De klassenstrijd van fotograaf Emil Acklin: [Elite Hotel Zürich], 1930-1950

De Zwitserse fotograaf Emil Acklin (1889 – 1976) zag fotografie als klassenstrijd. Of zo wordt deze communist na zijn dood gepresenteerd, onder meer in een tentoonstelling in het stadsarchief van Zürich in 2019. De 1 mei parade, straatscènes ‘van de onderkant’ en werkers waren zijn vaste onderwerpen. Zürich was een rode stad waar de sociaal-democratie een machtspositie had.

Het is moeilijk om zoveel jaar later te begrijpen wat voor blik dat was. De sterke mannelijke lijven van de arbeiders lijken erg aan te sluiten bij de verheerlijking van arbeiders in de toenmalige Sovjet-Unie. Dat is wel een erg sterke documentaire inspiratie die raakt aan parodie en namaak. Het gevaar van zo’n politieke invalshoek is dat het individu achter de ideologie verdwijnt.

De foto’s waar dat net niet lukt zijn deze van een bloemenverkoopster. Zij is een individu. Acklin schuwt de tegenstelling niet tussen de breiende en koukleumende verkoopster en de afbeelding van het luxueuze Elite Hotel. De naam ‘Elite’ alleen al. Het scheve kader moet het de terloopsheid van een informele momentopname meegeven. Of het klopt dat de bloemenverkoopster eeuwig onderdeel van een politieke tegenstelling blijft of op eigen benen staat valt te bezien. Hoe dan ook heeft Acklin de sociale geschiedenis van zijn stad vastgelegd. Hij geeft duiding. Dat is zijn verdienste.

Foto 1: Emil Acklin, [Elite Hotel Zürich], 1930-1950. In: arché No 2 – Emil Acklin – Fotografie als Klassenkampf (p.4).

Foto 2: Emil Acklin, [Elite Hotel Zürich], 1930-1950. In: EMIL ACKLIN: FOTOGRAFIE ALS KLASSENKAMPF

Zaalwachter Stedelijk Museum (1948). Mensen in hun beroep

‘Zaalwachter Stedelijk Museum’ van Ben van Meerendonk van 21 februari 1948 is op Flickr terug te vinden in de collectie ‘Beroepen‘ van het AHF (Algemeen Hollands Fotopersbureau) in de beeldcollectie van het IISG. Op 9 maart 1948 verscheen de foto fors afgesneden in de rubriek ‘Mensen in hun beroep‘ in het communistische dagblad De Waarheid. Niet toevallig is de foto onderdeel van een in blogposting uit 2014 met Russische titels die zegt ‘Nederlands op het werk (in de stad) 1930-1960, 50 beelden’. Dat Nederland lijkt op de Sovjet-Unie.

Wat opvalt uit de serie Beroepen is hoe geüniformeerd Nederland zo’n 65 jaar geleden nog oogde. Uniformen of beroepskleding gaven de plaats in de maatschappij aan en bevestigden de rol van de overheid, hielden mensen op hun plek, hadden vaak praktisch nut vanwege fysiek werk en maakten beroepen herkenbaar: de serveerster, kapper, postbode, garderobejuffrouw of ijscoventer. Een zaalwachter in het Stedelijk met uniform en pet valt nu nauwelijks meer voor te stellen. Hij lijkt op de ex-militair die in Bronbeek zijn dagen slijt.

De tekst in De Waarheid kleedt de zaalwachter verder aan: ‘Men moet niet zo min denken over het beroep van zaalwachter in een museum! Hij bewaakt immers Rembrandt’s en Picasso’s omdat er onder u zijn, die met potloden en mesjes deze kunstschatten nader willen bekijken of erger nog, die desnoods met de Nachtwacht er vandoor zouden willen gaan.’ Dat de zaalwachter met plumeau werken van Jan Steen en Vincent van Gogh afstoft was vermoedelijk ook al in 1948 de schrik van het hoofd Collecties en geen staande praktijk meer.

Dat de zaalwachter college geeft aan het publiek is pas echt de schrik van een hedendaagse museumdirecteur omdat het strijdig is met de fors aangeklede marketing- en publiciteitsmachine die de publiciteit wil sturen en controleren. Daarin past geen zelfstandige zaalwachter die uit verveling zijn versie geeft van impressionisme of naturalisme. ‘Een beroep van standing, dat zaalwachter’. Tijden veranderen, en beroepen veranderen mee.

Foto 1: Ben van Meerendonk, Zaalwachter van het Stedelijk Museum, Amsterdam, 21 februari 1948. Collectie AHF/ IISG, Amsterdam

Foto 2: Schermafbeelding uit De Waarheid van 9 maart 1948 met rubriek ‘Mensen in hun beroep’. Via Delpher.nl.