Diederik Samsom zet zichzelf onnodig ter discussie

Diederik Samsom krijgt kritiek, maar ook begrip voor het feit dat-ie afgelopen week niet mee onderhandelde met D66, GroenLinks en de ChristenUnie voor een akkoord met de regeringspartijen VVD en CDA. Dat naargelang de politiek kleur van de beschouwer. Op een PvdA-bijeenkomst in Utrecht zei Samsom dat-ie weliswaar uitgenodigd was voor een gesprek, maar alleen bij het kruisje mocht tekenen. Hiermee plaatst de nieuwe partijleider van de in grootte tweede partij van Nederland de PvdA in een slachtofferrol.

Jolande Sap van GroenLinks merkte eerder op dat Samsom te traag reageerde. De reacties van Samsom zijn onverklaarbaar. Rick Jonker van de Jonge Socialisten zegt op BNR Politiek: ‘Niet geschoten is altijd mis. Ik vind dat hij mee had moeten onderhandelen. Als het resultaat niet goed was geweest, had hij altijd nog kunnen zeggen: het is voor mij niet goed genoeg.’ De Amsterdamse wethouder en beoogd politiek leider Lodewijk Asscher kan zich wel vinden in het akkoord. In Het Parool zegt-ie: ‘Ik kan heel moeilijk een oordeel vellen over hoe het politiek is gegaan en waarom de PvdA dit niet steunt. Als Amsterdamse wethouder stel ik vast dat een aantal van mijn zorgen voor kwetsbare groepen geheel of gedeeltelijk is weggenomen. Een hele opluchting‘.

Diederik Samsom is door zijn afwachtende houding onderwerp van discussie geworden. Dat had-ie moeten voorkomen. Vraag is of zijn adviseurs hem niet konden overtuigen om aan te schuiven. Naar buiten toe steunt zijn partij hem. Al onder Cohen koos de PvdA eind 2011 voor een koerswijziging naar links. Dat brak Samsom en de PvdA nu even op. Maar deze episode geeft ook te denken over het beoordelingsvermogen van Samsom.

Foto: Diederik Samsom. Credits ANP.

Cultuurrelativisme op terugtocht: Cohen, Al-Haddad en Kashgari

Wat hebben Job Cohen, Haitham al-Haddad en Hamza Kashgari met elkaar te maken? Hun aanwezigheid of aftocht markeert het afscheid van het cultuurrelativisme. Ineens moesten hoofdpersonen die afgelopen week het nieuws haalden het veld ruimen omdat duidelijk werd dat ze niet meer geaccepteerd werden. Cohen en Al-Haddad ogen als relicten uit een vorige fase. Kashgari is een speelbal die ongekende reacties oproept.

Job Cohen heeft de afgelopen jaren z’n eigen demonen bestreden. Een kansloze strijd. Het valt Wouter Bos te verwijten dat-ie Cohen begin 2010 uit de hoge hoed toverde. Los van zijn onmin met de media en gebrekkige debattechniek miste Cohen aansluiting bij zijn tijd. Hij dacht nog in compenserende neutraliteit toen die door de Amsterdamse raad al bij het huisvuil was gezet. Door het krachtige en heldere optreden van Eberhard van der Laan als burgemeester van Amsterdam komt Cohens tijd in Amsterdam hevig overgewaardeerd over.

Met de komst van Haitham al-Haddad naar Nederland diende deze Brits-Pakistaanse shariageleerde zijn zaak niet. Hij profileerde zich als malloot die met vrouwonvriendelijkheid en gebrek aan openheid niets in een pluriform land te zoeken heeft. Meest interessant waren nog de reacties die Al-Haddad bij kamerleden en programmamakers opriep. Ze grepen terug op cultuurrelativisme zonder vertrouwen in de open samenleving.

Probleem van het Nederlandse publieke debat is dat het richting volle vrijheid van de VS laveert, maar daar nog niet is aangeland. Onbegrijpelijk was dat Al-Haddad eenzijdige voorwaarden aan gesprekspartners mocht opleggen. Zoals het niet accepteren van een vrouw aan tafel. Hoe halen gespreksleiders het in hun hoofd om daaraan toe te geven? Wat is er simpeler om Al-Haddad te verstaan te geven dat-ie welkom is, maar geen enkele bijkomende eis kan stellen. Verouderde journalisten kiezen in hun cultuurrelativisme tegen de vrouw.

De Saoedische blogger Hamza Kashgari is een pion in een spel dat nieuwe krachten mobiliseert. De reputatie van moslims en de islam wordt in diskrediet gebracht door het gedrag van beeldbepalende moslimstaten als Saoedi-Arabië en Maleisië die beweren te handelen in de naam of ter verdediging van de islam. Voor het eerst wordt die pretentie ontkend en wereldwijd doorgeprikt. Gewone moslims zijn het slachtoffer. Het recht van Kashgari om een beroep te doen op universele waarden wordt thema en gaat ten koste van islam-apartheid.

