Dalligate, Malta, OLAF, Barroso: complot van de tabaksindustrie?

OLAF is het Europees Bureau voor Fraudebestrijding. Het wordt beschuldigd van … fraude. OLAF ontkent in een persbericht. De affaire draait om de Maltese EU-commissaris Gezondheid en Consumentenbescherming John Dalli die in oktober 2012 ontslag nam. Naar eigen zeggen om z’n handen vrij hebben om zich te verdedigen tegen beschuldigingen die bleken uit een fraudeonderzoek door OLAF. Maar in werkelijkheid gedwongen door de Portugese voorzitter van de Europese Commissie José Manuel Barroso. Dalli ontkende de beschuldigingen. Hij zou van de Zweedse tabaksfabricant ‘Swedish Match‘ 60 miljoen euro ontvangen als het snus zou toestaan. Dat is tabak in poedervorm die voornamelijk in Zweden en Noorwegen wordt gebruikt.

Nu is er twijfel gerezen over een bijeenkomst op 10 februari 2012. Op die dag zou volgens Swedish Match de deal over de 60 miljoen euro tussen Silvio Zammit, een vriend van Dalli, en de Maltese lobbyiste Gayle Kimberley gesloten zou zijn. Dalli ontkende altijd het bestaan ervan. Naar nu blijkt heeft die bijeenkomst nooit plaatsgevonden. De Brusselse correspondent van de Libération is in het bezit gekomen van een opname waarin Swedish Match erkent dat het door OLAF is gevraagd om te volharden in de verkeerde weergave van de feiten. Het voornaamste bewijsstuk in de zaak tegen John Dalli berust op een leugen van Kimberley en OLAF.

De affaire kent een binnenlandse Maltese invalshoek. De vervanging van Dalli had invloed op de parlementaire steun voor de regering van Lawrence Gonzi. Evenals Dalli lid van de Nationalistische Partij. Zoals OLAF zou de Maltese politie geweten hebben dat Gayle Kimberley loog over de ontmoeting met Silvio Zammit. Diens advocaat verklaart in Malta Today dat het OLAF-rapport werd opgesteld met de opzet om Dalli tot aftreden te dwingen en dat de Maltese regering er invloed op uitoefende: ‘subject to influence by the Maltese authorities‘.

De Groene Europarlementariërs José Bové (Frankrijk) en Bert Staes (België) hebben zich in de zaak verdiept. Vice-voorzitter van de landbouwcommissie van de EU Bové onderscheidt meerdere aspecten in Dalligate. Zo wordt het intussen genoemd. Er is de tabakslobby die via Swedish Match feiten heeft gemanipuleerd om Dalli in diskrediet te brengen. In algemene zin roept dat vragen over lobbyisten binnen de Europese instituties op. Er is OLAF die de geloofwaardigheid van de Europese instituties op het spel heeft gezet. En er is voorzitter Barroso die Dalli tot ontslag dwong. Libération zet bescheiden in met de opmerking in een tussenzin of-ie wel of niet bewust, ‘conscient ou non‘, zich liet gebruiken door de tabaksindustrie. Maar de twijfel is gezaaid.

Foto: Afgetreden Europees Commissaris John Dalli (links) met de Europarlementariër voor de Groenen Jean Bové.

TabakNee valt lobby van tabaksindustrie fel en persoonlijk aan

Update 26 maart 2019: Hoe is het mogelijk dat oud-fractieleider van Groen Links Jolande Sap commissaris bij consultancybedrijf KPMG is, dat volgens een bericht van TabakNee niet alleen ‘tot over haar nek in de tabak zit’, maar ook wereldwijd belastingontwijking faciliteert? TabakNee wijst erop dat KPMG meermalen dubieuze onderzoeken heeft uitgevoerd in opdracht van de tabaksindustrie (Philip Morris). Volgens critici heeft de tabakslobby te veel invloed op de Nederlandse politiek. Die invloed doet zich nu ook gelden in de Alliantie Nederland Rookvrij, een samenwerkingsverbond van ruim 150 bedrijven, gemeenten, ziekenhuizen, patiënten- en artsenverenigingen. Longartsen Wanda de Kanter en Pauline Dekker zouden volgens de Alliantie, zo bericht Trouw, ‘te veel de confrontatie zoeken’ en daarom zijn ze er vanwege hun activisme begin maart uitgezet. Dat is vandaag naar buiten gekomen. Van hun kant menen De Kanter en Dekker dat de Alliantie te terughoudend  en te weinig ambitieus is. Artsen verzetten zich tegen deze eenzijdige actie van onder meer KWF Kankerbestrijding, Hartstichting en Longfonds en steunen beide longartsen. Onder meer de gemeenten Nijmegen, Groningen, Utrecht, Rotterdam, Den Haag zijn partners in de Alliantie. Zetten de gemeenteraden van deze steden druk op het bestuur van de Alliantie om De Kanter en Dekker weer in genade aan te nemen? Zij zijn door het bestuur en zonder overleg met de 155 partners uit de Alliantie gezet. 

‘Tabaksproducten, waaronder sigaretten, zijn gevaarlijk en verslavend. Er is overweldigend medisch en wetenschappelijk bewijs dat roken longkanker, hart- en vaatziekten, longemfyseem en andere ernstige aandoeningen veroorzaakt’. Aldus een kanttekening op de website van tabaksmultinational Philip Morris.

