Verwijt Wouter Bos onterecht dat CDA populistisch is

Voormalig PvdA-leider Wouter Bos verwijt het CDA en haar politieke leiding dat het populistisch is. Het opmerkelijke is dat Wouter Bos zelf iets heeft met het populisme en daar niet afwijzend tegenover staat. In zijn Johan de Wittlezing 2004 die hij in februari 2005 hield over ‘De toekomst van de democratie’ meende hij dat een beetje populisme goed is voor de democratie. Het maakt politici immers grijpbaar en menselijk. De personalisering van de politiek maakt deze voor velen boeiender en aantrekkelijker. Politiek functioneert pas optimaal als vorm en vent samengaan. Maar ze behoren in evenwicht te zijn. Uit Bos’ woorden blijkt dat inhoud die slecht verwoord wordt niet overkomt. En dat goede verwoording zonder inhoud tot niks leidt.

In 2008 herhaalde Bos zijn pleidooi voor een beetje populisme in een lezing in Londen: ‘Bos ziet echter zowel buiten als binnen Nederland ‘alom fronsen als je beweert iets van populisten te kunnen leren‘. Vandaag verwijt Wouter Bos in zijn Volkskrant-column het CDA een hoog populistisch gehalte te hebben. Hoe verhoudt zich dat tot de lans die Bos in 2005 en 2008 over het populisme brak? Is de Wouter Bos van 2005 en 2008 van zijn geloof gevallen, of redeneert-ie consistent? Hoe geloofwaardig is-ie in 2013 nog met z’n kritiek?

Paul Lucardie ziet populisme als een niet complete ideologie die aanschurkt tegen een ‘dikke’ ideologie. In ‘Rechts-extremisme. Populisme of Democratisch Patriotisme‘ over de PVV en TON ziet-ie drie varianten: 1) rechts of nationaal-populisme, dat een etnisch min of meer homogeen volk bedreigd ziet door immigranten en/of vreemde overheersers; 2) liberaal populisme, dat zich vooral keert tegen een bureaucratische elite of politieke kaste die de eigen zakken vult in plaats van het landsbelang te dienen; 3) links populisme, een combinatie met elementen van socialisme of sociaal-democratie: het volk staat tegenover een elite van kapitalisten, bankiers en bureaucraten. Bos positioneerde zich in 2005 en 2008 als linkse ietsist populist.

Het valt niet mee om Bos’ kritiek op het CDA te begrijpen. Hij verwijt oppositiepartij CDA de verkeerde oppositiestrategie te hebben: ‘Deze strategie kenmerkt zich door een hoog populistisch gehalte‘. Dan komt het: ‘Allereerst omdat het CDA zich nadrukkelijk oppositioneel en niet-bestuurlijk opstelt‘. Maar het CDA zit in de oppositie en fracties in de Tweede Kamer behoren niet het openbaar bestuur te schaduwen, maar de macht te controleren. Het CDA stelt zich voorbeeldig op. Bos bedrijft platte partijpolitiek vanuit de coulissen.

Vervolgens gebruikt Bos de term ‘hervormingen‘ en stelt dat het CDA deze grotendeels afwijst. Van woningmarkt tot gezondheidszorg. Als Bos met ‘hervormingen’ lastenverzwaringen bedoelt, dan valt het CDA alleen maar te loven dat het deze ‘hervormingen’ afwijst. Waarom zou het de regering redden? Bos verwijt het CDA gebrek aan financiële degelijkheid omdat het gaten in de dekking schiet. Maar hebben VVD en PvdA niet de meerderheid in de Tweede Kamer en er onder regie van informateur Bos bewust voor gekozen om het draagvlak in de Eerste Kamer niet te verbreden? Verwijt hier Wouter Bos met een omweg zichzelf niet iets?

