V&A krijgt kritiek voor presentatie fragment Robin Hood Gardens op Architectuur Biënnale Venetië. Wat is politieke rol van musea?

Nu te zien op de 16de Architectuur Biënnale in Venetië als ‘reflectie op sociale woningbouw’ is een fragment van het in 2017 deels gesloopte Robin Hood Gardens complex in Oost-Londen. Het is iconische architectuur waarvan oud-bewoners zeggen dat het bewust verwaarloosd is om te kunnen slopen. Het behoorde tot de stroming van het brutalisme, ofwel béton brut of ‘ruw beton’. Een prachtig voorbeeld van Nederlandse brutalistische architectuur is het stadhuis van Terneuzen (1973) van Van den Broek en Bakema.

De toelichting zegt: ‘the Special Project at the Applied Arts Pavilion in the Sale d’Armi in the Arsenale, reflects upon the future of social housing by presenting a fragment of the social housing estate, Robin Hood Gardens, which was designed by Alison and Peter Smithson in East London and completed in 1972. Renewed for the third consecutive year, the collaboration between La Biennale and the Victoria and Albert Museum in London has made possible this exhibition curated by Christopher Turner and Olivia Horsfall Turner.’

In mediareacties op de presentatie van een fragment van Robin Hood Gardens wordt gesproken over ‘art washing’ door het V&A, zoals hier in The Telegraph. Vrij vertaald is dat het witwassen via kunst. Dat zou dan betekenen dat het verdwijnen van een sociaal woningbouwcomplex wordt vergoelijkt door het een tweede leven in de kunst te geven. Critici vinden dat het dan beter helemaal kan verdwijnen omdat dat oprechter is.

Directeur Tristam Hunt van het V&A ontkent de beschuldiging van ’sociale zuivering’ en antwoordt er in een artikel op in The Art Newspaper: ‘Ik zie de rol van het museum niet als een politieke kracht, maar als een uitwisseling tussen burgers: het samenbrengen van gedeelde ruimte voor onveilige ideeën.’ Hij voegt eraan toe: ‘In een tijdperk van absolutistische, rechtvaardige identiteitspolitiek zijn deze plaatsen voor pluralisme belangrijker dan ooit’. Hunt neemt een politieke positie in door die te herroepen en overstijgend op te vatten.

Deze kwestie gaat over de rol die musea in de samenleving kunnen spelen en welke houding ze aan moeten nemen om niet door radicalen van links of rechts beschuldigd te worden van de politisering van de kunst. Dat is een smal pad de berg op. Kunst kan per definitie niet a-politiek zijn en musea dientengevolge evenmin, maar ze dienen wel voorzorgen te nemen om niet van partijdigheid beschuldigd te kunnen worden. Musea zijn geen woordvoerders namens de politiek, maar wel aanjagers en bemiddelaars van het publieke debat.

Foto: ‘Close-up of the reassembled fragment of the façade of Robin Hood Gardens, Pavilion of Applied Arts, at the Venice Architecture Biennale Victoria and Albert Musuem, London‘

Advertentie

Asielzoekers Enkhuizen: gemeente bouwt draagvlak door kuil voor zichzelf te graven

Burgemeester Jan Baas (PvdA) van Enkhuizen lijkt duidelijk. Enkhuizers die al op een woning wachten zullen niet langer op een woning moeten wachten omdat er anderen, zoals asielzoekers gehuisvest moeten worden. Of dit ook betekent of jongeren uit Enkhuizen of andere Noord-Hollandse gemeenten die nu nog niet op een lijst voor een huurwoning staan evenmin langer moeten wachten als anders het geval was geweest is de vraag.

Het antwoord is simpel. Jan Baas draait om de hete brei heen. Reken maar na. Enkhuizen kan geen woningen uit de lucht toveren, maar toch komen er meer woningen voor asielzoekers met een status beschikbaar. Dat kan alleen ten koste gaan van de mensen die nu of straks op de lijst voor een huurwoning staan. Jan Baas sust voor nu de gemoederen met kletspraatjes waarvan iedereen kan aanvoelen dat ze niet kloppen. Dat belooft wat voor de toekomst. Zo bouwt het openbaar bestuur draagvlak op door een kuil voor zichzelf te graven.

Misleiding over ‘no-go’ gebieden vertekent de beeldvorming

Nieuws uit 2009 dat nog doorwerkt. Met een beroep op de WOB kreeg RTL Nieuws de Top 20 van slechtste buurten boven water. Toenmalig minister Vogelaar vreesde stigmatisering en was niet voor openbaarmaking.

WikiLeaks publiceert sinds februari 2012 de zogenaamde GIF-Files van Stratfor. Formeel een particulier bedrijf dat in inlichtingen handelt, maar nauw samenwerkt met nationale veiligheidsdiensten. Op 31 augustus 2011 publiceert Stratfor het bericht ‘European ‘No-Go’ Zones for Non-Muslims Proliferating‘. Eind 2011 kraakt  Anonymous de servers van Stratfor. Wat is de informatie waard en hoe bepaalt het de beeldvorming?

