Reactie op de kritiek op een recensie die gematigd kritisch is. Wat onttrekken de identiteitspolitiek en cultuuroorlog aan het oog?

Mijn reactie op de kritiek van ‘Andrea van der Wulp’ op Saltmines op een recensie van Floris van den Berg op TPO over de bundel Diversiteit, Identiteit en de Culture Wars die in 2019 onder redactie van Paul Cliteur verscheen:

Ja, inderdaad, wat veel tekst om iets simpels te zeggen. Maar het kost inderdaad kennis en vaardigheid om het kort te houden.

De kritiek op de toon van Floris van den Berg is onterecht. De auteur ontgaat het onderscheid tussen zakelijke, inhoudelijke kritiek en het optuigen van identiteitspolitiek en de zogenaamde cultuuroorlog. Het is een legitieme en verdedigbare positie van Van den Berg om te pleiten voor zakelijke kritiek en daar Cliteur en anderen zelfs krediet voor te geven, maar de stap verder richting identiteitspolitiek en cultuuroorlog af te wijzen.

Het gaat erom dat het eerste, namelijk de zakelijke kritiek is bedoeld om achterstelling van minderheden aan de orde te stellen met de bedoeling daarin verbetering te brengen, terwijl de identiteitspolitiek of cultuuroorlog een ander doel heeft. De verwarring die bij de auteur is ontstaan kan erin gelegen zijn dat ze deels gelijk oplopen, maar toch op iets anders mikken.

De rechtse en linkse politiek stellen zich pas oprecht op als ze doen wat ze zeggen te doen, namelijk het zich inspannen voor de rechten van minderheden en het tegengaan van ongelijkheid. Als ze dat alleen met de mond belijden zonder het serieus te bedoelen en het vooral bedoeld is om de opponent te vloeren, het politieke debat te agenderen en zo politiek marketing te bedrijven, dan schiet de bekommernis de oprechtheid voorbij.

De waarschuwing voor links is daarbij overigens dat het tegenover het simplisme van rechts niet het eigen simplisme moet zetten. Jammergenoeg gebeurt dat wel en dat is de valkuil voor links. Het moet de obsessie van rechts voor sociaal-culturele onderwerpen als identiteit en nationalisme, die ook deels een slimme misleiding is om het niet over macht, eigendom en belastingdruk te hebben, beantwoorden met sociaal-economische onderwerpen inclusief de achterstelling van minderheden.

Kortom, de positie van Van den Berg is zo gek nog niet. Zijn inschatting van de kritiek op identiteitspolitiek is zinvol en gerechtvaardigd, maar die kritiek schiet zijn doel voorbij en wordt er onwaarachtig op, overtrokken lijkt de beste kwalificatie, als het als instrument wordt gebruikt in de cultuuroorlog zonder de bedoeling te hebben werkelijk iets aan de rechten van minderheden te veranderen of maatschappelijke ongelijkheid te verminderen.

Foto: Deel van de recensie van Floris van den Berg van de bundel ‘Diversiteit, identiteit en de ‘culture wars’’. Auteur: Paul Cliteur, Perry Pierik, 2019. Uitgeverij Aspekt.

Nederlanders voelen zich gelukkig. Waar komt dan dat beeld van ongeluk, zelfs rampspoed vandaan dat over Nederland komt?

Feit dat we niet ontspannen zijn is een beeld dat we van onszelf hebben. We zouden ons laten opjagen. Dat is slecht verklaarbaar. Economisch gaat het de grote meerderheid van Nederlanders beter dan ooit. Het land is goed georganiseerd en publieksonderzoeken wijzen uit dat we onszelf gelukkig voelen. Nederland staat in lijstjes over rechtsstaat, stand van de democratie en transparantie bij de toplanden. Vaak met Scandinavische landen en Canada of Nieuw-Zeeland. ‘De ervaren mate van geluk en tevredenheid met het leven van de totale Nederlandse bevolking is de afgelopen twee decennia nauwelijks veranderd’, zegt een toelichting bij een onderzoek van het CBS. Ruim 8 van de 10 Nederlanders acht zich gelukkig. We hebben niks te klagen. Toch?

