Russische propaganda over Oekraïne en het Westen lijkt steeds meer op satire

Er wordt in oorlogen veel geprojecteerd door strijdende partijen. Eigen (wan)daden worden de ander verweten. Zoals het gezegde luidt, de waarheid is het eerste slachtoffer.

In de Russisch-Oekraïense oorlog (2014 – ..) noemt iedereen elkaar (neo)-nazi’s. Dat is gek. Met een Joodse president zou Oekraïne een broeinest van neo-nazi’s zijn. Zo’n beschuldiging doet pijn aan het gezond verstand. Maar het gaat in propaganda en desinformatie niet om feiten, maar om emoties.

Het Kremlin is sterk in projectie. Om de eigen zwakke punten te verhullen verwijt het de ander wat het zelf is. Zo verdraait het Kremlin de werkelijkheid van nu en van toen. De geschiedenis wordt er bijgesleept om de projectie verder te ondersteunen en het verhaal waarschijnlijk te maken. Dat lukt bij mensen die slecht geïnformeerd zijn en de geschiedenis slecht kennen.

De valkuil is dat iemand als minister Lavrov van de Russische Federatie zo ver van de huidige en historische werkelijkheid afdrijft dat het lijkt alsof hij satire bedrijft. Wat hij zegt is absurd en wekt vooral een lachsalvo op.

Het Kremlin verliest in het Westen de informatieoorlog van Oekraïne. Dat is ondergeschikt omdat het Kremlin alleen de meerderheid van de slecht geïnformeerde bevolking van de Russische Federatie moet misleiden om aan de macht te blijven.

Mijn reactie bij de video:

‘As usual, secretary Lavrov twists the facts. It was not all of Europe that under Napoleon or Hitler went against the Russian Empire or the Soviet Union. 

Don’t forget the US Lend-Lease Act that was necessary to defeat Hitler. Soviet Premier Nikita Khrushchev and Soviet Marshal Georgy Zhukov both stated that Lend-Lease enabled the Soviet Union to defeat Germany on the Eastern Front. 

The Soviet-Union could only defeat Hitler because president Roosevelt and the allies supported the Soviet Union with all kinds of material. Without Western support, Stalin would have lost the war against Hitler.

Lavrov makes the mistake of trading images of the enemy, even when there are none historically. He could act better in making friends in 2023.’

Klassieke Russische film: ‘Andrei Roebljev’ (1966)

Andrei Roebljev (1966) van Andrei Tarkovsky (1932 – 1986) is een klassieker. Het is een wonder hoe deze film tot stand is kunnen komen, gezien de christelijke symboliek waar de Sovjet-communisten niets van moesten hebben. De film werd niet goedgekeurd, maar in 1969 het land uitgesmokkeld. Op het Filmfestival van Cannes won de film een prijs. Een verklaring kan zijn dat het een historisch drama is dat rond 1400 speelt. Het verbeeldt het leven van iconenschilder Andrei Roebljev.

De film bestaat uit onderdelen waarvan ‘De Klok’ (na 2 uur 11’ 12’’) naar het idee van velen het meesterwerk is. Er is veel over geschreven. Aandoenlijk en moedig is de zoon die aan de slag gaat met het gieten van de klok zonder de garantie te hebben dat het lukt. Staat die houding voor meer? Als de ultieme waarheid over kunst, namelijk dat het creatieve proces ook een kwestie van doen en durf is. Ja, ook geloof, maar dan in de eigen kracht, waarvan beredeneerd kan worden dat daar weer een hogere kracht achter schuilgaat. Wie weet.

Foto: Still uit Andrei Roeblev (1966) met Anatoli Solonitsyn als Andrei Roeblev.

Gedachten bij foto’s van de Churin-winkel in Harbin (1930-1939)

Wat zien we? Twee vrouwen en één man in een winkel. Wacht even, bij nader inzien gaat het om één man en twee paspoppen. Dat voldoet aan de eis van 1,5 meter afstand houden en elkaar met niet meer dan drie mensen ontmoeten. Enfin, paspoppen tellen niet mee. De man in de stoel mag nog twee mensen ontmoeten. Maar zo te zien loopt het geen storm. Er is volop ruimte in de winkel. Het zijn de jaren 1930. Dat zal wel aan de damesmode af te leiden zijn. Pas in 1898 werd Harbin gesticht door Russen die het in 1905 verloren aan Japan. In 1946 kwam de stad definitief onder Chinese controle. De man is een Russische immigrant, of wellicht iemand die gewoon gebleven is tijdens regime-wisselingen. Kan men dan trouwens wel van een immigrant spreken als niet de inwoners uitwijken, maar de landsgrenzen dat doen? De fotograaf is Vladimir Pavlovich Ablamskii die het leven van de Russische immigranten in Harbin vastlegde. Beide foto’s tonen het beroemde Churin-warenhuis in Harbin. Het lijkt eerder een museum. Het warenhuis bestaat nog steeds als deel van de Chinese Qiulin Group. Wat houdt geschiedenis ons toch soms een onbegrijpelijke spiegel voor.

