Documentaire ‘Het is gezien’ toont dat vrijheid van kunst niet optimaal is

Het is vandaag 2 april 2018 precies 50 jaar geleden dat Gerard Reve door de Hoge Raad werd vrijgesproken van ‘smalende godslastering’. Reve had God voorgesteld als een ezel waarmee hij de liefde bedreef. De documentaire ‘Het is gezien’ van regisseur Erik Lieshout en redacteur Tom Rooduijn kijkt daarop terug, maar vraagt zich ook af hoe groot de vrijheid van kunstenaars in 2018 is. Of liever gezegd van kunstenaars die niet op veilig spelen, zich niet laten temmen, de controverse niet schuwen en in het schootsveld van de publieke opinie belanden. In Trouw geeft Sander Becker in een artikel achtergronden over kunstenaars die onder vuur kwamen te liggen: Tinkebell, A.H.J. Dautzenberg, Kristien Hemmerechts en Mano Bouzamour. Vrijheid is niet vanzelfsprekend en moet elke dag weer bevochten worden. Dat geldt niet alleen voor kunstenaars, maar ze kunnen wel als eerste (symbolisch) klappen krijgen als ze zich over een omstreden onderwerp uitspreken.

Foto: Affiche van documentaire ‘Het is gezien’. Vanaf 2 april 2018 is ‘HET IS GEZIEN’ te zien in de filmtheaters: Ketelhuis, Amsterdam; Balie, Amsterdam; Filmhuis Den Haag; Filmtheater O42, Nijmegen; ’t Hoogt, Utrecht

Advertentie

Petitie ‘Het verbod op godslastering uit 1932 moet terug’ van Stichting Gravenberch is pover onderbouwd

Een petitie vraagt om godslastering weer op de politieke agenda te zetten. De petitie verwijst naar het Wikipedia-lemma over de Wet inzake smalende godslastering (1932) die in maart 2014 uit het Wetboek van Strafrecht is geschrapt. Er is niets vreemds met dit verzoek, maar alles met de argumentatie van deze petitie.

De petitionisten ‘Eenheid van Christenen en Stichting Gravenberch’ beweren dat godslastering een aanval op het geloof is. De suggestie is dat de vrijheid van meningsuiting het geloof of de christenen onvoldoende bescherming biedt. Waarom dat zo zou zijn is onduidelijk. Dat grondrecht biedt levensovertuigingen en religies voldoende bescherming, dus waarom dit niet voor deze petitionisten geldt wordt niet onderbouwd.

De petitie wordt ronduit warrig als het zegt: ‘Ook kerken in de buurtwijken raken steeds leger. Sommige kerken komen zelfs helemaal leeg te staan of worden niet meer opgebouwd. De veiligheidsmaatregelingen in Nederland en de EU liegen er dan ook niet om.’ Wat heeft het een met het ander te maken? Is de suggestie dat leegstromende kerken tot meer godslastering leiden? Zelfs als dat zo is, wat moeten volgens de petitionisten dan de rechterlijke of uitvoerende macht doen? Mensen oproepen om een geloof te gaan belijden en naar de leegstromende kerken te gaan in de hoop dat daarmee de godslastering afneemt? Is dat een taak voor de overheid? Maar wacht even, hoe valt trouwens te voorzien dat met meer geloof, gelovigen en volle kerken de kans op godslastering afneemt? Evengoed kan het omgekeerde beweerd worden, namelijk dat door een zichtbaarder geloof met manifester aan de weg timmerende religieuze instellingen de godslastering toeneemt.

Foto: Schermafbeelding van deel petitie ‘Het verbod op godslastering uit 1932 moet terug’, 15 mei 2017.

Aliaa: De vrouw is groter dan God. Belediging van een geloof?