Het is mogelijk dat dit beeld niet klopt. Nederlanders zouden wel ontspannen, en tevreden en gelukkig met hun situatie zijn. Alleen wordt dat dan verkeerd ‘vertaald’. Is dat het geval? Dit gaat overigens verder dan de wijsheid, ‘met mij gaat het goed, maar met ons gaat het slecht’. Ook met ons gaat het objectief gezien goed. Nederland is uiteraard niet ideaal. En groepen die niet mee kunnen komen of achterblijven bestaan overal.

Zit die befaamde Nederlandse karaktertrek ons in de weg? Namelijk dat we iets te klagen moeten hebben. Bij voorkeur over het weer omdat dat een neutraal onderwerp is. Het klimaat is dan altijd te koud, te warm, te nat, te droog of te saai. Maar vaak gaat het ook over de maatschappij. Nederlanders zouden zich terugtrekken in hun eigen sociale, culturele en educatieve leefgebied. Tussen gelijkgezinden. In een nieuwe verzuiling. Dat archipel-effect wordt versterkt door het onderwijssysteem, en de woning-, arbeids- en huwelijksmarkt. Het geklaag wordt dan gestuurd en aangejaagd door het bestaan van de subcategorieën. De ander zou te dom, te ordinair, te lijdzaam, te afhankelijk, te elitair, te egoïstisch, te religieus, te vrijzinnig of te hoogmoedig zijn.

Waarom ontstaat dat beeld van ongeluk, zelfs rampspoed dat over Nederland komt? Want 9 van de 10 Nederlanders zegt zich gelukkig te voelen. Ik ben voorzichtig om de oorzaak van dat beeld over ons geluk bij dat voor de hand liggende medium te leggen dat de werkelijkheid door nepnieuws, leugens en  manipulatie uitvergroot en vertekent, namelijk de sociale media. Ik doe het toch. Daar komt iets bij. We moeten beseffen dat er in elke samenleving actoren zijn die er belang bij hebben om de samenleving als negatief af te schilderen. Vaak van een jongere generatie die komt kijken en vadermoord meent te moeten plegen om er te komen. Ze werken aan hun carrière en ambiëren om zelf tot de macht door te dringen. Opvallend traditioneel zijn ze daarin: dat gebeurt door het verspreiden van negativisme en de claim het zelf beter te zullen doen.

Dat zijn de belagers van ons het geluk. Ze willen hun eigen bekommernissen in onze kop enten. Neem de radicaal-rechtse Sid Lukkassen die vaardig aan de hand van negatieve kwalificaties argumenten stapelt, niet voor tegenspraak vatbaar is en telkens tot hetzelfde betoog komt dat eruit bestaat dat aspect a, b, c of d niet klopt. Het is een formaat dat telkens tot hetzelfde leidt. Ik zeg stapelen omdat het geen valide betoog is. Zijn selectie van feiten en motieven volgt uit zijn mening. Het artikel ‘De NPO als scheidslijn van de nieuwe status quo’ op TPO claimt dat VVD, PVV en SP zich niet vertegenwoordigd voelen door de publieke omroep. Ik ben geen sympathisant van deze partijen en voel me evenmin door de publieke omroep vertegenwoordigd. Dus?

Moeten we ons vanuit een wereld van vergezichten en fantasieën met verregaande conclusies uitspreken over de pseudo waarheid van het vermeende cultuurmarxisme of het bestaan van een eenvormig cultuurlandschap? Of bedwingen we onszelf en beperken we ons tot zakelijke kritiek zonder te raken aan het geluksgevoel van 9 op de 10 Nederlanders? Als men carrière wil maken over de rug van het geluk van de Nederlanders is de voor de hand liggende route uitgetekend. Maar dat wil niet zeggen dat opinieleiders die dringend moeten volgen.

