Jort Kelder zegt campagnefilmpjes van FvD te hebben betaald. Zijn beste verdediging is dat hij niet serieus genomen kan worden, maar daarmee komt hij in conflict met de NPO

Schermafbeelding van deel artikel ‘Jort Kelder betaalde inderdaad campagnefilmpjes Thierry Baudet‘ op Mediacourant, 21 juli 2021.

De Nederlandse publieke omroep (NPO) heeft er een kwestie bij. Dat zit zo, Jort Kelder is een prominente presentator van programma’s van de NPO, zoals talkshow Op1. In dit geval namens WNL. Hij was namens de omroep Avro/Tros in 2019 presentator van het politieke programma Buitenhof. Hij is tevens een goede vriend van minister-president Mark Rutte.

In 2017 betaalde Kelder naar nu blijkt uit uitspraken van Thierry Baudet in de podcast PodBast ‘uit eigen zak’ een werkeloze redacteur van zijn toen gestopte programma ‘Hoe Heurt Het Eigenlijk’ of zo’n vergelijkbaar programma om een maand lang filmpjes voor Thierry Baudets FvD te maken. Baudet accepteerde dat aanbod. Ze werden onderdeel van de campagne voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer op 15 maart 2017. Sommige werden weer tot gespreksonderwerp in programma’s van de NPO. FvD scoorde toen uit het niets 2 zetels. Dat werd als een goede prestatie van deze partij beschouwd.

Kelder zegt die redacteur die voor Baudet aan de slag ging uit eigen zak te hebben betaald. Of dat zo is valt vooralsnog niet te controleren. De financiering is onduidelijk. Waarom zou Kelder een redacteur ‘uit eigen zak’ filmpjes voor juist deze politieke partij laten maken? De verklaring daarvoor ontbreekt.

Desgevraagd ziet Kelder geen belangenverstrengeling. Hij meent zelf te kunnen beoordelen dat door de campagne van FvD financieel te ondersteunen zijn objectiviteit en onpartijdigheid niet ter discussie staan. Maar daarmee legt hij de ethische lat voor een journalist die later aan programma’s als Buitenhof en Op1 meewerkte erg laag. Des te meer omdat Kelder toen hij zich in deze programma’s presenteerde als onpartijdige journalist niet open was over zijn steun aan FvD en dat geheim hield. Nu is het ook Baudet die hiermee naar buiten komt, en niet Kelder.

Kelders beste verdediging lijkt op die van Fox News waarvoor de rechtse talkhost Tucker Carlson werkt. Toen Fox via Carlson juridisch onder vuur kwam te liggen zeiden Fox’ advocaten ‘dat je niet kunt verwachten dat je de woorden letterlijk gelooft die uit Carlsons mond komen’.

Zo is het ook met Kelder. Niemand gelooft echt wat Kelder zegt. Naast zijn rechtse overtuiging is de kritiek op hem die al jarenlang klinkt dat hij overal een mening over, maar nergens verstand van heeft. De verdediging van de NPO zou net als bij Carlson kunnen zijn dat we niet te veel aandacht aan Kelder moeten besteden omdat toch niemand geloof wat hij zegt. Maar dat is een minimale verdediging en een belediging voor journalisten die hun vak wel serieus nemen.

Deze kwestie slaat niet alleen terug op Kelder, maar ook op de NPO. Want waarom heeft de publieke omroep, te weten Avro/Tros en WNL jarenlang Kelder journalistieke programma’s laten presenteren? Kelders verdediging van de kwestie FvD en de filmpjes is niet sterk als hij zegt: ‘Eén ding staat vast: ik stel de vragen die gevraagd moeten worden in totale onafhankelijkheid‘. Als Kelder denkt hiermee weg te komen en de kritiek op hem tot zwijgen te brengen, dan heeft hij het mis. Zijn argumenten staan ver van de werkelijkheid af.

