Bij het zestigjarig bestaan van een sportprogramma: ‘Studio sport’ is eigenlijk een waardeloos fenomeen

Oud-sportjournalist van De Volkskrant Ben de Graaf spreekt zich uit in een stukje met de titel ‘Uitzinnig geschreeuw‘ in de VPRO Gids over het 60-jarig bestaan van Studio sport. Die titel representeert volgens De Graaf de stijl van dit sportprogramma. Het suggereert dat het raakt aan hysterie en onbeheerstheid. Hij was er tussen 1960 en 2002 bij betrokken als commentator voor voetbal, atletiek en biljarten. De Graaf stoort zich vooral aan het ‘eindeloze geouwehoer over voetbal‘ De Graaf: ‘Sport is eigenlijk een waardeloos fenomeen’.

Dat laatste zegt hij lachend. Hij beseft dat hij ermee ook zichzelf aanspreekt als oud-sportjournalist. Er zit wat Studio sport betreft een kern van waarheid in. De commentatoren en verslaggevers van Studio sport maken met hun eindeloze geouwehoer sport tot een waardeloos fenomeen. Je zou bijna zeggen, ze weten niet beter en ze kunnen niet beter. Sport wordt bij Studio sport gereduceerd tot commercie, competitie, cliché, amusement, tijdvulling en drukdoenerij. Bovenstaande video geeft aan wat het kenmerk van Studio sport is: vorm boven inhoud, oppervlakkigheid en soundbites boven analyse, mannetjesmakerij boven de sporten zelf.

Neem het wielrennen. De diepte die Roland Barthes in zijn beschouwing over de Tour in Mythologieën, Dino Buzzati over de Giro van 1949 in De ronde van Italië of Tim Krabbé in zijn autobiografie De Renner weten te bereiken heeft Studio sport in de eindeloze reportages over Tour, Giro en Vuelta bij lange na niet weten te benaderen. Terwijl die grote wielerrondes toch het heldendicht, de sociologische verklaring of de tragiek in zich dragen. Maar niet voor Studio sport. En zelfs in het pure verslaggeving over de basale feiten mist het programma de boot, zodat de echte liefhebbers uitwijken naar de verslaggeving op de Vlaamse televisie.

Sport raakt aan vele aspecten van het leven. Het is als het leven zelf. Het overstijgt verschillen en weet soms te verbinden. Maar niet altijd, soms vergroot het ook verschillen. Denk aan de WK-finale voetbal in 1974 tussen West-Duitsland en Nederland die kwam op een moment dat de verschillen tussen beide landen groot waren en aangescherpt konden werden. De emotionele kamerdebatten over de Drie van Breda waren kort daarvoor geweest, in 1972. Sport was niet de oorzaak voor de aanscherping, maar wel de aanleiding. Sportjournalistiek moet verslag doen en niet verhullen, in slaap sussen en sport isoleren van de maatschappelijke en politieke context. Dan is sportjournalistiek misleiding die sport inderdaad tot een waardeloos fenomeen maakt.

De finesses en intenties om sport breed op te vatten en diepte te geven gaan jammerlijk voorbij aan Studio sport. Mogelijk heeft Ben de Graaf zich als oud-medewerker van het programma ingehouden. Had hij willen zeggen; ‘Studio sport is eigenlijk een waardeloos fenomeen’, maar wilde hij toch geen ruzie met zijn oud-collega’s en maakte hij er toen maar van ’Sport is eigenlijk een waardeloos fenomeen’? Dat klinkt logisch.

Sportjournalistiek: ‘Meeuwen verliest van Putse eerste reacties na afloop’

Sport en sportjournalistiek moeten niet met elkaar verward worden. Sport is waardevol, veelgelaagd en een interessant maatschappelijk fenomeen dat raakt aan vele facetten van het leven. Zoals commercie, prestige, doorzettingsvermogen, toewijding, talent, sentiment, mystiek en arglist.

Sportjournalistiek is doorgaans vlakker en minder interessant dan sport.

