Optie om Hongarije en wellicht Polen uit de EU te gooien moet serieus overwogen worden

In Polen en Hongarije gaat het niet goed met de rechtsstaat. De scheiding der machten is daar een aspect van. Dat wordt geïllustreerd door de positie van Poolse rechters. Ze worden stukje bij beetje ondergeschikt gemaakt aan de uitvoerende macht. Daarmee wordt de rechtsstaat zo vermagerd, dat er nog weinig van overblijft. Maar de marges zijn breed. Het is niet nauw omschreven wat de rechtsstaat is, zodat de overtreders ervan niet aangepakt kunnen worden en hun opvatting er tegenover kunnen blijven zetten. Toch gaat het verder dan dat en zijn er nu al praktisch problemen. Kunnen bijvoorbeeld nog verdachten uitgeleverd worden aan een rechtssysteem dat niet onafhankelijk is, maar door rechts-radicale partijpolitiek wordt aangestuurd?

Binnen de EU wordt zorgelijk gekeken naar de ontwikkelingen in deze twee Oost-Europese landen. In Hongarije gaan die onder premier Orbán verder dan in Polen. In dat laatste land is ongeveer de helft van de bevolking tegen de conservatieve regering die door Jarosław Kaczyński wordt aangestuurd. Orbán heeft zijn greep op de maatschappij verder doorgevoerd. Nota bene met behulp van EU-fondsen heeft hij zijn macht uit kunnen bouwen.

Er kan op korte termijn een moment komen dat serieus moet worden besproken om Hongarije en Polen uit de EU te gooien omdat ze de waarden en de werking ervan met hun obstructie bedreigen. De EU is beter af zonder dan met deze radicale onruststokers die de waardengemeenschap die de EU is bewust ondermijnen. In elk geval Hongarije zou veel steviger dan nu de macht aangezegd moeten worden. Als de ontknoping met het Verenigd Koninkrijk mogelijk is, dan moet die met Hongarije ook haalbaar zijn. Als Hongarije alleen staat, dan kan Polen wellicht nog gered worden.

Als de EU een flexibel en krachtig machtscentrum wil worden tussen de VS en China, dan moet het om te beginnen de eigen krachten die het verzwakken neutraliseren. Als Hongarije niet wil luisteren, dan kan het vertrekken. Die optie dient in het machtsspel met Hongarije bovenaan te worden gezet. Het leiderschap van de EU moet beseffen dat het uiteenvallen van de EU geen dreiging, maar een kans is. De EU moet zich niet laten leiden door angst. Het is een positief vooruitzicht om definitief afscheid te nemen van landen als het Verenigd Koninkrijk, Hongarije en wellicht Polen die mentaal de waarden van de EU niet verinnerlijkt hebben, de cohesie verzwakken en de EU bewust door obstructie proberen te ondermijnen.

Normalisering van abnormale Trump gaat verder. Zonder krachtige binnenlandse reactie. De VS holt zichzelf uit en laat het passeren

De VS gaat door een krankzinnige periode met een president die erover speculeert zichzelf gratie te verlenen. Dat correspondeert juridisch met iemand die zichzelf aan de haren uit het moeras trekt. Het is paradoxaal omdat gratie het kwijtschelden of verminderen van een straf is die door een rechter is opgelegd. President Trump zweert echter bij hoog en laag dat hij onschuldig is. Waarom houdt hij dan de mogelijkheid open om zichzelf gratie te verlenen voor een straf die een rechter hem oplegt? Het antwoord op de vraag zit in Trumps tactiek om stukje bij beetje normaal te maken wat abnormaal is. Dat doet hij door agressieve tweets die zijn opponenten onder druk zetten, het continu verspreiden van leugens en het oprekken van zijn bevoegdheden ten koste van de grondwet. Het is geen uitgemaakte zaak dat de scheiding der machten van de VS de overweldiging van de grondwet door Trump een halt toeroept. Republikeinen in het congres kiezen in de praktijk slechts in uitzonderlijke gevallen tegen Trump en voor de grondwet. Bijvoorbeeld in de bescherming van Justitieminister Jeff Sessions. Trump benoemt in rap tempo rechters van zijn politieke kleur.

