Is rechtszaak over standbeeld Peerke Donders een gemiste kans om de katholieke kerk als criminele organisatie aan te klagen?

Schermafbeelding van deel artikel ”Beeld van Peerke Donders hoort niet in een park maar in een museum‘ van Agnes van der Straaten op Omroep Brabant, 12 april 2023.

Het bericht van Omroep Brabant gaat over een beeld van missionaris Peerke Donders dat sinds 1923 in het Tilburgse Wilhelminapark staat. Iedereen die wel eens Museum De Pont, het Textielmuseum of kunstinitiatief Park bezoekt komt er langsgelopen. De gemeente heeft er een bordje met uitleg bijgeplaatst.

Als de Rooms-Katholieke kerk een criminele organisatie is, wegens samenzwering over kindermisbruik en het faciliteren van pedofilie, dan moet propaganda ervan in de publieke ruimte ontmoedigd worden. Een standbeeld kan als propaganda opgevat worden. 

In Nederland weigert Jusititie om de katholieke kerk, of delen ervan, als criminele organisatie te vervolgen. Daar is niet iedereen het mee eens. Principieel lijkt zo’n verbod niet onmogelijk, maar het vraagt een goede, overtuigende bewijsvoering. Daar ontbreekt het tot nu toe aan.

Kenneth Cuvalay en Petra Ploeg zijn bij de bestuursrechter een zaak begonnen met als doel om de gemeente Tilburg het beeld uit de openbare ruimte te laten verwijderen. Ze vinden dat het beeld naar ‘een museum‘ moet. Welk museum is onduidelijk. Museum Krona in Uden ligt voor de hand, maar dan verdwijnt het beeld uit het Tilburgse historische geheugen.

De twee critici kiezen een specifieke invalshoek. Ze hebben er problemen mee hoe Donders is afgebeeld. Ze verbinden het beeld met kolonialisme, racisme en stereotypering van bevolkingsgroepen. Peerke Donders wordt neerbuigendheid verweten jegens degenen die hij wilde bekeren. Vaak Surinaamse slaven.

Kenneth Cuvalay brengt als argument naar voren dat het beeld van Peerke Donders ‘niet de waarheid over de geschiedenis vertelt’. Dat is een merkwaardig criterium om standbeelden aan af te meten. Waar staat geschreven dat standbeelden ‘de waarheid‘ over de geschiedenis moeten vertellen? Een waarheid die niet in beton is gegoten en voortdurend in beweging is.

Het is jammer dat Kenneth Cuvalay en Petra Ploeg de invalshoek van het racisme en kolonialisme kiezen. Dat past weliswaar in de hedendaagse kritiek op het kolonialisme en het prevaleren in het publieke debat van identiteitspolitiek over het onrecht dat doelgroepen is aangedaan, maar het gaat voorbij aan de vraag in welk systeem Peerke Donders opereerde. Het was de organisatie van de katholieke kerk die hem legitimatie gaf.

De lat ligt hoog om aan te tonen dat de katholieke kerk, of een deel ervan, een criminele organisatie is. Zo’n principiële zaak is juridisch echter interessanter en verstrekkender dan een zaak van beeldvorming, projectie en emotie over een standbeeld van Peerke Donders.

Het schot voor de boeg van Kenneth Cuvalay en Petra Ploeg roept de vraag op wie de katholieke kerk als organisatie gaat aanpakken. Tot nu toe zijn het in Nederland uitsluitend individuen die persoonlijk onder de katholieke kerk hebben geleden die om zo’n verbod vragen. Waarom is er in Nederland geen interesse bij juristen en mensenrechtenadvocaten om een verbod van de katholieke kerk te vragen? Of delen ervan. Zelfs de poging ertoe ontbreekt.

Nogmaals: pleidooi voor landelijke geluidsregels voor kerken en moskeeën. De affaire ‘Klokken van de Sint Martinuskerk’ in Voorburg

Schermafbeelding van artikel ‘Klokken van de Sint Martinuskerk‘ in RK Vlietstreek, 29 juli 2021.

In een commentaar van 16 mei 2020 pleitte ik voor landelijke geluidsregels voor kerken en moskeeën. En andere religieuze gebouwen waar mensen bijeenkomen voor de eredienst. Nu meer dan twee jaar later zijn die landelijke regels er nog steeds niet.

Velen zullen het niet beseffen, maar er zijn geen landelijke, wettelijke regels voor het geluid van kerken en moskeeën. De gemeente is bevoegd regels te maken voor de duur en het geluidsniveau, maar is dat niet verplicht. Zo ontstaat rechtsongelijkheid tussen gemeenten.

Schermafbeelding van bericht ‘overlast kerkklokken‘ op Meld.nl.