Foto 1: Vladimir Pavlovich Ablamskii, ‘Inter’er magazina Churina v Kharbine’, (‘Het interieur van de Churin-winkel in Harbin’). 1930-1939. Collectie: Library of Congress.

Foto 2: Vladimir Pavlovich Ablamskii, ‘Znamenityĭ magazin Churina v Kharbine’, (‘De beroemde Churin-winkel in Harbin’), 1930-1939. Collectie: Library of Congress.

Oekraïne: In Nederland gaan ‘leuke stukjes’ voorbij aan de geschiedenis vanwege partijpolitieke doeleinden

Mijn reactie op het spotje Three Nations–One Freedom en bovenstaande reactie erop van Bert Brussen op TPO

Het is een tamelijk terughoudend spotje. De claim is dat 145 Canadezen van Oekraïense herkomst zijn gestorven bij de bevrijding van Nederland in de Tweede Wereldoorlog. Niet meer en niet minder.

Dat soort claims zijn altijd wat krom omdat het historische lijnen doortrekt naar het heden. Maar dat gaat zomaar niet. Dat valt ook te zien in de reacties waar het huidige Rusland (of: de Russische Federatie?) wordt gelijkgesteld aan de Sovjet-Unie, en het Rode Leger aan het leger van de Russische Federatie.

Dat klopt echter niet. In werkelijkheid zijn er relatief meer Wit-Russen en Oekraïeners in de strijd tegen Nazi-Duitsland gestorven dan etnische Russen. De verklaring daarvoor is niet zo moeilijk, de strijd tegen het Derde Rijk concentreerde zich immers in de gebieden waar Wit-Russen en Oekraieners woonden.

Het Kremlin voedt de onkunde van een slecht geïnformeerd westers publiek door daar op in te spelen. Dan wordt onder tafel geschoven dat Wit-Russen, Oekraïeners en Baltische volkeren meevochten in het Rode leger en in de frontlinie het hardste getroffen werden. Achteraf poetst het Kremlin dat weg, zoals het een Stalinistisch traditie is om de geschiedenis te herschrijven. Denk aan Leon Trotski die het Rode Leger op poten zette, maar na zuiveringen niet meer genoemd mocht worden en van foto’s werd geretoucheerd. Wie dat niet weet, kan die geschiedenis niet lezen.

Het spotje is te patriottisch om een Nederlands publiek aan te kunnen spreken. Nederlanders houden niet van uniformen, legers, heldenmoed en krijgshaftigheid. Misschien omdat het Nederlandse leger sinds de 17de eeuw nooit meer een oorlog gewonnen heeft. We hebben niets om trots op te zijn. Voor een Nederlands publiek slaat het daarom behoorlijk de plank mis. Het lijkt eerder voor een Oekraïens publiek bedoeld, dat wel van krijgshaftigheid houdt en zich nu al 3 jaar -van onderop- succesvol verzet tegen een Russische overmacht die het land bedreigt.

Het is het verschil tussen Oost en West. Tussen Nederland dat nooit bezet is geweest door de Sovjet-Unie en landen als Polen, Esland, Letland, Litouwen, Wit-Rusland en Oekraïne die in 1945 als Nederland niet bevrijd werden, maar juist bezet werden door de Sovjet-Unie. Stel dat Nederland van 1945 tot 1990 na de Duitse bezetting opnieuw bezet was geweest door een vreemde mogendheid. Dan hadden we nu heel anders tegen onze recente geschiedenis aangekeken.

Wat het na 1945 extra zuur maakte was dat Polen of Oekraïense Canadezen vol overgave meevochten bij de bevrijding van Nederland in 1944-45, maar vervolgens niet terug konden keren naar hun land van herkomst dat door de Soviet-Unie was bezet. Als gevolg van de koehandel in Jalta tussen Britten, Amerikanen en de Georgische Sovjet-leider Josef Stalin.