De steeds terugkerende kritiek op Kelder is dat hij niet onafhankelijk en onpartijdig is en niet altijd de vragen stelt die gesteld moeten worden. Presentator Tijs van den Brink verwees in een reactie van februari 2021 naar een commentaar van de voormalige hoofdredacteur van het NOS Journaal Hans Laroes die het had over de ‘Kelderisering’ van de talkshow. Laroes: ‘Nu heb je – met alle respect – daar de Kelderisering van de talkshow bij: de presentator die presenteert maar inhoudelijk afwezig is’.

De paradox is dat het inhoudelijk aanwezig zijn en het niet serieus genomen worden, net als Fox deed bij Tucker Carlson, de beste verdediging van Jort Kelder is. Maar het is een verweer dat de NPO, Avro/Tros en WNL juist verder beschadigt. Ook daar kondigt zich dus een belangenverstrengeling aan. Met de bekende feiten over de geheime steun aan FvD is het niet geloofwaardig dat de NPO Kelder handhaaft als presentator van programma’s met politieke inhoud, zoals Op1. Al is hij freelancer en niet in vaste dienst van een omroep.

De oplossing ligt voor de hand. Jort Kelder is de ultieme vertegenwoordiger van het lichte amusement. In ironie en sarcasme liggen niet alleen zijn kracht, maar dat is zijn grondhouding. Juist dat diskwalificeert hem voor politieke journalistiek. Niemand neemt hem serieus als journalist bij wie de inhoud afwezig is, maar bij licht amusement is dat geen bezwaar en kan het in de traditie van Gert-Jan Dröge dienen als running gag. Daarom kunnen de NPO, Avro/Tros, WNL, Jort Kelder en het publiek zich maar beter niet langer kwellen door Kelder iets te laten doen waarvoor hij ongeschikt is.

Kaag verwijst publiekelijk zo vaak naar haar religieuze overtuiging en God dat het de vraag oproept wat het profiel van D66 is

In een vraaggesprek met Tijs van den Brink uit 2018 zegt Sigrid Kaag: ‘Ik heb juist het gevoel: de mens wikt, maar God beschikt’. Zij doet andere uitspraken over haar Rooms-Katholieke overtuiging, onder meer als antwoord op de vraag waarom ze als minister de eed aflegde: ‘Als je keuze hebt om op zo’n moment te verklaren dat je hoopt dat je de hulp van God hebt, dat God over je mag waken, zodat je verstandige of wijze besluiten kunt nemen, dat je ook voor jezelf behoed mag worden – want daar komt het soms ook een beetje op neer – voor je eigen domheid. De weging om het wél te doen was belangrijker dan om het niet te doen.’

Gisteren plaatste Johan Fretz een column in Het Parool met de titel ‘Er was een tijd dat ik vaak op D66 stemde’ waar ik het mee eens ben. Ook ik stemde nog in de jaren 1990 op D66. In de kern is het een rechtse partij vanwege het sociaal-economisch beleid dat met sociaal-culturele thema’s gecamoufleerd wordt. Maar ik verschil met Fretz over de aanvechting om op de nieuwe partijleider Sigrid Kaag te stemmen. Die aanvechting heb ik niet. Met het mes op de keel zou ik nog op Rob Jetten kunnen stemmen, maar absoluut niet op Kaag.

Zij heeft niet alleen een religieuze overtuiging, wat uiteraard toegestaan is, maar gebruikt die in de publiciteit om zich te profileren. Zoals in het vraaggesprek met Van den Brink. Daar raakt ze me kwijt. Zij zou haar geloof ook voor zichzelf kunnen houden, zoals politici vaak privé en zakelijk scheiden, maar dat doet zij niet.