Het bestaat feitelijk uit een stuk van Soeren Kern voor het Gatestone Institute met de toegevoegde ondertitel ‘Occupation Without Tanks or Soldiers‘. Het gaat uit van het idee dat islamistische extremisten de oprichting van ‘no-go‘ gebieden in de Europese steden intensiveren zodat deze ontoegankelijk worden voor niet-moslims. Volgens de Duits-Amerikaan Soeren Kern zou in veel van de gebieden de sharia wetgeving gelden en hebben de lokale overheden er de grip verloren. Hij zegt het volgende over de Nederlandse ‘no-go‘ gebieden:

Soeren Kern vertelt aantoonbare onzin. Stratfor neemt het zonder voorbehoud als analyse en informatie over en stuurt het haar abonnees in overheden en beleidskringen. Dankzij Anonymous en WikiLeaks weten we dat. Tientallen websites en blogs nemen het bericht zonder kanttekening over van het Gatestone Institute. Tot op de dag van vandaag. Doorgaans beredeneerd vanuit een islamkritische, conservatieve of joodse invalshoek. 

Wat Nederland betreft, Kern reduceert het begrip ‘probleemwijk‘ tot ‘Muslim problem neighborhood‘. Veel bewoners van Turkse en Marokkaanse herkomst wonen onmiskenbaar in bepaalde probleemwijken. Tonen van ‘religiositeit‘ hoeft trouwens niet samen te vallen met het belijden van de islam. In andere probleemwijken wonen echter nauwelijks moslims. Zo is het Utrechtse Ondiep op nummer 5 een probleemwijk met vooral autochtone Nederlanders zonder islamachtergrond. In Pendrecht (2) wonen autochtonen en Antillianen.

Moeten we bij Soeren Kern kwade opzet, gemakzucht of slordigheid vermoeden? Hoe dan ook zou een analist zijn informatie beter moeten checken. Want de berichten komen terecht bij het op professionals gerichte Stratfor of de talloze sociale media die door burgerjournalisten of schimmige lobbyisten worden geleid. En in de gevestigde media. In de beeldvorming resteert een verkeerd beeld van de moslims en de ‘no-go‘ gebieden.

Foto 1: Schermafbeelding van Top 20 probleemwijken van RTL Nieuws, 13 februari 2009.

Foto 2: Schermafbeelding van ‘European ‘No-Go’ Zones for Non-Muslims Proliferating‘ dat Stratfor overneemt, 31 augustus 2011.

Woonwensen van moslims ingewilligd, maar volgens welke norm?

De kamerleden voor de VVD Barbara Visser en Malik Azmani stellen de ministers voor Wonen Stef Blok en van Sociale Zaken Lodewijk Asscher kamervragen over sociale woningen die speciaal voor moslims in Amsterdam worden ingericht. Woningcorporatie Eigen Haard zegt in een toelichting dat het om de renovatie van het complex Koningsvrouwen gaat. Wensen van islamitische bewoners zijn ingewilligd, zoals ‘een plek buiten de woning om schoenen op te bergen, een kraan voor rituele wassingen en schuifdeuren tussen de woonkeuken en achterkamer.’ Volgens de corporatie juichen andere bewoners die betrokken waren bij de renovatie dat toe.

Vraag 5 raakt aan het principe dat ‘woningcorporaties zich niet moeten bezighouden met het aanbieden van woningen die specifiek inspelen op woonwensen van diverse geloofsgroepen in dit land.‘ In vraag 6 vragen beide VVD-ers of speciale aanpassingen de segregatie niet bevorderen en de integratie belemmeren. En: ‘Kunt u tevens voorstellen dat er moslims zijn in dit land die hier helemaal niet op zitten te wachten, die niet anders zouden willen worden behandeld dan alle andere Nederlanders, gelovig of niet gelovig?‘

Dat laatste aspect lijkt het enige steekhoudende bezwaar tegen de aanpassingen. Het sluit moslims af van een vrije keuze en op in de sociale dwang om voor een ‘halal‘-woning te kiezen. Volgens enkele islamologen is de ‘halalwoning’ trouwens een fictie. Dus zijn de aanpassingen dat ook. Daarbij komt dat moslims onderling divers zijn, ook in hun mate van integratie en belijden van de islam. Sommigen zijn op weg naar de uitgang van hun geloof, maar worden door sociale redenen gedwongen die stap nog niet definitief te zetten. Dit is de afgelopen decennia door overheden onvoldoende onderkend. Ze sluiten moslims op in hun eigen beeld van de islam. Behalve deze aanmerking lijken er geen bezwaren om sociale huurwoningen aan de wensen van bewoners aan te passen. Het verdient juist aanbeveling om daar veel meer dan nu gebeurt werk van te maken.

Foto: Halal-stempel.