Gedachten bij diefstal in de politiek. Naar een nieuw evenwicht in de lokale democratie

Update 7 februari 2014: Op een bijeenkomst van de begrafenisvereniging Helpt Elkander is vandaag bekendgemaakt dat het voormalige -geschorste- raadslid voor Lokaal Dinkelland en penningmeester van de begrafenisvereniging Arwin van Gelderen er niet met 21.000 euro is vandoor gegaan zoals werd gedacht, maar met 500.000 euro. Hij heeft de hele kas gestolen. Van Gelderen is nog steeds spoorloos. 

Partijpolitiek ligt onder vuur. Raadsleden die ’t goede voorbeeld moeten geven stelen uit de kas. Op 19 maart 2014 zijn er gemeenteraadsverkiezingen. Het vertrouwen in de politiek neemt af. In korte tijd vier incidenten.

1) In de Twentse gemeente Dinkelland boekte raadslid Arwin van Garderen van partij Lokaal Dinkelland 21.000 euro van de begrafenisverenigingHelpt Elkander in Denekamp naar z’n rekening over. Lokaal Dinkelland zegt Van Garderen vanwege achterstallig lidmaatschapsgeld geschorst te hebben. Dat kwam pas na de ontdekking dat er geld gestolen was en Van Garderen vermoedelijk naar Zwitserland verdwenen was.  

2) In Utrecht ontvreemdde het raadslid van de PvdA Bert van der Roest zo’n 40.000 euro uit de kas van de daklozenkrant. In het bestuur was-ie penningmeester. Naar verluidt heeft het door de PvdA geschorste raadslid 15.000 euro terugbetaald en toegezegd nog een betaling te doen. Maar de voorzitter van de daklozenkrant Straatnieuws wacht dat niet af en heeft inmiddels alsnog aangifte tegen de PvdA’er gedaan.

3)  In Amersfoort stal het PvdA-raadslid Ramón Smits Alvarez 64.024 euro uit de kas van de lokale PvdA. Hij had een bankpas van de rekening van de lokale PvdA-fractie. Hij kon zonder controle jarenlang ongestoord zijn gang gaan. Fractievoorzitter Edwin Hindeloopen trad in december 2013 af vanwege ontbrekend toezicht. Op 21 oktober maakt Smits Alvarez in Noord-Spanje een eind aan zijn leven door van een brug te springen.

4) Bij de partij Leefbaar Amsterdam zijn in november 2013 een man en een vrouw aangehouden die 224.000 euro gestolen hadden. Dat wordt nu pas bekend. Het geld zat in de kas van de stichting Leefbaar Amsterdam ’92 die de raadsfractie ondersteunde, aldus AT5. Leefbaar is al sinds 2006 niet in de raad vertegenwoordigd.

De lokale democratie staat in Nederland onder druk. De plannen van minister Plasterk van Binnenlandse Zaken om gemeenten ‘op te schalen‘ tot meer dan 100.000 inwoners kunnen inhouden dat het aantal raadszetels met de helft afneemt. Dat komt bovenop de zogenaamde ‘dualiseringscorrectie‘ om gemeenteraden met 10% te verkleinen. Op dit plan van de PvdA heeft de Raad van State kritiek omdat er juist meer taken op de gemeenten afkomen. Er wordt een inschatting gemaakt dat in 2025 van de ruim 9000 raadsleden nu er straks nog zo’n derde over is. Hierdoor neemt de controlerende taak van de gemeenteraden verder af.

Raadsleden of leden van politieke partijen zijn net gewone mensen. Ze zijn niet beter dan anderen en stelen als ze in de verleiding worden gebracht. Als passend toezicht ontbreekt slaan ze hun slag. Toch is het vreemd dat politieke partijen die uitblinken in fractiediscipline en in de organisatie zweren bij strikte hiërarchie geen beter toezicht op het eigen functioneren hebben. Weliswaar gaat het in twee van de vier voorbeelden (Van Garderen en Van der Roest) om verduistering uit kassen die hoogstens als verlengde van een politieke partij zijn op te vatten, het gebeurt wel in een sfeer waar partijleden de dienst uitmaken en elkaar tegenkomen.

De lokale democratie heeft openheid en circuits nodig die minder gesloten zijn. En minder voorspelbaar verlopen. Dat kan door de werving en selectie voor de functies in het openbaar bestuur open te gooien en onder een grotere groep burgers te houden. Dus niet alleen onder de 2,5% van de kiesgerechtigden dat nu lid is van een politieke partij. Mensen die over het randje gaan zullen er altijd blijven. Maar dat kan verminderd worden door de rol van politieke partijen als uitgifteloket voor banen in het openbaar bestuur te beperken en voortaan andere selectiecriteria voorop te zetten. Zodat niet partijtrouw of interne solidariteit, maar het dienen van de openbare zaak zonder de ruis van de politieke partijen zonder omwegen centraal komt te staan. Hoe dat precies moet is weer een andere vraag. Nu wordt deze bewust ontweken door de partijen.

Foto’s: Hoe een ‘mobile‘ maken. Uit: Popular Science, 1954. Een kwestie van balans.

Utrechts PvdA-raadslid stapt op wegens fraude. Een tragedie

Het Utrechtse PvdA-gemeenteraadslid Bert van der Roest is opgestapt. Hij heeft 40.000 euro verduisterd van de daklozenkrant waar-ie penningmeester was. Van der Roest heeft de fraude toegegeven. Hij stapt per direct uit de raad. Want: ‘Fractie en bestuur van de PvdA Utrecht zijn van mening dat Bert van der Roest hierdoor niet meer als gemeenteraadslid voor de PvdA kan functioneren en hebben Bert van der Roest daarom gevraagd zijn raadszetel in te leveren. Bert van der Roest heeft vandaag zijn ontslag ingediend bij de burgemeester.‘ In ruil voor terugbetaling binnen 12 maanden doet de daklozenkrant geen aangifte. In het bestuur zitten politici.

Van der Roest is ook acteur en theatermaker. Zijn bewerking Dag Moeder dat geïnspireerd is op het stuk U Bent Mijn Moeder van Joop Admiraal werd goed ontvangen en kende een redelijk succes. De acteur zou het geld van de daklozenkrant gebruikt hebben voor de productie van dit stuk. Ik ken Van der Roest die ook de woordvoerder cultuur voor z’n partij was zijdelings als een vriendelijke en betrokken, maar wat onnavolgbare man. Vorige maand vroeg ik ‘m nog naar het succes van z’n stuk. Hij zei er tevreden mee te zijn.

Ik begrijp de dadendrang om kunst, of in dit geval theater te willen maken. Fondsenwerving gaat in vele gevallen toch al niet volgens de regels. Van der Roest is onvergelijkbaar met andere fraudeurs zoals Erik Staal, Willem Scholten, Ton Hooijmaijers of al die bestuurders in de (semi-)publieke sector die zichzelf verrijkt hebben ten koste van de gemeenschap. En voor zichzelf auto’s of huizen kochten die zo tragisch passen bij de lege wansmaak van de patserige nouveau riche. Van der Roest pakte van de gemeenschap en gaf aan de gemeenschap. Als een warrige Robin Hood die de weg in het bos kwijt was. Hij had het niet moeten doen omdat het uitermate stom was, maar we moeten het hem maar niet zwaarder aanrekenen dan het is.

Foto: Bert van der Roest presenteert Dag Moeder. 2013.