Bos’ column kabbelt naar een dieptepunt als-ie Sybrand van Haersma Buma verwijt dat populisme niet bij deze CDA-leider past. Bos valt de persoon Buma aan die niet zou samengaan met populisme. Waarom zou de middenpartij CDA niet een mix van populistische elementen kunnen gebruiken om zich te profileren? Zo goed vergaat het het CDA niet. Bijvoorbeeld rechtse elementen die met eigenheid te maken hebben, linkse die uitgaan van het volk tegenover de bankiers en liberale die kijken naar het landsbelang. Wouter Bos pint het CDA vast en staat niet toe dat het zich aanpast. Is dat omdat het CDA net als de PvdA een communitaristische partij  is die tot nu toe ‘in naam’ zweerde bij de gemeenschap? Als het CDA daarvan afscheid zou nemen doet het de interne verdeeldheid van de PvdA nog beter uitkomen. De PvdA die praat over waarden en solidariteit met het volk, maar  ‘ja’ zegt tegen de lastenverzwaringen van de VVD. Bos heeft betere momenten gekend.

Foto: Wouter Bos en Jan-Peter Balkenende in de Tweede Kamer, 2003. Credits: ANP.

CDA zoekt eenheid in de ontkenning van tegenstellingen

Het CDA poogt in het rapport ‘Om eenheid en inhoud’, ook: de commissie Rombouts, om de recente verkiezingsnederlaag te verklaren. Sinds 2007 heeft de partij meer dan 70% van haar electoraat verloren. Deze neergaande trend komt volgens de opstellers door meer dan ontkerkelijking of ontzuiling. Want: ‘Wij hebben deze neergaande lijn ook aan onszelf te danken. Decennialang heeft het CDA afwisselend met links en rechts geregeerd. Dit heeft de partij gemaakt tot kampioen ‘compromissen-uitleggen’. Het is steeds onduidelijker geworden waarvoor het CDA zelf stond. Ons profiel werd flets, vlak, kleurloos, niet onderscheidend.’

Het rapport doet een interessante poging om weer eenheid te brengen in een verdeelde partij. Mijn oog blijft haken op aanbeveling 12: ‘Het is nu zaak de uitvoering van het rapport Frissen weer voortvarend ter hand te nemen.‘ In bijlage 3 staan de aanbevelingen opgesomd van het rapport ‘Verder na de Klap‘ van die commissie Frissen uit november 2010. De vorige klap dus. Onder het kopje ‘Nieuwe koers, krachtig geluid’ staat: ‘Het CDA moet een krachtig geluid laten horen, voorbij de verouderde analyse van de tegenstelling linksrechts.’

Ontkennen van ideologische tegenstellingen is het lek onder water. Het CDA kan gezien haar corporatistische instelling niet kiezen. Vervolgens verft de partij het lek groen en noemt dat nieuwe duidelijkheid. Of in CDA-orakeltaal: ‘eenheid’ of ‘bekendheid’. Ofwel, de tegenstellingen worden niet opgelost, maar omcirkeld.

Is nou volgens het CDA de tegenstelling links-rechts verouderd, of is de analyse ervan verouderd? Het maakt weinig uit, want de tegenstelling links-rechts is helemaal niet verouderd. Ondanks nieuw pragmatisme tooien partijen zich opnieuw met ideologische veren. Daar schudden ze trots mee voor de camera’s om die in de binnenkamers weer af te doen. Maar het CDA meent naakt de publiciteit te kunnen passeren en verklaart de links-rechts tegenstelling verouderd. Wat rest is de mist om de tegenstellingen aan het oog te onttrekken.

Foto: Dorp en kerk in de mist.

CDA verliest zichzelf in het verwijt dat VVD een PVV-light is

Het CDA gaat in de aanval. Tegen haar coalitiegenoot de VVD. Da’s schrikken. De nieuwbakken partijleider van de christen-democraten Sybrand van Haersma Buma verwijt premier Rutte van de VVD een soort PVV-light te maken. ‘De VVD als namaak-PVV is slecht voor onze werkgelegenheid, slecht voor onze gezinnen en slecht voor onze samenleving. Niet de angst voor de PVV moet de lijn bepalen.’ zegt Buma in het AD. Verder verwijt Buma dat Rutte twee gezichten trekt over Europa. Want ‘De kiezers willen een eerlijk verhaal‘.