Foto 1: Hans Wilschut, Carsten Höller, GELUK, 1996-97. Collectie: Centraal Museum.

Foto 2: C. Geluk, 1930. Collectie: Centraal Bureau voor Genealogie.

Vervolg debat over de wenselijkheid dat Sid Lukkassen een project pitcht op ‘voordekunst’

Sid Lukkassen is een van de initiatiefnemers van De Nieuwe Zuil. Het profileert zich als voorstander van een open debat. Op 22 juni 2019 verscheen op De Nieuwe Zuil het artikel ‘Laten we eindelijk weer eens een gesprek hebben!’ van Bart Reijmerink. Hierin wordt verwezen naar mijn kritische commentaar van 18 juni 2019 over de crowdfunding van Sid Lukkassen op voordekunst. Ik stelde vraagtekens bij de toepassing van de eigen voorwaarden van voordekunst. Is dat nog wel voor kunst en kunstenaars bedoeld of hebben de marketing en reclame de overhand genomen en dit project gekaapt? Voordekunst is ondergebracht bij reclamebureau KesselsKramer en wordt door dit reclamebureau als een eigen project voorgesteld.

Mijn kritiek op het project van Lukkassen en voordekunst was blijkbaar tegen het zere been. Lukkassens De Nieuwe Zuil kwam in het door Bart Reijmerink ondertekende artikel tot kwalificaties over mij: ‘Eén of andere keyboardwarrior ziet rood voor zijn ogen dat Lukkassen een crowdfunding ‘mag houden’ op VoordeKunst.nl‘ of ‘Iedereen met een andere mening dan de auteur wordt gezien als ‘rechts-radicaal’ of complotdenker’. De paradox is dat het onmogelijk is om bij dit artikel te reageren, terwijl ik afgelopen dagen wel allerlei mensen op mijn blog kreeg die hun mening konden geven. Tot en met scheldpartijen aan toe die ik heb verwijderd. Dat hoort er allemaal bij op sociale media. Maar de essentie is dat naar mijn idee mijn kritiek op voordekunst werd vertekend door De Nieuwe Zuil. Ik heb onderstaande reactie gestuurd naar De Nieuwe Zuil, maar omdat ik niet zeker weet of die geplaatst wordt geef ik het hier weer. Opmerkelijk is trouwens dat een organisatie die van zichzelf zegt mensen te willen verbinden zich De Nieuwe Zuil noemt. Het lijkt niet ironisch bedoeld:

In een artikel van 22 juni over Sid Lukkassen verwijst Bart Reijmerink van De Nieuwe Zuil naar een stuk van me op mijn blog George Knight. Dat is prima.

Jammer alleen dat er geen mogelijkheid tot reactie mogelijk is. Zodat ik bij het artikel niet kan reageren of mogelijke misverstanden kan ophelderen. Ik bied die mogelijkheid op mijn blog wel. Die ontbrekende optie staat haaks op het pleidooi uit het artikel dat zegt een gesprek tussen links en rechts te willen ondersteunen. Als dat echter praktisch onmogelijk blijkt, dan is de vraag wat die openheid die De Nieuwe Zuil zegt na te streven in werkelijkheid waard is.

De kern van mijn kritiek geeft u naar mijn idee verkeerd weer. Het gaat me niet om Lukkassen, maar om voordekunst. Of ik het met de ideeën van Lukkassen eens ben is dan ook niet waar het om gaat. Het gaat erom dat ik het niet met voordekunst eens ben om iemand als Lukkassen een platform te bieden. Via mijn stuk wilde ik daarover een debat opstarten. Ook gezien uw artikel lijkt dat aardig gelukt.

