NSA-documenten tonen aan: dataverzameling ‘tegen’ landen. Wat zegt dat over komende schadecontrole door Nederland?

Afgelopen dinsdag kwamen tegenstrijdige berichten naar buiten. De NSA zou in een maand tijd 33 miljoen persoonsgegevens in Noorwegen hebben afgetapt. Inlichtingenchef Generaal Kjell Grandhagen verklaarde in eerste instantie volgens TheLocal.no verrast te zijn door de Amerikaanse  spionage in Noorwegen: ‘The head of NIS, Norway’s intelligence service, Lieutenant General Kjell Grandhagen, told Dagbladet that his agency had not collaborated with US to collect the data, and had been unaware that it was being collected.‘ Reuters kwam later op die dinsdag de 19de november naar aanleiding van een ingelaste persconferentie van Grandhagen met een persbericht dat haaks stond op zijn eerdere verklaring. Hij stelde nu dat Noorwegen de 33 miljoen persoonsgegevens had verzameld die vervolgens werden gedeeld met de NSA: ‘This was not data collection from Norway against Norway, but Norwegian data collection that is shared with the Americans.‘

Glenn Greenwald betwijfelt vandaag in Dagbladet de claim van Grandhagen dat de Noorse inlichtingendienst zelf persoonsgegevens aftapte. Uit gelekte NSA-documenten over het Boundless Informant-programma blijkt dat dit instrument gegevens tegen een land verzamelt: ‘against that country‘. Greenwald acht daarom de claim van de Noorse inlichtingendienst onwaarschijnlijk dat het zelf gegevens verzamelde en die vervolgens aan de NSA doorgaf. Dit staat haaks op de werkwijze die uit de beschrijving van Boundless Informant blijkt.

Het bericht van Reuters geeft de opinie van generaal Grandhagen. Hij gebruikt het argument dat de Noorse inlichtingendienst de data verzamelde vanwege Noorse militaire operaties in het buitenland die verband hielden met de bestrijding van terrorisme. Dit klinkt volgens Greenwald ongeloofwaardig. De NSA heeft een apart label ‘Afghanistan‘ en het afgetapte verkeer van Noorwegen -of het andere voorbeeld: Spanje- is vele malen groter dan het verkeer dat in Afghanistan wordt afgetapt. Dus afgetapte persoonsgegevens die verband houden met het ‘terrorisme’ kunnen niet het volledige afgetapte verkeer in Noorwegen verklaren.

Er zijn twee kanttekeningen te maken over de Noorse kwestie die verband houden met de journalistiek. De tegenstrijdige verklaringen van generaal Grandhagen werden ‘witgewassen’ door het persbericht van Reuters dat feitelijk niet meer was dan een opinie van Grandhagen die opgetekend werd in een persconferentie. Gevestigde media namen het blindelings en zonder commentaar over en presenteerden het als feit.

De reactie in Noorwegen kan gezien worden als een vooraankondiging van wat Nederland te wachten staat. Greenwald heeft onthullingen over de Amerikaanse spionage in Nederland aangekondigd. Naar verluidt gebeurt dit in samenwerking met de NRC. Te verwachten valt dat deze onthullingen verband houden met het instrument Boundless Informant waarvan uit NSA-documenten blijkt dat het in real-time metadata verzamelt van een land en met een muisklik details kan oproepen uit die verzameling tegen dat land. Recent verschenen publicaties over een reeks van landen, zoals Frankrijk, Duitsland, Brazilië, Spanje en Noorwegen waaruit bleek dat ze massaal worden bespioneerd door de VS. De reactie op de komende onthullingen van de AIVD of de NCTV is voorspelbaar. Een directeur zegt dat het gegevens verzamelt voor de NSA, minister Plasterk spreekt z’n zorgen uit en de media nemen het bericht over. Waarmee verhuld wordt dat Nederland achter de feiten aanloopt, geen baas in eigen huis is en de politiek geen grip heeft op de veiligheids- en inlichtingendiensten.

Foto: ‘THE MISSION THAT NEVER SLEEPS: In this NSA-document the agency describes how it collects data against countries. Screenshot: Power Point-presentation of NSA´s GAO-program‘. In het Noorse Dagbladet, 22 november 2013.

NSA-afluisterschandaal ook in Noorwegen. VS ontkende onlangs

Update: In reactie op de berichtgeving in Dagbladet maakt de Noorse inlichtingendienst bekend dat niet de NSA, maar het zelf de berichten heeft onderschept. Dit maakt de uitspraken van voormalig premier Stoltenberg en minister Solhjell dat ze van niks wisten extra gevoelig. Gebeurde het aftappen door de Noorse inlichtingendienst en de samenwerking met de NSA zonder instemming en kennis van de politiek? Wie liegt? 

Nu ook opschudding in Noorwegen naar aanleiding van de onthullingen van Edward Snowden. Journalist Glenn Greenwald werkt samen met Arne Halverson van Dagbladet. Ze onthullen dat van deze trouwe partner van de NSA -vergelijkbaar met Nederland- in december 2012 de gegevens van 33 miljoen telefoongesprekken zijn opgeslagen. Geen opzienbarend nieuws. Eerder kwam vergelijkbare onthullingen over Nederland, Duitsland, Frankrijk, Spanje en Italië naar buiten aan de hand van een grafiek die Der Spiegel in oktober publiceerde.

Volgens The Local.no ontkennen de Noorse autoriteiten op de hoogte te zijn geweest van de Amerikaanse spionage in Noorwegen. Toenmalig premier Jens Stoltenberg zegt van niets te weten. Ook het hoofd van de Noorse inlichtingsdienst Luitenant-generaal Kjell Grandhagen zegt van niets te hebben geweten en ondanks alle onthullingen van Snowden toch verrast te zijn door de schaal van de Amerikaanse spionage. Volgens Dagbladet ontkennen de Noorse telecombedrijven NetCom en Telenor met de NSA samengewerkt te hebben in het aftappen van gegevens. Telecom-toezichthouder Torstein Olsen laat weten dat het afluisteren en opslaan van metadata illegaal is in Noorwegen. Of deze autoriteiten allen de volle waarheid spreken is de vraag. Maar interessant is dat Noorwegen een transparante bestuursstijl heeft en autoriteiten reacties geven die niet nodeloos verhullend zijn. Leerzaam voor andere landen die ook met de Amerikaanse spionage worstelen.

Volgens de onlangs afgetreden links-socialist en oud-minister van Milieu Bård Vegar Solhjell claimden Amerikaanse autoriteiten nog in in juni en juli in vergaderingen met de Noren dat ze niet bezig waren met illegaal aftappen in Noorwegen. Nieuws dat al lang niet meer verbaast omdat al eerder aangetoond is dat de regering-Obama zich met bluf en leugens een weg uit dit dossier probeert te banen. Wat de waarheid ook is over de betrokkenheid van Noorse diensten en de regering, het leert anderen zoals de Nederlandse minister Plasterk dat Amerikanen over de spionage in andere landen niet op voorhand zijn te vertrouwen. Hij kan van deze Noorse episode leren het woord van de Amerikaanse overheid niet tegen beter weten in te vertrouwen.

Foto: Grafiek van de Amerikaanse spionage in Noorwegen in Dagbladet. 19 november 2013.