In A’dam verandert uiterlijk Zwarte Piet om hetzelfde te blijven

Zwarte Piet moet veranderen om hetzelfde te blijven. Da’s de uitkomst van een maatschappelijk proces. Burgemeester Van der Laan liet vandaag weten in beroep te gaan bij de Raad van State tegen de beslissing dat hij de vergunning voor de sinterklaasintocht opnieuw moet bekijken. Het Amsterdamse Sinterklaascomité werkt al aan een nieuw uiterlijk van Zwarte Piet. Dat Amsterdamse voorbeeld doet wellicht elders volgen.

De burgemeester heeft gelijk zich niet in de rol van zedenmeester te laten drukken. Voor je het weet beginnen tegenstanders van de Gay Pride een zaak om een voor velen controversieel uiterlijk aan de kaak te stellen. Verschil is dat nu Zwarte Piet de wind tegen heeft en de Gay Pride de wind mee. Ofwel, Gay Pride is nu politiek correct en Zwarte Piet incorrect. Maar die mode kan zo omdraaien. Dan moeten homojongens en lesbomeisjes zich aanpassen aan de nieuwe zedelijkheid om stereotypering tegen te gaan. Tegenstanders van Zwarte Piet doen er verstandig aan geleidelijkheid te zoeken. Altijd beter om verder te kijken dan de eigen neus lang is.

Rechter vindt Zwarte Piet inbreuk op privéleven. Wat volgt?

Een bestuursrechter oordeelde vandaag dat Zwarte Piet leidt tot negatieve stereotypering van mensen met een donkere huidskleur, aldus Elsevier. Volgens de rechter is er geen sprake van discriminatie. De procedure was een vervolg op een kort geding dat tegenstanders van Zwarte Piet vorig jaar aanspanden tegen de gemeente Amsterdam. Burgemeester Van der Laan was in gesprek met de critici om het Sinterklaasfeest bij de tijd te brengen. Critici hebben de aanpassingen niet afgewacht. Amsterdam kan in beroep gaan of een nieuw besluit nemen over de intocht. Mogelijk omvat dat een beschrijving van nieuwe gemoderniseerde Zwarte Pieten.

Met dit oordeel lijkt het van de dam. Waar gaat tolerantie voor afwijkend gedrag over in intolerantie? Waar leidt negatieve stereotypering tot inbreuk op het privéleven? Want in de pluriforme samenleving met allerlei groeperingen met specifieke gevoeligheden loert de negatieve stereotypering om elke hoek. Goed kan ik me indenken dat mensen met een gekleurde huid zich verbazen of zelfs ergeren aan elementen van het Sinterklaasfeest. Zwarte Piet als knecht van de witte Sinterklaas. De volkse traditie van het kinderfeest kan best aangepast worden aan de nieuwe tijd. Als het Sinterklaasfeest niet wil verdwijnen, moet het meegaan met de eigen tijd. Verwijzingen naar slavernij of kolonialisme zijn niet nodig om de negatieve stereotypering af te wijzen, wat de rechter trouwens ook niet deed. Een voordeel bij een nadeel is daarom dat het debat zuiver blijft. Het gaat enkel en alleen om de negatieve stereotypering van mensen met een donkere huidskleur.

Positieve stereotypering is soms gevaarlijker dan negatieve stereotypering, zo wijst onderzoek uit. Mede omdat positieve stereotypering minder snel opgemerkt wordt omdat het onder de radar blijft. Zo opgevat werkt negatieve stereotypering positief om mensen scherp te houden over hun eigen vooroordeel dat ze kunnen bijstellen. Ze moeten alleen geleerd worden er goed mee om te gaan. Een kwestie van onderwijs en voorlichting. De openbaarheid lijkt de beste plek om negatieve stereotypering aan te pakken en om te buigen. Verbieden kan averechts werken als de negatieve stereotypering ‘ondergronds’ gaat. Het is jammer dat de Amsterdamse rechter de modernisering van Zwarte Piet halverwege die ontwikkeling in de wielen rijdt.