Bovenstaande bericht van Meld; Centraal Meldpunt Nederland geeft aan hoe verwarrend de situatie is en hoe gefragmenteerd het beleid is inzake geluid van kerken en andere religieuze gebouwen waar de eredienst gevierd wordt. Meld.nl waarvan onduidelijk is wie het beheert geeft foute informatie door de bevoegdheid van de gemeente verkeerd voor te stellen. De gemeente is bevoegd om ter zake regels te stellen met betrekking tot duur en geluidsniveau, maar is daartoe niet verplicht. Artikel 10 van de Wet Openbare Manifestaties zegt:

Artikel 10 van de Wet Openbare Manifestaties (WOM)

Dit is een ongewenste situatie omdat in gemeenten waar de dominante religieuze stroming en de politiek hecht verweven zijn het gemeentebestuur die kerk, moskee of andere religieuze instelling waar de eredienst gevierd wordt alle ruimte kan geven. Ik gaf in het commentaar van mei 2020 het volgende voorbeeld:

Stel het geval dat een religieuze stroming met honderden stemgerechtigde aanhangers zich vestigt in een kleine gemeente en met een eigen partij meedoet aan de gemeenteraadsverkiezingen en een meerderheid behaalt. En de meerderheid in het gemeentebestuur heeft. Dat is minder gezocht dan het lijkt voor wie de geschiedenis van Maharishi Mahesh Yogi in Vlodrop in ogenschouw neemt. Deze religieuze voorman had een politieke partij opgericht: de Natuurwetpartij. Dan kan zo’n religieuze of spirituele organisatie onder het mom van de vrijheid van godsdienst zelf de duur en het geluidsniveau bepalen van het geluid dat vanuit het eigen gebouw klinkt. Dan zou 24 uur per dag klokgebeier of een gebedsoproep, meditatie of mantra met versterkte luidsprekers kunnen galmen. De vrijheid van godsdienst wordt dan niet zozeer gebruikt om hieraan een wettelijke basis te geven, maar om het protest ertegen vanuit de omgeving naast zich neer te leggen.

Ik concludeerde toen wat ruim twee jaar later nog onveranderd geldt:

Doorgaans treedt er geen overlast op omdat een gemeente de belangen afweegt van inwoners en de religieuze organisatie die geluid produceert dat door omwonenden als hinderlijk wordt ervaren. Dat is afhankelijk van het willen optreden van een gemeente en de inschikkelijkheid van de religieuze organisatie. Zo ontstaat rechtsongelijkheid tussen gemeenten. Het ontbreken van landelijke geluidsregels voor religieuze organisaties zorgt voor onduidelijkheid waar commerciële bedrijven op inspringen. Het verdient aanbeveling om landelijke regels te stellen voor deze geluidsregels. Mede omdat een gemeente die geen enkele beperking aan de geluidsproductie van de religieuze organisaties wil stellen daartoe bevoegd is.

In het voorbeeld van de Sint Martinuskerk in Voorburg draait het kerkbestuur de zaken om. Het toont zich verbolgen en hamert op oude rechten. Maar een situatie die in 1893 is begonnen geeft juridisch geen garantie voor de toekomst. Een uitspraak uit 2011 van de Raad van State over een kerk in Tilburg geeft aan dat een kerk niet tegen een plaatselijke verordening kan ingaan. De verwijzing in het bericht naar een strafbaar feit moet begrepen worden als een APV (algemene plaatselijke verordening) die de gemeente Voorburg bevoegd is om in te voeren en die zegt dat het geluid tussen 23.00 en 07.30 uur niet boven een niveau van 15 decibel mag komen. Daar heeft de parochie zich aan te houden omdat het wettelijk is vastgelegd.

De enige kans van de parochie Sint Maarten om het besluit terug te draaien is lobbyen bij de raadsleden en het college van de gemeente Leidschendam-Voorburg om de APV aan te passen. Dat is niet kansloos zoals een casus in Mijnsheerenland (gemeente Hoeksche Waard) verduidelijkt waar drie christelijke partijen (CDA, SGP, CU) in de coalitie zijn opgenomen en de APV begin 2021 in het voordeel van de Laurentiuskerk en in het nadeel van enkele bewoners werd aangepast. Leidschendam-Voorburg heeft twee wethouders van een religieuze partij, het CDA en CU-SGP.

De affaire in Voorburg wijst opnieuw op de willekeur van het luiden van kerkklokken. Er zijn geen landelijke geluidsregels en als die er waren, dan zouden minderheden in religieuze gemeenschappen beschermd zijn door landelijke regels.

Tilburgse burgemeester krijgt kritiek. Hij liet feest van voetbalfans toe terwijl hij wist dat coronaregels overtreden zouden worden

Burgemeester Theo Weterings (VVD) van Tilburg is ook voorzitter van de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant. Hij gaf een vergunning af om voetbalfans van de lokale voetbalclub Willem II op een plein naar een wedstrijd van hun club tegen Rangers FC. Waarvoor de Tilburgse supporters juichen is een raadsel, want hun club verloor met 0-4. Het was voorspeld dat er gedanst en gezongen zou worden en de 1,5-meter afstand niet bewaard zou worden. De coronaregels werden dus niet alleen grof overtreden, maar voorspeld was dat dat zou gebeuren. Toch gaf Weterings de vergunning af. Het argument dat hij achteraf hanteert is dat het een bewuste keuze was. Hiermee schetst hij een beeld dat hij de boel onder controle had, terwijl uit de gebeurtenissen blijkt dat het tegendeel het geval was. Het is een terugkerende wetmatigheid. Het openbaar bestuur is bang voor de harde kern van professionele voetbalclubs en durft daar niet tegen op te treden.

