Religieuze organisaties moeten zich niet laten gijzelen door politiek. Deense populisten eigenen zich het christendom toe

Martin Henriksen van de Deense Volkspartij (Dansk Folkeparti) eist dat immigranten Kerstmis en Pasen vieren om zichzelf Deens te kunnen noemen. Er stak een golf van kritiek op. Het is de politieke strijd om de vraag wat Deensheid is. Aanleiding voor de uitspraak was het debat in het parlement over de veelomstreden vraag wat het inhoudt om Deens te zijn. Is de eis van Henriksen realistisch, is Deensheid wel te toetsen en vooral, is de Deense nationale identiteit niet eerder de vrijheid om het eigen gedachtengoed te kiezen?

Vertaald naar Nederland is het niet ondenkbeeldig dat de zogenaamde rechts-populistische partijen met soortgelijke eisen komen over het Nederlanderschap. Het sluit aan bij het opkalefateren van het idee van nationalisme, christendom en witte suprematie dat door traditionalisten als een eigenheid van landen wordt voorgesteld. De presidenten Putin en Trump hebben deze nieuw uitgevonden traditionele trits tot kern van hun beleid gemaakt. Het nadeel ervan is dat het anderen uitsluit, zeg maar de regenboog-coalitie van atheïsten, moslims, zwarten, seksueel ‘anders geaarden’ en iedereen met een ander land van herkomst.

Interessant in dat gesloten wereldbeeld van christendom, nationale eigenheid en witte suprematie is hoe rekkelijke christenen -die zich hard maken voor immigranten- reageren als hun geloof door politieke leiders dreigt te worden gekaapt. Een voorbeeld geeft de islam die in vele landen wordt misbruikt door politici. Maar zoals die gijzeling in landen als Saoedi-Arabië, Iran of Pakistan de islam politiseert en corrumpeert, dreigt dat gevaar in Denemarken, de VS of de Russische Federatie met het christendom. Het is te laat en te weinig als gelovigen en kerkleiders met kritiek komen als hun geloof al is gekaapt en besmeurd door de politiek.

Het is verleidelijk voor leiders van religieuze organisaties om aan te schurken tegen de wereldlijke macht. Vaak trekken fiscale voordelen of een staatsprogramma van kerkbouw de geestelijke leiders over de drempel. Of individuele zelfverrijking. Soms gebeurt dat onder dwang, soms vrijwillig uit opportunisme. Maar het is een knellende omarming waarin de religieuze leiders vervolgens terechtkomen. Altijd verliezen ze de zeggenschap over hun organisatie. Ze moeten dansen naar de pijpen van de wereldlijke macht en lopen de kans een hellend vlak opgetrokken te worden. Zodat ze normen en waarden moeten billijken die strijdig zijn met die van hun geloof. Religieuze leiders worden zo een lege huls en zijn dan nog alleen in vorm vertegenwoordigers van de gelovigen. Die beseffen mogelijk door de politieke situatie dat ze door de geestelijke en wereldlijke macht voor de gek worden gehouden, maar omdat de religieuze markt gesloten is hebben ze geen alternatief om hun heil elders te zoeken. Dat besef verstevigt de positie van de politieke leiders die zo’n religie kapen.

Politieke partijen pakken graag bouwstenen uit de knutseldoos als het in hun belang is. Dat is niet per definitie verkeerd. Kiezers begrijpen dat spel en doorzien die eenzijdigheid en eigenbaat van partijen. Het vertrouwen in politici is laag en de verwachtingen eveneens. Partijen gaan pas ontoelaatbaar een grens over als ze bouwstenen uit de knutseldoos van anderen pakken en doen alsof die uit de eigen knutseldoos komen. Dan verliezen religie, kunst of wetenschap hun functie en worden ze tot vehikel van politiek gemaakt. Dat is ongewenst omdat het tot een versimpeling en versmalling van de samenleving leidt en keuzevrijheid inperkt.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ”Immigrants must celebrate Christmas to be Danish’: DPP’ in The Local, 17 februari 2017.

