Terugblik op een jaar Edward Snowden: held of held?

Op 5 juni 2013 begonnen de onthullingen van Edward Snowden. Ik schreef een dag later onderstaande tekst die naar mijn idee een jaar later nog onverminderd geldig is. Alleen met het verschil dat een deel van de Amerikaanse en internationale gemeenschap zich nu bewuster is van wat er mis is met de privacy. Edward Snowden wacht een beter lot dan met een ingetrokken paspoort wachten op betere tijden in Rusland. Op 5 juni 2014 is het een jaar geleden. Kritische burgers zijn iets opgeschoten. Maar ze zijn er nog niet.

In de VS wordt iedere burger zonder onderscheid, laat staan kennisgeving door de overheid aangemerkt als verdachte. Zonder directe aanleiding. Dat kan onder de Patriot Act. Als legitimatie wordt er achteraf het label ‘terrorisme’ opgeplakt. Indien iets uitkomt dat verborgen had moeten blijven. Maar dat label is niet geloofwaardig, want de aanpak kan veel doelmatiger en gerichter. Daartoe hoeven niet de gegevens van miljoenen burgers opgeslagen te worden. Inclusief volksvertegenwoordigers, advocaten en journalisten.

In de VS is dus iedereen schuldig tot het tegendeel bewezen is. Wat Glenn Greenwald in zijn Guardian-column openbaart is nog steeds een effect van 9/11. Amerikanen lijken nu te schrikken hoe diep de overheid in hun leven ingrijpt. Maar klokkenluiders, activisten en politici waarschuwen al jaren dat de privacy in de VS zo goed als dood is. Burgers hadden het kunnen weten. Er zijn genoeg blogs die benadrukken dat de controlestaat in opbouw is. Zie wat Steven Rambam zegt. Of William Binney. Of Glenn Greenwald. Of Julian Assange. Of Thomas Drake. Hoe kan het dat Amerikaanse burgers zich zo slecht informeren? Er lijkt iets fundamenteel verkeerd aan de huidige Amerikaanse politiek. En de gevestigde journalistiek. Ze verzaken hun plicht.

Europa schrikt wakker uit American Dream van cyberspionage

De verontwaardiging van het College bescherming persoonsgegevens (CBP) over het onrechtmatig verzamelen van internetgegevens is opvallend. Professionele boosheid, want voor een langlopend programma van cyberspionage door de Amerikaanse overheid wordt al jaren gewaarschuwd. Het bereikte tot nu toe nauwelijks het grote publiek omdat de gevestigde media de signalen negeerden. Volgens de NOS vraagt voorzitter Jacob Kohnstamm van het CBP de Europese commissaris Reding in een brief om opheldering. Kohnstamm is voorzitter van het uitvoerend Comité van toezichthouders. Kohnstamm heeft nu voor het eerst zwart-op-wit gegevens in handen waarmee hij concrete vragen kan stellen die niet genegeerd kunnen worden.

Ook D66 en GroenLinks uiten in het openbaar nu hun zorgen over de aantasting van de privacy door de VS en de effecten die het heeft voor Europeanen. D66-Europarlementariër Sophie in ‘t Veld meent dat de Europese Unie zich niet langer de regels moet laten voorschrijven door de VS en dat de mogelijkheden van het spionageprogramma PRISM moeten worden ingeperkt. GroenLinks-Europarlementariër Judith Sargentini wil dat Europese bedrijven zich niet langer ondergeschikt maken aan Amerikaanse wetgeving die de privacy van Europese burgers aantast. Beide Europarlementariërs zijn van mening dat het absurd is dat Amerikaanse wetgeving over de Europese heen kan gaan. En het meest absurd is dat dit al sinds 2003 bij het aannemen van de Patriot Act aan de gang is en de Europese politiek pas 10 jaar later opschrikt. De Zweedse piraat Rick Falkvinge merkt op dat activisten en Piratenpartijen dit al jarenlang roepen. Aan dovemansoren gericht.

Onder president Obama zijn de privacy en de openbaarheid sterk aangetast. Omdat geheime programma’s ook na jaren niet openbaar worden gemaakt is een vergelijking lastig te maken. Worden de burgerrechten nu bijvoorbeeld meer ingeperkt dan onder president Bush? Het lijkt er wel op. De technische mogelijkheden zijn de laatste jaren toegenomen. En onder Obama worden meer klokkenluiders aangepakt (‘crack down’) dan onder alle andere presidenten  na de Tweede Wereldoorlog samen. Glenn Greenwald legt het uit.