Maar is Buma de aangewezen persoon om dit Rutte te verwijten? Juist aan het CDA kleeft het etiket dat het in christelijke dubbelzinnigheid per definitie twee gezichten trekt, nooit eerlijk is over haar bedoelingen, de afgelopen jaren het meest gebogen heeft voor de PVV en vanaf de zomer van 2010 anderhalf jaar lang verkrampt was van angst voor de PVV. Alle dubbele draaien van CDA-minister Liesbeth Spies vatten dit samen. Of het verstandig is van Buma om eigen zwakheden te projecteren op een concurrent is de gok. Als-ie er mee wegkomt wist-ie zijn eigen zwakte uit, maar als het terugslaat vestigt-ie er extra de aandacht op.

Moet de VVD schrikken van het verwijt PVV-light te zijn? Eerder lijkt het tegendeel waar. Het positioneert de rechts-liberalen precies waar ze uit willen komen, namelijk iets links van de PVV. De omschrijving kan daarom ook als een compliment opgevat worden dat bedacht had kunnen zijn door het campagneteam van de VVD. De campagne is nog lang. Om anderen pijn te doen lijkt het het CDA toch eerst zichzelf wat beter te moeten leren kennen. Daar ligt het probleem van de christen-democraten. Wat zijn ze zelf? CDA-light of CDA-classic?

Foto: Ik ben CDA hypocriet maar blijf proberen

Wintels vergeet dat draaien en keren het karakter van het CDA is

In navolging van de PvdA kiezen de leden van het CDA de lijsttrekker. De profielschets vraagt onder meer om het ‘radicale midden’ gezicht te geven, het CDA-gedachtengoed te verinnerlijken en voor allerlei groepen aansprekend te zijn. Sinds Jan-Peter Balkenende in 2010 de politiek verliet heeft het CDA geen politiek leider meer. Tot nu toe hebben uit de top van de partij fractievoorzitter Sybrand van Haersma Buma en minister van Binnenlandse Zaken Liesbeth Spies zich gekandideerd. Favoriet Jan Kees de Jager en ‘technisch’ bewindsman op het ministerie van Financiën ambieert het leiderschap niet. Ook de populaire Camiel Eurlings past.

Dat de top van het CDA aangevallen zou worden op medewerking aan de gedoogconstructie met de PVV viel te voorzien. De onbekende kandidaat Marcel Wintels opent de aanval op HP/ De Site. Hij stelt dat aan Spies en Buma het draaien en keren kleeft. Ze zijn voor Wilders door het stof gegaan. Wintels heeft gelijk, maar stelt de integriteit van het CDA te mooi voor: ‘CDA’ers willen mensen insluiten, erbij halen en hen niet uitsluiten.‘ Wie de religieuze politiek van het CDA  jegens andersdenkenden tegen het licht houdt ziet geen insluiting.

Op de vraag of behalve Spies ook Buma bij wijze van spreken ‘bloed aan zijn handen heeft’ antwoordt Wintels: ‘Spies en Buma zullen zich de komende tijd in allerlei bochten moeten wringen om zich uit deze lastige spagaat te redden. Ik zal hun geworstel  aanzien en een alternatief bieden. Want juist dat draaien en keren van onze Haagse politici heeft mij de laatste jaren vaak buikpijn gekost.‘ Maar Wintels geeft juist met dat draaien en keren de karakteristiek van het CDA zoals zich dat sinds 1980 in het collectieve geheugen heeft vastgezet.

Wintels lijkt het wezen van het CDA niet te begrijpen. Of het mooier voor te stellen dan het is. Maar ook dan mist-ie het idee dat het CDA altijd opportuun naar links of rechts buigt. Waar de lijsttrekkersverkiezing bij de PvdA met de rem erop werd gevoerd, lijken nu bij het CDA alle remmen los. Of Wintels het nieuwe geluid is waarop volgens hem het CDA recht heeft is echter de vraag. Hij is ouder dan Buma en Spies. Hoewel juist zo’n ongerijmdheid van deze oudere jongere weer karakteristiek is voor het CDA en hem geschikt maakt.