Advertentie

Over oude en nieuwe borsten. Naaktfoto’s van Mathilde Grafström verwijderd, maar busreclames niet

Is dit naakt, natuur of kunst? Of feministische zelfverzekerdheid? Of een beetje van dat alles? Het zijn in elk geval foto’s van de Deense kunstenaar Mathilde Grafström die vanaf klein formaat (50 x 40 cm) te koop zijn vanaf 1140 euro. Er is een controverse over ontstaan of over gecreëerd. Dat laatste weet je nooit zeker bij kunsthandel waar publiciteit onmisbaar is voor de verkoop. The Local werkt er grif aan mee in een artikel dat kopt: ‘Politie stopt naakt fototentoonstelling in Kopenhagen’. Het geval wil dat de politie de vertoning van foto’s uit de serie ‘Vrouwelijke Schoonheid’ (Female Beauty) op het Nytorv plein in het centrum van de Deense hoofdstad heeft afgebroken met als reden dat ze onfatsoenlijk zouden zijn. Aanstootgevend dus.

Grafström heeft tegen de verwijdering een officiële klacht ingediend met het argument dat er niks mis is met het vrouwelijke lichaam. Ze vindt het optreden van de politiek verwerpelijk en ‘een totale onderdrukking van haar kunst’. Ze zegt niet te begrijpen waarom haar foto’s aanstootgevend zouden kunnen zijn. Daarnaast verwijst Grafström naar reclame (nye bryster) op bussen van het openbaar vervoer van de Nygart kliniek voor plastische chirurgie die al lang tot controverse leidden, zoals dit bericht uit 2012 laat zien. Grafström zegt: ‘Nygarts borsten zijn plastic. Mijn foto’s zijn een esthetische uitdrukking. Het is schokkend dat mijn foto’s obsceen zouden zijn, terwijl de reclame dat niet is’. In de handhaving is dit zeker een ongerijmdheid.

Foto’s: Uit de serie ‘Female Beauty‘ van Mathilde Grafström.

Uitreiking aan grens van Noorse vredesprijs aan Edward Snowden is blamage voor Noorwegen

De affaires Assange en Snowden hebben het idee van neutraliteit en onafhankelijkheid van respectievelijk Zweden en Noorwegen beschadigd. Beide landen zijn niet in staat om zich te ontworstelen aan de druk van de VS dat Assange -notabene een Australisch staatsburger- en Snowden graag in een Amerikaanse gevangenis wil opsluiten om ze tot zwijgen te brengen. De regeringen van beide landen verschuilen zich achter de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht die het een regering niet zou toestaan om klokkenluiders op bezoek vooraf de garantie te geven dat ze niet uitgeleverd worden aan de VS. Maar dat voorrecht hebben de Zweedse en Noorse regering wel degelijk. Onder druk van de VS die om uitlevering van de klokkenluider vraagt durven ze er geen gebruik van te maken. Snowden heeft sinds 2013 asiel in de Russische Federatie omdat op doorvlucht naar Latijns-Amerika zijn paspoort door de Amerikaanse regering werd ingetrokken.

Edward Snowden heeft de Bjørnson prijs gekregen voor zijn onthullingen over onder meer de NSA die vanaf 2013 in The Guardian en andere media wereldwijd verschenen. De procedure is dat de Bjørnson Academie tijdens the Bjørnson Seminar in Molde op 5 september Edward Snowden de prijs overhandigt. Maar dat wordt onmogelijk gemaakt door de Amerikaanse druk. Dat is ontluisterend voor Noorwegen dat zo vaak kritiek heeft op landen die de mensenrechten schenden. Bijvoorbeeld bij de uitreiking van de Nobelprijs voor de Vrede in 2010 aan de Chinese Liu Xiaobo die toen gevangen zat in China en de prijs in Oslo niet in ontvangst kon nemen. Deze dubbele standaard beschadigt ook de geloofwaardigheid van het Noorse Nobelcomité.

Wat nu? Er zijn drie opties om Snowden de prijs uit te reiken: in Noorwegen, in Rusland of aan de Noors-Russische grens. De symboliek is groot. Noorwegen lijkt de grote publicitaire verliezer te worden en voorgoed haar geloofwaardigheid van klein, neutraal land te verliezen. De Amerikaanse druk op Noorwegen verklaart ook waarom Snowden in Europese landen nooit een poot aan de grond kreeg, en van geen enkel Europees land asiel kreeg. Snowden kreeg van de Nederlandse regering niet eens antwoord op zijn asielverzoek.