Ik weet hoe voordekunst opereert en vind het een prima site. Graag wil ik dat dat zo blijft. Politisering ervan zie ik als een bedreiging. Van welke kant die ook komt. Ook een beleid waarbij verdieping ingewisseld wordt voor verbreding, en ‘kunst’ voor ‘cultuur’ zie ik als ongewenst. Ik vraag me af of een en ander nog in lijn is met de voorwaarden waaronder voordekunst ooit werd gestart. In een uitwisseling van e-mails met Max van voordekunst heb ik mijn bezwaren uiteengezet. Ze zijn op mijn blog te lezen. Die kritiek staat los van Lukkassen. Hem valt dat beleid van voordekunst niet te verwijten. Zijn pitch was alleen de aanleiding.

Laat ik het anders zeggen, Lukkassen is voor het doorgaan van zijn project niet afhankelijk van voordekunst. Zo schat ik dat in. Hij heeft talloze politieke medestanders en heeft toegang tot platforms en sociale media waar hij zijn opinies geeft. Voor de meeste kunstenaars ligt dat anders, zij hebben niet die opties die Lukkassen heeft. Mijn interventie is dan ook bedoeld om het op te nemen voor de kunstenaars die alleen voordekunst hebben om een project van de grond te tillen.

Verder valt nog te melden dat het onjuist is dat ik iedereen met een andere mening dan de mijne zie als rechts-radicaal of complotdenker. Ik zie alleen rechts-radicalen en complotdenkers als zodanig. Als iemand als Lukkassen die regelmatig deelneemt aan discussies op Café Weltschmerz dat zoveel ruimte geeft aan complotdenkers en daar rechts-radicale of alt-right meningen verkondigt niet meer rechts-radicaal genoemd mag worden, dan weet ik niet wie nog wel zo genoemd mag worden. Let wel: ik gebruik niet de term extreem-rechts, maar de minder beladen term radicaal-rechts.

Vermoedelijk is het misverstand ontstaan doordat Lukkassen in zijn pitch verwijst naar links of progressieve opiniemakers als Maarten Boudry of Arno Wellens. Mijn kritiek daarop was dat deze personen niet links of progressief zijn. Het was naar mijn idee verstandiger geweest als Lukkassen deze personen anders dan als links of progressief had gekarakteriseerd.

Ik gun Lukkassen een succesvolle crowdsourcing en hoop dat hij zijn project van de grond tilt. Hij heeft evenveel recht als ieder andere politieke activist of opinieleider om vanuit zijn perspectief zijn opinies over maatschappelijke en politieke vraagstukken te geven. Ik zie hem alleen niet als kunstenaar die kunst maakt en zette daarom vraagtekens bij zijn pitch op voordekunst.

Hopelijk kunt u deze toevoeging invoegen in het artikel waarin u naar mij verwijst. Als eerste stap op weg naar vrijheid van meningsuiting, een open debat en een eind aan de censuur. Te beginnen op De Nieuwe Zuil.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Laten we eindelijk weer eens een gesprek hebben!’ van Bart Reijmerink op De Nieuwe Zuil, 22 juni 2019.

Sid Lukkassen pitcht project op ‘voordekunst’. Hij heeft er niks te zoeken, want is geen kunstenaar noch werkt in de creatieve sector

De rechtse VVD’er Sid Lukkassen, filosoof en opinieleider die onder meer op de radicaal-rechtse nieuwssite Café Weltschmerz vaak in gesprek gaat met complotdenkers is een crowdfundingsactie op ‘voordekunst’ begonnen voor een brievenboek. ‘Voordekunst’ is een platform voor crowdfunding in de creatieve sector.