Aliaa Magda Elmahdy is niet populair bij de Egyptische islamitische geestelijken. Ze stelt zich onafhankelijk op. Eind 2012 ging ze met feministes van FEMEN voor de Egyptische ambassade in Stockholm uit de kleren. Nu zegt Aliaa in een gebed ‘De vrouw is groter‘ in plaats van ‘God (Allah) is groter‘. Dat bevalt de hardliners van het islamitisch bedrijf niks. Stel je voor dat burgers erachter komen dat ze zonder religie kunnen. Of dat ze ontdekken dat geestelijken daar niet meer echt bij nodig zijn. Stel je voor dat burgers zelf gaan denken. Stel je voor, straks worden geestelijken brodeloos omdat ze niet meer nodig zijn om de weg te wijzen.

Het gebed luidt in Engelse vertaling:
Woman is greater
Woman is greater
There is no God, ruler, or father
Human rights are above God
Long live sin
Long live rebellion
Freedom is better than kneeling
My vagina is greater
No God, ruler, or father

In Egypte is zo’n gebed opzienbarend omdat het varieert op het bestaande. Maar van een afstandje bekeken draait het perspectief en wordt dat bestaande opzienbarend. Wie is er gek, de feministe of de islamitische prediker? Afwijzing of acceptatie van islam of islamkritiek is een kwestie van invalshoek. Meer is het niet.

Ik blijf zitten met de vraag waarom ik me druk zou maken over de bedreigingen van Aliaa Elmahdy als het Nederlandse parlement niet bij machte is om zakelijk met geloof en gelovigen om te gaan. In Nederland worstelen de VVD en PvdA met het schrappen van de smalende godslastering. Het maakt een einde aan de onderdrukking door de confessionele politiek waarmee Nederland sinds 1932 kampt. Tragiek is dat een deel van de vrijzinnige politici niet vrij durft denken. Dat geeft confessionelen kans hun standpunten te realiseren. Wat ze knap doen. Nu bestaat het plan om het artikel 147 van het Wetboek van Strafrecht te schrappen, maar tegelijk artikel 137 op te tuigen. De Eerste Kamer meent dat burgers ‘genoegzaam beschermd‘ moeten blijven tegen ernstige belediging van hun geloof. Maar wat is dat ‘ernstige belediging van een geloof‘? Misschien kan de Senaat Aliaa Magda Elmahdy uitnodigen voor een hoorzitting om de consequenties daarvan te doordenken.

Foto: Aliaa Magda Elmahdy en haar gebed. Op haar Facebook-pagina.

Teken voor Vrijheid en tegen het verbod op de godslastering

Een kamermeerderheid spreekt zich deze week naar verwachting uit voor het schrappen van het verbod op de godslastering. Voorzitter van het Humanistisch Verbond Boris van der Ham schetst in een opinieartikel in De Volkskrant de totstandkoming van dat artikel: ‘Schrap godslasteringverbod, want op vrijheid van mening moet niet worden ingeboet’. Van der Ham karakteriseert de Nederlandse politiek hierover als onverschillig.

Het venijn zit in het buitenland. Daar kunnen de gevolgen levensbedreigend zijn voor christenen, atheïsten of humanisten. Of moslims van de ‘verkeerde’ stroming. Daar kan de wet op de godslastering misbruikt worden om andersdenkenden in bloed te smoren. En de burgerrechten in te perken. Zo is actie geboden tegen de Organization of Islamic Cooperation: ‘Westerse landen, humanisten en zelfs kerkorganisaties verzetten zich tegen hun oproep, omdat zij vrezen dat hun pleidooi juist alle andersdenkenden wil bestrijden‘.

De waarheid is dat het secularisme geen vijand, maar juist een vriend van religie is. Vrijdenkers zijn niet anti-klerikaal. In de seculiere samenleving is meer ruimte voor meer religies dan in de talrijke landen waar de kerkelijke en wereldse macht samenspannen om een bepaalde religie tot staatsgodsdienst te maken. Omdat het secularisme samengaat met de open samenleving en een publiek debat waar de beste argumenten tellen is het gewenst dat elke kritiek op religies of levensovertuigingen mogelijk is. Niets of niemand staat boven de wet. Pas achteraf kan bepaald worden welke uitingen met de wet in de hand bestraft kunnen worden.

