Gedachten bij foto ‘Afluisteren. Een electrische “spion”. De plaat neemt de gesprekken op van de vrouw tijdens de afwezigheid van de wantrouwende echtgenoot.’

‘Afluisteren. Een electrische “spion”. De plaat neemt de gesprekken op van de vrouw tijdens de afwezigheid van de wantrouwende echtgenoot. 1932. Plaats onbekend‘, 1932 of eerder. Collectie: Spaarnestad Photo

Dat ziet eruit als een gezellig huiselijk tafereel. Vrouw met papegaai. Huisdieren ogen altijd liefelijk. Maar wat is dat ronde ding op de achtergrond? Een radio? Een lamp? Een geluidsinstallatie met microfoon die alles opvangt wat in de kamer wordt gezegd of gekraaid?

Soms lijken oude foto’s achterhaalde normen te verbeelden. Maar snappen we het goed? De titel luidt: ‘Afluisteren. Een electrische “spion”. De plaat neemt de gesprekken op van de vrouw tijdens de afwezigheid van de wantrouwende echtgenoot. 1932. Plaats onbekend.’ Is dit lachwekkend of benauwend?

Gebeurde dit werkelijk in 1932? Gaat de wantrouwende echtgenoot ’s avonds gesprekken van een hele dag van zijn vrouw afluisteren die blijkbaar continu in de kamer moet blijven en door de ‘electrische spion‘ zijn opgenomen? Hoe krijgt de echtgenoot afluisteren van het afluisteren praktisch voor elkaar?

Of moeten we de foto opvatten als parodie op afluisteren en controleren van (huis)vrouwen? Dan heeft het een andere betekenis dan het op het eerste gezicht leek.

Als de papegaai meepraat, dan kunnen we het volgende verwachten: ‘Lorre’ en ‘Koppie krauw’. Papegaaien kunnen tot 700 woorden leren, zodat het ook mogelijk is dat het tot een simpel tweegesprek tussen vrouw en pagegaai komt. Zou de echtgenoot daar geïnteresseerd in zijn? Ook nog eens als de papegaai elke dag hetzelfde zegt. Voor de vrouw is het evenmin een pretje.

De papegaai werkt trouwens verwarrend. Het dier is niet de ‘spion‘. Dat is de ‘electrische‘ installatie op de achtergrond. De papegaai kan wel als spion dienen als het woorden die door de vrouw gezegd zijn tegen de echtgenoot herhaalt. Een papegaai als luistervink. Afgezaagder kan het niet worden.

Advertentie

Het is niet onmogelijk dat Nigel Farage in opdracht van het Kremlin het pad voor het premierschap van Jeremy Corbyn moet effenen

Het lijkt er steeds meer op dat de Brexit een middel is om de traditionele partijen te vernietigen. Als een virus is het de Britse politiek ingebracht en het lijkt zo geprogrammeerd te zijn dat het elk redelijk compromis uitsluit. Dit roept de vraag op waar dit virus is gefabriceerd. Nigel Farage die onder de bescherming van miljonair Arron Banks in 2016 scoorde met UKIP en in de Europese verkiezingen met de Brexit partij wordt er steeds meer van beschuldigd Russisch geld te hebben geaccepteerd en een Russische ‘asset‘ te zijn, aldus onder meer de voormalige spindoctor van Tony Blair Alistair Campbell. Het is voor het eerst dat dit vermoeden van steun van het Kremlin voor Banks en Farage dat al drie jaar bestaat nu in het openbaar wordt besproken.

Channel 4 News kwam twee weken geleden met een reportage die vragen stelde bij de snelle opbouw van de Brexit Party en de vraag met welke fondsen de partij gefinancierd werd. Channel 4 News ging in de reportage in op die vraag en kwam uit bij geldschieter Arron Banks die in 2016 ook al sponsor was van de Leave-campagne bij het EU-referendum. De vraag is nog steeds niet beantwoord of Banks zijn eigen geld daaraan besteedde of een doorgeefluik was voor buitenlands geld. In dit gevat Russisch geld. Farage en Banks deden in 2016 schimmig over de herkomst van de financiering en doen dat in 2019 opnieuw over de Brexit Party.