In 2014 concludeerde ik bij kamervragen van Ronald van Raak: ‘Het wachten is op een omslag in het denken van de VS. Als het daar tot de gangen van de macht doordringt dat het in het Amerikaans belang is dat Snowden in Nederland of een ander Europees land en niet in de Rusland verblijft kan Snowden asiel krijgen. Dan pas, niet eerder. De vragen van Ronald van Raak gaan feitelijk over het gebrek aan autonomie en de onderhorigheid van de Nederlandse politiek aan de VS.’ Europese landen lopen nog steeds achter de VS aan.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Snowden may get freedom prize at border’ van Local.no op 28 augustus 2015.

Italiaanse cultuurminister benoemt zeven buitenlanders bij belangrijke musea

De Italiaanse Minister van Cultuur Dario Franceschini heeft zeven buitenlanders benoemd om belangrijke nationale musea te leiden. Ze moeten deze instituten bij de tijd brengen. Zoals gebouwen renoveren, openingsuren uitbreiden en accent leggen op marketing door nieuwe producten aan te bieden. De Italiaanse cultuur moet dus Europa in en daartoe wordt Europa binnengehaald. Dat kunnen Italianen blijkbaar niet zelf.

Het is een moedige, maar niet ongewone stap van Franceschini. Topposities in de museumsector zijn als de transfermarkt in het professionele voetbal. Directeuren worden gescout, aangezocht en met beloften gepaaid. Alleen het allerhoogste niveau blijft vaak gesloten voor buitenlanders. Zoals het Rijksmuseum dat ook een nationale identiteit vertegenwoordigt, zo wordt dan gezegd. Het kopt lekker: ‘een Duitser gaat leiding geven aan het Uffizi in Florence.’ Voor je het weet grijpt de populistische pers 75 jaar terug in de geschiedenis.

Het gaat om 3 Duitsers, 2 Oostenrijkers, 1 Brit en 1 Fransman. Het zijn volgens The Local: de 47-jarige Duitse Eike Schmid naar de Uffizi Galleria in Florence; de 48-jarige Duitse Cecilie Hollberg naar de Accademia Galleria in Florence; de 60-jarige Fransman Sylvain Bellenger gaat naar het Capodimonte Museum in Napels; de 34-jarige Duitser Gabriel Zuchtreigel gaat leiding geven aan de archeologische site bij Paestum; de 59-jarige Brit James Bradburne naar de Pinacoteca di Brera in Milaan; de 40-jarige Oostenrijker Peter Aufreiter neemt leiding over de Galleria Nazionale delle Marche in Urbino en de 61-jarige Oostenrijker Peter Assman over het Palazzo Ducale van Mantua. Op lagere functies zijn Italianen benoemd. Dat dan weer wel.

Veilt Frankrijk straks museumstukken uit economische motieven?

Economisch gaat het Frankrijk niet goed. Het land moderniseerde niet toen het kon. Nu de Europese economie stagneert is het te laat. President François Hollande maakt geen sterke indruk, aarzelt en weet het land niet te overtuigen. Frankrijk zit tegen een identiteitscrisis aan. Het heeft vooral in Europa aan invloed verloren en koestert een eigenheid waarvan het de vraag is of het die luxe nog kan opbrengen. Op de scheidslijn van Noord en Zuid wordt het land steeds meer als zuidelijk beschouwd. Wat geassocieerd wordt met potverteren en uitstellen van beslissingen, maar ook met verzet tegen het neoliberalisme. Maar er is de culturele rijkdom.

The Local wijst op een list die Frankrijk mogelijk uit de mouw tovert, hoewel het wel niet zo’n vaart zal lopen. Namelijk de verkoop van kunstwerken uit staatsbezit om de schuldenlast te verminderen. Dus verkoop van kunst uit economische motieven. Een recent parlementair rapport schetst de contouren van het ontzamelen. Guillaume Cerutti werd door de commissie culturele zaken en onderwijs geraadpleegd en spreekt over ‘groteske verspilling’ van werken in nationale collecties. Cerutti is hoofd van Sotheby Frankrijk, dus het is logisch dat hij ervoor pleit om kunstwerken uit staatsbezit die door musea worden beheerd te veilen. Dit zou kunnen worden uitgevoerd binnen een nieuwe erfgoedwet die voor de lente in het verschiet ligt.