Foto: Liesbeth Spies spreekt de aanwezige CDA’ers toe tijdens de uitslagenavond van de Provinciale Statenverkiezingen op 2 maart 2011. Ze wordt geflankeerd door fractievoorzitter Sybrand Van Haersma Buma, fractievoorzitter in de Eerste Kamer Elco Brinkman en CDA-aanvoerder en vice-premier Maxime Verhagen. Foto NRC / Roel Rozenburg

PvdA laat zich buitenspel zetten bij akkoord over noodpakket

De fracties van VVD, CDA, D66, GroenLinks en ChristenUnie accepteren een akkoord dat hun voorzitters eerder op 26 april overeen waren gekomen. In een debat verdedigde de regering daarna het noodpakket. Door de steun van bovengenoemde fracties kan de regering op een kleine meerderheid van 77 zetels rekenen. Als gedoogpartner SGP daarbij komt dan loopt de steun op tot 79 zetels. Niet ruim, maar voldoende.

Denkbaar is dat in de laatste 30 uur de contouren voor een nieuw kabinet in de steigers zijn gezet. Voor na de komende verkiezingen. Dan krijgt de poging om de politieke en financieel-economische reputatie van Nederland  te redden het belang dat de aanschuivende D66, GroenLinks en ChristenUnie waarschijnlijk al voor ogen zagen. Niet opvallend is dat PVV en SP zich niet bij het akkoord aansloten, maar dat de PvdA ontbreekt.

Jolande Sap van GroenLinks heeft het verschil gemaakt door zich niet aan de PvdA te binden, maar met D66 mee te gaan. As is de sociaal-liberale tandem van D66 en GroenLinks. De nieuwe PvdA-fractievoorzitter Diederik Samsom bleek vast te zitten in een permanente campagne die hij voert, zoals in de media bleek. Een ander register dat nu nodig was wist-ie niet aan te spreken. Vraag is hoe dit zijn positie in de PvdA dient.

Naar verluidt waren in de onderhandelingen de contouren van het ‘bijna Catshuis-akkoord’ de basis, maar zijn harde maatregelen teruggedraaid. Zoals in de zorg. Het perspectief dat ingezet wordt is verduurzaming en hervorming. Omdat de eis van de Europese Commissie om het begrotingstekort niet tot boven de 3% op te laten lopen uitgangspunt was, zijn nu lastenverzwaringen nodig. Zoals de verhoging van het hoge BTW-tarief met 2%. Maar de bedoeling is dat dit weer omlaag gaat als de begroting meer dan nu in evenwicht is.

Foto: Alexander Pechtold en Jolande Sap, 2011

CDA kijkt naar de toekomst en werpt schaduw over het kabinet

Volgens het AD staat het CDA voor een ruk naar links. De krant baseert zich op conceptstukken van een nieuwe toekomstvisie dat het inzag. Met deze ‘verlinksing’ neemt het CDA afstand van het kabinetsbeleid. Job Cohen kondigde afgelopen november op de Kerdijk-lezing al een ‘verlinksing’ van de PvdA aan.

De definitieve versie van het Strategisch Beraad wordt op 21 januari op het CDA-partijcongres gepresenteerd. Het kwam er mede op initiatief van de nieuwe voorzitter Ruth Peetoom. Het Strategisch Beraad is een visie voor de toekomst die niet hoeft te bijten met het huidig kabinetsbeleid. Ze kunnen naast elkaar bestaan tot de verkiezingen voor de Tweede Kamer van 13 mei 2015. Vraag is echter wel hoe andere partijen erop reageren.

