Timmermans waarschuwt voor rechts-extremisme. En dekt Europees falen toe

De uitspraak ‘Als we de vluchtelingencrisis niet goed aanpakken, komt er een golf van rechts-extremisme over heel Europa’ van de vice-voorzitter van de Europese Commissie Frans Timmermans is misleidend. Het poogt te suggereren dat met goed beleid een duiveltje in een doosje gehouden kan worden dat er allang aan is ontsnapt. Het spook van het rechts-extremisme waart al vrijelijk door Europa. Timmermans onderstreept zijn onmacht nog verder: ‘We moeten ervoor zorgen dat vluchtelingen sneller worden geregistreerd, zodat iedereen die geen recht heeft op opvang snel teruggestuurd kan worden’. Registratie was allang staand beleid dat vanwege de chaos en slechte organisatie in zowel enkele EU-lidstaten als de EU-leiding is losgelaten. Als klap op de vuurpijl van zijn onmacht pleit Timmermans voor betere grensbewaking langs de grenzen van de EU. Notabene een van de uitgangspunten dat de Schengen-zone zonder binnengrenzen mogelijk maakte.

Universitair docent literatuurgeschiedenis aan de Universiteit Utrecht Bas van Bommel zet in een opinieartikel in De Volkskrant vragen bij de golf van barmhartigheid die de afgelopen weken Nederland overspoelde en waar de politieke partijen behalve de PVV naar zijn idee op meesurfden. Voor Geert Wilders heeft een goed woordje over omdat deze in de tijden van globalisering het volkseigen vooropzet. Van Bommel legt het christelijke wereldbeeld dat naastenliefde predikt langs de maatlat en vraagt zich af wat de grenzen eraan zijn: ‘Met de migrantenstroom, zo erkende vorige week Eurojust (een juridisch agentschap van de Europese Unie), komen nog veel meer potentiële terroristen ons continent binnen. Hoe barmhartig is het om dit te laten gebeuren?’ Voor sommigen is het stellen van deze vraag al een daad van rechts-extremisme.

Wie Timmermans en Van Bommel combineert kan niet anders dan concluderen dat onder coördinatie van de EU de aanpak van de vluchtelingencrisis is ontspoord en dat dit het vertrouwen in EU en Europese politiek in het algemeen heeft beschadigd. Rechts-extremisme dat zich in allerlei verschijningsvormen voordoet heeft de afgelopen jaren geprofiteerd van een verzwakte en verdeelde EU. Slim geholpen door het Kremlin dat graag verdeeldheid in Europa ziet. Bas van Bommel is in dat circus van malcontenten de nieuwste verschijningsvorm.

De tragiek is dat Van Bommel zijn vragen kan stellen omdat Timmermans met nieuw beleid komt dat oud beleid is dat niet goed is uitgevoerd. Timmermans en andere EU-leiders hebben door hun falen het rechts-extremisme in de hand gewerkt. Dat weegt zwaarder dan de argumenten van Bas van Bommel en consorten.

Foto: Adolf Hitler rijdt in 1938 bij Wildenau het geannexeerde (Heim ins Reich) Egerland binnen en overschrijdt de voormalige Tsjechisch-Duitse grens.

Jelle Brandt Corstius licht serie Grensland toe. Over Rusland en grenslanden

Jelle Brandt Corstius is vanaf 6 september met de reisserie Grensland (VPRO) te zien op NPO 2. Hij reist in acht afleveringen door Rusland en zijn grenslanden Moldavië, Letland, Wit-Rusland, Kazachstan en Oekraïne.

In een interview met Han Ceelen in de VPRO Gids verklaart Brandt Corstius dat de annexatie van de Krim in 2014 door de Russische Federatie alles voor hem veranderd heeft: ‘Ik vind het ongelooflijk dat voor het eerste sinds de Tweede Wereldoorlog een Europees land een stuk heeft afgepakt van een ander land. Dat is sinds Sudetenland niet meer gebeurd. Veel mensen reageren daar laconiek op, maar ik ben bang dat dat naïef is. Ik neem het in elk geval heel serieus. Ik was bijvoorbeeld altijd erg anti-Europa, vond het een dictatuur, blabla bla. Dat vind ik nog steeds, maar die bezwaren tellen voor mij nu even minder zwaar dan onze veiligheid’.