Foto: Rob Agterberg, Willibrord processie in Utrecht, 2012.

Hoe gepast is een condoleanceregister voor Zwarte Piet?

‘Pietblijf’ heeft een condoleanceregister aangemaakt voor Zwarte Piet. Hij zou vandaag gestorven zijn. Met de volgende tekst:’Tot onze spijt is Zwarte Piet omgebracht door onder andere de VN. Een mooie traditie in Nederland is hiermee verloren gegaan. Onze gedachten gaan uit naar de miljoenen kinderen in de Benelux‘.

Onze bezorgde ‘pietblijf’ verwijst hiermee naar Verene Shepherd die op persoonlijke titel en als voorzitter van een VN-werkgroep zich uitspreekt tegen het Sinterklaasfeest. Ze ziet er een terugkeer naar de slavernij in. Maar het is nog maar de vraag of Zwarte Piet werkelijk dood is. Hij is niet omgebracht. Want hoe serieus valt Shepherd te nemen? Daarom is z’n plek op het condoleanceregister ongepast. Om meerdere redenen.

NB: Voor alle vrouwelijke Zwarte Pieten. Waar ‘hij’ staat kan ook ‘zij‘ gelezen worden.

Foto: Schermafbeelding van condoleanceregister voor Zwarte Piet die vandaag gestorven zou zijn. 22 oktober 2013.

Shepherd/VN: Nederland moet stoppen met Sinterklaasfeest. Heus?

Verene Shepherd vindt dat Nederland moet stoppen met het Sinterklaasfeest. Volgens haar is Zwarte Piet een terugkeer naar de slavernij. Dat zegt de uit Jamaica afkomstige sociaal-historicus en voorzitter van een VN-werkgroep tegen EenVandaag. Shepherd geeft toe zich niet als wetenschapper of politicus, maar als zwarte persoon op te stellen. Zij is bereid haar mening bij te stellen, maar gaat er vanuit dat haar informatie juist is. Shepherd geeft toe dat dit een persoonlijke mening is. Vraag is dan ook of ze echt namens de VN spreekt.

Haar opmerking waarom er ‘twee Santa Clauses’ moeten zijn, want ‘wat is er mis met 1 Santa Claus’ doet sterk vermoeden dat ze zich onvoldoende in het onderwerp verdiept heeft. Dat ze zelfs met een Afro-Amerikaanse bril naar Nederland kijkt. Alsof Santa Claus gelijk is aan Sinterklaas, of er zelfs superieur aan zou zijn. Als Verene Shepherd Nederland oproept om een Angelsaksische traditie over te nemen dan is de vraag gerechtvaardigd of dat iets is waar de VN zich bezig mee moet houden, laat staan zich over moet uitspreken.

Verene Shepherd doet de redelijke kritiek tegen Zwarte Piet geen goed. Haar opstelling maakt haar tot een provocateur die de weerstand tegen het veranderen van het Sinterklaasfeest munitie geeft. Afgelopen zondag schreef ik: ‘Verwijzingen naar slavernij of kolonialisme zijn niet nodig om de stereotypering af te wijzen. Ze verwarren juist het debat omdat het een nieuwe politieke agenda van anti-(neo)kolonialisme optuigt.’ Precies dat doet Shepherd. Vanuit haar persoonlijke geschiedenis compliceert ze het vinden van een oplossing.

Het gaat erom dat het Sinterklaasfeest bij de tijd gebracht wordt. Er zijn geen bezwaren om de rol van Zwarte Piet te wijzigen. Dat kan door ‘m te emanciperen, geen knecht meer te laten zijn en een nieuwe eigen rol te geven. Prima als externe partijen druk zetten, maar ze moeten niet dreigen dat Nederland moet stoppen met het Sinterklaasfeest. Want dat werkt averechts. De Nederlandse samenleving moet nu zelf hard aan de slag. Daar heeft het geen ‘Working Group of Experts on People of African Descent‘ van de VN of Verene Shepherd voor nodig die zelf doet wat het Nederland verwijt. Namelijk anderen een eigen wereldbeeld opleggen.