Het bezwaar tegen de aanwezigheid van dit project van Lukkassen op ‘voordekunst’ is niet dat Sid Lukkassen zijn wel of niet vermeende vriendschap met het onlangs teruggetreden kamerlid van GroenLinks Zihni Özdil gebruikt om GL-fractievoorzitter Jesse Klaver zwart te maken. Het bezwaar is evenmin dat Lukkassen de zaken verkeerd voorstelt en bijvoorbeeld de filosoof Maarten Boudry die aan het project meedoet als ‘links’ of ‘progressief’ voorstelt, terwijl Boudry eerder een fake expert en ‘rechtse’ complotdenker in vermomming is die in NRC volop ruimte krijgt om bizarre en weinig deskundige opmerkingen te maken over de vermeende ondoelmatigheid van het cordon sanitaire van rechtse partijen of de klimaatproblematiek. Arno Wellens en Ancilla van de Leest zijn evenmin ‘links’ te noemen, zoals Lukkassen claimt. Het bezwaar is evenmin de ongeloofwaardigheid en onwaarachtigheid van het project dat onder het mom van verbinding van links en rechts een rechtse agenda probeert door te voeren. Het bezwaar is evenmin dat Lukkassen in zijn uitingen een rechtse agenda voert, ook als hij er pseudo-objectief vermeend ‘linkse’ of ‘progressieve’ denkers bij betrekt.

Het bezwaar tegen deze crowdfunding van Lukkassen is simpeler dat dat. Hij heeft vanuit zijn beroepspraktijk niets met kunst of de creatieve sector te maken. Weliswaar zijn termen als ‘creatieve sector’ of ‘kunst’ breed te interpreteren, maar één ding staat als een paal boven water, Lukkassen is geen kunstenaar of iemand die werkzaam is in de creatieve sector. De vraag hoe het mogelijk is dat hij dit project op ‘voordekunst’ kan pitchen is daarom een vraag naar de voorwaarden van en de grenzen aan ‘voordekunst’. Dit blog is een breed platform waarop linkse en rechtse kunstenaars of werkenden in de creatieve sector hun projecten kunnen pitchen. Maar het is ongewenst als het ruimte biedt aan politici of opinieleiders die geen kunstenaar zijn of in de creatieve sector werkzaam zijn. Dat bezoedelt de open sfeer van ‘voor de kunst’ en is branchevervaging.

Daarnaast heeft Lukkassen contacten genoeg in de radicaal-rechtse en rechts-populistische politiek en media om geld te werven. Contacten die kunstenaars niet hebben. Lukkassen is op ‘voordekunst’ niet op zijn plaats.

Foto 1: Schermafbeelding van deel pitch door Sid Lukkassen van zijn project ‘Steun democratische gewetensvorming: ‘links’ en ‘rechts’ in dialoog!’ op ‘voordekunst’.

Foto 2: Schermafbeelding van pagina (‘over ons’) ‘Voordekunst is hét platform voor crowdfunding in de creatieve sector’.

Sid Lukkassen weigert de echte macht aan te spreken. Als afleiding heeft hij het daarom over cultuurmarxisme

Buitenhof had in de uitzending van 3 september een debat tussen VVD’er Sid Lukkassen en journalist Casper Thomas (De Groene Amsterdammer). Het ging over het cultuurmarxisme dat er uiteindelijk op neerkomt dat overtuiging bepalender is dan kogels. Het idee is dat wie de overtuiging beheerst, de macht of de hegemonie heeft. De term is gemunt door de Italiaanse communist Antonio Gramsci. (Spreek uit: Gramsji). De pyramide in de video laat zien waar het in Lukkassens betoog aan schort. Hij richt zich niet op de top van de pyramide waar de macht zit, maar op de onderste laag. De Nederlandse Bank, de ECB, het IMF, de multinationals of de nationale regeringen (Rutte I, II en III) die het voor het zeggen hebben laat Lukkassen buiten schot in zijn maatschappijkritiek. Hij schetst daardoor een verwrongen beeld van de macht. Overigens ondersteunen zelfs de Nederlandse gevestigde media zoals de publieke omroepen de continuïteit van de gevestigde orde. Ze zijn daarom per definitie conservatief omdat ze opkomen voor de continuïteit van de bestaande samenleving.