De VPRO Gids laat ook de in Nederland wonende Russische journaliste Maria Abramovitch aan het woord die Brandt Corstius hielp bij het maken van Grensland. Zij zegt zeker niet pro-Putin te zijn, maar het evenmin eens te zijn met alles wat de Oekraïense regering doet. Ze hoopt dat de serie Grensland inzichtelijk maakt hoe de standpunten liggen en hoe ingewikkeld onder meer de situatie in Oekraïne is. Volgens haar wordt er in tegenstelling tot bijvoorbeeld Duitsland te weinig over bericht in de Nederlandse media.

Een persoonlijke noot over hoe smal in de praktijk van sociale media het pad van de nuance is en hoe lastig het is om in de veelheid van meningen en aspecten een standpunt te bepalen. Op Twitter is me wegens kritiek door twee journalisten de toegang ontzegd. Door de Nederlandse journalist Wierd Duk die vooral schrijft over Duitsland en door de Amerikaanse journaliste Catherine Fitzpatrick die voor The Interpreter schrijft dat is geaffilieerd aan oligarch Michail Chodorkovski. In haar vrijere werk schrijft Fitzpatrick op haar blog stukken waarin ze bij herhaling Edward Snowden door aangeven van de oud-medewerker van de NSA John Schindler positioneert als een op z’n minst passieve medewerker van het Putin-bewind. Tussen de toegefelijke houding van Duk die leunt naar het Putin-Versteherschap en duidt op de naïviteit waar Brandt Corstius het over heeft en het als mensenrechtenbeleid verklede neoconservatisme en pro-oligarchenstandpunt van Fitzpatrick loopt de lijn van Brandt Corstius en Abramovitch waarin ik me goed kan vinden. Ook in de stellingname: Grensland.

Evenaart het verraad van Minsk-II het verraad van München 1938?

We schatten gebeurtenissen niet op waarde als ze in ontwikkeling zijn. Nog moeten bezinken. Zoals in 1938 mensen niet doorhadden wat het Verdrag van München betekende. Tussen Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Italië over de toekomst van Tsjecho-Slowakije. Nu is er na Minsk-I, Minsk-II tussen Frankrijk, de Russische Federatie, Duitsland en Oekraïne over Oekraïne. Sommigen zoals de Litouwse oud-president Vytautas Landsbergis vinden het verraad van Minsk-II jegens Oekraïne groter dan het verraad van München jegens Tsjecho-Slowakije. Wie weet, de knieën van Europa lijken nog slapper dan toen. Minsk-II zit boordevol weeffouten. Zoals het niet bespreken van de Russische bezetting van de Krim. Of het verzwijgen van Russische troepen in Oost-Oekraïne. Nederland concentreert zich op de MH17. Een vlucht. Niets anders. 

Chomsky noemt annexatie Krim door Rusland criminele daad

Noam Chomsky is duidelijk over de annexatie door de Russische Federatie van de Krim. Da’s een criminele daad, daarover kan geen misverstand bestaan. Daarom dient op termijn de Krim teruggegeven te worden aan Oekraïne. Andrei Illarionov zet elders de argumenten overzichtelijk op een rijtje. Ook de annexatie van Koeweit, Sudetenland of Oostenrijk werd na verloop van tijd ongedaan gemaakt.

Maar Chomsky zou Chomsky niet zijn als-ie de Krim gebruikt in een ander debat. Het Cubaanse Guantanamo dat door de VS is geannexeerd. Nog geen 100 km2 tegenover 27.000 km2. Door in tweede instantie een soort begrip te tonen voor de ‘considerations’ voor het crimineel handelende Rusland verliest Chomsky grond onder de voeten. Zowel de VS als Rusland zijn fout door van respectievelijk Cuba of Oekraïne land in te pikken. Daar is geen enkel excuus voor. De ene hand wast nooit de andere hand schoon in kwesties van goed en kwaad.

Spanning om te snijden: De dood of de gladiolen in Oost-Oekraïne

De strijd in Oost-Oekraïne nadert een climax. Het Oekraïense leger dat eindelijk op sterkte is lijkt een slotoffensief begonnen. Met een tweeledig tactisch doel, het omsingelen van Donetsk en het afsnijden van de hoofdwegen die vanuit Rusland lopen om de bevoorrading van die stad te blokkeren. Het strategisch einddoel is het over de grens terugdringen van de door Rusland geleide en bevoorrade separatisten. Wat het Kremlin niet alleen vanwege de militaire nederlaag ongaarne ziet, maar vooral vanwege de onrust die de verslagen separatisten in Moskou zullen stoken met hun dolkstoot-in-de-rug legende die naar president Putin wijst.