De frontrunner om de conservatieve premier Theresa May op te volgen is op dit moment niet Boris Johnson zoals investeerder en analist Thanos Papasavvas meent, maar minister van Buitenlandse Zaken Jeremy Hunt. Hij meent dat het nastreven van een ‘no deal’ politieke zelfmoord zou zijn, aldus een artikel in The Guardian. Met deze uitspraak probeert Hunt redelijkheid uit te stralen en neemt hij afstand van Johnson die zich als harde Brexiteer doet kennen. Hunt maakt dezelfde inschatting als Papasavvas, namelijk dat het Lagerhuis zoals het al eerder deed een ‘no deal’ opnieuw zal afwijzen en dit tot vervroegde verkiezingen zal leiden. Opmerkelijk is dat de geharnaste minister van Defensie Gavin Williamson die zich hard en kritisch tegenover de Russische Federatie opstelde onlangs werd ontslagen omdat hij vertrouwelijke informatie over het Chinese Huawei zou hebben gelekt. Hij ontkent dit en heeft vergeefs om een diepgaand politieonderzoek gevraagd.

Dit leidt met ‘een grote kans’ naar een premierschap van Labour-leider Jeremy Corbyn van wie eveneens het vermoeden bestaat dat hij een ‘asset’ van het Kremlin is. Weliswaar in een andere periode, namelijk de jaren 1980’s toen hij als spion zou zijn geworven door de Tsjechische geheime dienst StB, maar in zijn uitingen over de NAVO en zijn keuze voor de Brexit heeft Corbyn zich steeds laten kennen als anti-Westers, pro-Russisch en anti-Europees. Corbyn heeft de beschuldigingen ontkend. Zie hier voor mijn commentaar.

Dit draait uit op een scenario dat in een Koude Oorlog-thriller vol raadsels en op het oog tegenstrijdige ontwikkelingen niet zou misstaan. Het  betekent dat de huidige ‘asset’ Farage, of liever gezegd de door het Kremlin aangestuurde ‘asset’ Banks die op zijn beurt de ijdele en verkwistende Farage aanstuurt sinds 2016 door het Kremlin is ingezet om ‘asset’ Corbyn door het creëren van verdeeldheid en chaos premier van het VK te maken. Wat het Kremlin in een onwaarschijnlijk scenario met Donald Trump in 2016 heeft bereikt die net als Corbyn al sinds de jaren 1980s door de toenmalige Sovjet-Unie werd aangestuurd – of op z’n minst als potentieel middel werd gezien om te beïnvloeden – probeert het met Corbyn te herhalen. Juist omdat het niet logisch is dat de rechts-radicale Farage de weg effent voor de links-radicale Corbyn, is het binnen de logica van de contraspionage logisch omdat het zo onwaarschijnlijk en schijnbaar tegenstrijdig is. Het knappe van dit scenario is dat Banks en Farage sterke anti-Corbyn zijn en ondanks zichzelf een kant opgestuurd worden.

Reactie van regering-May op de aan het Kremlin toegeschreven gifgasaanval op Russische ex-mol Skripal is ferm en slap tegelijk

De reactie van de regering-May op de gifgasaanval in Salisbury op de voormalige Russische mol Sergei Skripal en zijn dochter wordt afwisselend ferm en slap genoemd. Dat is niet met elkaar in tegenspraak. Het is kan allebei kloppen. May reageert ferm en slap tegelijk. Het ligt eraan voor welk gebruik haar reactie bedoeld is.

Het idee van een slappe reactie wordt niet zozeer door de actualiteit bepaald, maar door de economische en politieke bewegingsruimte die May en haar regering geacht wordt te hebben. In de reportage van BBC Newsnight wijst John Sweeney op de contacten die er bestaan tussen de Britse politiek en de vrienden van president Putin in Londen. Voor Politico borduurt Leonid Ragozin in een opinie-artikel hierop voort: ‘De waarheid is dat het Rusland van Putin een integraal onderdeel is van het westerse politieke en financiële stelsel. Wat een eeuwig conflict lijkt, is in feite een gezellige symbiose, waarbij elke kant de ander voedt.’