Wat Lukkassen wil -zonder dat met zoveel woorden te zeggen- is maatschappelijke veranderingen van de afgelopen decennia terugdraaien. In die zin is hij geen conservatief die het bestaande wil bewaren en de gevestigde orde van nu accepteert, maar een revisionist, revanchist of nostalgicus die een verloren gegane situatie wil herstellen. Waarom hij het nodig acht om zijn maatschappijkritiek op te hangen aan de term cultuurmarxisme is onduidelijk, en weet hij evenmin duidelijk te maken. In elk geval zou zijn kritiek aan geloofwaardigheid winnen als hij zich richt op de zetels van de macht. En niet op de bijverschijnselen van of ondergeschikte invloeden op de macht. Lukkassen bestrijdt schimmen en mist bereidheid of ruggengraat om de echte macht aan te spreken. Wellicht is dat te lastig voor een VVD’er voor wie de economische ordening, eigendomsverhoudingen, macht van banken en bedrijfsleven overtuigingen vormen die niet te discussie staan.

Boris van der Ham over humanisme, islam, vrijdenken en godslastering

Voorzitter van het Humanistisch Verbond Boris van der Ham bij Café Weltschmerz over vrijdenken, religie en godslastering. En over een religieus reveil in landen die religie gebruiken om andersdenkenden in hun eigen landen door druk in het gareel te houden. Van der Ham roept op om ook in VN-verband weerstand te bieden aan de vooral islamitische landen die de burgerrechten onder druk zetten. Een pleidooi dat godzijdank niet op Nederland gericht is, maar des te meer op landen waar vrijheid, vrijdenken, godslastering en vrijheid van godsdienst geen vanzelfsprekendheid zijn. Een pleidooi in Café Weltschmerz over universele waarden waar overheden in diverse landen op andere continenten een loopje mee nemen. Hier gelden Europese waarden.

Open islamdebat is hard nodig. Of God het nou wil of niet

Mag kritiek op de islam of rust er een taboe op? De vraag is eerder of zulke kritiek zin heeft. Het antwoord is ondubbelzinnig ja. Religieuze organisaties zoals de islam genieten eerder te veel dan te weinig respect. Om de islam in de wereld te brengen is de eerste voorwaarde dat religies precies zo bejegend worden als andere cultureel-maatschappelijke instellingen. Niet meer en niet minder kritisch. Een uitzonderingspositie voor religies, en binnen die religies ook nog eens voor de islam, vindt in de nationale rechtsstaat, de democratie of de open samenleving geen rechtvaardiging. De overheid moet als scheidrechter boven de partijen die kritische houding niet zelf aannemen door deelnemer aan het publieke debat te willen zijn, maar dient wel nadrukkelijk te garanderen dat burgers zonder belemmeringen de kritiek op de islam ongestoord en veilig kunnen uiten.

Dit naar aanleiding van een opinieartikel in de Volkskrant van VVD’er Frits Bolkestein die meent dat de coördinator terrorismebestrijding miskent dat religie de basis kan vormen voor politiek geweld. Hij verwees hierbij naar onderzoeker David Suurland. Sid Lukkassen reageert instemmend op het Vlaamse blog Doorbraak met de vraag ‘Mag een academicus islamkritisch zijn?’en wijst naar ‘het politiek-correcte rookgordijn van de mainstream media’ dat die kritiek blokkeert. Hoe dat in z’n werk gaat illustreert ’student islamologie’ Arnold Yasin Mol in een opinieartikel voor Joop.nl met de bewering dat Bolkestein te weinig van de islam zou weten. Waarin Bolkestein van alles in de mond wordt gelegd dat hij niet beweert. Een open debat over de islam komt zo niet tot stand. Kom in Nederland niet aan de islam of de honden gaan blaffen. Gods wil is onfeilbaar. 

Foto: In Cha Allah in neon voor Lamba.