Sportjournalistiek voegt niets toe, maar neemt iets weg. Meestal is het tijdvulling, oppervlakkig en een opsomming van clichés.

Sportjournalistiek kijkt niet verder en heeft de cirkelredenering als stijlfiguur. De bewering van de sportjournalist zegt niets en klopt altijd.

Sportjournalistiek is journalistiek met een vangnet. Het duikt nooit het diepe in.

Sportjournalistiek kan pas als belangwekkend ervaren worden als de absurditeit ervan ingezien wordt. Belachelijk van pretentie, dol van zinloosheid, dwaas van onverstand en onnozel van inhoud. Zonder objectief. Sportjournalistiek leest als een drama van Beckett, Pinter of Ionesco.

Waarom moet sport dominant zijn? Petitie ‘Paralympische Spelen op de TV’ vraagt meer zendtijd. Klein volgt met kamervragen

De petitie ‘Paralympische Spelen op de TV’ vraagt meer aandacht voor de Paralympische Spelen op televisie. Ze worden in Rio gehouden van 7 tot en met 18 september. Aandacht voor sport was immens tijdens de ‘NPO Sportzomer’ op Radio 1 van 10 juni tot 21 augustus. Hier een commentaar. Uit de berekening bij kamervragen van Norbert Klein over dit onderwerp blijkt dat inclusief herhalingen de publieke televisie 35 uur besteedt aan de Paralympische Spelen. Vergeleken met willekeurig elk ander niet-sport onderwerp is dat veel zendtijd. Klein meent ook dat er meer zendtijd moet komen voor de Paralympische Spelen. Maar 35 uur lijkt redelijk.

Vergelijking van de Paralympische met de Olympische Spelen is een verkeerd uitgangspunt. Want het feit dat de publieke omroep 300 uur zendtijd besteedde aan de Olympische Spelen wil niet zeggen dat dat niet te veel was. Daarom kan er niets bij voorbaat uit afgeleid worden voor de Paralympische Spelen. Ook is de televisie-luwe zomer voorbij en kan de claim op zendtijd van sport niet meer zo makkelijk gerechtvaardigd worden.

Klein bemoeit zich met een klein onderwerp en probeert dat groot te maken. Paralympische Spelen zijn een kleiner evenement dan Olympische Spelen en hebben minder aantrekkingskracht voor een algemeen publiek.

Foto: Schermafbeelding van petitie ‘Paralympische Spelen op de TV’.

ANP Video op YouTube toont bijna alleen sport. Waarom?

De laatste 32 video’s op het  YouTube-kanaal van ANP Video tonen op dit moment sport. Dat komt omdat er Olympische Spelen in Rio zijn. In dat verre buitenland Brazilië. Maar de wereld staat niet stil. Er is meer in de wereld dan sport alleen. Terrorisme, Putin en Oekraïne, ISIS, de strijd in de Republikeinse partij en Donald Trump, rassenonlusten en overstromingen in de VS, Erdogan en Gülen, de 90-jarige Fidel Castro, mogelijk uitstel van de Brexit tot 2019, Julian Assange die met onthullingen over Clinton dreigt, kanselier Merkel die oppositie ondervindt van zowel SPD als CSU, de herdenking van de Japanse capitulatie en een explosie in Schiedam. Maar ANP Video besteedt er geen aandacht aan. ANP Video beperkt zich hoofdzakelijk tot sport.

De NOS heeft de Sportzomer op Radio 1 die als een tsunami van voor- en nabeschouwingen, voor- en nagesprekken, wedstrijdverslagen en evaluaties het wereldnieuws gedurende 10 weken wegdrukt en de nieuwsvoorziening domineert. ANP Video gaat er als toeleverancier in mee. Zo genereert de aandacht voor sport de aandacht voor sport. Het lijkt er steeds meer op dat de Sportzomer vooral naar zichzelf verwijst.