De conclusie over burgemeester Weterings is duidelijk, hij heeft de verkeerde inschatting gemaakt. Weterings zegt volgens een bericht van Omroep Brabant dat het nog te vroeg is om ‘nu al’ conclusies te trekken.

Pleidooi voor landelijke geluidsregels voor kerken en moskeeën

Velen zullen het niet beseffen, maar er zijn geen landelijke, wettelijke regels voor het geluid van kerken en moskeeën. Aldus bovenstaand bericht van de Rijksoverheid. En kan men toevoegen het geluid dat van alle plekken van religieuze of spirituele organisaties komt. Het wordt per gemeente geregeld. Dit is ongelukkig. In artikel 10 zegt de Wet openbare manifestaties dat gemeenten niet verplicht zijn beperkende regels te stellen.

Stel het geval dat een religieuze stroming met honderden stemgerechtigde aanhangers zich vestigt in een kleine gemeente en met een eigen partij meedoet aan de gemeenteraadsverkiezingen en een meerderheid behaalt. En de meerderheid in het gemeentebestuur heeft. Dat is minder gezocht dan het lijkt voor wie de geschiedenis van Maharishi Mahesh Yogi in Vlodrop in ogenschouw neemt. Deze religieuze voorman had een politieke partij opgericht: de Natuurwetpartij. Dan kan zo’n religieuze of spirituele organisatie onder het mom van de vrijheid van godsdienst zelf de duur en het geluidsniveau bepalen van het geluid dat vanuit het eigen gebouw klinkt. Dan zou 24 uur per dag klokgebeier of een gebedsoproep, meditatie of mantra met versterkte luidsprekers kunnen galmen. De vrijheid van godsdienst wordt dan niet zozeer gebruikt om hieraan een wettelijke basis te geven, maar om het protest ertegen vanuit de omgeving naast zich neer te leggen.

Hoe verwarrend de regelgeving is die handige bedrijven ruimte biedt, laat het bericht ‘Overlast kerkklokken’ van strooming.nl zien. Dit bedrijf presenteert zichzelf als ‘Expert in legionellapreventie & geluid-, geur- en luchtonderzoek’. Het probeert aan autoriteit te winnen door plaatsing van logo’s van televisieprogramma’s als ‘Mr. Frank Visser Doet Uitspraak’, SBS6, RTL7 en NOS/OP1 en de toevoeging ‘bekend van’. Het wordt er warrig op als strooming zegt: ‘Maar de gemeenteraad is bevoegd ter zake regels te stellen met betrekking tot duur en geluidsniveau. Zo mogen de kerkklokken tussen 23.00 en 7.30 uur niet boven een bepaald geluidsniveau komen: dat is boven de 15 decibel.’ Dit laat open of de gemeenteraad (vanwege de gezondheid en het welzijn van omwonenden) verplicht is tot beperking van het geluid van de kerkklokken ’s nachts of dit vrijblijvend kan toepassen. Een uitspraak van de Raad Van State naar aanleiding van een kwestie van de Heilige Margarita Parochie in Tilburg redeneert vanuit de beperking die de gemeente Tilburg in een APV (algemene plaatselijke verordening) had omschreven. Zoals blijkt uit artikel 10 van de Wet openbare manifestaties zijn er geen landelijke regels voor het geluid van kerken. Een gemeente kan het toepassen, maar is daartoe niet verplicht.

Strooming komt met een praktische oplossing die in het eigen straatje past. Namelijk het aanvragen van een ‘gratis’ offerte voor de aanpassing van de woning bij geluidsoverlast van kerkklokken. Het zegt: ’Gelukkig kunt u zelf ook wat doen tegen de overlast van de kerkklokken. Soms maken kleine oplossingen al het verschil. Het kan al veel schelen als u alle ramen aan de kant van de kerk gesloten houdt.. Ook kunt u de overlast van de kerkklokken beperken door een aantal aanpassingen in uw eigen woning.’ Die dan uiteraard tegen betaling door strooming uitgevoerd worden. ‘Strooming helpt u hier graag bij’, voegt het genereus toe.

Terwijl de overheid serieus werk maakt van de Omgevingswet en het verbeteren van de leefomgeving door grenzen te stellen aan industrieel- en verkeersgeluid, ontbreken er nog steeds landelijke geluidsregels voor kerken, moskeeën en andere religieuze organisaties. Het is aan de alertheid van een gemeente of van de inwoners om dit te regelen. Doorgaans treedt er geen overlast op omdat een gemeente de belangen afweegt van inwoners en de religieuze organisatie die geluid produceert dat door omwonenden als hinderlijk wordt ervaren. Dat is afhankelijk van het willen optreden van een gemeente en de inschikkelijkheid van de religieuze organisatie. Zo ontstaat rechtsongelijkheid tussen gemeenten. Het ontbreken van landelijke geluidsregels voor religieuze organisaties zorgt voor onduidelijkheid waar commerciële bedrijven op inspringen. Het verdient aanbeveling om landelijke regels te stellen voor deze geluidsregels. Mede omdat een gemeente die geen enkele beperking aan de geluidsproductie van de religieuze organisaties wil stellen daartoe bevoegd is.

