Foute kop in AD roept vragen op over kwaliteit van journalistiek en nazorg

Schermafbeelding van artikel ‘Pieter schenkt bijzonder schilderij, maar als Museum De Voorde moet sluiten wil hij het meteen terug‘ van Remon van Zuijlen in het AD, 8 september 2022.

Het is een terugkerend verschijnsel in de Nederlandse dagbladpers. Een eindredacteur of redacteur online maakt een kop die in strijd is met de tekst waar die kop bij wordt geplaatst.

De vraag of een foute kop komt door slordigheid, tijdsdruk, gebrek aan inhoudelijk kennis of een verkeerde opvatting van journalistiek is niet van belang. Het resultaat is hoe dan ook een kop die haaks staat op de tekst en voor verwarring zorgt. Dat is ook vervelend voor de journalist die de tekst heeft gemaakt.

In een stukje van 8 september 2022 in het AD over het in zijn voortbestaan bedreigde Museum De Voorde in Zoetermeer zegt de kop dat Pieter een schilderij ‘schenkt‘. Maar de tekst beweert het tegendeel en sluit af met de volgende zin over de intenties van Pieter: ‘Daarom kiest hij voorlopig voor een bruikleen, niet voor een schenking.’ 

Hoe duidelijk kan het zijn? Heeft de eindredacteur de tekst wel gelezen en begrepen? Het lijkt er niet op. De eindredacteur begrijpt blijkbaar de betekenis van de museale termen schenking en bruikleen niet. Pieter schenkt niet aan Museum De Voorde, Pieter geeft het schilderij in bruikleen. 

Waarom een grote krant als het AD de foute kop bij dit bericht van 17:03 uur 8 september 15 uur later nog niet heeft gecorrigeerd is een andere vraag. Het AD kent blijkbaar geen afdeling nazorg en controle achteraf op de inhoud van de eigen krant. Dat geeft te denken over de bedrijfsvoering en de gekozen prioriteiten van het AD.

Het is geen halszaak en het lijkt wellicht onbelangrijk zo’n kop die in strijd is met de tekst, maar het tast wel de eenduidigheid en begrijpelijkheid van de tekst aan en beschadigt de reputatie van de dagbladjournalistiek. Een foute kop is de druppel die de steen van de journalistiek uitholt. Tot het AD is het nog niet doorgedrongen.

Vragen bij faillissementsveiling van het MOA. Kunnen geschonken werken zomaar geveild worden of ligt dat toch ingewikkelder?

Bij BVA-Auctions met organisator BVA Art & Antiques gaat de inventaris van het in 2018 failliet gegane Museum Oud Amelisweerd (MOA) onder de hamer. Deze faillissementsveiling vindt plaats in opdracht van curator Mr. D. A. de Haan volgens een toelichting. De internetveiling is gestart op 4 april en sluit op 18 april 2019 om 21:01 uur. Iedereen die een account aanmaakt kan bieden. Op 18 april is een kijkdag in Amersfoort.

Het betreft volgens de toelichting ‘bedrijfsmiddelen uit het faillissement MOA’. De 65 kavels omvatten onder meer expositiemateriaal, een snijtafel, schildersezel en palletwagen. Ook kunst. Grafisch werk van Armando en wat opvallend is ook 5 foto’s (lambadaprint op papier) van Erwin Olaf. Het zijn werken uit de serie ‘Skin Deep’ uit 2015. Historische interieurs van Oud Amelisweerd bracht de fotograaf over naar zijn studio, aldus de toelichting in een UIT-Agenda van 30 oktober 2015. Nu staan ze bij BVA Art & Antiques in Amersfoort.

Opvallend aan die 5 foto’s is de annotatie op de achterkant: ‘Voor MOA, met dank!’ met de handtekening van Erwin Olaf. Dit geeft de sterke suggestie dat Olaf deze werken in 2015 aan het MOA heeft geschonken. Met welk doel lijkt duidelijk, namelijk voor de collectie van het MOA. Hoe ethisch is het dat ze nu onder de hamer gaan en niet aan de schenker worden teruggeven? Want het lijkt er niet op dat Olaf de werken in 2015 aan het MOA heeft geschonken om ze in 2019 in een faillissementsverkoop te laten veilen om tekorten aan te vullen. Het is een open vraag wat ethisch handelen in deze situatie is en of curator De Haan handelt in de geest van de gedragsregeld en voorschriften van de Leidraad Afstoten Museale Objecten (LAMO) die de NMV volgt.

Foto: Annotatie op foto van Erwin Olaf, kavel van de faillissementsveiling van het MOA

Teylingen: aanschaf van kunst die past bij inrichting van kantoren

Soms blijft het oog aan een zin hangen. Neem nou het bericht van de gemeente Teylingen over de verkoop van een deel van de gemeentelijke kunstcollectie. De werken met een cultuurhistorische waarde blijven behouden. Ze vinden straks hun weg naar bestuurscentrum en gemeentekantoor. Andere werken worden geschonken aan musea en de rest wordt geveild. Op 28 september is de veiling. Volgens het Leidsch Dagblad dateren de af te stoten werken nog uit de tijd dat Warmond, Voorhout en Sassenheim zelfstandige gemeenten waren. Wethouder Leo van der Zon ziet de kunstcollectie als ‘een samengeraapt zooitje’ met veel BKR-kunst. Kunst die onder die regeling tot stand is gekomen dateert van voor 1987. En vaak van voor 1972.