Vlak na de verkiezingsoverwinning van Trump schreef ik in november 2016 in reactie op een opinie-artikel van ‘Amerika-deskundige’ Willem Post waarvoor ik geen goed woord over had het volgende: Of Trump binnen de lijntjes zal blijven is precies de hamvraag die onderzocht dient te worden en niet bij voorbaat beantwoord kan worden. Een goede analyse houdt slagen om de arm en trekt de lijn door die volgt uit de voorgeschiedenis. En verbindt die met actuele ontwikkelingen. Allerlei Amerika-dekundigen gaan ervan uit dat Trump netjes tussen de lijntjes van het politieke spel zal blijven. Hoe ze dat kunnen weten terwijl hij nog niet eens officieel gekozen of in functie is getreden is de vraag. Ze kunnen dat helemaal niet weten. De randvoorwaarden en voortekenen zijn niet gunstig. Trump is niet gekwalificeerd voor het presidentschap, heeft geen bestuurlijke of politieke ervaring, vertoont semi-fascistisch gedrag, heeft zijn partij beschadigd en vertrouwt op getrouwen waarvan zijn familie -schoonzoon Jared Kushner en dochter Ivanka- de kern vormt.

Het gaat vreselijk worden. Het zou ook de Nederlandse media sieren dat ze de berichtgeving over Trump niet normaliseren. Of sussende opinies zoals die van Willem Post die volgen uit een fikse portie wensdenken niet publiceren zonder disclaimer. Media moeten niet meegaan in de suggestie dat ‘het allemaal wel zal meevallen’ met president Trump. Het gaat naar alle waarschijnlijkheid niet meevallen, maar tegenvallen. Of nou het oude establishment of de Alt-right beweging het laatste woord krijgt in de regering-Trump. Het is de taak van de media om daar van dag tot dag kritisch verslag van te doen. Media dienen in de berichtgeving en in de opinie Trump kritisch te blijven volgen en te blijven wijzen op de soort politiek die hij voert. Die verre van normaal is.

Rachel Maddow schetst beeld van succesvol Republikeins streven dat de Rusland-onderzoeken verzwakt en ontkracht

Rachel Maddow schetst een onthullend beeld van Republikeinse pogingen in het congres om de Rusland-onderzoeken naar de samenwerking van Team Trump met het Kremlin -precies een jaar geleden ingesteld- te blokkeren. Die pogingen zijn succesvol en tasten ook de integriteit van de FBI en het ministerie van Justitie aan. De scheiding der machten wordt uitgehold. Formele regels worden verdrongen door informeel handelen dat niet in lijn is met de rechtsstaat. Maddow wijst op een bijeenkomst dit weekend in het buitenverblijf Camp David waar alle Republikeinse kopstukken aanwezig zijn, behalve minister van Justitie Jeff Sessions. Met vele anderen verwacht ze binnen enkele dagen zijn ontslag dat al maanden in de lucht hangt. Dat biedt president Trump de gelegenheid om een pion als minister neer te zetten en het onderzoek van speciale aanklager Bob Mueller te stoppen of verregaand uit te hollen door bijvoorbeeld het stoppen van de financiering ervan. De enige weg die dan overblijft is onderzoek op staatsniveau, zoals in New York waar Democratisch aanklagers de zaak voortzetten. Of in de lucht houden. In de verwachting dat in november 2018 door de tussentijdse verkiezingen de Democraten de macht veroveren in het congres en de Rusland-onderzoeken opnieuw of nu voor het eerst echt opgestart kunnen worden. Mits de Republikeinen in 2018 niet bewust de FBI en het ministerie van Justitie zo gecompromitteerd hebben dat het alle geloofwaardigheid en richting verloren heeft.