Programmapunten die het CDA wil aanpassen zijn de aanpassing van de hypotheekrenteaftrek, minder aandacht voor culturele verschillen tussen allochtonen en autochtonen en meer prioriteit voor duurzaamheid. Hierin klinken de meningen door van mensen als Herman Wijffels. Die niet toevallig als een linksige CDA-er wordt beschouwd. Duurzaamheid en culturele verschillen zijn onderwerpen voor de lange termijn. Een koerswijziging kan tijdens deze kabinetsperiode voorbereid worden zonder dat het al staand beleid is.

In commentaren wordt de hypotheekrenteaftrek als een breekpunt met de VVD gezien. Maar da’s onterecht. De VVD ziet in dat vanwege komende bezuinigingen en de oplopende schuld onder huishoudens de hypotheekrenteaftrek niet buiten schot kan blijven. In de media heeft Hans Hoogervorst de aanpassing al aangekondigd. De VVD wil er alleen niet van verdacht worden zelf het initiatief voor versobering te nemen. Door dit punt uit het Strategisch Beraad naar voren te halen helpt het CDA de VVD juist.

Meer problemen levert de relatie met de PVV op. Geert Wilders heeft al gedreigd met nieuwe verkiezingen als er aan de hypotheekrenteaftrek gemorreld wordt. Maar omdat PVV als gedoogpartner niet in het kabinet zit en het bij onderwerpen als Europa of de hervorming van de verzorgingsstaat nu al niet steunt, valt niet in te zien waarom CDA en VVD elders geen steun kunnen vinden. Denkbaar is een constructie dat D66 en GroenLinks tot het kabinet Rutte-Verhagen toetreden. Dan wordt de ‘verlinksing’ direct zichtbaar. Men is er klaar mee.

Foto: Montage met Mark Rutte en Maxime Verhagen als Geert Wilders.

CDA verbergt de macht

Het CDA laat zich graag verkeerd begrijpen met als neveneffect dat sommige CDA’ers het ook niet meer kunnen volgen. De fusiepartij die in 1980 ontstond uit de gouvernementele KVP, de emancipatoire ARP en de conservatieve CHU kent talloze piketpaaltjes die voor buitenstaanders onzichtbaar zijn. Behalve deze interne organisatie geeft de inspiratie op het geloof de partij iets sfinx-achtig.

Van de huidige CDA is meer dan driekwart voor samengaan met rechts. In het openbaar zorgen kiezers, congresbezoekers, (kader)leden, volksvertegenwoordigers, mastodonten of bewindslieden voor ketelmuziek. Constante in een communitaristische partij is dat basis en partijtop elkaar vinden met voorbijgaan aan degenen die de traditie willen vernieuwen. Het collectief gefabriceerde geluidsgordijn verbergt de macht.

Het CDA verandert niet in de kern. Oud zeer jegens de PvdA dat om niets het vorige kabinet opblies. Dominees die zalvend over vrede praten, maar de troepen zegenen voor de strijd. En vooral kaderleden die alles uit de kast halen om op het pluche te blijven. De ketelmuziek wordt telkens opgepakt door links als strohalm om de eigen positie nieuwe hoop in te blazen. Steeds weer wordt het CDA door links verkeerd begrepen.

Mastodonten mogen tegen sputteren en zorgen door hun wrijving voor de glans van de partijleiders. Ze praten recht wat krom is in de ophemeling van christen-democratisch gedachtengoed en christelijke waarden. Maar Nederlandse christen-democraten hebben weinig om op te pochen, behalve een zelfbeeld van voortreffelijkheid dat potsierlijk het verschil tussen schijn en wezen aantoont. Deze uitgevonden traditie is borstklopperij die binnen de partij werkt.

Christen-democraten leven bij rookgordijnen. Sommigen begrijpen dat verkeerd en stappen uit het Byzantisme. Doekle Terpstra is exemplarisch voor een opening die afsluit. Hij afficheert christen-democratie als een beweging die insluit en niet uitsluit. Maar zoals Rudy Kousbroek in zijn fotoboek ‘Opgespoorde wonderen’ zegt: Want dat is wat steeds verdonkeremaand wordt: dat het geloof -geen enkel geloof- geen moderne wereld kan bieden.

Foto: Luxor Tempel, Egypte, rond 1875