Een uit Rusland afkomstige colonne met geavanceerd materiaal rijdt westwaarts richting blokkades. De strijd om de omsingeling van Donetsk. De messen worden geslepen. Op het slagveld en in de hoofdsteden. In de stadjes vallen onschuldige doden, moeders met kinderen. Of in de lucht zoals bij de ramp met de MH17.

De geschiedenis leert dat machtige landen boevenstreken uithalen. En slachtoffers maken. Ze zetten alle middelen in. Onder het bewind van de aarzelende president Obama gebeuren de vreselijkste dingen in naam van de vrijheid. Zoals drones in het Verre Oosten of massale spionage van burgers. Voor velen voldoende om te beweren dat Obama een terrorist is. Onder het bewind van de zijn land steeds verder isolerende en xenofober makende president Putin gebeuren de vreselijkste dingen in naam van de continuïteit. De Putin-doctrine kent geen grenzen aan het geweld. Voor velen voldoende om te beweren dat Putin een terrorist is.

Er zijn al vele historische vergelijkingen gemaakt over wat er deze dagen in Oost-Oekraïne gebeurt. Dat is altijd lastig omdat er wat afstand in de tijd nodig is om het goed te begrijpen. Sudentenland en Adolf Hitler, Bosnië en Slobodan Milosevic of de moord op kroonprins Franz Ferdinand in Sarajevo en de Eerste Wereldoorlog. Wie kijkt naar doel en middelen ziet dat alleen de inname van het Sudentenland succesvol verliep voor de aanvaller. De Bosnische oorlog was een mislukking en de Eerste Wereldoorlog een ramp.

Het gaat er maar net om hoe het doel van de Russische interventie in Oost-Oekraïne wordt omschreven. Als het gaat om het veroveren van land door inzet van militaire middelen, dan dreigt voor Rusland mislukking. Als het het verzwakken en ondermijnen van Oekraïne is dan wordt de afweging al lastiger. Da’s aardig gelukt, de opbouw van een sterk Oekraïne stokt, hoewel de Russische agressie Oekraïne ook in de armen van nieuwe of nieuw opgepoetste bondgenoten heeft gedreven. Dat president Putin nu alles op alles zet en daartoe zelfs westerse sancties trotseert die de Russische economie isoleren en in een recessie zullen drukken komt voort uit zijn zorgen over zijn positie in eigen huis. Het verlies van Oost-Oekraïne is niet de halszaak. Wel de verbittering en verbolgenheid die verslagen separatisten in Moskou zullen verspreiden. Met als risico een paleisrevolutie in het Kremlin. In die zin is een sterk Oekraïens leger dat alle separatisten de dood injaagt nog helemaal niet zo’n beroerd vooruitzicht voor Putin. Daarom zoekt-ie de confrontatie. De dood of de gladiolen.

Foto: Kaart van Oost-Oekraïne volgens Kiev die de situatie van vandaag 12.00 uur weergeeft.

Overeenkomst Genève over Oekraïne als vodje papier

Een vodje papier met de handtekening van Herr Hitler toonde de Britse premier Chamberlain als resultaat van het verdrag van München in 1938. ‘I believe it is peace for our time‘, zei hij. We kennen het vervolg. Afspraken tussen Oekraïne, Rusland, VS en EU in Genève zorgen binnen een dag al voor onduidelijkheid. De Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Andriy Deschytsia zegt dat het ontruimen van de Maidan in Kiev buiten de afspraken valt. Een kwestie van interpretatie wat illegaal ingenomen (illegaly seized) betekent. Op hun beurt eisen pro-Russische Oekraïners dat eerst de Maidan ontruimd wordt. Pro-Russische separatisten in Oost-Oekraïne verwerpen het akkoord en weigeren bezette overheidsgebouwen, straten en pleinen te ontruimen. President Putin houdt zich nog steeds het recht voor om militair in te grijpen in Oekraïne en president Obama is sceptisch over de goede bedoelingen van Rusland en dreigt met een volgende ronde van sancties.