Foto 1: Schermafbeelding van deel bericht ‘Geluidsoverlast in de wet: regels, normen en tijden’ van de Rijksoverheid.

Foto 2: Schermafbeelding van artikel 10 van de Wet openbare manifestaties (WOM).

Foto’s 3 en 4: Schermafbeelding van delen bericht ‘Overlast kerkklokken’ van strooming, [vermoedelijk] 2019

Petitie vraagt om wetgeving voor een religieus neutrale rechtsstaat zonder religieuze symbolen (zoals hoofddoek) in openbare functies

De petitie ‘De overheid is voor iedereen, dus neutraal’ vindt dat de overheid zich neutraal moet presenteren. Dat geldt ook voor de kleding die neutraal moet zijn. In Nederland geldt een hoofddoekverbod voor ambtenaren in uniform zoals agenten en militairen. Ook griffiers en rechters mogen in Nederland in hun functie geen hoofddoek dragen. De petitie verwijst naar een uitspraak van het Europese Hof van Justitie uit 2017 over een Belgische en Franse zaak dat het werkgevers onder voorwaarden toestaat om het personeel te verbieden om een hoofddoek of een ander religieus symbool te dragen.

Genoemde petitie constateert dat de Tilburgse wethouder Esmah Lahlah (partijloos) tijdens de uitoefening van haar functie een hoofddoek draagt. Aan de hand van foto’s valt aan te tonen dat ze met hoofddoek als wethouder functioneert. De petitie meent dat daardoor het beeld van neutraliteit van de overheid verdwijnt en de overheid gaat functioneren als ‘podium om geloofsovertuigingen uit te dragen’. Volgens petitionaris James Salam komt hiermee ‘De seculiere of neutrale staat in het geding’. De petitie wil dat deze tendens gestopt wordt en vraagt om speciale wetgeving waarvan het zegt dat die in Frankrijk en Portugal bestaat. Om deze redenen verzoekt de petitie om wetgeving ‘voor een religieus neutrale, democratische rechtstaat zonder religieuze symbolen in openbare organisatorische en openbare bestuurlijke functies’.

Overigens is de verwijzing naar ‘het seculiere principe’ en ‘de seculiere staat’ die wordt gekoppeld aan ‘de neutrale staat’ verwarrend. Het is onduidelijk hoe de petitionaris dat bedoelt. Er is veel voor te zeggen om de symboliek van godsdiensten en levensovertuigingen bij vertegenwoordigers van de overheid te verbieden omdat het in strijd kan zijn met de neutrale overheid. Maar secularisme benadert het principe van de andere kant en gaat om rechten van burgers. Het omvat de vrijheid voor burgers om zich in vrijheid te laten inspireren door een godsdienst en levensovertuiging naar eigen keuze. In die keuze is de overheid geen deelnemer, maar een waarborg voor die keuze. Het secularisme legt de overheid al een neutrale positie op.

Net als wethouders maken ook burgemeesters en ministers deel uit van het openbaar bestuur. Het toont onevenwichtig dat agenten, militairen, griffiers en rechters niet en wethouders, burgemeesters en ministers in hun functie wel religieuze symbolen zoals een hoofddoek mogen dragen. Wat is de logica dat de Tilburgse agente in functie niet en de Tilburgse wethouder in functie wel een hoofddoek mag dragen? Laatstgenoemde treedt als bestuurder naar buiten en behoort op neutrale wijze het openbaar bestuur te representeren. Feit dat dit verschil bestaat is niet ingegeven door logica of rationaliteit. Het toeval is dat in het eerste geval (agenten, rechters etc.) een reglement is opgesteld, en in het tweede geval (wethouders, burgemeesters etc.) niet.

De minister van Binnenlandse Zaken zou het voortouw moeten nemen in deze kwestie van ongelijkheid en duidelijkheid moeten scheppen over deze gelijke monniken, ongelijke kappen wat het dragen van religieuze symbolen door vertegenwoordigers van het openbaar bestuur betreft. Een verbod is daarbij niet de leidende gedachte, maar wel bewustwording over het waarom van deze ongelijkheid. Het gaat om de stroomlijning en coördinatie van wetgeving/ reglementering. De te kiezen weg lijkt tweeledig: of de religieuze symbolen toelaten voor alle vertegenwoordigers van het openbaar bestuur of ze voor alle vertegenwoordigers verbieden.

De nu bestaande willekeur die bestaat uit een lappendeken van reglementair broddelwerk past niet bij een zorgvuldige overheid. Nu is er nog tijd om in relatieve rust dit aspect van de neutrale vertegenwoordiging van de overheid te onderzoeken. Voordat dit onderwerp mogelijk in de nabije toekomst belast wordt door de partijpolitiek en beeldbepalende vertegenwoordigers pro en contra dit aspect van een neutrale overheid.