Al bij de planning in 2015 was bekend dat Nederland niet meedeed aan het EK Voetbal en zoals in de vorige jaren behaalden Nederlandse wielrenners in 2016 geen topklassering in de Tour de France. Of Rio voldoet aan de verwachtingen is afwachten. Waarom dan toch die buitenproportionele media-aandacht voor sport? Komt het door het geld dat ervoor wordt vrijgemaakt en als een recordpoging dominostenen omgooien Hilversum in beweging zet? Is de stilzwijgende overeenstemming onder omroepbazen dat de nieuwswaarde nihil is, maar omdat het hoge kijkcijfers oplevert net gedaan wordt alsof sport geen amusement maar nieuws is?

Heinrich Heine zou gezegd hebben dat in Nederland alles 50 jaar later gebeurt. De uitspraak ‘Als de zondvloed komt, ga ik naar Holland, want daar gebeurt alles vijftig jaar’, wordt aan hem toegeschreven, zo memoreert deze boekbespreking. Als Heine nog leefde had hij dat na deze NPO Sportzomer en sportzomer op ANP Video kunnen wijzigen in de volgende uitspraak: ‘Als de zondvloed komt, ga ik naar Holland, om er een voor- en nabeschouwing, voor- en nagesprek, wedstrijdverslag en evaluatie van te zien’. Ook op ANP Video?

Foto: Schermafbeelding van YouTube-kanaal van ANP Video met de meeste recente 30 items die sport gerelateerd zijn.

Petitie: Laat Yuri van Gelder terugkeren naar Rio. Om lekker te sporten

We raken er niet over uitgepraat: sport. De publieke omroep staat van 10 juni tot 21 augustus in het teken van sport: NPO-Sportzomer. Die uit gemakzucht en bij gebrek aan nieuwswaardige sportgebeurtenissen voor het leeuwendeel wordt gevuld met aandacht voor sportfutiliteiten. In een kantelend wereldbeeld van afnemend gezag voor autoriteiten past kritiek op sportbobo’s perfect in de tijdgeest. Merkwaardig is dat ze die kritiek nog verdienen ook. Hun handelen is hooghartig en zelfingenomen. Het tegendeel van egalitair en transparant.

Nu is er Yuri van Gelder die wegens alcoholgebruik en overlast is weggestuurd uit het Olympisch dorp. Nog niet alle details zijn bekend. Het is me een volkomen raadsel waarom dat is. Had dat niet soepeler opgelost kunnen worden? Sportbobo’s laten zich weer van hun beste kant zien. Het wegsturen van Van Gelder lijkt buiten proportie. Had hem op z’n lazer gegeven met een laatste waarschuwing. Om sterk leiderschap te tonen dat improviseert en goed weet om te gaan met dit soort noodgevallen moet je uiteraard gezag hebben. Voordat je terugvalt op verboden die tussen de regels staan geschreven en willekeurig overkomen op de buitenstaander. En waarvan de juridische onderbouwing wordt betwist. Het is het oude verhaal: de kleine vis (Van Gelder) wordt gepakt en de grote vis (Rusland) niet. Sport is politiek. Politiek van een beroerd niveau.

Foto: Schermafbeelding van petitie van J. Berkelaar ‘Laat Yuri van Gelder terugkeren naar Rio en deelnemen aan zijn olympische finale’.

NPO-Sportzomer is te gemakzuchtig en dominant. Dat kan beter

Er is kritiek op de NPO-Sportzomer die liefst 80 dagen duurt. Van 10 juni tot 21 augustus. Er zit wel iets in die kritiek van onder meer Jean-Pierre Geelen of Cornald Maas. Geelen heeft vooral kritiek op de programmering van radiozender Radio 1 die maandenlang in het teken van sport staat. Tot vervelens toe. Op twee van de drie televisienetten is soms sport te zien. Dat is op netten die bestemd zijn voor een algemeen publiek te veel van het goede voor een specifieke categorie waar niet iedereen warm voor loopt. Op twee manieren is er iets mis met de NPO-Sportzomer: het is overheersend en voorspelbaar. En de sport wordt niet eens centraal gesteld.