Cultuurrelativisme staat al jaren onder druk, maar nu lijkt de terugtocht te versnellen. Overblijfselen worden opgeruimd. Vertraagd rolt Nederland de 21ste eeuw in. Voorwaarde voor een geslaagde overgang is wel dat individuen voldoende beschermd worden door de staat. Daaraan te werken is de uitdaging voor de toekomst.

Foto: Cartoon van Andrew Dyson. Credits: Andrew Dyson.

Job Cohen: Dat moet en dat kan anders. Maar hoe dan?

Op het PvdA-congres heeft Job Cohen premier Rutte opgeroepen af te treden: Tegen Mark Rutte zeg ik: als onder jouw verantwoordelijkheid dagelijks ruim 200 mensen werkloos worden, dan wordt het tijd dat je zelf ontslag neemt. Volgens Cohen biedt de PvdA een alternatief: Wij willen strijden voor een samenleving waarin zoveel mogelijk mensen mee kunnen doen en waarin we tegenstellingen overbruggen. Want onzekerheid bestrijden we met verbondenheid, met de zekerheid dat je er niet alleen voor staat als je pech hebt.

Sinds de geforceerde breuk over Afghanistan gaat het niet goed met de PvdA. Niet in de peilingen, niet in de partij, niet in de kamer, niet in het programma en niet met de partijleider. In een NRC-onderzoek dat een vergelijking maakt met de SP, zeggen deze laatsten dat met de PvdA eigenlijk geen zaken te doen valt omdat de partij onzeker is. Als partijleider verkiest het PvdA-kader Lodewijk Asscher boven Cohen. Partijvoorzitter Ploumen is vervroegd opgestapt, vanaf de basis klinkt de roep om vernieuwing of verbreding.

In de Kerdijk-lezing van 18 november 2011 kondigde Cohen een koerswijziging naar links aan. Een echo van Ed Milibands afscheid van het neoliberalisme op het Labour congres van september 2011. Cohen probeert het onverzoenlijke te verzoenen als-ie zegt: ‘de staat moet zodanig te werk gaan, dat mensen worden aangemoedigd om hun verantwoordelijkheid te nemen’. Hij combineert individualisme (verantwoordelijkheid nemen) met paternalisme (de staat gaat te werk). Het valt nauwelijks in te zien hoe dat in de praktijk moet werken. VVD en SP hebben het makkelijker omdat ze respectievelijk voor individualisme of de staat kiezen.

De sociaal-democratie mag trots zijn op wat bereikt is voor zoveel mensen, zegt Job Cohen. Daarin heeft-ie gelijk. Maar da’s een verdienste uit het verleden die een valkuil is geworden. Een andere valkuil is de pretentie van brede volkspartij. Het wil allerlei doelgroepen erbij houden. Daarbij hebben VVD en SP het makkelijker als ze kiezen voor respectievelijk het vrije initiatief of de verzorgingsstaat. Ook hier twijfelt de PvdA.

De neergang van de PvdA valt niet uitsluitend te wijten aan Cohen. Hij heeft alleen de vernieuwing niet op de rails weten te zetten. Die in de marges van de partij wordt voorbereid, zoals bij de Wiardi Beckman Stichting. Onder Cohen is de anderhalf jaar in de oppositie slecht benut. Het heeft weinig zin voor de PvdA om een SP light-versie te worden. De PvdA heeft de strategische fout gemaakt een grote socialistische partij op links te laten ontstaan. Daar helpt geen wending naar links of verkiezing van Hans Spekman tot voorzitter meer aan.

Wat te doen? Daarop bestaat geen duidelijk antwoord, anders had het PvdA-kader dat zelf gevonden en naar buiten gebracht. De PvdA staat aan het einde van haar houdbaarheid in huidige vorm. Het moet faliekant veranderen om hetzelfde te blijven. Partijvernieuwing en herschikking met anderen is het antwoord. Het meest logisch is het loslaten van de pretentie van volkspartij en een splitsing in een SP- en een GroenLinks-versie van de partij. Het bestaan van de PvdA is ondergeschikt aan het voortbestaan van de sociaal-democratie.

Foto: GVB actie tegen bezuinigingen. Emile Roemer (SP) en Job Cohen (PvdA), 2011. Credits: Jos van Zetten

CDA kijkt naar de toekomst en werpt schaduw over het kabinet

Volgens het AD staat het CDA voor een ruk naar links. De krant baseert zich op conceptstukken van een nieuwe toekomstvisie dat het inzag. Met deze ‘verlinksing’ neemt het CDA afstand van het kabinetsbeleid. Job Cohen kondigde afgelopen november op de Kerdijk-lezing al een ‘verlinksing’ van de PvdA aan.

De definitieve versie van het Strategisch Beraad wordt op 21 januari op het CDA-partijcongres gepresenteerd. Het kwam er mede op initiatief van de nieuwe voorzitter Ruth Peetoom. Het Strategisch Beraad is een visie voor de toekomst die niet hoeft te bijten met het huidig kabinetsbeleid. Ze kunnen naast elkaar bestaan tot de verkiezingen voor de Tweede Kamer van 13 mei 2015. Vraag is echter wel hoe andere partijen erop reageren.