Ontzamelen van openbaar kunstbezit is in Nederland geen taboe meer. Het gebeurt al langer dan 20 jaar en ook het debat daarover wordt al zo lang gevoerd. De vraag is niet of, maar hoe er wordt ontzameld. En hoe de opbrengst mag worden gebruikt. Consensus is dat verkoop uit economische motieven ontoelaatbaar is. Door richtlijnen is ontzamelen aan voorwaarden verbonden die niet altijd verplichtend zijn. Dat wordt dwingender gemaakt om topkunst te beschermen, maar ook om inzichtelijk te maken wat dan wel verkocht kan worden. Overigens zegt het feit dat een museumobject nooit op zaal getoond wordt niet dat het geen belang heeft of dat het in de toekomst geen toegevoegd belang krijgt. Het profijtbeginsel werkt indirect. Uit de publiciteit blijkt alsof cultureel Frankrijk nu pas wakker wordt. Da’s een misverstand. Maar het moet wel en garde zijn.

Foto: Schermafbeelding artikel uit de Franse zakenkrant BFMTV, 3 januari 2015. (eigen vertaling:) En als de staat kunstwerken uit musea verkoopt om te investeren? // Een parlementair rapport dat net is vrijgegeven benadrukt het zeer grote aantal verzamelde kunstwerken in museumdepots dat nooit wordt tentoongesteld. Een deel ervan zou kunnen worden verkocht om geld te genereren. Heiligschennis? // En als de staat of lokale overheden kunstwerken verkopen die opgestapeld liggen in de museumdepots om andere werken te kopen of gewoon middelen vrij te maken om te investeren of schulden af te betalen? // Terwijl het Ministerie van Cultuur voor het voorjaar een grote wet voorbereidt over ‘erfgoed’, verdient de vraag op zijn minst te worden gesteld. Zelfs als ze de puristen laat stijgeren.

Frankrijk, kerststal, kindeke Jezus en scheiding van kerk en staat

In Frankrijk bestaat in theorie, maar niet altijd in praktijk de scheiding van kerk en staat. Het idee is dat de staat neutraal is. Laïcisme wordt dat genoemd. Een onderdeel ervan is dat uitingen van religieuze overtuiging in het publieke domein zoals in gemeentehuizen verboden zijn. Maar is een kerststal met het kindeke Jezus, une crèche de Noël, nou een religieuze of een culturele uiting? In heel Frankrijk vinden daarover debatten en rechtszaken plaats. Religie wordt zo een cultuurstrijd tussen traditionalisten en andersdenkenden.

De stal in de hal van het gemeentehuis in Béziers die het filmpje toont wil de ‘reactionaire’ burgemeester Robert Ménard laten staan, terwijl die in de hal van de Algemene Raad van de Vendée verwijderd moest worden. Waartegen beroep is aangetekend. The Local gaat in op voorbeelden in Melun en Montpellier. Het opstellen in overheidsgebouwen van de kerststal in de kersttijd gaat onlosmakelijk samen met het protest ertegen. Door OM en polemische secularisten. Protest lijkt kinderachtig, maar het tonen van christelijke symboliek in overheidsgebouwen is dat eveneens. De oplossing is simpel: plaats kerststallen uitsluitend in kerken en niet-overheidsgebouwen. Beide partijen zoeken de confrontatie. In strijd met de kerstgedachte.

Foto: Kerststal met voorstelling van het kindeke Jezus. Credits: Joe Raedle/AFP.

Wie let er op de foute militairen in de speelgoedwinkels?

Uit het Zweedse warenhuis Gekås in Ullared zijn na een protest van klanten speelgoedsoldaatjes met Nazi-symbolen van het Poolse merk Cobi verwijderd. Waarschijnlijk uit de serie Small Army WW2. Die verwijdering is geen overbodige luxe. De uniformen zouden op die van de Gestapo lijken. Met swastika’s en adelaars. Een woordvoerder van Gekås betreurde het en zei deze Nazi-symboliek niet als voorbeeld te willen bevorderen.