Een overeenkomst als vodje papier dat al na een dag waardeloos toont. Hoe krijgen politici het voor elkaar om er zo’n chaos van te maken? Waarom is het gesloten? Is het om voor een dag in de internationale media welwillendheid en redelijkheid uit te stralen, hoewel het duidelijk door marketing en propaganda ingegeven wordt? Of om via deze tussenbalans de laatste winst op te strijken? Of om de implementatie van Westerse sancties te vertragen? Wie weet. De historici van de toekomst zetten het ooit op een rij. Zoals ze dat met München 1938 ook deden. Over eigenwaan, misleiding, hoop op vrede, onmacht, wereldleiders, opportunisme en bedrog. De geschiedenis herhaalt zich maar nooit hetzelfde, zegt het gezegde. We zullen zien. Ooit.

Foto: Lotte Reiniger, Sprookjesfilms.

Obama lijdt aan ‘Munichitis’. Gevaarlijke ziekte in de diplomatie

President Barack Obama wordt door velen steeds meer gezien als de Britse premier Neville Chamberlain die in 1938 in München in gesprekken met Duitsland, Italië en Frankrijk het Sudetenland, een deel van Tsjecho-Slowakije weggaf aan Hitler. Vandaar dat de term ‘Munichitis’ de laatste dagen steeds harder klinkt. De grootste analogie is dat de VS en Rusland zonder Oekraïne over Oekraïne praten. Zoals in München Tsjecho-Slowakije niet aan tafel zat. De opstelling van de VS accepteert feitelijk de annexatie van de Krim door Rusland. Een buiging voor deze schending van het internationaal recht met verstrekkende gevolgen, aldus Andrey Illarionov. Paul Goble zet het op z’n blog ‘Window on Eurasia‘ op een rijtje.

President Obama trekt in zijn buitenlandse politiek telkens ‘rode lijnen’ die door z’n tegenstanders worden overschreden zonder dat-ie daar consequenties aan verbindt. Zoals in Syrië gebeurde. Dat ondergraaft de geloofwaardigheid in z’n standvastigheid en het vertrouwen in de toezegging van president Obama dat-ie daadwerkelijk z’n partners steunt. Het schept ook onzekerheid. Georgië maakt zich ongerust, maar ook Oekraïne. Wordt dat in een onderonsje met de Russen weggeven? Andrey Illarionov verklaart het opvallende niet-handelen van Oekraïne op de Krim dat de legeronderdelen zonder aansturing liet uit Amerikaanse druk. De regering-Obama drong er bij de Oekraïense autoriteiten op aan om niets te doen op de Krim.

Er is veel voor te zeggen om de zaken niet op de spits te drijven. Zo onverstandig is het niet om de Krim bij Rusland te voegen. Alleen de methode die de Russen kozen met snelheid voor degelijkheid kan voor de internationale gemeenschap niet aanvaardbaar zijn. Annexatie loopt niet via een vervalst referendum en het ontbreken van overleg waarin de diverse niet-Russische (Oekraïners en Krim-Tataren) inwoners hun belangen konden bepleiten. Maar de Amerikanen komen telkens met ferme taal en geven daarna de posities op die daar bij zouden horen. Dat voedt niet de rust, maar de onrust in Europa, en is dus gevaarlijk. De VS blijken geen idee te hebben hoe het met Putin en de Russen zaken moet doen.

Paul Goble citeert Andrey Illarionov die zeven stappen geeft die nodig zou zijn om de wereld te onttrekken uit deze recente infectie met ‘Munichitis’. Ik geef ze weer: 1) Geen Russisch-Amerikaanse gesprekken over Oekraïne zonder Oekraïne; 2) Russische militaire troepen moeten van de Oekraïense grens worden teruggetrokken; 3) alle Russische acties over de annexatie van de Krim moeten worden vernietigd; 4) er moet een evacuatie komen van alle inwoners van de Krim die in Rusland wensen te leven; 5) de Russische troepen op de Krim, ook op marinebasis in Sebastopol, moeten worden teruggetrokken; 6) Oekraïense burgers moet worden aangemoedigd om na te denken over constitutionele hervormingen en 7) Oekraïne moet worden opgenomen in een nieuw systeem van collectieve veiligheid voor de landen van Midden-en Oost-Europa.

Ligt de waarheid in het midden? Andrey Illarionov loopt wel erg hard van stapel. Zo gaan de stappen 4 en 5 voorbij aan de rechten van de Russen op de Krim. Een omvattend kader dat beter de belangen van Oekraïne dient is snel nodig. Maar het echte nieuws is dat het failliet van de Amerikaanse buitenlandse Ruslandpolitiek onderdeel van de discussie over de Krim en Oekraïne is geworden. En dat verzwakt weer de positie van Oekraïne. Het wordt op min of meer dezelfde manier in de steek gelaten zoals Tsjecho-Slowakije in 1938 in de steek werd gelaten. Alleen gelaten met garanties die achteraf niet meer dan een vodje papier waren.