Foto: Ben van Meerendonk, Sinterklaas en zwarte pieten omringd door kinderen op de armbrug over de Oudezijds Voorburgwal bij de Oudezijds Kolk, 1 december 1956. Credits: Ben van Meerendonk / AHF, collectie IISG, Amsterdam.

Sinterklaasfeest moet veranderen om te kunnen blijven bestaan

Ik heb een witte huid, blauwe ogen en ooit blond haar. Het debat over Zwarte Piet zie ik van een afstand aan. Goed kan ik me indenken dat mensen met een gekleurde huid zich verbazen of zelfs ergeren aan elementen van het Sinterklaasfeest. Zoals Zwarte Piet die een knecht van de witte Sinterklaas is. De volkse traditie van het kinderfeest die ooit in de 19 de eeuw uitgevonden is kan best aangepast worden aan de nieuwe tijd. Als het Sinterklaasfeest niet wil verdwijnen, moet het meegaan met de eigen tijd. Op hoofdlijnen. Verwijzingen naar slavernij of kolonialisme zijn niet nodig om de stereotypering af te wijzen. Ze verwarren juist het debat omdat het een nieuwe politieke agenda van anti-(neo)kolonialisme optuigt. Maar daar gaat het helemaal niet om.

In dit debat in DWDD valt de belerende toon van NTR-directeur Paul Römer op. Hij reduceert de tegenstanders van Zwarte Piet tot mensen die geëmotioneerd zijn. Zodat hun argumenten er niet meer toe doen. Uiteraard toont-ie dat-ie begrip toont. Het onbegrip, de hooghartigheid en de botheid van Römer zijn te veel voor een neutrale toeschouwer. Hij begrijp z’n eigen racisme niet. Van de andere kant is het een brug te ver dat onder verantwoordelijkheid van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten een VN-commissie zich over de vraag buigt of Zwarte Piet het gevolg van blank racisme is, zoals NRC meldt. Dat mobiliseert de tegenkrachten. De Nederlandse samenleving in alle breedte kan dit goed zelf oplossen in een discussie over het Sinterklaasfeest.

In de tijd van Shakespeare speelden mannen de vrouwenrollen. En Othello, de Moor van Venetië werd in de toneelgeschiedenis doorgaans door witte acteurs gespeeld. En wat te denken van de Black Minstrel Shows en de Blackfaces? Maar nu kan en hoeft dat allemaal niet meer. Het Sinterklaasfeest is ook niet zozeer racistisch, maar eerder het bezinksel van een oude tijd. Dat kan best aangepast worden door vernieuwing van de traditie.

Foto: Orson Welles als Othello, 1952.

Racisme in de metro of de misleiding van de schijn

‘Laat u niet misleiden door de schijn’, geeft maker Olivier Kissita als boodschap aan z’n kortfilm mee. Is het racisme om in de Parijse metro als blanke man naast een andere blanke man te gaan zitten en niet naast een man met een donkere huidskleur? Is het op dezelfde manier racisme om als zwarte man naast een zwarte man te gaan zitten en niet naast iemand met een lichte huidskleur? Is de moeilijkheid om met z’n allen tot overeenstemming te komen over wat alledaags racisme is niet dat de gevoeligheden zo afwijkend zijn? De bepaling van racisme in dit soort gevallen is even lastig als de plaatsbepaling van een trein vanuit een andere trein. Is een prent van Sinterklaas en Zwarte Piet met een geweer aan de muur geladen met een slechte afloop?

Foto: Jan Schenkman, St. Nikolaas en zijn knecht: St. Nikolaas bij een’ Snoeper. G. Theod. Bom, Amsterdam, [1850].