Duitse kanselier Scholz toont nog steeds weerzin om Oekraïne te steunen. Olaf hinter den Spiegeln

Wat verklaart de angst van de Duitse kanselier Olaf Scholz om militair materiaal aan Oekraïne te leveren? Hij zoekt steevast smoesjes om dat niet te doen of de levering te vertragen. Het gaat bij hem niet vanzelf.

Wie deze terughoudendheid van het belangrijkste land van Europa wil begrijpen moet hier geen politieke, maar een psychologische analyse op loslaten. Scholz worstelt met zijn rol en zelfbeeld.

De SPD en Scholz moeten in therapie om de rol te vinden die bij de statuur van het huidige Duitsland past. Scholz heeft nog steeds niet door wat zijn rol is. Hij durft geen verantwoordelijkheid te nemen. In de beeldvorming komt hij over als aarzelend, kortzichtig en zelfzuchtig voor Duitsland.

Door dat gebrek aan begrip en inzicht blijft de huidige Duitse regering het prestige van Duitsland in het Westen beschadigen. Zowel bij het publiek als bij westerse regeringsleiders. 

Het Oekraïense leiderschap heeft het al lange tijd gehad met de Duitse regering die belooft (onder nationale en internationale druk), maar steeds weer uitvluchten vindt om militair materiaal niet te hoeven leveren. 

In het diplomatieke verkeer wordt kritiek doorgaans in diplomatieke termen geuit. De Oekraïense ambassadeur in Duitsland Andrij Melnyk houdt zich in dit interview in. Eerder lag hij op ramkoers met kanselier Scholz die hij een beledigde leverworst noemde toen die niet ontvangen werd in Kyiv vanwege zijn gebrekkige steun aan Oekraïne. 

Melnyk is vervangen door de regering Zelensky en wordt eind september 2022 teruggeroepen naar Kyiv. Zo werd in juli 2022 bekendgemaakt. Voorlopig functioneert ambassadeur Melnyk nog prima in de Duitse media door de Duitse regering een spiegel voor te houden waarin de fouten duidelijk uitkomen. Maar wie Scholz en de SPD wil begrijpen moet achter de spiegel kijken.

Advertentie

Rusland-politiek van Duitsland: opportunisme en misplaatst schuldgevoel

Wat de reden is voor de hechte relatie tussen Duitsland en Poetins Russische Federatie is reden voor speculatie. Komt het voort uit een misplaatst schuldgevoel van de Duitse politiek en bedrijfsleven over het nazi-verleden? Maar dat kan niet echt gemeend zijn omdat de westelijke deelrepublieken van de toenmalige Sovjet-Unie, zoals Oekraïne relatief het meest geleden hebben. Als Duitsland werkelijk een schuldgevoel had en aan Wiedergutmachung zou willen doen vanwege de Tweede Wereldoorlog, dan zou het nu Oekraïne steunen en niet de vijand de Russische Federatie die dat land dreigt binnen te vallen.

Plat opportunisme en economisch eigenbelang van de Duitse politieke en economische elite is zo mogelijk nog schadelijker voor het aanzien en de geloofwaardigheid van Duitsland. Het loopt hiermee uit de pas binnen de EU en de Navo. Waarom weigert Duitsland om Oekraïne defensief materiaal te leveren om zich tegen een Russische invasie te verdedigen? Niet toevallig wordt Duitsland arrogantie verweten, door landen in Zuid- en Oost-Europa.

De opmerking van de hoogste Duitse marinechef over Poetin en de Krim was onhandig en dom. Legerchefs moeten zich per definitie buiten de politiek houden. Hij is er terecht voor afgetreden. Maar het gaat niet zozeer om een toevallig geuite foute uitspraak, maar om de mentaliteit die blijkbaar binnen de Duitse krijgsmacht, politiek en zakenwereld heerst. Die mentaliteit in de relatie tot Oost-Europa is ontmaskerd.

Dat deze mentaliteit nu zichtbaar wordt kan in de huidige veiligheidssituatie in Oost-Europa een zegen in vermomming zijn. Het laat zien hoe de Duitse elite werkelijk denkt. Bizar is dat Duitsland zich steeds beroept op het leed dat het tijdens de nazi-periode anderen heeft aangedaan en daar vervolgens de foute conclusie uit trekt. Denkt Duitsland afstand te kunnen nemen van het eigen fascistische verleden door het neo-fascistische regime van Poetin te steunen?

Door de kant van het Kremlin, Poetin en zijn zakenvrienden, Gazprom en de Russische Federatie te kiezen verlengt Duitsland het eigen lijden. Het neemt ermee geen afstand van de Tweede Wereldoorlog, maar keert er naar terug. Andere landen vergelijken de Duitse Alleingang van toen met die van nu. Duitsland is nog steeds niet klaar met de gruwelijkheden die het andere landen tijdens de nazi-periode heeft aangedaan.

Duitsland is een land dat haar plaats binnen Europa niet goed kan vinden. Het voelt zich te groot voor samenwerking, maar mist een moreel kompas om werkelijk de lessen uit het recente verleden te trekken. Duitsland is Faust die haar ziel aan de duivel heeft verkocht, dat ontkent en daarom zichzelf niet meer kan begrijpen.

