeenschap van 250.000 mensen tegen zichzelf te beschermen.
Levensliedzanger Frans Bauer (40) vindt het maar niks dat amusementsprogramma’s waarin hij optreedt niet langer bij de publieke omroep te zien zullen zijn. In het AD vindt Bauer de plannen van staatssecretaris Sander Dekker ‘te gek voor woorden’: ‘Dat de Nederlandse overheid zich wil bemoeien met de inhoud van uiterst succesvolle tv-programma’s riekt naar censuur. Dat mag nooit gebeuren! We leven in Holland. Niet in China of Noord-Korea.’ Bauer: ‘Worden we als tv-kijkers beter van de ideëen van de staatssecretaris? Het lijkt me toch niet. Dan nog wat. Laat hij het maken van goede tv overlaten aan mensen die er echt verstand van hebben. Enne: niet hij maar de kijkers zelf bepalen nog altijd wat ze willen zien.’ Bauer meent zelf goede tv te maken, maar de politiek wil iets anders met het bestel. Hij geeft met het nummer Ratada Dadada de staatssecretaris onbedoeld een perfect instrument in handen om amusement uit het publieke bestel te bannen. Merci, Frans.
Staatssecretaris Sander Dekker stuurde de kamer vandaag een brief met voorstellen over de toekomst van het publieke mediabestel. ‘De publieke omroep wordt een plek waar innovatie en creatieve makers elkaar ontmoeten. Waar gestreefd wordt naar de mooiste programmering.’ zo eindigt het. Feitelijk betekent de brief van Dekker een herhaling van de goede bedoelingen uit de Medianota (1984) van toenmalig minister van WVC Elco Brinkman. Terug naar de kern, terug naar de urgentie, weg van het amusement en de sport, en meer aandacht voor de categorieën informatie, kunst en maatschappelijke ontwikkeling die bij een publieke omroep thuishoren. Ruim baan voor programmamakers en inperking van de omroepmaatschappijen. Dekker doet aan achterstallig onderhoud en stript weg wat sinds 1984 het bestel binnengeslopen is.
De analogie zal een politicus als Ton Elias mogelijk niet direct erkennen. De vergelijking tussen ‘het verzuilde en vermolmde’ omroepbestel en het politieke bestel ligt voor de hand. Ook zo’n gesloten systeem. Als Elias zegt dat ‘ook anderen dan omroepen toegang krijgen tot de publieke netten’ en ‘voor het eerst sinds jaren gaat de discussie over de inhoud van wat publieke omroep is in plaats van over structuren, poppetjes en gevestigde belangen’ dan is dat toepasbaar op het politieke bestel. Ook daar gaat het eerder over coalities, poppetjes en gevestigde belangen dan over inhoud, laat staan over de maatschappelijke rol van de politiek.
Ook het politieke bestel is volgens velen vermolmd en verzuild. Waar staatssecretaris Dekker voorstelt om nieuwkomers tot het omroepbestel toe te laten, blokkeren gevestigde politieke partijen de toegang van nieuwe partijen (startsubsidie) of de participatie van burgers die binnen de politiek een plek krijgen om als individu mee te beslissen. De Omroepbrief is een goed begin, nu de Partijpolitiekbrief nog. Wie durft?
‘Wat ik hier niet zie is hetzelfde soort hoop en trots dat ik zie in de Verenigde Staten en vele andere landen. We zijn geobsedeerd door verval, en wanneer je geobsedeerd bent door verval kun je vreemde en gevaarlijke leiders volgen.’ Over welk land en welke leider gaat het? Het zou Nederland kunnen zijn, maar het is Frankrijk. Jean-Yves Camus is aan het woord. Deze analist is verbonden aan het Franse Clingendael IRIS en hield zich bezig met antisemitisme en links radicalisme. The Local interviewt hem en noemt hem een far-right specialist.
Camus schetst het perspectief van het rechts-nationalistische National Front van Marie le Pen. Dat kan in de gemeenteraadsverkiezingen van 23 maart de grootste partij worden. Dat zou een doorbraak betekenen. Dat geeft de partij een goede uitgangspositie voor de Europese verkiezingen van mei. Camus zoekt de verklaring voor het succes vooral in de reactie van nieuwe generaties op de linkse opstand van de jaren ’60: ‘Ik denk dat er een politieke draai naar rechts plaatsvindt op het gebied van racisme, nationalisme en een soort van weigering van een multiculturele samenleving. We zijn nu getuige van de opkomst van de post-1968 generatie‘. Deze jongeren zouden in reactie het conservatisme van familie- en religieuze waarden omarmen.
Camus ziet in deze jonge sympathisanten van het Front National geen fascisten. Het zijn mensen die nergens vandaan komen en geen verleden in de rechts-extremistische beweging hebben. Sowieso los in de tijd staan. Ze willen de verzorgingsstaat voor de Fransen reserveren en niets aan buitenlanders geven. De gelijkenis met Nederland is opvallend. Ook de aanhang van de PVV normaliseert. De gemiddelde kiezer lijkt meer op de PVV-kiezer dan wordt aangenomen. Verschil met Frankrijk is dat dit land worstelt met een verleden waarvan het geen afstand kan nemen en zo haar plek in de wereld niet kan vinden. Maar het is zeker niet alleen de rechts-nationalistische stroming die zo denkt. Ook Frans gematigd-rechts en socialisten hebben er moeite mee.
De Franse les is dat Nederland hoop en trots uit zichzelf moet putten. Camus’ paradox is dat terugkijken een voorwaarde is om naar de toekomst te kijken. Niet door te blijven hangen in wat verloren is gegaan, maar door de waarden uit onze taal, land, cultuur en gemeenschappen weer op te poetsen en vol trots in de etalage te zetten. Revitalisatie dus. Dat wordt door het economisch en nationalistisch denken van premier Rutte en zijn kabinet dichtgespijkerd. Want economisch of nationaal belang dat bij elk besluit doorslaggevend is doet het karakter van Nederland tekort. De huidige politiek snijdt de band met het verleden door. En geeft jongeren die op zoek zijn geen houvast in waarden waarmee Nederland in het verankerd is. De paradox van Camus vraagt om een open en brede blik om naar het verleden te kijken om er afstand van te kunnen nemen.
George Knight 