Maar er is meer op de speelgoedmarkt waarvan het de vraag is of het het goede voorbeeld geeft. Waar ligt de grens van het aanvaardbare? Welk leger wordt wel toegelaten tot de schappen van de speelgoedwinkels en welk leger verliest de strijd om een verkoopplek? Wie bepaalt dat? Het gaat niet alleen om kinderen die op het verkeerde been worden gezet door verkeerde militairen van verkeerde speelgoedlegers. Wat te denken van de ‘Frozen Dead Nazi Zombie Series: Figure 3 : The Commander’ van  de ZomBee Toy Company uit de VS? Camp en met een vette knipoog. Maar intussen  …. toch een verkeerd voorbeeld voor pacifisten. Of juist niet?

In Zweden gijzelen anti-Zwarte Piet activisten de beeldvorming

Zwarte Piet ligt ook internationaal onder druk van anti-Zwarte Piet activisten. Zoals in het Zweedse Stockholm waar Sinterklaas op 30 november met boot en rondrit zijn intocht houdt. Nu zonder Zwarte Piet. Activisten zijn aan de winnende hand, maar praten niet altijd met verstand van zaken of stellen recente veranderingen in de traditie van het Sinterklaasfeest goed voor. Ze zijn onvoldoende geïnformeerd en missen de nuances. Zo is het allang achterhaald dat Zwarte Piet krom Nederlands praat en zich kinderlijk gedraagt. Vooral de Hoofdpiet is Sinterklaas doorgaans te slim af en regelt de zaken die Sinterklaas in zijn onbegrip niet meer bij kan benen.

De reactie ontspoort soms ook weer met de claim dat alles bij het oude moet blijven. Middengroepen zoals vertegenwoordigd door de Amsterdamse burgemeester Eberhard van der Laan en de Sinterklaas-comité’s gaan voor een geleidelijke aanpassing waarbij de ergste stereotyperingen verdwijnen. Dat polderen heeft tijd nodig, maar het fanatisme aan beide kanten maakt de speelruimte in het midden klein. In Zweden wil de Afro-Swedish National Association zelfs bepalen wat er achter de gesloten deuren van de Nederlandse ambassade gebeurt. Da’s intolerant en past niet bij pluriformiteit. Met hun verkeerde voorstelling van zaken proberen de anti-Zwarte Piet activisten de beeldvorming te domineren. In Nederland lukt dat niet, in het buitenland wel.

Foto: Schermafbeelding van deel van UPI-artikel: ‘Afro-Swedish group objects to Santa’s blackface helper’.

Italiaanse lerares bevestigt via omweg vijandbeeld. Katholicisme?

Een bericht in de Genuase krant Il Secolo XIX dat The Local oppakt. Ik geef vertaling en dan een toelichting:

De leraar op de ITIS Pininfarina school vertelde een klas van 16-jarigen dat katholicisme een “psychologisch probleem” is, aldus Il Secolo XIX. 

Naar verluidt ondersteunde ze haar aantijgingen door te zeggen dat de katholieke “ziekte” wetenschappelijk was bewezen, het geval van een man beschrijvend die “bekeerd” was van het katholicisme.

Volgens de leraar onderging de man vanwege een jeugdtrauma maandenlang therapie, waarna hij klaarblijkelijk zijn katholieke levensstijl opgaf en een seculiere blik op de samenleving ontwikkelde.

Het verhaal en de bredere les werden door leerlingen echter beschreven als “de perfecte handleiding tot kathofobie” en sterk veroordeeld door de schooldirecteur.

“Hier kunnen katholieke leerlingen of leraren zijn. Het is mijn plicht om ervoor te zorgen dat deze plaats een plaats blijft waar iedereen wordt aanvaard en dezelfde rechten heeft” zo wordt directeur Stefano Fava geciteerd gezegd te hebben.

Hij beschreef de godsdienstles als een “ernstig incident” en zei dat hij rechtstreeks met leerlingen en lerares zou spreken, voor een verslag aan de regionale onderwijsinspectie te versturen.

Het is opmerkelijk dat in een katholiek land als Italië een lerares het katholicisme ronduit als een ziekte durft te omschrijven. Dat was ook niet wat er gebeurde. In werkelijkheid had ze het niet over het katholicisme, maar over homoseksualiteit. En sprake ze over een homoseksuele man. Zodat iedereen die even in de war was weer bevestigd wordt in het oordeel van welke kant de intolerantie komt. Er gaat niets boven vaste vijandbeelden. Iedereen mag voor zichzelf uitmaken of genezing van het katholicisme mogelijk is. En nog de moeite waard.