Sinds vandaag is er TabakNee ‘over de activiteiten en de machtige lobby van de tabaksindustrie in Nederland‘. De site zoekt de openbaarheid: ‘De lobby vindt veelal achter de schermen plaats en is erop gericht het tabaksontmoedigingsbeleid van de overheid zoveel mogelijk te frustreren. We maken deze lobby openbaar, zoals ook de mensen áchter deze lobby. Bovendien zullen we laten zien wie zich gevoelig betonen voor de lokroep van de tabaksindustrie.‘ TabakNee wordt mogelijk gemaakt door de Stichting Rookpreventie Jeugd.

Lobbyisten zijn doelmatig als ze ongenoemd blijven. In 2011 bepaalde de Tweede Kamer dat lobbyisten zich moeten registreren. Nederland kent een grijs gebied van oud-politici die hun invloed en netwerk aanwenden. SP-er Ronald van Raak verklaart de werkwijze. Critici spreken daarom van schijntransparantie. Sinds december 2011 zijn er zelfs gedragsregels voor lobbyisten in het gebouw van de Tweede Kamer. Maar hoeveel wereldvreemder kan een regel zijn als: ‘Het is lobbyisten niet toegestaan zich op te houden in de werkkamers van de Kamerleden indien zich daar niemand bevindt.’ Bij overtreding is de uiterste consequentie het weigeren van toegang. Maar zouden lobbyisten sowieso toegang moeten hebben tot het parlement? Wat doen ze er?

Minister Edith Schippers van Volksgezondheid wordt smalend minister van Tabak genoemd. Ze is welwillend jegens de tabaksindustrie en geeft deze veel ruimte. In haar rookbeleid gaat ze recht in tegen het advies ‘Herziening EU-Tabaksproductrichtlijn‘ van het RIVM. Het expertisecentrum voor tabakspreventie Stivoro noemde in november 2012 de opstelling van minister Schippers onbegrijpelijk: ‘Nederland laat commerciële belangen kennelijk prevaleren boven het belang van de volksgezondheid‘ aldus RTL4.

Als lobbyisten noemt TabakNee naast minister Schippers de oud-CDA ministers Hans Hillen en Elco Brinkman, het VVD-kamerlid Arno Rutte en Irene Asscher-Vonk, de moeder van vice-premier Lodewijk Asscher. De toon van TabakNee is fel en persoonlijk. Initiatiefnemers zijn de longartsen Wanda de Kanter en Pauline Dekker van het Rode Kruis Ziekenhuis in Beverwijk. Ze willen de banden tussen tabakslobby en politiek blootleggen.

De reactie van de beschuldigden is voorspelbaar. In antwoord noemt een woordvoerder van minister Schippers het onzin. Maar Elco Brinkman is als CDA-senator en spreekwoordelijke ‘machtigste man van Nederland’ wel commissaris voor Philip Morris. Evenals de moeder van de vice-premier Irene Asscher-Vonk. Ze noemt zich een voorstander van duurzaam ondernemen. De webredactie probeert te begrijpen hoe ze als sociaal bewogen persoon kiest voor de tabaksindustrie. Het komt het niet te weten. Hoe dan ook lijkt een bestuursfunctie in de tabaksindustrie na de lancering van TabakNee minder vanzelfsprekend dan voorheen. Het walmt daar akelig.

Foto 1: Schermafbeelding van de omslag van de Australische publicatie ‘Countering Tobacco Tactics; a guide to identifying, monitoring and preventing tobacco industry interference in public health‘, 2010. Bedoeld als contra-tactiek om ‘landen te ondersteunen bij het weerstaan van de invloed van de tabaksindustrie bij het implementeren van het WHO kaderverdrag’. Op stivoro.nl.

Foto 2: Schermafbeelding van een van de voorpagina’s van TabakNee.

Eindelijk algemeen rookverbod in Nederlandse horeca. Echt?

De Tweede Kamer stemde vandaag voor een algemeen rookverbod in de horeca. Een meerderheid van PvdA, CDA, D66, GroenLinks en PvdD steunt een voorstel van de ChristenUnie. Daartegenover vinden de VVD, SP, PVV en 50Plus dat eigenaren van kleine kroegen moeten kunnen blijven beslissen of er wordt gerookt. Hier ontbreekt immers personeel dat moet worden beschermd vanwege de gezondheid. De concurrentiepositie zou verzwakt worden omdat ze in tegenstelling tot grotere kroegen geen aparte rookruimtes konden inrichten.

VVD-minister van Volksgezondheid Edith Schippers traineerde jarenlang de strikte toepassing van een anti-rookbeleid. Ze wilde zo overduidelijk niets hebben van strenge tabaksregels dat werd vermoed dat ze samenwerkte met de tabakslobby. Die gaf ze opvallend veel ruimte. Dat ging niet alleen om een volledig rookvrije horeca, maar ook om waarschuwingen op de verpakking van sigarettenpakjes.  Hiermee ging ze in tegen het rapport van de RIVM ‘Herziening EU-Tabaksproductrichtlijn 2001/37/EG‘ van november 2012.

Met het voorstel van de ChristenUnie wordt teruggekeerd naar een algemeen rookverbod in de horeca uit 2008. Het werd door toenmalig minister Klink voortvarend aangepakt, maar moest vanaf 2010 door obstructie van minister Schippers aan kracht inboeten. Lobbygroep Clean Air Nederland liet het er niet bij zitten en startte in samenwerking met partners van vakbond en gezondheidsstichtingen een rechtszaak tegen de staat die gisteren in hoger beroep diende. Zeventig procent van de Nederlanders rookt niet. Daarom is het vanzelfsprekend dat publieke ruimten rookvrij zijn. Door het voorstel wordt tevens het nadeel van kleinere kroegen ten opzichte van de grotere gelijkgetrokken. Ook daarom is een algemeen rookverbod verstandig.

Foto: Advertentie voor Marlboro-sigaretten, 1951.