Het Humanistisch Verbond is de actie ‘Teken voor Vrijheid‘ gestart. Samen met de International Humanist and Ethical Union dat in december 2012 het rapport ‘Freedom of Thought 2012; A Global Report on Discrimination Against Humanists, Atheists and the Nonreligious‘ presenteerde. Teken hier de petitie voor vrijheid.

Foto: Schermafbeelding van actie ‘Teken voor Vrijheid‘ van het Humanistisch Verbond. 20 maart 2013.

Internationale dag ter verdediging van afvalligen en Godslasteraars

Vandaag is het protestdag. Tegen de vervolging van afvalligen en Godslasteraars. Onderstaand persbericht is te vinden op de site van het CEMB, de Council of Ex-Muslims of Britain. Ik neem het onvertaald over:

De International Humanist and Ethical Union (IHEU) presenteerde in december 2012 het rapport ‘Freedom of Thought 2012; A Global Report on Discrimination Against Humanists, Atheists and the Nonreligious‘. Het is het eerste jaarrapport dat op een rijtje zet hoe in allerlei landen niet-religieuze burgers worden gediscrimineerd. Met name de vervolging van atheïsten wegens blasfemie op sociale media is toegenomen, zoals de voorbeelden van de Indonesische Alexander Aan, de Turkse pianist Fazil Say of de Saoedische Hamza Kamgari aantonen. Zie hier voor commentaar.

Countless individuals accused of apostasy and blasphemy face threats, imprisonment, and execution. Blasphemy laws in over 30 countries and apostasy laws in over 20 aim primarily to restrict thought, expression and the rights of Muslims, ex-Muslims and non-Muslims alike.

On 14 March 2013, we, the undersigned, call for an international day of action to defend apostates and blasphemers worldwide by highlighting ten cases though there are countless more.

Alex Aan, Indonesia: 30 year old atheist, in prison for blasphemy for saying there is no god on Facebook. Sign Petition Here.

Abdul Aziz Mohammed Al-Baz (also known as Ben Baz), Kuwait: Blogger and atheist charged with blasphemy.  Support him here.

Turki Al Hamad, Saudi Arabia: Novelist in prison for Tweets critical of Islam and Islamism. Write Letter Here!

Raif Badawi, Saudi Arabia: Charged with apostasy for setting up a website that “harms the public order and violates Islamic values”. Sign Petition.

Asia Bibi, Pakistan: 45 year old Christian mother of five, sentenced to death for blasphemy for ‘insulting Mohammad’. Join Save Asia Bibi Facebook Page Here.

Hamza Kashgari, Saudi Arabia: 23 year old Muslim charged with blasphemy for Tweeting about Mohammad and women’s status. Sign Petition Here and Here.

Saeed Malekpour, Iran: Sentenced to death for ‘insulting and desecrating Islam’. Join Free Saeed Malekpour Facebook Page Here.

Shahin Najafi, Iran:  A death fatwa for apostasy has been issued by Iranian clerics against Shahin Najafi living in Germany for a song critical of an imam.  Support Shahin Here.

Ahmad Rajib, Bangladesh: The well-known 35 year old atheist blogger had his head hacked apart with a machete one day after attending anti-Islamist protests in Bangladesh.

Alber Saber, Egypt: The atheist blogger has been sentenced to three years in prison for blasphemy. Support Him Here.

We urge the public to mark this day by taking action in support of the many women, men and even children languishing in prison or on death row.

We must never forget them.

Take action on 14 March to highlight this intolerable situation, including by Tweeting, signing a petition, writing a letter of protest, drawing a picture, taking a photo, making a video – anything at all to defend free expression and thought and the many whose lives are at stake.