Verizon schandaal in VS wijst op werking controlestaat

Update 7 juni: In nieuwe onthullingen wijst The Guardian op het geheime PRISM-programma waarmee de veiligheidsdienst NSA direct toegang heeft tot de datasystemen van Google, Facebook, Apple en andere Amerikaanse internetgiganten. Het gaat om opgeslagen gegevens en live communicatie die door zogenaamde in-depth surveillance worden  opgepakt. Politici kunnen hier kritische vragen over stellen. Da’s de winst. 

In de VS wordt iedere burger zonder onderscheid, laat staan kennisgeving door de overheid aangemerkt als verdachte. Zonder directe aanleiding. Dat kan onder de Patriot Act. Als legitimatie wordt er achteraf het label ‘terrorisme’ opgeplakt. Indien iets uitkomt dat verborgen had moeten blijven. Maar dat label is niet geloofwaardig, want de aanpak kan veel doelmatiger en gerichter. Daartoe hoeven niet de gegevens van miljoenen burgers opgeslagen te worden. Inclusief volksvertegenwoordigers, advocaten en journalisten.

In de VS is dus iedereen schuldig tot het tegendeel bewezen is. Wat Glenn Greenwald in zijn Guardian-column openbaart is nog steeds een effect van 9/11. Amerikanen lijken nu te schrikken hoe diep de overheid in hun leven ingrijpt. Maar klokkenluiders, activisten en politici waarschuwen al jaren dat de privacy in de VS zo goed als dood is. Burgers hadden het kunnen weten. Er zijn genoeg blogs die benadrukken dat de controlestaat in opbouw is. Zie wat Steven Rambam zegt. Of William Binney. Of Glenn Greenwald. Of Julian Assange. Of Thomas Drake. Hoe kan het dat Amerikaanse burgers zich zo slecht informeren? Er lijkt iets fundamenteel verkeerd aan de huidige Amerikaanse politiek. En de gevestigde journalistiek. Ze verzaken hun plicht.

Burger moet levenssfeer heroveren op overheid en bedrijfsleven

Ontegenzeggelijk staat onze privacy onder druk. Met als rode lijn dat overheden verhullend zijn over de manier waarop ze de burger controleren en zijn levenssfeer binnendringen. Deze houding van de overheid creeërt een tegenstelling met de burger. Onder het mom van veiligheid wordt deze in een ondergeschikte gezagsrelatie gedrongen terwijl hij mee wil spreken over de besluitvorming. Maar dat wordt de burger niet gegund. Zelfs de toezichthoudende autoriteit CBP die toezicht dient te houden op de naleving en toepassing van wetten die het gebruik van persoonsgegevens regelen wordt door de politiek op afstand gezet. Het ergste is de mentaliteit van de beleidsmakers dat de burger niet te vertrouwen valt. Dat sluit de weg voor inspraak af.

Een reactie om de sluipende uitbouw van de Nederlandse controlestaat te stoppen is niet makkelijk te geven. De Tilburgse hoogleraar regulering van technologie Bert-Jan Koops noemt de langzame uitholling van privacy tragisch maar onvermijdelijk. Hij koppelt de inperking van de privacy aan de afhankelijkheid van de opsporingstechnologie. Het valt volgens hem nooit meer terug te draaien. Dat klinkt somber. Want als technologie een probleem is kan het toch ook een oplossing worden voor meer transparantie en privacy? Dat gaat via bewustwording. Weliswaar doen kritische groeperingen als Bits Of Freedom, het CBP en politieke partijen als GroenLinks, D66 en de Piratenpartij hun best, maar ze dringen onvoldoende door tot de burger.

Technologie is een middel en geen doel. Het wordt in de wereld gebracht om in de behoeften van de mens te voorzien. Die relatie lijkt de afgelopen decennia verloren gegaan en kan weer centraal komen te staan. Het is geen onbegrijpelijke kracht waarover burgers geen controle kunnen hebben. Technologie is geen mysterie. Rudy Kousbroek benoemde dat 35 jaar geleden toen-ie over het nieuwe bijgeloof sprak. Nu is er een nieuw nieuw bijgeloof dat technologie en de controlestaat niet te stoppen zijn. Da’s pessimistisch gedacht. Burgers hebben in de technologische opgang de controle over hun levenssfeer uit handen gegeven. Of overheden hebben die onder het mom van veiligheid en openbare orde slinks en tersluiks naar zich toe getrokken.

Het pessimisme van Bert-Jan Koops of Steven Rambam dat privacy zo goed als dood is valt te begrijpen, maar is onverteerbaar. Zeker voor jongeren. Het redeneert vanuit de technologie over de technologie. Maar betrekt daar onvoldoende de menselijke factor in. Natuurlijk stelt de met het bedrijfsleven samenwerkende overheid zich steeds harder op tegenover de burger, zorgt het ervoor dat het toezicht op het eigen handelen afneemt en heeft de burger steeds minder te zeggen over de eigen levenssfeer. Maar door bewustwording kunnen burgers zich aaneensluiten om deze ontwikkeling terug te draaien. Het wordt een hard gevecht om de macht. Omdat het gaat over het geld achter de macht. Maar om lucht te houden over de eigen levenssfeer is het onze burgerplicht om in elk geval een poging te doen om de controle over ons eigen leven terug te veroveren.

