Erik Staal (Vestia) kan niet buigen. Hoe armzalig is dat?

Het is vervreemdend, die Japanse bestuurders die schuld bekennen. Buigend met hun hoofd, totdat het er bijna afvalt. Zodat je als kijker vol bezorgdheid haast roept ‘hoho, zo diep door het stof gaan hoeft nou ook weer niet’. Dat omdat ze het incident in de kerncentrale niet hebben kunnen voorkomen of hun ondergeschikte dat verkeerd hebben ‘gehandeld’ of omdat de fabriek failliet is gegaan waaraan ze leiding gaven. Het diepste stof is voor deze buigers niet diep genoeg om doorheen te gaan om schuld te bekennen.

Wat een verschil met de Nederlandse bestuurder Erik Staal van woningbouwcorporatie Vestia. De veelverdiener houdt z’n hoofd recht. Hij zadelde Vestia door onverantwoord beleid op met een schuld van bijna 2 miljard euro. Maar ging er toch nog met een vergoeding van 3,5 miljoen vandoor. Na alle gemaakte fouten is Staal niet tot inzicht gekomen. Onbereikbaar in z’n eigenwaan en verbeelding die hem ervan weerhouden schuld te bekennen en verantwoordelijkheid te nemen. Om de gedupeerden troost te geven. Erik Staal kan niet buigen. Da’s tragisch omdat hij zo geen afstand kan nemen van z’n eerdere fouten. Erik Staal is het inzicht voorbij.

Foto: Bestuurders van Tepco weten hoe ze moeten buigen, 2011.

Vrede op aarde: stereotyperingen passen niet in vrolijke tekenfilm

Van alles komt langs in de werkplaats van Santa Claus. Santa’s Workshop is een Silly Symphony uit 1932 van de Disney studio. Met Wilfred Jackson als regisseur. Aanstekelijke muziek nodigt uit tot marcheren. Op dat moment bestaat de geluidsfilm amper 5 jaar. Klein grut loopt regelrecht in de zak met cadeautjes van Santa Claus. Volgens Wikipedia wordt het filmpje in Noorwegen en Zweden op kerstavond op televisie vertoond.

Voorzover weinig opzienbarend nieuws over een tekenfilm uit 1932. Maar tijden veranderen. Mogen artistieke uitingen herschreven worden? Stereotyperingen van etnische groepen uit oude tijden roepen soms een nare bijsmaak op. Maar het effect is dat het wegpoetsen juist nadruk legt op wat niet getoond mag worden.

Fragmenten met het zwarte poppetje dat van de glijbaan komt en van de kerstman het stempel ‘OK‘ krijgt en de man met de extra grote neus die een kozakkendans doet zijn weggeknipt door Disney. Waarschijnlijk gebeurt dit vanuit een combinatie van economische redenen om zo weinig mogelijk aanstoot te geven en vanuit het opschonen van het verleden. In de uitzending voor de Zweedse staatstelevisie op kerstavond zijn negerpopje en joodse man niet te zien. De twee Chinezen met staartjes wachtte blijkbaar (nog) niet de schaar.

Foto: Schermafbeelding van door Disney weggesneden fragment uit Santa’s Workshop, 1932.

Racisme in de metro of de misleiding van de schijn

‘Laat u niet misleiden door de schijn’, geeft maker Olivier Kissita als boodschap aan z’n kortfilm mee. Is het racisme om in de Parijse metro als blanke man naast een andere blanke man te gaan zitten en niet naast een man met een donkere huidskleur? Is het op dezelfde manier racisme om als zwarte man naast een zwarte man te gaan zitten en niet naast iemand met een lichte huidskleur? Is de moeilijkheid om met z’n allen tot overeenstemming te komen over wat alledaags racisme is niet dat de gevoeligheden zo afwijkend zijn? De bepaling van racisme in dit soort gevallen is even lastig als de plaatsbepaling van een trein vanuit een andere trein. Is een prent van Sinterklaas en Zwarte Piet met een geweer aan de muur geladen met een slechte afloop?

Foto: Jan Schenkman, St. Nikolaas en zijn knecht: St. Nikolaas bij een’ Snoeper. G. Theod. Bom, Amsterdam, [1850].

Zweedse bibliotheek censureert boeken; maar draait besluit terug

Dit schreef ik in 2012.

Update: Na een storm van protest ziet het Kulturhuset af van het idee om de Kuifje-albums uit de bibliotheek te verwijderen. Het draait het besluit terug. Behrang Miri die met het idee kwam geeft toe dat het verkeerd is om boeken te verbieden. En kinderen zijn slim genoeg. Het Kulturhuset wil nu een debat over discriminatie. 

De jeugdbibliotheek van het Kulturhuset in Zweedse Stockholm verwijdert Kuifje-albums omdat ze te racistisch zouden zijn. Ze zijn uit de kasten verwijderd. De verantwoordelijke voor de jongerenafdeling Behrang Miri ziet het zo: ‘Het beeld dat de Kuifje albums van de Afrikanen geven is Afro-fobisch. Zo zijn Afrikanen een beetje dom, terwijl Arabieren op vliegende tapijten zitten en Turken waterpijpen roken‘.