Foto: Affiche van de International Day To Defend Apostates and Blasphemers; 14 maart 2013

Timmermans symboliseert de open blik naar het buitenland

Zonder per se sociaal-democratische sympathie te hebben kan toch gesteld worden dat het een verademing is dat minister Timmermans zijn collega Uri Rosenthal opgevolgd is. Een verschil tussen een open blik en dichte ramen. Sinds Frans Timmermans op Buitenlandse Zaken zit is het een plezier om de antwoorden op de kamervragen te lezen. De geest van een tolerant Nederland klinkt erin door. Inclusief het realisme dat ook de verre voorganger Max van der Stoel kenmerkte. Niet voor niks een voorbeeld van Timmermans. Na de periode-Wilders zoekt Nederland weer aansluiting bij de wereld. Hoewel de indruk bestaat dat Timmermans dat in het kabinet in z’n eentje  moet bevechten en niet vanzelf cadeau krijgt. Hij krijgt die ruimte echter wel.

De antwoorden van Timmermans op de kamervragen van D66-er Sjoerd Sjoerdsma over de discriminatie van niet-gelovigen vatten de open blik programmatisch samen. Ze werden gesteld naar aanleiding ‘Freedom of Thought 2012; A Global Report on Discrimination Against Humanists, Atheists and the Nonreligious‘. Een rapport van de International Humanist and Ethical Union. De woorden van de minister zijn het citeren waard.

Reactie op het rapport: ‘Nederland zet zich al vele jaren in om de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging in brede zin te bevorderen. Het is mijn stellige overtuiging dat de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging ook het recht omhelst om van geloof te veranderen of zonder enige vorm van religieuze overtuiging of activiteit te leven.‘

Inzet om de situatie van niet-gelovigen te verbeteren: ‘Nederland [zet] zich in om de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging in brede zin te bevorderen. We besteden in dit kader al langer expliciet aandacht aan de situatie van niet-gelovigen. (..) Nederland heeft in Europees verband gepleit om de rechten van niet-gelovigen op te nemen in de EU-richtlijnen over godsdienstvrijheid.’

Actie in het buitenland: ‘Ik heb kennis genomen van het deel van het rapport dat erop wijst dat er ook binnen de EU voorbeelden zijn van atheïsten die achtergesteld worden alsook de organisaties die hun belangen behartigen. Ik ben van mening dat de EU zijn eigen huis op orde moet hebben als we op een geloofwaardige manier andere landen willen aanspreken.‘

Foto: ‘Meer dan 300 nieuwe leden van de Zevende-Dag-Adventisten afkomstig van 20 congregaties in West-Java, zijn in het Senajan zwembad van de Indonesische hoofdstad gedoopt‘. Indonesië, 1966. 

Wereldwijd rapport ziet toenemende discriminatie van ‘niet-gelovigen’

De International Humanist and Ethical Union (IHEU) presenteert het rapport ‘Freedom of Thought 2012; A Global Report on Discrimination Against Humanists, Atheists and the Nonreligious‘. Het is het eerste jaarrapport dat op een rijtje zet hoe in allerlei landen niet-religieuze burgers worden gediscrimineerd. Met name de vervolging van atheïsten wegens blasfemie op sociale media is toegenomen, zoals de voorbeelden van de Indonesische Alexander Aan, de Turkse pianist Fazil Say of de Saoedische Hamza Kamgari aantonen.

Het is geen opzienbare uitkomst dat in allerlei landen de zittende politieke macht en gevestigde religieuze organisaties andersdenkenden uitsluiten. En dat het er wereldwijd eerder slechter dan beter op wordt met de gewetensvrijheid en de tolerantie tegenover vrijdenkers. Uitsluiting door wij/zij-denken is nu eenmaal per definitie in religie ingebakken. En wereldse machten hebben nu eenmaal meer te winnen door de inlijving en indamming van religieuze machtsblokken, dan door de controle op diverse ‘losse’ stromingen die uitgaan van het individu. Hoewel die tendens in autoritaire landen sterker leeft, is ze ook in westerse landen aanwezig.