Foto: Campagne van Condividilove ‘Hoe kun je het niet zien? Liefde is liefde‘.

Protest Kopenhagen tegen tentoonstelling Dan Park. Welke agenda?

Wanneer doet kunst er toe, wanneer roept het reacties op? Niet vaak. Liever gezegd, eigenlijk nooit. Er is een uitzondering, als kunst onderwerp van politiek wordt en een discussie ontstaat of het nog binnen de grenzen van de meningsuiting valt. Vaak komen de begrippen racisme, islam of pornografie dan om de hoek kijken. Iedereen wordt wakker en windt zich op over kunst. Pro of contra. Juist dan wordt kunst ondergeschikt aan een politieke partij, een standpunt,  een kunstenaar die afstoot of aantrekt, een gedachtegoed of het idee van de meningsuiting. Ook dan doet de kunst er niet toe omdat het een middel is geworden. Zoals afgelopen week gebeurde met de constructie ‘Amsterdamse kunstenaar Theourgos’ over wie kamervragen werden gesteld omdat zijn werk nergens tentoongesteld zou kunnen worden vanwege angst voor moslimradicalen.

In Denemarken gaat de soap over de Zweedse kunstenaar Dan Park verder. Begin oktober sprong de Free Press Society (Trykkefrihedsselskabet) voor hem in de bres en bood het op entartetekunst.dk negen collage-achtige werken van Park te koop aan met puntige marketing: ‘Sweden’s most dangerous pictures buy them here’. Vraagprijs was 800 USD per stuk. Park bekritiseert met onbeholpen, maar ruwe werken wat-ie ziet als het progressief-correct denken van de Zweedse samenleving. Vanaf vandaag worden de werken voor het eerst publiekelijk getoond, in de kelderruimte van de Trykkefrihedsselskabet in het Kopenhaagse Østerbro.

Dat konden anti-racisten zich niet laten welgevallen zodat gisteren de NGO African Empowerment Center een demonstratie hield in Østerbro. Vraag was ‘kunstudstilling og demonstration’. Niks bijzonders. De Deense samenleving is goed bij machte om zulke meningsverschillen in harmonie te verteren. Hoewel eerder een ruit ingegooid was bij galerie Hornsleth & Friends en de eigenaar met de dood werd bedreigd als-ie de kunst van Park toonde. Hij zag er vanwege de bedreiging vanaf. De intolerantie van de tolerantie ziet er vaak minder fraai uit dan de vertegenwoordigers ervan zelf beweren en lijkt dan op wat ze zeggen te bestrijden.

Wel bijzonder is wat de anti-racistische Solomon E Lyttle en Britse eigenaar van de Black Pop Contemporary Art Gallery in Kopenhagen als commentaar geeft: ‘If Park had a drop of talent, there would be no need to use the suffering of others to politicise and further his own agenda. And that’s exactly what it is: an agenda. Park needs to resort to sensationalism in order to get attention.’ en ‘He has tricked those who lack intelligence and morals into believing this is about ‘free speech’. This is about greed and a desperate need for attention, both on the part of Park and anyone else who wants to show this garbage.’  Dit klinkt merkwaardig, want welke hedendaagse kunstenaar die een carrière op wil bouwen en aan de weg timmert heeft nou geen eigen agenda?

Zodat opnieuw duidelijk is dat als kunst stof doet opwaaien het om de ophef erover gaat. Van een kunstenaar die geen talent zou hebben en bagger maakt, volgens Lyttle. Of ‘Theourgos’ voor wie iets vergelijkbaars geldt, hoewel mystificatie het doel is. Maar zelfs dan, maakt het uit of Park talent heeft en bagger maakt? Is dat een reden om te verhinderen dat zijn werk publiekelijk getoond wordt? Dat zou de kunst pas echt serieus nemen.

Foto: Schermafbeelding van video ‘Sådan ser Dan Park udstillingen ud’ (Dan Park tentoonstelling te zien; Beneden in een vochtige kelder, weggestopt van de straat exposeert Press Society de Zweedse provocerende kunstenaar Dan Park die volgens velen racistisch is).