Foto’s: Schermafbeelding van delen petitie ‘De overheid is voor iedereen, dus neutraal’ van James Salam op petities.nl, 16 december 2019.

Wat bezielt de VVD om zich te keren tegen kunst? Bij een petitie die vraagt om Körmelings draaiend huis in Tilburg te verwijderen

Voorzitter Emmy Duinkerke van de afdeling Hart van Brabant van de JOVD is petitionaris van deze petitie van 20 november. De JOVD is een jongerenafdeling gelieerd aan de VVD. De petitie verzoekt vanwege financiële redenen om te stoppen met het kunstproject Het Draaiend Huis op de Hasselrotonde in Tilburg. Duinkerke schrijft de petitie namens de JOVD. Ze noemt de naam van de kunstenaar niet, maar dat is de in Eindhoven wonende kunstenaar/ architect John Körmeling. Hij werkt veel in de publieke ruimte, landelijke bekendheid kreeg Körmeling toen hij het Nederlandse paviljoen Happy Street voor de Expo 2010 in Shanghai ontwierp.

Duinkerke reageert waarschijnlijk op een bericht van 16 november 2018 van Omroep Brabant dat meldt dat het kunstwerk kapot is en de reparatie ervan 45.000 euro kost. Zij wijdt op haar persoonlijke FB-pagina een posting aan hetzelfde onderwerp: ‘De JOVD Hart van Brabant is een petitie gestart om het Draaiend Huis Tilburg uit te krijgen. Dit kunstproject heeft al ontzettend veel geld gekost en gaat nog meer geld kosten, waar wij als Tilburgers voor mogen opdraaien’. Aan het kostenaspect ontleent ze haar enige argument.

Het is opvallend dat de VVD en de adspirant-VVD’ers van de JOVD zich profileren door tegen hedendaagse kunst te schoppen. Afgelopen week was er nog het pleidooi van VVD-kamerlid en cultuurwoordvoerder Thierry Aartsen die ‘cultuur’ tegen ‘volkscultuur’ afweegt en meende dat de steun voor kunst afgebouwd moet worden ten gunste van volkscultuur. In het debat over de cultuurbegroting kreeg hij veel kritiek. Kamerlid Carla Dik-Faber van de ChristenUnie noemt Aartsens idee ‘ontzettend polariserend’. Een misverstand is dat in 2010 tijdens het staatssecretariaat van Halbe Zijlstra als verantwoordelijke bewindsman voor kunst niet de VVD maar de PVV de kwade genius zou zijn achter de afbraak van de kunstsector. De PVV had die macht niet en profileerde zich uitsluitend op het dossier immigratie, islam en integratie. Ik schreef in 2012 in een commentaar: ‘De VVD is de oorzaak voor de kaalslag op cultuur en heeft dat de afgelopen jaren voorbereid en vormgegeven. Eerst binnen de VVD-fractie bij monde van cultuurwoordvoerder Han ten Broeke, in 2010 door VVD-informateur Ivo Opstelten in het regeerakkoord en in de uitvoering door VVD-staatssecretaris Zijlstra.’

De lijn Halbe Zijlstra – Thierry Aartsen – Emmy Duinkerke is geen toeval, maar bewust beleid binnen de VVD. De partij profileert zich met het schoppen tegen kunst en het terugdringen van overheidssubsidie voor kunst. Wat de partij denkt te bereiken door zich als vijand van kunst te profileren is de vraag. Want zowel in positieve als negatieve zin leeft kunst in Nederland nauwelijks bij het electoraat. Het risico bestaat dat gematigde liberalen om deze reden de VVD de rug toekeren. Vooral vanwege de volksmennerij die ermee samengaat. Op de rechtse flank van de politiek bestaat haat tegen kunst omdat het als een linkse hobby wordt beschouwd.

Uiteraard mogen politici zich tegen kunst keren als ze dat volgens hun overtuiging vinden. Maar dat de grootste partij van Nederland over de rug van de kunst denkt te kunnen scoren baart zorgen. Het gaat ook niet om backbenchers als Aartsen of Duinkerke die in de rat race van de politiek kunst aangrijpen om gehoord te worden. Zo werkt politiek nu eenmaal. Het gaat om een mentaliteit bij de VVD die handelt in oude reflexen.

De VVD in de jaren ’50 en ’60 was een elitaire partij van de gegoede burgerij. Zo noteert Jan Hanlo die Oote oote oote boe schreef in 1952 over een VVD’er: In dezelfde maand haalt het vers de Eerste Kamer waar Mr. W.C. Wendelaar (VVD) zich erover opwindt. Met name ergert hij zich aan het feit dat het vers gepubliceerd werd in een door het rijk gesubsidieerd tijdschrift. De pendule is na ruim 60 jaar terug bij de minachting door de VVD voor kunst. Pleidooien voor het schrappen van overheidssubsidie voor kunst zetten een doorgaande streep onder een VVD die vrijgestelden bedient en geld omploegt richting bedrijfsleven en banken.