Foto: Strip Mimi & Eunice, 2011. Tekst: Bedrijven bezitten de overheid/ Ze moeten gereguleerd worden. Door wie?/ Door de overheid.

RT bericht over de controlestaat waar westerse media zwijgen

Gisteren had ik een discussie met iemand die zei gestoten te zijn op de Engelstalige versie van de Pravda. Sinds 1991 eerder te karakteriseren als nationalistisch dan communistisch. Mijn gesprekspartner stelde dat de berichtgeving eenzijdig, selectief en ouderwets is. Als een loze echo uit het verleden. Dat beaamde ik. De kous is daarmee echter niet af. Zo’n karikatuur is slechts het halve verhaal. Nieuws- en propagandazender RT (Russia Today) is van hetzelfde laken een pak. Het biedt alleen de hedendaagse variant van de Pravda.

Ontluisterend is dat voor de consument die maatschappijkritisch nieuws zoekt RT onmisbaar is omdat het goede journalistiek biedt die geen enkele westerse nieuwszender toont. Voor een totaalbeeld is RT, of PressTV of Al Jazeera, daarom een aanvullende bron. Maar selectief en eenzijdig. Zoals westerse media dat ook zijn.

Uiteraard is RT een marginale zender. En hoewel onmisbaar voor een totaalplaatje is het afhankelijk van een beperkt aantal informanten. Elke keer Julian Assange, Steve Rambam, John Kiriakou of de advocaat van Bradley Manning wordt ook voorspelbaar. Maar dat doet niks af aan het feit dat deze opinieleiders onverkort hun mening mogen geven op RT, wat het (geo)politieke doel ook is. Terwijl ze door de gevestigde westerse media zo goed als geboycot worden. Het bestaan van RT bevestigt het falen van westerse media. Ook een waarheid.

Google waarschuwt voor Google: Eric Schmidt

In een lezing op Cambridge University over connectiviteit in de technologische toekomst waarschuwt Google’s bestuursvoorzitter Eric Schmidt voor de donkere kanten van internet en sociale media. Zoals cyberterrorisme of digitale chantage. De beloften en uitdagingen van de toekomst zijn het vinden van een nieuw evenwicht in een tijd van snelle veranderingen. Wie garandeert dat bijvoorbeeld hackers straks niet de besturing van drones overnemen? Hoe dan ook zouden ouders hun kinderen moeten voorlichten over internet en sociale media zoals ze dat nu over sex doen. Ter aanvulling, dat zou geïntegreerd kunnen worden in het vak mediakunde.

De waarschuwingen en vergezichten van Schmidt ogen merkwaardig. Google speelt een dubbel spel. Soms positioneert het zich aan de kant van de burger, maar meestal ligt het in bed met overheden. Zoals in Rusland of de VS. Als de vuistregel is dat staatsmacht, burgerrechten en bedrijfsbelangen communicerende vaten zijn, dan betekent dat het ene ten koste van het andere gaat. Tendens is dat burgers buitenspel worden gezet ten koste van de samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven. Deze laatsten worden binnenboord gehaald. Want hun techniek is nodig om de burger te controleren. Dat kunnen overheden niet alleen.

Eric Schmidt bedrijft met zijn lezing public relations en meet zich het aureool van de onafhankelijke buitenstaander aan die waarschuwt voor de gevaren van de toekomst. Wat-ie in zekere zin ook is omdat Larry Page als CEO sinds 2011 verantwoordelijk is voor de dagelijkse zaken. Schmidt bewaakt de naam van Google en gooit op prestigieuze plekken waarschuwingen over de toekomst in de publiciteit. Over het nu rept-ie niet. Dat komt te dichtbij. De gevaren zijn zeker realistisch. Maar sommige ervan zijn mede door Google ontstaan.

Controlestaat is echt. Geen karikatuur van het verleden

The Surveillance State, ofwel de controlestaat houdt ons bezig. En laat ons nooit meer los. Het Australische ‘the juice media‘ brengt het rap news. Big Brother is watching you. Met generaal Baxter als afschrikwekkend voorbeeld met overmaatse pet. Echt? Het klinkt erg 20ste eeuws. Ook nog eens met George Orwell uit 1948 als goeroe. De karikatuur zit de echte stand van zaken in de weg. De controle van de burger is al veel verder gevorderd dan het rap news signaleert. Een model dat loopt via de veiligheidsdiensten kan fysiek de controle niet eens bijbenen. Het nieuwe model wordt gekarakteriseerd door de hechte samenwerking van overheid en bedrijfsleven. Staatsfascisme noemt Chris Hedges dat. De inperking van de burgerrechten lokaliseert Steve Rambam vooral bij Google: Big Marketer is watching you. Privacy is al lang dood. Wel een leuk filmpje, toch?