Foto: ‘Demonstration of the Rudolfinum on September 22 1938‘ op het Wenceslausplein te Praag.

Roel van Duijn, Oekraïne en de slappe knieën van het Westen

‘Is het dan niemand opgevallen dat Poetins strategie dezelfde is als die van Hitler in de jaren dertig? Overal waar hij buiten de bestaande grenzen van zijn rijk “volksgenoten“ [ziet] toetert hij dat deze in gevaar verkeren en dat hij hen moet beschermen. Zo is het is Zuid-Ossetië en Abchazië gegaan, zo gaat het nu in Oekraïne. Zó zou hij het in de Baltische staten willen.‘ Aldus de voormalige Kabouter, Provo en politicus van GroenLinks, alsook pleiter voor geweldloze acties Roel van Duijn in een ingezonden brief in Het Parool en NRC.

Roel van Duijn meent dat er maar een manier is om president Putin te stoppen: ‘Dat is het geven van harde militaire garanties voor alle landen buiten de huidige Russische grenzen.‘ Want het Westen kan wel pleiten voor de-escalatie, maar een escalerende Putin maakt dat pleidooi zinloos. Zoals velen voor hem verwijst Van Duijn naar de overeenkomst tussen Hitler 1938 en Putin 2014. In 1938 gaf de Britse premier Neville Chamberlain ‘Herr Chancellor’ Hitler in 1938 volop de ruimte om het Sudetenland in te lijven. Onder het voorwendsel om de Volksduitsers te beschermen, zoals nu president Putin in de grensgebieden van de Russische Federatie etnische Russen te hulp dreigt te schiet om ze te beschermen. Met militaire overmacht.

Willem de Schaker vindt de opstelling van z’n schaakgenoot Van Duijn verrassend: ‘De PROVO-Kabouter die zijn leven lang gepleit heeft voor geweldloos verzet tegen misstanden in de samenleving, de pleiter (terecht) voor steeds weer geweldloze acties (..) komt tot de conclusie dat er omstandigheden kunnen zijn waarbij kennelijk militaire weerstand, (..) moet worden geboden’. Waarop Van Duijn reageerde: ‘dus blijkbaar moeten we nu realistisch zijn en OOK militaire middelen aanvaarden, verdorie. Met MIJN nadruk op verdorie!‘

Waar ligt de grens van ingrijpen? Er komt een moment dat vrede geen vrede meer is, maar oorlog. Het is als het verhaal van de hoed van Gerard Reve. Elke dag wordt met een schaar een stukje van de rand geknipt. De drager merkt het niet, maar na enige tijd mist de hoed een rand. Waarschijnlijk beantwoorden de Westerse landen het militaire geweld van Rusland niet met militair geweld. Mogelijk kiezen ze ervoor om Rusland en z’n directe bondgenoten als Wit-Rusland, Kazachstan en Armenië economisch en diplomatiek te isoleren.

Vooral de Russische propaganda draait op volle toeren. Als onderdeel van de strijd. Opnieuw een gelijkenis met Hitler. Het verdeelt de westerse publieke opinie die in het Russische frame stapt. Uit onnadenkendheid of gebrek aan historisch besef. Alle Oekraïners zouden fascisten of neo-nazi’s zijn die optrekken in knokploegen om etnische Russen af te slachten. De uitslag van de parlementsverkiezingen 2012 maakt deze claim niet waarschijnlijk. De rechts-nationalistische partij Svoboda moet evenmin iets van het liberale Europa hebben en volgens Wikipedia berucht om ‘haar xenofobe, homofobe, racistische en vooral antisemitische standpunten’ haalde slechts 10,45% van de stemmen. Opmerkelijk dat een antimilitarist oproept tot militair ingrijpen.

Foto 1: ‘Horen, zien en zwijgen‘, Twee maiko en een geisha, omstreeks 1890-1900. Eerder geplaatst in George Knight Kort.

Foto 2: Opmars van Duitse troepen in Eger (Tsjechië: Cheb) , Sudetenland, 1938. Een interpretatie is dat de huilende vrouw rechts haar ellende verbergt, maar zich gedwongen voelt om de triomferende Hitler te begroeten.