Wat doet dat met een volk zoals het Oekraïense? Van alles, het geeft onder meer een dubbel gevoel van trots en vernedering over een slecht verwerkt verleden dat nog nauwelijks afgesloten is. En maar door blijft malen in de hoofden. West-Europeanen die die worsteling niet beseffen en er zelfs met ‘leuke stukjes’ voordeel voor partijpolitieke doeleinden uit proberen te halen hebbn de fijngevoeligheid van een loden deur die met een klap dichtslaat. Lachen!

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Pro-Oekraïne-activisten zetten WOII-veteranen in voor Oekraïnereferendumhaat; Als al het andere faalt is er altijd nog de Tweede Wereldoorlog’ van Bert Brussen op TPO, 23 mei 2017.

Wilders manoeuvreert succesvol naar de marge van de politiek. Marketing van het rechts-extremisme

Historische vergelijkingen gaan meestal mank. In een interview op 7 juli met AFP zei Geert Wilders: ‘Brussels — of course you cannot compare it with the Soviet Union — but at the end of the day it is a totalitarian, Soviet-like institution.’ Wilders zet met zijn vergelijking het laatste beetje geloofwaardigheid dat hij nog had in de waagschaal. Hij kent niet alleen de geschiedenis van de Sovjet-Unie slecht, zoals ook Marc Jansen in een tweet opmerkt, maar hij begrijpt evenmin iets van de EU dat hij weerbarstiger noemt om te veranderen dan Noord-Korea. Echt? Zo’n historische vergelijkingen zegt niets over de actuele of de moderne geschiedenis, maar alles over de doodlopende weg waarop de Europese extreem-rechtse partijen zich begeven. Ook Wilders hoort daar onderhand toe. ‘Wilders -of course you cannot compare him with Hitler – but at the end of the day he is a totalitarian, Third Reich-like dictator’.  Ach, we zullen maar zeggen dat Wilders het zichzelf moeilijk maakt door zijn grote onzin steeds te moeten overtreffen door nog grotere onzin om nog gehoord te worden.

Foto: Tweet van Siewert van Lienden, 9 juli 2016.

Het hele verhaal van Varoufakis op de Moscow Biennale of Contemporary Art

Het venijn zit ‘m in de staart. De Griekse ex-minister van Financiën Yanis Varoufakis houdt op 1 oktober een keynote speech op de Moscow Biennale of Contemporary Art. Het wordt live uitgezonden door de door het Kremlin gecontroleerde staatszender Ruptly/ Russia Today. Maar als Varoufakis bijna op het einde is en de lijn van zijn betoog -dat zoals het Kremlin het graag ziet eurokritisch is- dreigt door te trekken naar Rusland gaat ineens het beeld van Russia Today op zwart. Wat hij in de laatste 85 seconden zegt is hieronder na 47’ 15’’ te volgen via de Russische vertaalster of zijn stem onder de vertaling. Zo werkt Russische censuur in de praktijk.

Deelname Defne Ayas (Witte de With) aan Biënnale Moskou ongewenst

De 6e Biënnale van Moskou is een project dat georganiseerd en ondersteund wordt door het Ministerie van Cultuur van de Russische Federatie. Het vindt van 22 september tot 1 oktober 2015 plaats. Defne Ayas, directeur van Witte de With is samen met Bart De Baere aangesteld als curator van de 6e Biënnale van Moskou.

Aldus een bericht van de RRKC. Wat is hier aan de hand? Werkt Defne Ayas mee aan de her-Sovjetisering van de Russische Federatie die onder impuls van president Putin in gang is gezet? De term Euro-Aziatische (of: Euraziatische) traditie is beladen en wordt door de rechts-extremistische Russische nationalist Aleksandr Doegin gepromoot zoals Raymond van den Boogaard in een boekbespreking uitlegt. Wat hebben Westerse kunstenaars of directeuren van kunstinstellingen op dit moment in Moskou te zoeken behalve het legitimeren van het Putin-regime? Denken ze bewegingsvrijheid te hebben om de constructieve krachten te bundelen?

Had Kasper König in maart 2014 met hoop op beter nog argumenten om de Manifesta 10 in St. Petersburg te verdedigen ondanks het feit dat hem toen naïviteit verweten werd, door de in de Russische Federatie verdere verslechtering van de mensenrechten, aantasting van de democratie en de rechtsstaat, de illegale inlijving en gelijkschakeling van de Krim, de voortwoekerende Russisch-Oekraïense oorlog, de moord op Boris Nemtsov en de propaganda in de Russische media heeft Defne Ayas ruim een jaar later die argumenten niet meer. Zij is zich er goed van bewust waar ze instapt. Het politieke klimaat is inmiddels zo verslechterd dat geen criticus meer kan volhouden dat het meedoet om de boel van binnenuit te veranderen. Defne Ayas is een meeloper (fellow-traveller) die zich bereidwillig voor het karretje laat spannen van een regime dat de kunst muilkorft.