Tot zover niks bijzonders. Hoewel het opvallend is dat er in het bericht naar geen enkele wet, nota of richtlijn wordt verwezen mag aangenomen worden dat Teylingen het huiswerk heeft gedaan en voor de afstoting van haar kunstbezit aansluit bij de richtlijn ‘Afstoting cultuurbezit‘ van de VNG uit januari 2012. Er zijn echter wel risico’s. In een brief van 1992 over het afstoten van BKR-kunst waarschuwt de VNG onder meer voor de marktverstorende effecten voor de kunstenaars. Maar die zijn na meer dan 25 jaar als beperkt in te schatten.

Aan welke zin bleef het oog nou hangen? Aan deze: ‘De opbrengst van de veiling wordt gebruikt voor de aanschaf van eigentijdse kunst, in de vorm van foto’s, die past bij de moderne en flexibele inrichting van de kantoren.‘ Deze zin doet een wereld van onvrede met de huidige kunstcollectie vermoeden. Dus dat ‘samengeraapt zooitje’ van BKR-kunst waarvan de wethouder rept. Die oogt na meer dan 25 jaar immers niet meer eigentijds. Nog belangrijker is voor Teylingen dat de eigen kunstcollectie niet meer zou passen bij de ‘moderne en flexibele inrichting van de kantoren’. Dat de keuze in Teylingen op foto’s valt omdat ze passen bij de ‘moderne en flexibele inrichting van de kantoren’ is opmerkzaam. In de illustraties bij deze posting wijs ik graag op Willem van den Hoed die zijn foto’s streek voor streek opbouwt alsof het schilderijen zijn. Beeldig.

Foto 1: Willem van den Hoed, ‘1255, 2013, the shilla seoul, oplage 10, inkjetprint op barietpapier, diasec, aluminium, lijst, 37x46x4cm‘. Courtesy Galerie de Zaal, Delft.

Foto 2: Willem van den Hoed, ‘here, 2013, conrad hilton hotel seoul, oplage 10, inkjetprint op barietpapier, diasec, aluminium, 46x50cm‘. Courtesy Galerie de Zaal, Delft.

Santralistanbul Museum veilt volledige collectie. Hoe kan dat?

In Nederland kreeg het Wereldmuseum het afgelopen jaar tegenwind vanuit de samenleving, en de erfgoed-, museum- en kunstsector toen het opperde haar Afrika-collectie te verkopen. Eigendom van de gemeente Rotterdam. Uiteindelijk zette de Rotterdamse politiek directeur Stanley Bremer de voet dwars. Voorlopig eind goed, al goed. Nederland kent een fijnzinnig maaswerk van belangen die soms zichtbaar, soms onzichtbaar langs fundamenten en luchtbogen lopen. Burgerschap mobiliseert tegenkrachten als het allerergste dreigt.

In Turkije ontbreekt zo’n burgernetwerk dat zich in Nederland sinds de 19de eeuwse Victor de Stuers heeft ontwikkeld. Met volop politieke kracht. Gevolg is dat de volledige collectie van het door de Bilgi Universiteit in 2007 opgerichte museum voor hedendaagse kunst Santralistanbul op de veiling verkocht is. Bij het Turkse veilinghuis Macka Mezat. De opbrengst was omgerekend 4,5 miljoen euro volgens de Financial Times.

Er hielp geen protest aan. Kunstenaars, conservatoren, kunstcritici en betrokkenen uit de kunstsector konden de veiling niet verhinderen. Vasif Kortun legt uit dat in Turkije de norm voor verkoop de ouderdom van de objecten is. Het ministerie van Cultuur en Toerisme gaf toestemming om deze collectie hedendaagse kunst te veilen. Kortun vindt dit kwestieus omdat de Turkse overheid er zo aan meewerkte om deze collectie te onttrekken aan het openbaar kunstbezit. Een complicatie waaraan de Bilgi Unversiteit voorbij ging was dat vele geveilde werken schenkingen waren of ooit voor schappelijke prijzen verworven konden worden om het museum op de been te helpen. Martijn Sanders wees in 2008 bij de veiling van de BAT-collectie op hetzelfde argument. Hij noemde het cultuurbarbarisme. De moraal is dat donateurs en kunstenaars niet op voorhand culturele instellingen kunnen vertrouwen. Ze moeten contractueel voorwaarden aan hun schenking verbinden.

Foto 1: Lot 18 van de veiling van een werk van Sarkis, Kirmizi Yesil (Rood & Groen), 1993. Uit collectie Museum Santralistanbul.

Foto 2: Schermafbeelding van inmiddels gesloten petitie op change.org om de collectie van Museum Santralistanbul niet te veilen.