De NPO-Sportzomer laat niet alleen sportwedstrijden zien, maar toont veel praatprogramma’s over sport die nauwelijks over sport gaan. Of geeft commentaar bij sportwedstrijden dat niet over de sport zelf gaat. Daarbij komt dat de Nederlandse sportjournalistiek niet echt uitblinkt in diepgang en sport als een interessant maatschappelijk fenomeen weet te duiden waarin economie, nationale identiteit en politiek samenkomen als kenmerk van onze tijd. Het praten over sport wordt met voetbaltrainers, sportjournalisten of actieve sporters als gast geen poging om het fenomeen sport te willen doorgronden en de verschillende aspecten ervan te belichten, maar ontaardt in kletspraatjes, meligheid en incrowd gebazel over human interest. Het blijft te veel aan de oppervlakte en benadrukt het amusementsaspect van sport meer dan nodig. Die praatprogramma’s zouden met andere gasten meer diepgang krijgen en aan kwaliteit winnen. Waarom worden er geen filosofen, schrijvers en kunstenaars uitgenodigd die op een veelzijdige  en onvoorspelbare manier naar sport kijken?

Effect van de NPO-Sportzomer is niet alleen het tonen van sport (onder meer EK Voetbal, Tour de France, Olympische Spelen) en praatprogramma’s over sport, maar het bepaalt ook in hoge mate de programmering van de andere twee netten. Daarmee gaat de NPO-Sportzomer over een grens. Waarom is er gedurende de Sportzomer geen alternatieve programmering van programma’s die tijdens het hoogseizoen niet in het drukke schema passen? Waarom zijn er op de andere netten geen registraties van theatervoorstellingen of is er een filmcyclus te zien dat het werk van een breed aanspreekbare regisseur toont dat goed in de ‘losheid’ van de zomer past? Denk bijvoorbeeld aan Valerio Zurlini. Waarom geen project opgezet voor aanstormend talent dat lekker kan experimenteren? Waarom geen reisprogramma’s of historische programma’s over de Nederlandse Antillen, Suriname of Nederlands-Indië? Nu tonen KRO-NCRV hun detectives en wordt dat gepresenteerd als alternatief voor sport. Maar dat is het niet. Trouwens, naast Nieuwsuur is er nu geen enkele rubriek die de wereldpolitiek volgt. Is volgens het management van de NPO de politiek actualiteit 80 dagen met reces?

Sport is een interessant gebeuren dat in de NPO-Sportzomer de nek wordt omgedraaid. De NPO ontkent door wegkijken dat sport in dienst van een ideologie staat en meent dat het neutraal gepresenteerd kan worden. Dat is reinste volksverlakkerij. Waarmee geenszins gezegd wordt dat sport achter de politiek moet verdwijnen. Liever niet zelfs, maar die context moet wel genoemd worden. Laat het duidelijk zijn, met sport is niets mis, wel met de Sportzomer die de NPO ervan maakt. Of het nou komt door de gemakzucht van de netmanagers, de macht van de kijkcijfers, het gebrek aan intellectuele diepgang van de Nederlandse sportjournalistiek of de opvatting dat de zomer er in het uitzendschema nauwelijks toe doet valt te bezien. De NPO-Sportzomer die de publieke omroep ervan maakt is te gemakzuchtig en te dominant. Dat moet in de komende jaren anders. Evenwichtiger en beter. En wat de paradox is van de NPO-Sportzomer: met meer aandacht voor sport.

Trainer Erwin van de Looi (FC Groningen) aan het woord. Modekitsch

Sportjournalistiek, het blijft het verdomhoekje van de journalistiek waar de minst getalenteerden of minst ambitieuzen terechtkomen. FC Groningen trainer Erwin van de Looi beheerst de nietszeggendheid in hoge mate. En zoals dat tegenwoordig heet, da’s ook een kunst. De oefenmeester krijgt alle ruimte om niets te zeggen. In de sportjournalistiek is niets dwingend en kan alles alle kanten opgaan. Het doet er niet toe. Vaak raakt journalistiek aan het amusement, maar in de sportjournalistiek valt het er volledig mee samen. Die constatering doet niets af aan de prestatie van Erwin van de Looi. Als geen ander kletst hij geroutineerd een item vol zonder ook maar iets fundamenteels te zeggen. Het is de sportjournalistiek die het laat gebeuren.