Nederland wacht gematigde kritiek. Het voorstel van het schrappen van het verbod op godslastering heeft het rapport niet gehaald. Merkwaardig is dat na 4,5 jaar de zaak Gregorius Nekschot nog steeds niet formeel is afgesloten. Het rapport ziet discriminatie in de arrestatie van deze cartoonist voor het beledigen van moslims en Afro-Amerikanen. Ook in de zaak tegen Wilders vanwege ‘Fitna’ en de ‘vergelijkingen tussen de islam en het nazisme’. Waarom zou de vergelijking van de islam met het nazisme ongepast zijn? Want waarom zou religie meer juridische bescherming moeten genieten dan een beweging als het nazisme? Zo wordt het rapport een staalkaart van onlogische argumenten die door een meerderheid als vanzelfsprekend worden beschouwd.

Begripsverwarring over de slachtoffers van discriminatie is de zwakte van dit soort rapporten. Eronder schuilt een mengelmoes van dwarsverbanden, coalities en verschillen. Gaat het nou om humanisten, atheïsten, niet-gelovigen, secularisten, andersdenkenden of vrijdenkers? Vaak dekt de lading het schip niet. Zo stapt in een misplaatste referentie de term atheïst in de wereld van de goden. Echte bestrijders van religie uitgezonderd. En secularisten kunnen zowel gelovig, niet-gelovig of anti-religieus zijn. En andersdenkend tegenover wat? Een vrijdenker kan zweren bij de ratio en weinig vertrouwen in de mensheid tonen.

De term ‘pancularisme‘ als samenvoeging van ‘pan=alles’ en ‘secularisme=werelds’ lijkt een paraplu die de noties van vrijdenken, secularisme, nevenschikking aan religie en de breedte van bovengenoemde begrippen dekt. Laten we verder denken over een passende term voor de niet-religieuze slachtoffers van discriminatie.

Foto: Omslag van rapport ‘Freedom of Thought 2012; A Global Report on Discrimination Against Humanists, Atheists and the Nonreligious’.

Al-Shabaab dreigt Binnenhof te treffen vanwege godslastering

Tja, oei, da’s behoorlijk schrikken. De islamitische terreurbeweging Al-Shabaab die actief is in Somalië waarschuwt Nederland, aldus een bericht in Africa Review. Reden is het recente voorstel in de Tweede Kamer van SP en D66 om het verbod op de godslastering te schrappen omdat het niet in de strafwet thuishoort.

Directeur Communicatie van Al-Shabaab Sjeik Fuád Mohamed Khalaf Shongole dreigt in reactie op dat wetsvoorstel het Nederlandse parlement te treffen. Hoe de sjeik dat gaat doen liet-ie ongenoemd. Verrassing is een krachtig wapen van de martiale strijder. Joram van Klaveren (PVV) heeft vandaag naar aanleiding van een bericht in Trouw mondelinge kamervragen gezonden aan minister Ivo Opstelten van Veiligheid en Justitie over het dreigement. Volgens de berichtgeving is de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid inmiddels op de hoogte. Hij ziet geen aanleiding om de veiligheidsmaatregelen op te schalen.

Waar doet deze dreiging aan denken? Aan de uitspraak van president Roosevelt uit 1932 dat het enige dat we moeten vrezen de angst zelf is: ‘The only thing we have to fear is fear itself‘. Ook aan vader Abraham die in zijn Smurfenlied zingt ‘Doen jullie iets wat wij niet durven? Ja, want wij zijn echte smurfen.’ Een malloot in Somalië roeptoetert wat en vervolgens pakken media en politiek een continent verder het op. Barbaarse horden bestormen in een angstvisioen het Binnenhof. Onder roepen van ‘Allah Akbar‘ en zwaaiend met kromzwaarden. Godvrezend herstellen ze orde en schrappen het geschrapte verbod op de godslastering. Waar hun islam al niet goed voor is. Hun grootste wens? ‘Smurfen, maar dat snapt geen mens.‘ Godzijdank niet.