Foto 1: Schermafbeelding van petitie ‘Stilstaand Huis Tilburg uit’ van Emmy Duinkerke, voorzitter van de JOVD Hart van Brabant, 20 november 2018.

Foto 2: John Körmeling, ‘Hasselt Traffic Circle’, Tilburg 2008. ‘Freestanding row house rotating on roundabout’.

Vragen bij investering van Brabant C in project Doloris in Tilburg

Er is in Tilburg in de Spoorzone een interessant project in de maak dat in 2019 opent: Doloris. Hoe het gaat worden maakt een filmpje op YouTube van een voorloper van dit project duidelijk: Peristal Singum dat in 2010 in Berlijn opende. Initiatiefnemer hiervan was de Duitse Tim Henrik Schneider die volgens zijn LinkedIn-profiel meer een culturele ondernemer en uitvoerend kunstenaar dan een autonoom kunstenaar lijkt te zijn.

Alle projectplannen en bijzonderheden over Doloris dat hier ‘Surrealistisch Doolhof’ wordt genoemd zijn in diverse documenten te lezen op de site van subsidiegever Brabant C. De aankeiler liegt er niet om en geeft aan waar de focus ligt: ‘Uniek leisureconcept met hoogwaardig artistieke insteek’ (sic). Op een oppervlakte van 350 vierkante meter worden aan de Spoorlaan 21 40 ervaringskamers opgetrokken. Het project draait dus om de ervaring van de bezoeker. Een restaurant en rooftopbar zijn voorzien. Op een totale begroting van € 1,54 miljoen investeert Brabant C € 385.000, te weten 25% van de totale begroting.

Het project dat afwisselend Peristal of Doloris wordt genoemd, wordt gepresenteerd als kunstproject. Maar vooralsnog lijkt dat meer marketing dan werkelijkheid van zowel de initiatiefnemers als de subsidieverlener. In haar advies van januari 2018 zegt Brabant C: ‘De bouw start in 2018 en vanaf 2022 moet Peristal een gevestigde naam zijn als nieuwe speler op de Europese leisure markt, opererend in een markt met partijen als escape rooms, Amsterdam Dungeon en Efteling.’ en ‘Toch wordt de onduidelijkheid die bij de commissie leeft over de uiteindelijk te realiseren culturele kwaliteit van het project in aanvraag en pitch nog niet weggenomen. Ze vindt het artistieke concept nog te weinig tot uitdrukking komen in de plannen. Er is onduidelijkheid over de aard en artistieke ruimte van ieders bijdrage. Ook lijkt de gepresenteerde maquette eerder als voorbeeld te dienen dan als schets voor het te bouwen labyrint. Dit geeft het plan artistiek een te weinig uitgewerkt beeld om zonder meer tot een positief oordeel te kunnen komen over de culturele kwaliteit van Peristal.‘

Dit project én de investering van € 385.000 (€ 225.000 gift, € 60.000 garantiesubsidie, € 100.000 lening) door Brabant C roepen de vraag op wat een ‘kunstproject’ is en of Doloris/Peristal wel aan de voorwaarden daarvan voldoet. Dat valt te betwijfelen. Want het risico bestaat dat door de kwantitatieve weging door Brabant C dat projecten toetst aan de hand van normen als ‘cultuursysteem van de provincie Noord-Brabant’, ‘ondernemerschap’, ‘bijdrage aan de vrijetijdseconomie van de provincie Noord-Brabant’ en ‘draagvlak in de Brabantse samenleving’ de kunst uit zicht verdwijnt. Want heeft kunst niet als belangrijkste functies om te ontregelen, aan te scherpen en essentiële vragen over onszelf en onze samenleving te stellen?

Het valt te vrezen dat bij Doloris/Peristal kunst een halffabricaat is dat andere doelen dient. Of dat de beleving van de bezoeker, de ondersteuning van culturele ondernemers, de culturele infrastructuur van de provincie Noord-Brabant of de gebiedsontwikkeling van de Spoorzone is. Eerder het omgekeerde lijkt aan de orde te zijn. Namelijk dat het ‘kunstproject’ niet aanzet tot nadenken en aanscherpen, maar tot amuseren en afleiden volgens de normen van de vrijetijdseconomie. Anders gezegd, commerciële organisaties als escape rooms, Amsterdam Dungeon en Efteling krijgen geen overheidssubsidie, laat staan kunstsubsidie. Wat is het verschil?

Waarom Doloris/Peristal een ‘kunstproject’ genoemd kan worden is een vraag die tot nu toe onvoldoende beantwoord is. Het antwoord op de vraag is ook het antwoord op de vraag of Brabant C wel op de goede koers zit met de ondersteuning van projecten die erg ver verwijderd zijn van de functies waarvoor kunst is bedoeld.

Foto 1: Schermafbeelding van een deel van de site van het project Doloris in Tilburg dat gepland staat van 2019 tot 2022.