May speelt op dit moment een ferme reactie doordat zij binnen haar partij zwak staat vanwege gekissebis over de richting van de Brexit. Daarnaast kan door het terugtrekken van de Noord-Ierse coalitiepartner DUP of dissidente parlementsleden in het Lagerhuis elk moment haar regering de meerderheid verliezen. Dan dreigen verkiezingen. Dan moet May sterk staan in haar partij waar rivalen de messen slijpen. Ook tegenover Labour die met leider Jeremy Corbyn electoraal in haar nek hijgt. May reageert nu ferm op de aanval met gifgas die waarschijnlijk in opdracht van het Kremlin is uitgevoerd. Als die verontwaardiging uitgewerkt is, dan zal er niks veranderd blijken te zijn. Of de Britse economische en politiek elite moet de Russische elite economisch en juridisch aan willen pakken. Maar dan moet het zichzelf aanpakken. Zo’n daad van opofferingsgezindheid zal de hoogste kringen vreemd zijn en valt in de huidige omstandigheden niet te verwachten. Maar wie weet.

Russische Federatie zadelt Europa op met complex minderwaardigheidscomplex

De in het Westen ervaren agressieve houding van het Kremlin is vooral bedoeld voor binnenlands gebruik in de Russische Federatie. Het kan geen toeval zijn dat de moord op Skripal en zijn dochter enkele weken voor de presidentsverkiezingen plaatsvond. De Russische Federatie kent geen vrije verkiezingen. De oppositie is uitgeschakeld en wordt niet eens toegelaten tot het politieke systeem.

Het is eenzijdig en valt in de huidige omstandigheden niet te winnen voor westerse landen. Het Kremlin beroept zich in het Westen op redelijkheid en overleg en zet daar een schappelijk gezicht op, maar is in eigen land autoritair en spijkerhard. Dat is schieten vanuit een vesting waar iedereen wordt geweerd.

Westerse landen hebben geen antwoord op die agressie. Vanwege het vredesdividend hebben ze hun defensie niet op orde. Niet doelbewust, maar uit naïviteit. Zelfs de krijgsmacht van een economisch belangrijk land als Duitsland hangt met draadjes en elastiekjes aan elkaar. NAVO is een schim van wat het 25 jaar geleden was. Door de militaire macht van de VS is NAVO nog altijd indrukwekkend. Dat is echter geen samenwerking, maar een Amerikaanse alleengang. Het maakt de EU afhankelijk van de luimen van een wispelturige president Trump. Zelfs in dat besef versterken de EU-lidstaten nauwelijks hun defensie. Schort het aan hun mentaliteit om voor zichzelf op te willen komen?

Het ergste is de verdeeldheid die het Kremlin bij radicaal-links en radicaal-rechts koopt in het Westen. Maar ook bij het bedrijfsleven (Shell, Gasunie). Dat kan in bepaalde gevallen als landverraad worden gezien. Maar zo wordt het tot nu toe in de westerse publieke opinie niet genoemd. Dat uitblijven van een publiek debat hierover is merkwaardig en onverklaarbaar. Wellicht heeft het te maken met de naweeën van de invasie van Irak en de toenmalige greep naar de macht van de neoconservatieven. Ze ageren nog steeds op de achtergrond en velen wil er niet mee geassocieerd worden. Maar als de vijand van het Kremlin gezien blijft worden als het neoconservatisme, dan neutraliseert dat elke opbouwende kritiek die rechtstreeks de meelopers (radicaal-links, radicaal-links, bedrijfsleven en zakenvrienden) aanspreekt op hun gebrek aan solidariteit voor de eigen zaak.