Of directeur Ayas en het bestuur van Witte de With met voorzitter Kees Weeda, penningmeester Patrick van Mil, Nicoline van Harskamp, Jeroen Princen, Karel Schampers, Nathalie de Vries en Katarina Zdjelar naïviteit, hardleersheid of bewuste politieke stellingname pro-Kremlin verweten kan worden is de vraag. Verontrustend is dat het bericht van de RRKC de Griekse ex-minister Yanis Varoufakis een denker en geen politicus en parlementslid noemt. Met anderen zou hij naar vragen zoeken over de fundamenten voor een beter leven en wie wij zijn (mens, stad, natie, imperium etc.). Dat klinkt humanistisch en braaf. Gaat het de Stalinisten en neo-marxisten werkelijk om dit soort overwegingen? Het bestuur van Witte de With moet zich nog maar eens goed achter de oren krabben of het gewenst is dat Defne Ayas meewerkt aan de 6e Biënnale van Moskou.

Zie hier voor andere posting over de politieke stellingname van Witte de With.

Foto: Schermafbeelding van bericht ‘Witte de With Directeur Defne Ayas co-curator van de 6e Biënnale van Moskou’ op RRKC.

Speculatie, Kremlinologie en machtsstrijd: Putin en de hardliners

Kremlinologie herleeft in de Russische Federatie zoals deze in de Soviet-Unie bestond. Het omvat pogingen om het Kremlin door het interpreteren van indirecte aanwijzingen te begrijpen. Wat betekent de vlucht van de Russische Oekraïne-gezant van Putin Vladislav Surkov met zijn familie naar Hong Kong? Kremlinologie bestaat door het gebrek aan betrouwbare informatie. Hoewel er sinds 1991 door de opgang van het internet en de sociale media veel veranderd is -zodat de snelheid van de verspreiding van informatie is toegenomen- is het opvallend dat dit in de Kremlinologie weinig verschil uitmaakt. Er komt zo goed als niets naar buiten.

President Vladimir Putin is sinds 5 maart niet meer in het openbaar verschenen. Toen ontmoette hij de Italiaanse premier Matteo Renzi in Moskou. In elk land is het opvallend als een staatshoofd zonder verklaring 10 dagen niet in het openbaar verschijnt, maar in Rusland is het nog opmerkelijker omdat de persoon van Putin tot focus van politiek is gemaakt en in de media tot inwisselbaar symbool van de Russische Federatie is geworden. Hoewel door het gesloten systeem van informatie het best kan dat de gewone Russen het niet eens in de gaten hebben dat er iets vreemds aan de gang is in Moskou. Daartoe worden oude beelden uitgezonden.

De meest waarschijnlijke speculatie is dat er sinds 5 maart in het Kremlin sprake is van een machtsstrijd die verband houdt met Oekraïne. Hoewel het best kan dat het wordt vermengd met een strijd over functies en economische belangen. Het gaat dus niet om een paleiscoup met rollende hoofden, maar om een vertraagde machtsstrijd die zich in fases afspeelt. Dat komt omdat facties elkaar nodig hebben en omdat Putin door de leidersschapscultus voor de gewone Russen de natie symboliseert. Ook als Putin de strijd van de hardliners de afgelopen 10 dagen verloren heeft, dan hebben ze hem nog nodig als uithangbord voor de eigen bevolking en front naar het Westen. Die rol geeft Putin weer invloed om tegeneisen te stellen. Daarom duurt het zo lang.

Wat betekent het als de hardliners winnen waar het nu naar uitziet, hoewel hun winst wellicht niet volledig is? Daarover zijn de speculaties evenmin van de lucht. Wordt eerst Tsjetsjenië uitgemest inclusief de trouwste bondgenoot van Putin Ramzan Kadyrov voordat de aanval op Mariupol wordt ingezet met een oorlog die niet langer hybride is, maar openlijk wordt erkend? Dat zou Oekraïne ademruimte geven. En op termijn Westerse steun. Gaan de hardliners die leunen op de inlichtingendiensten die deel uitmaken van de veiligheidsindustrie voor een realistische politiek die uitgaat van machtsevenwicht of vermengen ze dat net als Putin met religie en nationalisme? Het valt nog niet te voorspellen. Maar de contouren zijn in de afgelopen 10 dagen geschetst.