Kaag maakt haar religieuze overtuiging tot een aspect waarmee zich zich in de publiciteit profileert. Ook dat is uiteraard toegestaan, maar bij mij roept het wel de vraag op of het profiel van Sigrid Kaag nog wel past bij het profiel van D66. Als D66 al een min of meer omlijnd profiel heeft. Past het in de openbaarheid praten over de individuele religieuze overtuiging niet eerder bij CDA of SGP dan bij D66? Zo tekent zich in het D66 van Kaag een dubbele ontkenning aan van het eigen gedachtengoed: de partij is niet ondubbelzinnig vrijzinnig en niet centrumlinks met de ambitie van bestuurlijke vernieuwing, maar centrumrechts met het streven naar macht.

Anders gezegd, via een omweg roept de religieuze profilering van Kaag de vraag op of het huidige D66 nog wel de partij van de vrijzinnige Boris van der Ham en Boris Dittrich is. Op de site van D66 bestaat de pagina ‘vrijzinnigheid’ niet meer of de verwijzingen naar ‘vrijzinnig’. Die verwijzingen lijken afgezwakt of weggewerkt te zijn. Ik vraag me af hoeveel ruimte vrijzinnigen bij het D66 van Kaag, die zich in het openbaar beroept op God, nog kunnen vinden. Ik stem uit principe niet op religieuze of pseudo-religieuze partijen. Dreigt die zelfprofilering van Kaag met haar religieuze overtuiging niet de olifant in de kamer van D66 te worden?

Mijn kritiek is niet dat Kaag gelovig is. Ik ontzeg niemand een religieuze overtuiging. Dat zou onverdraagzaam zijn en tegen de grondrechten ingaan. Wat ik me afvraag is hoe Kaags religieuze overtuiging waarmee ze bewust naar buiten treedt zich verhoudt tot het gedachtengoed van D66. Ik vraag me af of dit besproken is met de spindoctors van D66 die de campagne begeleiden. Zoals campagneleider Frans van Drimmelen. Dit gaat over het vasthouden aan het eigen gedachtengoed, en de geloofwaardigheid en koersvastheid van een politieke partij. Het kan zijn dat de vrijzinnigheid van D66 in de praktijk allang afgeschaft is zoals ook de bestuurlijke vernieuwing in de praktijk afgeschaft is. Dan is Kaags nominatie en haar behoefte om publiekelijk naar haar religieuze overtuiging te verwijzen een bevestiging van de normalisering van D66 waarin oude eigenheden of onregelmatigheden zijn weggewerkt. Of de verwijzingen naar vrijzinnigheid preventief zijn weggewerkt als rode loper voor een opkomst van Kaag is vergezocht, maar roept dit allemaal wel op.

Een partijleider behoort overtuigend aan te sluiten bij de kernwaarden van een partij en daar geen vragen over te laten ontstaan. Ik ben van mening dat door de profilering van Kaag vragen opgeroepen worden over de kernwaarden van D66. Wat Kaag afgelopen jaren deed door te verwijzen naar haar religieuze overtuiging hebben andere leiders van D66 nooit publiekelijk gedaan. Dit is voor mij nieuw in D66. Ik kende het wel binnen de SGP en zelfs daar werd door iemand als Bas van der Vlies het onderscheid gemaakt tussen een individuele overtuiging en de werking van religie als politiek middel. Bij Kaag blijft dat in het midden hangen.

Keer het eens om. Wat voor reuring zou het geven als een christelijke partij als CDA, SGP of CU of een partij die zich inspireert op de islam een partijleider zou hebben die in het openbaar telkens verwees naar het eigen atheïsme of agnosticisme? Van Van Mierlo, Terlouw, Dittrich, Engwirda, Borst, De Graaf, Brinkhorst of Pechtold heb ik nooit gehoord dat ze zich publiekelijk beriepen op hun religieuze overtuiging (als ze die al hadden).

Dat Kaag dit wel doet doet me afvragen of ze wel volgens de partijlijn handelt of daar van afwijkt en zoja, wat dat dan zegt over het leiderschap en het teamspel van Kaag en de vraag wat voor partij D66 eigenlijk (nog) is.

Foto: Schermafbeelding van deel interview van Tijs van den Brink met Sigrid Kaag, 21 oktober 2018 op lazarus.nl.