Foto: ‘Somalische Al-Shabaab strijders verzamelen zich op  13 februari 2013 in Elasha Biyaha in in de Afgoei Corridor’. Credits: Nation Media Group.

Schrappen verbod godslastering doorbreekt onderdrukking door confessionele politiek

Update 3 december 2013: De Eerste Kamer heeft vandaag met ruime meerderheid besloten om het al jaren omstreden wetsartikel over de smalende godslastering te schrappen. Tegelijk nam de kamer een motie aan om te onderzoeken of gelovigen beschermd kunnen worden zonder dat de meningsuiting wordt aangetast. 

‘Schrappen verbod op godslastering is een pijnlijk verlies van een morele ankerplaats en een symptoom van een geestelijke crisis.‘ zegt Kees van der Staaij in een tweet. Da’s treffend gezegd door de politiek leider van de SGP. Hij spreekt zijn sympathisanten moed in en bindt ze aan de partij. Maar het echte pijnlijke verlies is dat de confessionele politiek aan macht heeft ingeboet en bij de afgelopen verkiezingen de neergaande lijn voortzette. Het schrappen van het verbod op de godslastering is daarvan een symptoom. Wachten is op voorstellen over abortus, euthanasie en gewetensbezwaarde ambtenaren. Waarna Van der Staaij zal verwijzen naar een pijnlijk verlies, een morele ankerplaats en een geestelijke crisis. Wat kan-ie anders zeggen?

Jan de Wit (SP) en Gerard Schouw (D66) dienen het voorstel in om het verbod op de godslastering te schrappen omdat het niet in het strafrecht thuishoort. ‘Het is iets voor de liefhebber die erin gelooft‘ zegt De Wit. Ze rekenen op een meerderheid. Er is hoop dat de VVD die om machtspolitieke redenen nooit zijn tegenstem liet horen zich aansluit bij het voorstel. Maar zelfs zonder VVD is er nu een kamermeerderheid van 88 zetels.

Dat de godslastering nu pas geschrapt gaat worden verklaart dat vrijzinnige partijen in het verleden miserabel hebben geopereerd. Ook toen hadden ze een meerderheid in de Tweede Kamer. Dirk Verhofstadt vatte dat mechanisme ooit als volgt samen: ‘In de praktijk betekent dit immers dat mensen (vooral mannen) binnen minderheidsgroepen hun medemensen (vooral vrouwen) kunnen onderdrukken, waarbij ze zich steevast beroepen op de vrijheid van godsdienst. Deze politiek heeft in het verleden bewezen dat ze niet deugt’. 

Hoewel historisch anders gemotiveerd gaat het Nederlandse voorstel lijnrecht in tegen supranationale initiatieven voor een verbod op godslastering of het verbod om religieuze personen te beledigen waaraan de EU deelneemt. Op 19 september stelde de VVD Klaas Dijkhoff kamervragen naar aanleiding van een bericht in de Egypt Independent. Ook in september 2012 vertegenwoordigde de voorzitter van het EU-parlement Martin Schulz de Europese waarden slecht in zijn reactie op de film ‘Innocence of Muslims‘ toen hij met bezoekende vertegenwoordigers uit de Golfstaten meepraatte in zijn veroordeling van de film: ‘Ik veroordeel niet alleen de inhoud, maar ook de verspreiders van zo’n film, die enorm vernederend is voor veel mensen over de hele wereld.’ De vrijzinnige Nederlandse politiek moet maar eens beslissen waar het in meerderheid voor staat.

Foto: Johan Braakensiek, Minister Donner op het Oorlogspad, 1931. In: De Tribune.