Foto 2: Schermafbeelding van deel van de inleiding op het projectplan ‘Surrealistisch Doolhof’ van Brabant C door aanvrager ‘Peristal Tilburg’, 2018.

Petitie ‘Red de Kerk van het Heilig Altaarsacrament’ duidt op richtingenstrijd binnen de Dogmatische Unie

Dat het in Nederland niet goed gaat met de kerken is geen geheim. Door stijgende kosten en dalende inkomsten vanwege de ontkerkelijking moeten religieuze organisaties kerkgebouwen sluiten. Dat geldt voor grote organisaties zoals de Rooms-Katholieke kerk in Nederland die naar verwachting voor 2025 tweederde van de parochiekerken moet sluiten. Maar uit de petitie blijkt dat ook kleinere orthodoxe organisaties zoals de Dogmatische Unie zich niet aan kerksluiting kunnen onttrekken. Het heeft gebouwen in Oldenzaal en Tilburg en uit de petitie blijkt dat de Kerk van het Heilig Altaarsacrament in Oldenzaal om financiële redenen wordt afgestoten. Uit de petitie blijkt veel onvrede van gelovigen die vinden dat de Dogmatische Unie het gebouw ‘te gelde wil maken!’ en ‘nodeloos‘ verkocht gaat worden. Nadat ‘priesters en gelovigen uit de kerk gejaagd zijn’. Petitionaris Paul van Wisselt wil dat een eerdere schenking teruggedraaid wordt zodat de gelovigen de eigen kerk in Oldenzaal kunnen gaan beheren. Dat zou kerksplitsing binnen de Dogmatische Unie betekenen.

Foto 1: Schermafbeelding van deel petitie ‘Red de Kerk van het Heilig Altaarsacrament’ op Petities.nl.

Foto 2: Foto van het miscentrum ‘MARIA TENHEMELOPNEMING‘, Paterstraat 50 Tilburg van de Dogmatische Unie.

Tilburg University adverteert op Breitbart. Maar klaagt niet te kunnen garanderen dat het stopt

Gisteren protesteerden Tilburgse studenten toen bleek dat Tilburg University adverteert op de Amerikaanse alt-right nieuwssite Breitbart. De site die witte suprematie en racisme in haar uitingen doet. In een bericht maakte Omroep Brabant er melding van. Dit is des te onbegrijpelijker omdat de universiteit er in april 2017 al op werd geattendeerd dat hun advertenties te zien waren op de website. ‘We zullen actie ondernemen’, was toen volgens Omroep Brabant de reactie. Die actie was niet afdoende en schoot tekort.

Vandaag reageert ‘het onafhankelijke, crossmediale platform van Tilburg University’ Univers in een bericht op deze kwestie: ‘Waarom waren de advertenties van Tilburg University dan toch weer op Breitbart te zien? “Dat ze dit jaar weer verschijnen is een technische zaak en heeft te maken met Google”, aldus Bennema. In het advertentiesysteem van Google kan oude content opnieuw opduiken, legt Bennema uit, waardoor de advertentie ondanks de huidige blokkering toch opnieuw kon verschijnen op Breitbart.’ Woordvoerder Tineke Bennema voegt eraan toe dat het in dit specifieke geval ‘niet om een gerichte advertentie’ gaat.

Het lijkt een flauwe smoes van Tilburg University. Zonder toestemming te geven en zonder er iets over te kunnen zeggen worden advertenties geplaatst. Ook op sites waar het niet geassocieerd mee wil worden en waar het zegt ver weg van te willen blijven. De universiteit heeft er gewoonweg niets over te zeggen, wil er evenmin verantwoordelijk voor nemen, maar suggereert wel dat het actie onderneemt. Hoeveel is dat waard?

Univers: ‘De universiteit heeft de hulp van experts ingeschakeld om te voorkomen dat Tilburgse opleidingen in de toekomst opnieuw worden aangeprezen op dubieuze websites. “Helemaal garanderen dat onze advertenties niet op Breitbart verschijnen kunnen we niet, maar we hebben daarom online adviesbureaus in de arm genomen om er voor te zorgen dat het niet meer zo gemakkelijk gebeurt.”’ Uitsluiten kan Tilburg University nog steeds niet dat advertenties op onwelgevallige plekken terechtkomen. Het tonen van goede bedoelingen en daadkracht is er dus nog steeds geen garantie voor dat een advertentie van Tilburg University op Breitbart verschijnt. Of op andere sites waar de universiteit niet mee in verband wil worden gebracht.

Deze gang van zaken tekent de manier waarop bedrijven en instellingen die adverteren afhankelijk zijn van tussenpersonen als advertentiepartners en adviesbureau’s, en het advertentiesysteem van Google. Niet het advertentiebeleid van Tilburg University, maar het algoritme van de advertentieafdeling van Google is de kwaaie pier waar al het kwaad aan wordt toegeschreven. Er rest Tilburg University weinig anders dan zich hierachter te verschuilen. Afhankelijk van algoritmen, adverteerders en Google. Overgeleverd aan Breitbart.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Tilburg University adverteert op extreem-rechtse site Breitbart: ‘Dit moet je niet willen’’ van Karlijn Houterman op Omroep Brabant, 12 maart 2018.