Wat in de tweede helft van 2017 gebeurde en zich naar verwachting in 2018 voortzet begint steeds meer overeenkomsten te vertonen met wat er in de jaren ’50 gebeurde. De Republikeinse Senator Joe McCarthy leidde toen een heksenjacht tegen communisten die het hele land in een staat van hysterie bracht. Het duurde vier jaar totdat gematigde Republikeinen hem de pas afsneden. Het is ook nu de terugkerende vraag waar de gematigde of traditioneel conservatieve Republikeinen zijn die de rechtsstaat en het belang van hun land boven het partijbelang op korte termijn stellen. Omdat (sociale) media het tempo opjagen valt niet te verwachten dat de naar hysterie en misleiding leunende pro-Trump factie het deze keer 4 jaar uithoudt. De ommekeer komt hoe dan ook. Of bij de tussentijdse verkiezingen van 2018 of de presidentsverkiezingen van 2020. Hamvraag is dan in hoeverre Republikeinen de democratische instituties van hun land verzwakt hebben.

Waarom is het Kremlin zo bang voor Alexei Navalny dat hij uitgesloten wordt van de presidentsverkiezingen in maart 2018?

In de Russische Federatie is oppositiepoliticus Alexei Navalny door de Centrale Kiesraad uitgesloten van de komende presidentsverkiezingen in maart 2018. Als reden wordt een oude veroordeling in een vermeende fraudezaak aangevoerd. Volgens velen een smoes van het Kremlin om Navalny niet toe te laten tot het politieke proces. Het is een raadsel waar het Kremlin precies bang voor is. In de peilingen heeft Navalny op dit moment niet meer dan 2% steun onder de bevolking. Het is overigens de vraag hoe representatief peilingen in een autoritaire staat kunnen zijn als burgers zich geremd voelen om hun mening frank en vrij te geven.

Dat de Russische Federatie geen democratie is blijkt uit Navalny’s oneigenlijke uitsluiting. Het Kremlin dat sinds 2012 zoveel kritiek heeft op het vermeende onrecht in westerse landen en dat op staatsmedia actief uitdraagt laat zich hier van haar zwakste kant zien. Het kent geen eerlijke landelijke verkiezingen waarbij de uitslag niet vooraf vaststaat. In een verklaring wijst de EU de uitsluiting van Navalny af: ‘Politiek gemotiveerde aanklachten mogen niet worden gebruikt tegen politieke deelname. Wij verwachten van de Russische autoriteiten dat zij zorgen voor een gelijk speelveld, ook bij de presidentsverkiezingen die op 18 maart zullen plaatsvinden.’ Dat wordt lang wachten. Zo’n verklaring zonder consequentie maakt nergens enige indruk.

Harry van Bommel bekritiseert uitspraak rechter. Wie roept hem binnen de SP tot de orde?

Harry van Bommel is namens de SP sinds 1998 lid van de Tweede Kamer. Op dit moment is hij woordvoerder Europese en Buitenlandse Zaken. Hij leidt namens de SP de nee-campagne tegen de associatie-overeenkomst van de EU met Oekraïne. Op 6 april kan de Nederlandse kiezer in een referendum daarover een mening geven.

Aanleiding voor bovenstaande tweet is de beslissing van de rechter in Zwolle om de gemeente Oldenzaal niet te verplichten om meer dan vijf stembureaus te openen waar Geen Peil om had gevraagd. De rechter wees de eis af en oordeelde ‘dat het niet onredelijk is als Oldenzaal overweegt minder stembureaus in te stellen’: ‘Bij het aanwijzen van het aantal stembureaus heeft een gemeente een grote mate van beoordelingsvrijheid. De wet bepaalt alleen dat er één of meerdere bureaus moeten zijn. De voorzieningenrechter mag in dit geval alleen toetsen of de gemeente Oldenzaal in redelijkheid kon beslissen tot het instellen van 5 stembureaus.’