Programmapunten die het CDA wil aanpassen zijn de aanpassing van de hypotheekrenteaftrek, minder aandacht voor culturele verschillen tussen allochtonen en autochtonen en meer prioriteit voor duurzaamheid. Hierin klinken de meningen door van mensen als Herman Wijffels. Die niet toevallig als een linksige CDA-er wordt beschouwd. Duurzaamheid en culturele verschillen zijn onderwerpen voor de lange termijn. Een koerswijziging kan tijdens deze kabinetsperiode voorbereid worden zonder dat het al staand beleid is.

In commentaren wordt de hypotheekrenteaftrek als een breekpunt met de VVD gezien. Maar da’s onterecht. De VVD ziet in dat vanwege komende bezuinigingen en de oplopende schuld onder huishoudens de hypotheekrenteaftrek niet buiten schot kan blijven. In de media heeft Hans Hoogervorst de aanpassing al aangekondigd. De VVD wil er alleen niet van verdacht worden zelf het initiatief voor versobering te nemen. Door dit punt uit het Strategisch Beraad naar voren te halen helpt het CDA de VVD juist.

Meer problemen levert de relatie met de PVV op. Geert Wilders heeft al gedreigd met nieuwe verkiezingen als er aan de hypotheekrenteaftrek gemorreld wordt. Maar omdat PVV als gedoogpartner niet in het kabinet zit en het bij onderwerpen als Europa of de hervorming van de verzorgingsstaat nu al niet steunt, valt niet in te zien waarom CDA en VVD elders geen steun kunnen vinden. Denkbaar is een constructie dat D66 en GroenLinks tot het kabinet Rutte-Verhagen toetreden. Dan wordt de ‘verlinksing’ direct zichtbaar. Men is er klaar mee.

Foto: Montage met Mark Rutte en Maxime Verhagen als Geert Wilders.

Samsom timmert aan de weg en wil PvdA-stemmers terug

Update 16 maart: Diederik Samsom is de nieuwe partijleider van de PvdA. Hij is met 54% van de stemmen gekozen. Eerder besteedde ik enkele malen aandacht aan hem omdat-ie zo opzichtig en ongeduldig aan de weg timmerde. Nu komt zijn kans. Hieronder zei ik: ‘Hij claimt de sociaal-democratie. Hoe hij een en ander gaat realiseren blijft onduidelijk.’ Hopelijk heeft-ie zonder de schaduw van Job Cohen zijn programma in zijn energieke campagne aangescherpt. Zijn standpunt om niet volgens de Europese normen te bezuinigingen komt dubbelhartig op me over. Ik zie er geen PvdA in die terug naar het centrum koerst. Ik ben benieuwd. 

Tweede Kamerlid en PvdA’er Diederik Samsom is ‘woordvoerder milieubeleid en houdt zich verder bezig met duurzaamheid, klimaat en energie, langzaam verkeer, spoorwegen en grote railprojecten’. In een stuk in de NRC gaat-ie in op de basis die op orde moet zijn. De bewerking van een speech in Zwolle. Motto is dat onze publieke voorzieningen moeten worden verstevigd. Eerder viel Samsom op door zijn opmerking in 2009 dat de PvdA in deplorabele staat verkeert en zijn pleidooi om Marokkaanse jongeren harder aan te pakken.

De ‘rode ingenieur‘ Samsom is een realistische fundamentalist. Hij was secretaris campagne en strategie en moest twee nederlagen slikken: de verkiezingen voor de Tweede Kamer van juni 2010 en de daarop volgende onderhandelingen waardoor de PvdA buiten de regering bleef. Samsom geeft een nieuwe invulling aan de nederlagenstrategie. Hij profileert zich met de wetenschap dat wat-ie zegt niet op een meerderheid binnen de PvdA kan rekenen. Maar toch past het in de ‘verlinksing’ die Job Cohen in zijn Kerdijk-lezing aankondigde.

Opvallend is dat Samsom breekijzer mag spelen in een partij die stagneert in denken en de schijn van consensus ophoudt. Wie het NRC-stuk of de speech leest ziet waar Samsoms vrijheid om te spreken ophoudt, maar ook dat het afgestemd is met de partijleiding. Hij loopt op eieren waar het gaat om het functioneren van de PvdA. Als kamerlid speelt-ie de timmerman die geen hamer heeft en na een lang betoog tot de conclusie komt dat het om de spijkers gaat. Diederik Samsom stopt waar iedereen popelt om zijn aanpak te horen.

Met Samsoms analyse is weinig mis. Hij billijkt waarom PvdA-stemmers geen PvdA meer stemmen. Ze liepen weg omdat het mis ging aan de basis. Op straat, school, verzorgingstehuis en bij het gemeenteloket. De directeur van het verzorgingstehuis rijdt weg met 4 ton per jaar. Maar de verzorging wordt uitgekleed. Mensen aan de onderkant worden in de steek gelaten. Samsom keert zich met dit oude verhaal tegen de schaalvergroting. Hij claimt de sociaal-democratie. Hoe hij een en ander gaat realiseren blijft onduidelijk.

Foto: Bedankt voor uw stem, campagne, 10 juni 2010.