Foto: Big Marketer is watching you

Schaake pleit voor digitale vrijheid in EU. Realistisch?

Marietje Schaake (D66) is in het Europarlement pleitbezorger voor digitale vrijheid. Het rapport Verslag; over een strategie voor digitale vrijheid in het buitenlandbeleid van de EU is gisteren aangenomen. Met Schaake als rapporteur. De toelichting zegt over strategie: ‘De EU dient het voortouw te nemen in de globale bevordering en bescherming van digitale vrijheden. De EU is niet enkel het grootste handelsblok in de wereld, maar is eveneens een gemeenschap van waarden, die eveneens de kern moeten vormen van al ons externe optreden.‘

Marietje Schaake valt te prijzen met haar aanpak van kleine stappen vooruit die zo karakteristiek is voor Europa. Uit haar rondgang langs de media om haar pleidooi voor een consistent buitenlands beleid van de EU over digitale vrijheid toe te lichten blijkt dat ze de mensenrechten centraal zet. En bijvoorbeeld de export van spionagetechnologie vanuit de EU aan banden wil leggen. Vraag is of deze ontwikkeling waarbij internationaal opererende bedrijven zijn betrokken nog is tegen te houden. Vecht Schaake niet een al verloren strijd?

Velen menen dat in elk geval in de VS de controlestaat die de burger met surveillancemiddelen op internet en in de openbare ruimte in de gaten houdt praktisch al gerealiseerd is. In de bewustwording hierover lopen burgers achter in hun besef. In zijn boek Cypherpunks zet Julian Assange uiteen dat internet de macht van de overheden heeft vergroot. Als de binnenlandse markt verzadigd is zullen Amerikaanse bedrijven elders hun technologie slijten. Zoals TrapWire of IP-camera’s van Axis. Ook William Binney, Steve Wozniak, Anonymous, EFF of Steven Rambam menen dat de inperking van de (digitale) vrijheid door de regering-Obama al te ver doorgeschoten is om nog succesvol terug te kunnen draaien. Mogelijk kan Schaake Europese programma’s als CleanIT vertragen. Maar of ze het effectief kan tegenhouden? Hoeveel regimenten heeft ze in haar strijd?

Foto: Tjeerd Royaards, ‘Trying to control the internet‘, 2009. Credits Tjeerd Royaards.

Steven Rambam: Privacy is dood

Privacy is dood, een oud verhaal dat telkens opgepoetst wordt. Maar te interessant om er niet steeds weer bij stil te staan. De onderzoeker Steven Rambam -eigenlijk: Rombom- die Pallorium heeft opgezet hamert op de macht van de overheid en het bedrijfsleven. Rambam werd in 2006 vlak voordat-ie de toespraak ‘Privacy is Dead… Get Over It‘ op de zesde HOPE-conferentie (Hackers on Planet Earth) zou houden opgepakt door de FBI. Pas op 17 november 2006 kon Rambam zijn praatje houden. De aanklachten waren ingetrokken.

Rambam wijst erop dat bij de protesten van Occupy Wall Street iedereen met een mobiele telefoon kon worden opgespoord: ‘I can tell you that everybody that attended an Occupy Wall Street protest, and didn’t turn their cell phone off, or put it — and sometimes even if they did — the identity of that cell phone has been logged, and everybody who was at that demonstration, whether they were arrested, not arrested, whether their photos were ID’d, whether an informant pointed them out, it’s known they were there anyway. This is routine.’

Hoe verhoudt de praktijk van de overheid in samenwerking met het bedrijfsleven om toezicht te houden op de burger zich met het idee dat de privacy van de burger gewaarborgd wordt? Is dat intussen geen denkbeeldig en onhoudbaar standpunt? Juist omdat het bedrijfsleven -Google- niet direct door de burger aangesproken kan worden. Zo zeggen digitale burgerrechtenbeweging Bits of Freedom en de Piratenpartij veel verstandigs en zinnigs over privacy. Maar is via de achterdeur van het bedrijfsleven de privacy niet al lang weggegeven? Zoals Steven Rambam zegt: ‘Je privacy wordt niet onderschept door Big Brother, maar door Big Marketeer’.

Deel 1 en deel 2 van de lezing ‘Privacy A Postmortem‘ van Steven Ramban

Foto: Apparatuur die dient om dataverkeer van Occupy Wall Street te onderscheppen?