Tekenend is dat in Europa sociaal-democraten (in de traditie van Clement Attlee of voor Nederland Jacques de Kadt en Joop den Uyl die afstand tot de communisten namen), Groenen en links-liberalen het meest principieel en standvastig zijn in het doorzien van de beweegredenen van het Kremlin. In Duitsland is de in de DDR opgegroeide christen-democraat Angela Merkel iemand die de Russische motieven in haar genen voelt, en daarnaar handelt.

Bij de kritiek op het Kremlin voegen zich nu in het Verenigd Koninkrijk de conservatieven, maar dat is een flinterdunne basis. Als er vanwege commercieel belang zaken valt te doen met Russische bedrijven of oligarchen, dan zijn de Tories zo weg en geven ze de voorkeur aan hun portemonnee. Net als de VVD in Nederland hebben ze geen principes die het recht en de ethiek boven het machtsevenwicht stellen. Vanuit andere motieven geldt dat ook voor de rechter- (Peter Mandelson) en linkerflank (Corbyn en de basisbeweging Momentum) van Labour. Soft left tegenover hard left. Er blijft zo binnen de twee grootste Britse partijen weinig ruimte voor ethische politiek.

Zo winnen de schreeuwers met de grootste mond evenals de profiteurs die zich door die mond om laten kopen. Het is een somber beeld.

De tragiek is dat dit toegeven aan intimidatie door de Russische Federatie onwerkelijk is omdat het in werkelijkheid een zwak en machteloos land is. Het ligt op de knieen, maar weet dat drommels goed te verbergen. Bij een nucleair of conventioneel militair conflict is het in de minderheid. De Russische Federatie is publicitair een groot Potemkin-dorp dat het niet gaat om het opbouwen en duurzaam maken van het eigen land, maar om het verzwakken van andere landen. De Russische Federatie is een complex minderwaardigheidscomplex zonder echt geloof in eigen kracht. De tragiek die het Westen treft vanwege de Russische agressie volgt uit de tragiek van de Russische Federatie zelf. Dat is de echte tragiek van een land dat op zoek is naar een doel. Ten koste van ons.

Foto: Chemists at war

Reacties in Westminster op de vergiftiging van Skripal: Afwijkend gedrag van Corbyn en getoonde daadkracht over partijlijnen heen

Labour-leider Jeremy Corbyn kreeg vandaag veel kritiek op zijn opstelling in het Britse Lagerhuis over de vergiftiging van de Russische mol Sergei Skripal in Salisbury. Die kritiek kwam van buiten zijn partij, maar ook van zijn eigen backbenchers. In een opinie-artikel voor Washington Examiner is Tom Rogan duidelijk, volgens hem heeft Corbyn zichzelf vernietigt en speelt hij in de handen van de propaganda van het Kremlin: ‘Corbyn speelde perfect in de handen van Russische propagandaberichten en bewees opnieuw dat hij een Kremlin-stroman is’. Onlangs kwamen er geruchten in het nieuws dat Corbyn een communistische spion was die in 1986 door de Tjsjechische geheime dienst geworven zou zijn. Corbyn en zijn woordvoerders ontkennen de aantijgingen, maar kunnen de schijn niet wegnemen. Hoe dan ook kan Corbyns pro-Russische opstelling door zijn tegenstanders binnen en buiten Labour telkens weer aangegrepen worden om zijn positie te verzwakken.

Premier Theresa May had evenmin een goede dag. Ze speelde daadkracht, maar het bleef een afzichtelijk toneelstuk waarbij ze de daad onvoldoende bij het woord voegde. Luke Harding legt in een artikel in The Guardian de vinger op de pijnlijke plek. May had meer kunnen doen om haar te lauwe reactie als toenmalig minister van Binnenlandse Zaken op de moord door het Kremlin op Aleksandr Litvinenko te corrigeren. Ze kan wel ferm willen optreden, maar ze mist de middelen daartoe. Haar land is nog eens extra verzwakt door de naderende Brexit wat het zwakker maakt dan het al was: ‘Nothing May has announced is likely to deter Putin from future adventures similar to what happened in Salisbury. Justly or not, he will interpret May’s remarks on Wednesday as proof of what he concluded long ago: that Britain is lacking in allies and weak.’