Miri meent dat kinderen de stereotyperingen niet weten te onderscheiden. Miri gaat verder: ‘Het eenzijdige beeld is stigmatiserend. Kuifje biedt een karikatuur met een koloniaal perspectief.’ Het personeel van de jeugdbibliotheek in het Kulturhuset is nu bezig om alle boeken door te vlooien. Ook de bibliotheek voor volwassen kijkt wat niet door de beugel kan in verband met vrouwonvriendelijkheid, homofobie en racisme.

Het debat over het kolonialisme in Kuifje-albums is oud. De Britse commissaris voor Rassengelijkheid vroeg in 2007 om een verbod van ‘Kuifje in Afrika‘ wegens racistische vooroordelen. Ook in België kregen oudere Kuifje-albums herhaaldelijk kritiek. Vaak aangezwengeld door immigranten die hun gelijk wilden halen. De albums zijn de weerslag van een voorbij tijdperk. Daarom moeten ze beoordeeld worden in de historische context van de koloniale tijd.

De albums zijn een tijdscapsule. Dat debat speelt op allerlei terreinen waar koloniale geschiedenis opduikt. Ook bij de panelen op de Gouden Koets die slavernij aan zouden prijzen.

Volgens Miri hebben immigranten goede rolmodellen nodig. Maar hij censureert. Miri oordeelt in plaats van de lezers en onthoudt ze boeken die hij ongeschikt acht. Ook aan volwassenen.
Vermoedelijk handelt Miri niet op eigen houtje, maar heeft hij dekking van de leiding van het Kulturhuset. Zijn houding is bevoogdend en kleinerend richting immigranten die beschermd zouden moeten worden.  Ze zijn best in staat om te begrijpen wat de historische context van boeken is.

Miri hoort niet in een bibliotheek te werken. Immers een plek voor het vrije woord. Hoe ouderwets dat ook klinkt.

Foto: Uit Kuifje in Afrika (Tintin au Congo), 1946

Prijst de Gouden Koets slavernij aan?

Update 16 september 2014: Vandaag op Prinsjesdag rijdt-ie weer door Den Haag, de Gouden Koets. Elk jaar is er weer belangstelling voor en kritiek op de afbeeldingen die verwijzen naar de koloniale geschiedenis van Nederland. Ieder denkt daar weer anders over.

Na de negerzoen en Zwarte Piet is nu de Gouden Koets aan de beurt. In een ingezonden brief stellen Barryl Biekman (Landelijk Platform Slavernijverleden), Jeffry Pondaag (Comité Nederlandse Ereschulden) en de kamerleden Harry van Bommel (SP) en Mariko Peters (GroenLinks) dat een afbeelding op de zijkant van de Gouden koets niet door de beugel kan. Omdat het verwijst naar kolonialisme en slavernij.

In aanvulling op de ingezonden brief doet Iwan Leeuwin, coördinator van de African Diaspora en lid van het Landelijk Platform Slavernijverleden er nog een schepje bovenop. Op de weigering van historicus en premier Mark Rutte om het gewraakte paneel te verwijderen zegt Leeuwin dat de Koets strijdig is met het VN-verdrag en Nederland de plicht heeft om haar geschiedenis te herschrijven. Leeuwin wil het paneel wel in een museum, maar niet op een nationaal symbool als de Gouden Koets.

Het gewraakte zijpaneel zit aan de linkerkant en verbeeldt de hulde van de koloniën. Producten en inwoners van de overzeese gebieden van het koninkrijk liggen aan de voeten van de Maagd.  Het ontwerp is van Nicolaas van der Waay en dateert van 1898. Halfnaakte zwarte mannen, maar geen halfnaakte vrouwen staan er trouwens afgebeeld. Dat laatste zien de vier verkeerd. De Nederlandse Maagd is evenmin een zinnebeeld van het koningshuis zoals de vier suggereren, maar van het Nederlandse gemenebest.

Het is een grappige discussie die de vier opgestart hebben. Door slordigheid worden ze tegenstrijdig. Zo suggereren ze dat de Nederlandse overheid erop uit is om wat ze zeggen ‘het enige kennisinstituut over slavernij’ het NiNsee graag te zien opgeheven. Want Kennelijk moet de meest beschamende bladzijde van de Nederlandse geschiedenis uit het collectieve geheugen worden verdrongen. Maar als dat zo is lijkt het niet logisch dat dezelfde overheid dat slavernijverleden op een beeldende manier levend houdt. De publiciteit die de Gouden Koets jaarlijks trekt is immers het tegendeel van verdringing uit het collectieve geheugen.

Verder verwijzen de vier naar Australië en de VS. In tegenstelling tot Nederland dat niet verder komt dan diepe spijt over het eigen verleden zouden deze landen in het recente verleden excuses aangeboden hebben aan respectievelijk Aboriginals en Afro-Amerikanen. Maar vraag is hoe vergelijkbaar en passend de spijtbetuiging aan inwoners van een oud-kolonie is met het excuus aan nakomelingen van eigen inwoners.

Het gevolg van de discussie rond het linkerpaneel van de Gouden Koets is dat links en rechts zich verschansen in de loopgraven. En dat het Koninklijk Huis opnieuw onderwerp van discussie is geworden. Dat hebben de kamerleden Van Bommel en Peters met hun ondertekening bereikt.

Foto: Zijpaneel Gouden Koets; Ontwerptekeningen voor de beschildering van de Gouden Koets, Nicolaas van der Waay, 1898.