De rechterlijke macht opereert als een autonome macht met eigen bevoegdheden. De scheiding der machten (Trias politica) is een politiek systeem dat stelt dat de wetgevende macht (met een tweekamerparlement), de uitvoerende macht (met een staatshoofd en een kabinet van ministers) en de rechterlijke macht min of meer gescheiden zijn. Dat vraagt terughoudendheid van machten om zich met elkaars opereren te bemoeien.

In zijn tweet meent volksvertegenwoordiger Harry van Bommel zich uit te kunnen spreken over de toetsing van de wet door een voorzieningenrechter in Overijssel. Hij noemt het oordeel een ‘dwaling’ en spreekt zelfs van een ‘stembureau-gate’. Het is ongepast voor een volksvertegenwoordiger om zich zo uit te spreken. Niet alleen omdat hij hiermee op de stoel van de rechter gaat zitten, maar ook doordat deze opstelling het vertrouwen in de democratie beschadigt. Van Bommel maakt stemming tegen een rechterlijk oordeel en suggereert dat de kiezer verliest. Hiermee zet hij bewust de kiezer tegen een democratische institutie op.

Wat Van Bommel hier doet verschilt weinig van de opstelling van PVV-leider Geert Wilders die voortdurend meent rechterlijke besluiten te kunnen bekritiseren. Het is merkwaardig waarom Van Bommel binnen de SP zoveel ruimte krijgt van leider Emile Roemer, ‘geweten’ Ronald van Raak en Justitie-woordvoerder Sharon Gesthuizen voor zijn anti-democratische praatjes. Het SP-beginselprogramma ‘Heel de mens’ uit 1999 zegt: ‘Democratie bestaat niet alleen uit rechten, maar ook uit plichten. De belangrijkste is de plicht van betrokkenheid.’ Uit de tweet blijkt Van Bommel vergeten te zijn wat zijn plicht als volksvertegenwoordiger is. Hij is het al 18 jaar. Wie roept hem binnen de SP tot de orde? Sharon Gesthuizen stuurde ik een tweet:

Foto 1: Schermafbeelding van tweet van Harry van Bommel (SP, woordvoerder Buitenlandse Zaken).

Foto 2: Schermafbeelding van tweet aan Sharon Gesthuizen (SP, woordvoerder Justitie).

Aruba: Waarom bemoeit Timmermans zich met Carvajal en recht?

Update 11 juli 2015: Zonder een bron te noemen komt het AD met het bericht dat de Nederlandse regering eind juli 2014 een ‘draai’ maakte en onder dreiging van Venezolaanse oorlogsschepen Carvajal op Aruba vrij liet. Er zou een bijna oorlog met Venezuela hebben gedreigd. Behalve de stelligheid van de bewering zitten er geen nieuwe elementen aan het bericht in het AD waarvan het dus niet duidelijk is of er een nieuwe bron is die met nieuwe informatie komt of een oud bericht van bijna een jaar terug wordt opgepoetst. 

De VS ‘betreuren‘ het besluit dat de Venezolaanse Hugo Carvajal die het van cocaïnehandel verdenkt op Aruba moest worden vrijgelaten. Dat besluit kwam op ongebruikelijke wijze tot stand en de uitkomst is nog verrassender. Hoe kan het dat iemand die vrijgelaten wordt tot persona non grata verklaard wordt en wordt uitgewezen? Da’s ongebruikelijk in de diplomatie en kan als een belediging van Venezuela opgevat worden. Wat is de achtergrond om dat te doen? Carvajal is naar verluidt inmiddels naar Venezuela teruggevlogen.