Zo resteert een verwarrend beeld van een Russische staat die tegen burgers in een ander land een zenuwgas gebruikt dat uniek verwijst naar de Russische Federatie. Gesteld dat het om novichok gaat. Dat zenuwgas werd volgens de Britse expert in chemische wapens Hamish de Bretton-Gordon uitsluitend ontwikkeld en geproduceerd in Shikhany, Midden-Rusland. Geruchten dat bij de ontmanteling van de Sovjet-Unie in de chaos (chemische) wapens zijn zoekgeraakt worden weersproken. Ze zouden steeds onder strikte controle van de Russische militaire inlichtingendienst GRoe hebben gestaan en onregelmatigheden zijn nooit gemeld.

De inzet door het Kremlin van novichok kan daarom vergeleken worden met het afvuren van een kogel waar de naam van de afzender op staat gegraveerd. Vooral omdat het nationale onderzoekscentrum op het gebied van chemisch oorlogsvoering Porton Down slechts 12 kilometer van Salisbury verwijderd is kon ontdekking door analyse niet uitblijven. De aanslag op Skripal en zijn dochter was een provocatie, zelfs een vernedering van de Britten die tot nu toe niet passend beantwoord is. Hoewel de echte reactie door de regering May wellicht nog kan komen en bestaat uit geheime acties die de daders alsnog met gelijke munt terugbetaalt.

Als Jeremy Corbyn een communistische spion was, dan nog is het onduidelijk hoe die onthulling de Britse politiek beïnvloedt

Voormalig NSA-medewerker en deskundige op het gebied van inlichtingendiensten en contraspionage John Schindler weet het zeker. De leider van het Britse Labour Jeremy Corbyn was een communistische spion. Dat schrijft hij in zijn column voor Observer. Schindler baseert zich op een rapport van The Sun waarvan hij toegeeft dat het een tabloid is die niet altijd zorgvuldig met details omgaat. Maar het rapport is waardevol omdat het gebaseerd is op gegevens van de Tsjechische geheime politiemacht StB. Die bestond tot 1990 en hield zich bezig met activiteiten die tegen de staat gericht worden of als westers werden beschouwd. Corbyn werd door de StB-spion Jan Dymic in 1986 geworven, zoals blijkt uit diens rapport dat in de StB-archieven is terug te vinden. Het artikel van The Sun wordt op Wikipedia al als bron opgevoerd bij het lemma StB en zegt over Corbyn ‘dat hij een agent voor de StB was onder de codenaam COB’. Labour ontkent de aantijgingen.

Er zijn uiteenlopende redenen te bedenken voor het feit dat het bericht in The Sun wordt geplaatst. Het kan te maken hebben bij de interne strijd binnen Labour waarbij Corbyn met steun van de basisbeweging en het Corbyn-vehikel Momentum een radicaal-linkse koers is ingeslagen en gematigde sociaal-democraten binnen de partij zijn gemarginaliseerd. Ze denken na over hergroepering buiten de partij, maar hebben evenmin de hoop opgegeven om Corbyn als partijleider te wippen. Daarnaast is Corbyn onduidelijk over de gevolgen van de Brexit of de wenselijkheid van een tweede referendum en laat hij de achterban in het ongewisse over Labours positie over de interne markt en de douane-unie. Het lek in The Sun kan ook te maken hebben met de strijd met de Conservatieven die net als Labour in een richtingenstrijd tussen radicaal (Jacob Rees-Mogg) en gematigd zijn gewikkeld. Het effect van de onthulling is lastig in te schatten in een geradicaliseerd Labour.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Jeremy Corbyn Was a Communist Spy’ van John Schindler in Observer, 15 februari 2018.