Duitse politiek leidt tot boycot van de boycot. Het geval Walid Raad en de BDS-beweging onderstreept het belang van een vrije kunst

Duitsland dat zo goed het verleden van het nazisme verwerkt zou hebben blijft worstelen met de erfenis ervan. Dat valt te bespeuren in een schuldgevoel tegenover de Russische Federatie dat als opvolger van de Sovjet-Unie een realistische houding van bedrijfsleven en politiek in de weg staat en tot toegevendheid leidt. Onder meer in de samenwerking van de Duitse politiek (vooral de sociaal-democratische SPD) met de Russische regering in de aanleg van het controversiële gaslijnproject Nord Stream II dat Europa afhankelijker maakt van Russisch gas en een einde aan het gebruik van fossiele brandstof naar de toekomst doorschuift.

En er is de houding tegenover Israël en de joden. Nu is er de Aachener Kunstpreis 2018 van 10.000 euro die wordt gesponsord door de vrienden van het Ludwig Forum, de stad Aken en het Akense bedrijfsleven. In augustus 2018 werd bekendgemaakt dat de prijs ging naar de Libanees-Amerikaanse kunstenaar Walid Raad. Maar omdat achteraf bleek dat hij sympathisant is van de BDS-beweging (= Boycot, Desinvesteringen en Sancties) die oproept tot verzet tegen de staat Israël heeft het bestuur van de stad Aken zich er onlangs van gedistantieerd. Dat past in de Duitse overheidspolitiek waardoor de stad Aken zich gedwongen voelt om deze lijn te volgen omdat ‘In parlementaire beslissingen hebben de Bondsdag en de Landtag NRW de BDS-beweging als antisemitisch beschouwd omdat deze in wezen het bestaan van de staat Israël in twijfel trekt of ontkracht’. Maar de vrienden van het Ludwig Forum en het bedrijfsleven zetten de uitreiking door van de prijs op 13 oktober aan Walid Raad. Er zou geen goede grond zijn gevonden om de prijs te weigeren. Raad zou weliswaar kritiek hebben op de politiek van de staat Israël, maar het bestaansrecht ervan niet ter discussie stellen.

De huidige gevoeligheid van de Duitse politiek kan niet begrepen worden zonder de Holocaust en het Duitse schuldgevoel als gevolg van het nazisme (1933-1945) erbij te betrekken. Maar de reactie lijkt doorgeslagen te zijn en te ontaarden in een eenzijdige houding van de officiële Duitse politiek die de burgerrechten van de voorstanders van de BDS-beweging inperkt en de rechtsstaat te buiten gaat. Die politiek beoordeelt de BDS-beweging als anti-semitisch. Dat op haar beurt stelt die voorstanders van de BDS-beweging die het bestaan van de staat Israël erkennen, maar kritiek hebben op de achtereenvolgende rechtse regeringen van Bibi Netanyahu buiten de orde. Dat gaat velen te ver. Ook in Nederland zijn er onder meer bij de Christen-Unie en SGP geluiden die oproepen om die Duitse lijn te volgen. Er zijn daar echter breuken in de officiële lijn zoals een recente uitspraak van een rechter in Keulen verduidelijkt en die volgens een persbericht van het ELSC in strijd zou zijn met artikelen 10 (vrijheid van meningsuiting) en 11 (vrijheid van vereniging) van het EVRM.

Hoe dat debat tussen voor-en tegenstanders van de BDS-beweging of Israël voor de kunst uitpakt maakt de controverse over de uitreiking van de Aachener Kunstpreis 2018 aan Raad duidelijk. In dat gepolitiseerde debat worden kunstenaars weggedrukt. Lobbyisten zetten op scherp. Het geval Raad staat niet op zichzelf. Ook in de stad Dortmund werd vorige maand de Nelly-Sachs-preis niet uitgereikt aan BDS-sympathisante Kamila Shamsie. In juli 2019 werd de Amerikaanse rapper Talib Kweli vanwege zijn sympathie voor de BDS-beweging geschrapt uit het programma van het Open Source Festival in Düsseldorf. Dat alles vanwege de overheidspolitiek die culturele organisaties geen bewegingsruimte laat en dit van regeringswege afdwingt.

In het commentaar ‘Diskussion um Walid Raads ‘BDS-Verbindung; Boykott ist ansteckend’ op Monopol neemt Elke Buhr het op voor kunstenaars die vermalen worden in dit debat. Zij meent ook dat Duitsland zich hiermee isoleert, niet alleen van Arabische landen maar ook van kunstenaars in de VS, het Verenigd Koninkrijk en andere landen die zich niet officieel van de BDS-beweging zullen distantiëren. Buhr eindigt haar commentaar als volgt: ‘Boycot is een zeer besmettelijk virus. In tegenstelling tot de muziekbusiness, is de kunstwereld in Duitsland tot nu toe gespaard gebleven voor BDS-boycot-oproepen. Biënnales en musea zijn plaatsen waar kunstenaars elkaar kunnen ontmoeten die anders gescheiden zijn door culturele en politieke muren – zoals Israëliërs en Palestijnen. Hoe harder de conflictlijnen, des te belangrijker is de alternatieve ruimte van cultuur die discussies mogelijk maakt. We moeten al het mogelijke doen om deze ruimte te behouden.’

NB: Tot en met 13 oktober 2019 is in het Stedelijk Museum de tentoonstelling ‘WALID RAAD; LET’S BE HONEST, THE WEATHER HELPED’ te zien.

Foto: ‘Werk von Walid Raad: Der libanesische Künstler versperrte im Jahr 2016 die ehemalige Synagoge von Pulheim und schüttete sie mit Erde auf.’