Onsamenhangend voetbalcommentaar. Journalistiek of kletspraat?

Directeur Benno Tempel koos de afgelopen weken voor Piet Mondriaan als rechtsback. De sterke man zag Theo van Doesburg door een moeilijke periode gaan na zijn blessure. Hij kwam langzaam aan terug en was simpelweg niet in vorm. Hij heeft zich inmiddels goed teruggeknokt, zegt Tempel. De personele problemen stapelen zich op voor de directeur van het Haags Gemeentemuseum. Naast het vaste rijtje geblesseerden zijn daar deze week richting Boijmans uit Piet Mondriaan en Bart van der Leck bijgekomen. Door de afwezigheid van dit tweetal keert de geschorste Erich Wichmann terug in de basis. Hij zal rechtsbuiten gaan spelen. De van Magyar Nemzeti Galéria uit Boedapest overgenomen stijlvaste Vilmos Huszár krijgt voor het eerst dit seizoen in de competitie de kans als basisrechtsback. De diep spelende Mark Rothko begint verrassend op de bank.

Foto: Jan Hoet op doel, 1994. Voorheen Sparta Ganda. Uit verslag VRT.

Twee gemeenschappen op één kussen, daar slapen de Rode Duivels tussen

Voetbal, opnieuw voetbal. Deze keer niet over de verspilling van Braziliaans overheidsgeld en corruptie bij de FIFA of de beet van Luis Suarez, maar over België. Waarvan gezegd wordt dat het eenheid in verscheidenheid biedt. Een manier van zeggen dat bedoelt dat er meer verscheidenheid dan eenheid is. Blijkbaar stromen de Belgische supporters mee in de gekte zoals Nederland dat met Oranje al decennia lang kent. Zeker sinds de verloren WK-finales van ’74 en ’78 en de gewonnen EK-finale van 1988. In andere landen is dat niet anders.

Ggggooooaaaaaallllll … dat geschreeuw klinkt door open ramen. Media in landen die deelnemen gaan uit hun bol en geven achtergrondinformatie die even spannend en nieuwswaardig is als een Andy Warhol-film, politici proberen op het succes van het nationale team mee te surfen en supporters worden in het format van een dwangbuis gewrongen. Dat valt de Belgen met hun Rode Duivels niet mee. Ze moeten wennen aan hun rol.

Foto: Pieter Bruegel, Dulle Griet, 1562. Collectie Museum Mayer van den Bergh, Antwerpen.

Voetbal als bijtende schijnvertoning: Suarez beet vanuit het niets

Update 26 juni: Luis Suarez is door de Tuchtcommissie van de FIFA voor 9 interlands geschorst. 

Wat is voetbal? De belangrijkste bijzaak in het leven? Een bypass van de macht vol commercie en fraude? De populairste wereldsport? Oorlog? Slaapverwekkende nietszeggendheid? Onschuldig amusement? De vertolking van nationalisme? Een excuus om te zwetsen en te kletsen over nieuws dat geen nieuws is en zo op televisie tot uren geklets over niets leidt? Is voetbal het ultieme absurdisme dat naast de werkelijkheid staat?

Of is voetbal een middelmatige, saaie en traag op gang komende film van 95 minuten (inclusief verlengingen) met enkele horror-momenten? Neem nou de beet van de Uruguayaanse aanvaller Luis Suarez in de schouder van de Italiaanse verdediger Giorgio Chiellini vlak voor het einde van de wedstrijd die Uruguay ten slotte won. Suarez kreeg voor z’n schouderbeet geen rode kaart omdat de arbiters het niet zagen. Vastgelegd vanuit vele hoeken en daarom aantoonbaar. Nu wacht Suarez alsnog een tuchtmaatregel, dus schorsing. Daarmee is niet gezegd dat Suarez bewust beet. Hij verloor de controle over zichzelf. Dat gebeurde hem al tweemaal eerder.

Foto: Bela Lugosi met Helen Chandler in Dracula van Todd Browning, 1931.