Het begon allemaal toen de Nederlandse rechter-commissaris Ivon van Wersch die op Aruba gedetacheerd is moest bepalen of de op Aruba sinds donderdag 24 juli gedetineerde Hugo Carvajal over immuniteit beschikte. Afgelopen vrijdag hield ze haar beslissing aan omdat ze onvoldoende duidelijkheid had over zijn diplomatieke status. Van Wersch: ‘De belangrijkste vraag is of betrokkene diplomatieke immuniteit geniet of niet. Als er sprake is van diplomatieke immuniteit, kan de detentie niet worden verlengd.’ Na bestudering van de haar ter beschikking gestelde documenten bepaalde de rechter-commissaris vrijdagavond dat Carvajal gedetineerd kon blijven omdat hij geen diplomatieke status had. Een andere uitkomst was geweest dat de rechter-commissaris bepaald had dat Carvajal wel diplomatieke status genoot en gewoon op Aruba mocht blijven.

Als een duiveltje uit een doosje kwam afgelopen zondag het bericht vanuit Nederland dat Carvajal toch over diplomatieke immuniteit beschikte. Dat kwam vanuit Den Haag waar minister Frans Timmermans dit met terugwerkende kracht in een brief verklaarde. Dit hield in dat de detentie alsnog als onrechtmatig aangemerkt werd. Hiermee werden procureur-generaal Peter Blanken en Van Wersch in hun hemd gezet. Blanken heeft gelijk dat het OM op Aruba correct gehandeld heeft aan de hand van de informatie die het ter beschikking had. Van een achteraf door Timmermans geschreven brief kon Van Wersch op vrijdag geen weet hebben.

Hoe het kon gebeuren dat pas zondag uit Den Haag het bericht kwam dat Carvajal diplomatieke immuniteit had, terwijl de kwestie al sinds donderdag speelde en Den Haag kon weten dat de rechter-commissaris hierover vrijdag een uitspraak zou doen is een raadsel. Het roept de vraag op of over deze kwestie tijdig contact is geweest tussen de ministeries van Justitie en Buitenlandse Zaken. En zo nee, waarom niet?

Hoe het mogelijk is dat Carvajal die wordt vrijgelaten op basis van diplomatiek immuniteit tegelijk tot persona non grata kan worden verklaard is een vraag waarover de Arubaanse minister van Justitie Arthur Dowers geen uitspraak kan doen. Zo verklaart hij tegen NoticiaCla. Minister Timmermans heeft het besluit genomen en dat valt buiten de bevoegdheid van Aruba. Deze hoogst opmerkelijk gang van zaken vraagt om nadere uitleg.

Hoe kon het dat het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag niet tijdig rechter-commissaris Ivon van Wersch of haar baas Peter Blanken van de nodige informatie voorzag, maar die pas na de uitspraak van Van Wersch beschikbaar stelde? En hoe kan het dat Carvajal die over diplomatieke immuniteit bleek te beschikken niet op Aruba kon blijven, maar tot persona non grata werd verklaard door minister Timmermans? Hoe rijmt dat met de internationale rechtsorde en de diplomatieke regels zoals die vastgelegd zijn in het Verdrag van Wenen? Hoe kan het dat minister Timmermans met terugwerkende kracht een besluit van het OM overruled?

Uitleg in de Nederlandse media is dat Timmermans anders besloot dan z’n ambtenaren. Maar dat roept nog maar meer vragen op. Hoe konden Timmermans en z’n ambtenaren aan de hand van dezelfde documenten tot verschillende oordelen komen? Vooral, waarom moest Buitenlandse Zaken Carvajal tot persona non grata verklaren en uitwijzen terwijl dat ongebruikelijk is? Deze episode met een onverwachte gang van zaken voedt de speculaties dat minister Timmermans Hugo Carvajal als wisselgeld heeft gebruikt. Deze kwestie kent vooral verliezers: de scheiding der machten die door Timmermans werd genegeerd, het OM op Aruba, de geloofwaardigheid van Aruba en de relatie tussen Aruba en Nederland. Ernstig genoeg voor kamervragen.

Foto: Rechter-commissaris staat pers te woord over de zaak Hugo Carvajal. Aruba, juli 2014.