Foto: Tweet van Anders Aslund, 14 maart 2015.

Oekraïne: collectief gesukkel, gedraai en geknoei. Identificatie?

Achteraf geeft president Putin toe dat hij in 2014 met geplande inzet van Russische militairen de Krim heeft bezet. Dat zegt hij in een trailer voor een documentaire van Andrei Kondrashov die op staatszender Rusland 1 zal worden uitgezonden. De paradox is dat het Kremlin de rechtvaardiging voor de annexatie in de Westerse agressie vond, terwijl in realiteit juist het omgekeerde gebeurde. Het Westen liet Oekraïne in de steek.

Dat bracht me een jaar geleden op 1 maart 2014 tot een verzuchting: ‘Iedere politieke commentator vult het rijtje aan: Boedapest 1956, Praag 1968, Zuid-Ossetië 2008 en Krim 2014. Te opzichtig om het niet te zien. Iedereen ziet het behalve de EU en president Obama. Deze laatste omschreef gisteren in een persconferentie de Russische agressie slapjes als ‘uncontested arrival‘ (onbetwiste aankomst). Niet als een invasie vanwege de schending van het internationaal recht omdat Russische troepen een deel van Oekraïne bezetten. (..) Europa dreigt aan de Oostflank in brand te vliegen, maar Brussel zwijgt. Het geeft geen signaal aan Rusland af. Dat hoeft niet agressief of oorlogszuchtig te zijn, als het maar krachtig en eensgezind is. Het is werkelijk onvoorstelbaar dat de VS en de EU geen draaiboek in de kast hebben liggen dat nu in werking wordt gezet.’

Het conflict in Oekraïne is een tragedie van gemiste kansen met uitsluitend verliezers die hun rol wispelturig en onvast invullen. De Oekraïense president Porosjenko twijfelt tussen een harde en een toegevende opstelling en durft zich niet alleen niet teweer te stellen tegen de Russische agressie, maar bereidt dat door hervormingen voor de toekomst evenmin voor. Rusland wordt een Oekraïens moeras ingetrokken en is door een lage olieprijs, slecht economisch beleid, corruptie en sancties in een recessie beland. Putin vlucht als afleiding in nationalisme, militarisme  en isolationisme. Het Westen opereert aarzelend, chaotisch en verdeeld en komt de in een nabij verleden gedane afspraken over de territoriale integriteit van Oekraïne niet na.

De nieuwsconsument die vanuit z’n leunstoel verder kijkt dan de eigen neus lang is heeft het nakijken. Die kan zich in een Russisch-Oekraïense oorlog zonder good guys met geen enkele partij identificeren. Gesukkel, gedraai en geknoei zijn de kenmerken van deze oorlog geworden. Zonder uitzondering beschamen alle partijen ons door hun leugens, falsificaties en gebrek aan verantwoordelijkheid. Het valt inmiddels niet meer aan te zien. Een revanchistische Putin, een schipperende Porosjenko en ontwijkende Westerse leiders. Geef ons een ouderwetse oorlog met ten minste een standvastige partij waarmee we ons kunnen vereenzelvigen. Nu kijken we al een jaar naar een miserabele korfbalwedstrijd tussen Bhutan en Nepal. Wat moeten we ermee?

Reacties op de moord op Boris Nemtsov. Waar staan we?

Garry Kasparov geeft commentaar op de moord op de Russische oppositieleider Boris Nemtsov. Uit zijn reactie blijkt dat Nemtsov nog bleef geloven in het democratische proces in de Russische Federatie, terwijl Kasparov dat geloof enkele jaren geleden verloren is. Elders pleit de naar het buitenland uitgeweken Kasparov voor een hardere opstelling van het Westen tegenover het Rusland van Putin. Geeft de moord op Nemtsov hem gelijk?

In een interview van de Poolse versie van Newsweek dat enkele uren voor zijn dood werd gehouden is Boris Nemtsov duidelijk over de koers die Rusland is ingeslagen. Dat van de paramilitaire milities, de Goebbeliaanse propaganda en de bewapening tot de tanden. En voert het een slechte economische politiek die de gewone burgers niet dient. Rusland is volgens Nemtsov op weg een land te worden dat alle karakteristieken van het fascisme vertoont, inclusief een leider die zich laat vereren. De crisis in Rusland is niet het gevolg van de sancties, maar het resultaat van Putins krankzinnigheid. Een land waar tegenstanders stelselmatig uit de weg worden geruimd. Zoals in de Soviet-Unie van Stalin of het Derde Rijk van Hitler. Stierf Nemtsov voor niks?