De hond op de Pont des Arts. Kijken en bekeken worden

We kijken naar elkaar en letten op elkaar. We houden elkaar in de gaten. De close reading van de samenleving legt zout op slakken en rekent af tot achter de komma. In dat proces gaat meer verloren dan gewonnen wordt. Een samenleving moet marges kunnen hebben waarin mensen zich onbespied achten. Waarin ze hun idee van vrijheid kunnen genieten. Waarin ze hun eigen grootmoedigheid vinden door de ander die ruimte toe te staan. Als dat niet lukt, dan rest bijziendheid. Kort, bekrompen en beperkt zicht komt in de plaats van de ruime blik.

Het is de mentaliteit van de afrekening, wie eraan meedoet kan niet meer ontsnappen omdat de vereffening nooit plaatsvindt. Iedereen die wil wordt spion. De klassieke uitrusting is nieuwsgierigheid, vasthoudendheid, binnendringen in de levenssfeer van een ander en het verzamelen van informatie. Deze spion komt niet tot oordeel aan de hand van de feiten, maar heeft de opdracht als uitgangspunt. Het tegendeel van een frisse blik.

Wat zegt dit visueel plezier of scopofilie over onze samenleving? In de filmtheorie sprak Laura Mulvey 40 jaar geleden in een artikel over de ‘mannelijke blik’.  Nog steeds is deze blik dominant in film en reclame. Dat de vrouw door de man wordt bekeken is nog steeds de standaard. Door de opkomst van sociale media is daar sinds 15 jaar iets bijgekomen. Dat draait niet om de autoriteit van de blik, maar om de blik van de autoriteit.

De menselijke maat is het elkaar bezien. Uit noodzaak, uit overlevingsdrift, uit liefde of ter verdediging. Dat maakt sociaal, maar asociaal als het teveel of te weinig wordt. Morrelen aan de kaders van het sociale verkeer maakt onrustig. Buiten de ruimte wordt een ruimte verondersteld die niemand ziet. Maar wel als bestaand aanneemt. Die buitenruimte is de vrijplaats voor complotten. Daar spant het bekende onbekende samen. Dat wat niet onmogelijk is, maar voor de meesten onwaarschijnlijk is wordt door de verwerping ervan het bewijs voor het complot omdat het niet onder ogen gezien zou mogen worden. De som klopt zelfs als het niet klopt.

Wat heeft de hond die op de Pont des Arts in 1953 naar ons kijkt ermee te maken? De hond heeft ons in de gaten. Zo lijkt het. Of neemt toch ten minste fotograaf Robert Doisneau op de korrel die terugkijkt met zijn toestel in de aanslag. Het baasje kijkt naar het schilderij. En de schilder kijkt naar de stad die hij op zijn schilderij wil uitbeelden. Op sociale media zouden die blikrichtingen nu met roze, gele, paarse en blauwe pijlen en cirkels verduidelijkt worden. Dat verklaart en verstoort tegelijk omdat het te veel invult en niets toevoegt. Dat is het. We willen teveel uitleggen. We voegen ons naar alle middelen die we daartoe hebben.

Foto: Robert Doisneau, Le chien du pont des arts, 1953.

Kunstenaar Glenn Priester vertelt in De Vleeshal te Middelburg

De in het Zeeuws-Vlaamse Hoofdplaat wonende kunstenaar Glenn Priester vertelt in de Middelburgse Vleeshal zijn levensverhaal. Na 18’20’’. Over gestuurd worden en niet gestuurd willen worden. Met een gezonde wrok tegen overheid en mensen met witte jassen. Het publiek hoort het overdonderd aan. Het verhaal kent opvallende wendingen en overeenkomsten met de huidige instroom van migranten. Priester is van alle markten thuis. Ook als spion en iemand die zich onderdeel voelt van de wereldgeschiedenis. Hij schuwt de levensvragen niet. Zijn werk is onderdeel van de Winterexpositie 2015-2016 van de Zeeuwse Kunstkring.

Foto: Still van Glenn Priester voor zijn werk tijdens de de Winterexpositie 2015-2016 van de Zeeuwse Kunstkring (tot en met 3 januari 2016).