Petitie ‘Red SLEM en daarmee het Nederlands Leder en Schoenen Museum!’. Bredere blik van gemeente Waalwijk gevraagd

Weer een petitie over een culturele instelling die het loodje dreigt te leggen door een tekort aan financiële middelen. Deze keer het Nederlands Leder en Schoenen Museum in Waalwijk. Maar het is complexer dan gewoonlijk, omdat het meerdere instellingen betreft die met elkaar juridisch en economisch verknoopt zijn. Een beleidsstuk van het college van de gemeente Waalwijk somt het op: SLEM-Totaal, SLEM-Educatie en SLEM-Museum. SLEM-Museum heeft drie aparte stichtingen: Museum, Collectie en Winkel (ook: Winkel/Horeca). De gemeente beredeneert waarom het SLEM-Totaal en SLEM-Educatie laat vallen om SLEM-Museum te redden. Het college noemt in het raadsvoorstel als aanleiding: ‘te hoge schulden, geen sluitende begroting en acute liquiditeitsproblemen. De oorzaken zijn de verliezen bij Educatie en Consultancy, de hoge organisatiekosten en onvoldoende sturing op de bedrijfsvoering. Deze problemen vergen een oplossing, waarbij de ambitie om een nieuw museum in het centrum van Waalwijk te realiseren voor het college overeind blijft.’

Bij het raadsvoorstel stuurt het college een memo van Forward Advocaten uit Tilburg mee dat de juridische details schetst. In de memo wordt bekeken of een faillissement van SLEM-Totaal en SLEM-Eductatie zal leiden tot het faillissement van Stichting Museum, Stichting Collectie en Stichting Winkel/Horeca. Complicatie is dat SLEM-Totaal, SLEM-Educatie en de drie Museum Stichtingen hetzelfde bestuur hebben. Forward Advocaten concludeert: ‘Naar aanleiding van de beschikbare informatie valt te concluderen dat het niet waarschijnlijk is dat bij een faillissement van SLEM Totaal en/of SLEM Educatie de Stichting Museum, Stichting Collectie en Stichting Winkel/Horeca automatisch ook in faillissement zullen geraken. Dit laat onverlet dat om de continuïteit van Stichting Museum, Stichting Collectie en Stichting Winkel/Horeca te waarborgen op basis van de door het SLEM-bestuur opgestelde Liquiditeitsprognose 2017 een substantieel bedrag zal moeten worden gegenereerd c.q. ter beschikking moeten worden gesteld om een faillissementssituatie te voorkomen.’ In haar voorstel wil het college een bedrag van € 265.000 tot € 435.000 reserveren om het Museum te redden.

SLEM heeft hoge ambities. Dat alleen al valt af te leiden uit het feit dat de site in Engelse en Chinese vertaling beschikbaar is. De positie is vergelijkbaar met het in Oisterwijk gevestigde EKWC dat ook internationaal is gericht, in een kleine gemeente gevestigd is en nationaal relatief weinig bekendheid geniet. Hoewel de provincie Noord-Brabant als speerpunt heeft om de maakindustrie te verbinden met creatieve industrie en de kunsten heeft het onvoldoende middelen om alle instellingen in Brabant overeind te houden. Het kan de gemeente Waalwijk nauwelijks verweten worden dat het het SLEM financieel niet in de lucht weet te houden.

Omdat het SLEM een instelling is met lokale, nationale en internationale ambitie en uitstraling valt het in een beleidsmatig gat van het Nederlands cultuurbeleid dat lokaal, nationaal en internationaal onvoldoende met elkaar weet te verbinden. Als instelling die in een kleine gemeente gevestigd is brengt dit nog eens een extra risico met zich mee. Dit soort werkplaatsen, kenniscentra en ontwikkelingstellingen als het EKWC of het SLEM, maar ook Beeldenstorm/Daglicht in Eindhoven, het TextielLab in Tilburg of  het GlasLab in Leerdam zouden binnen de culturele basisinfrastructuur een aparte positie moeten hebben. Het verdient aanbeveling voor zowel de opstellers van deze petitie als het college van de gemeente Waalwijk om voor een oplossing verder te kijken dan de gemeentegrenzen van Waalwijk en het SLEM als meer dan een lokaal initiatief te zien.

Zo tekent zich een oplossing aan die verschillende financieringsbronnen voor verschillende functies zoekt. Waarbij de gemeente Waalwijk het lokaal gevestigde museum financiert en de nationaal en internationaal gericht ambities van het SLEM door Nederlandse cultuurfondsen worden gefinancierd. Omdat het college en de petitionarissen hetzelfde nastreven, namelijk het SLEM behouden zou het verstandig zijn om samen op te trekken. Naar Tilburg, Den Bosch, Den Haag en Amsterdam. En zelfs Brussel voor financiering door de EU.

Foto: Schermafbeelding van petitie ‘Red SLEM en daarmee het Nederlands Leder en Schoenen Museum!’