Pseudo-kunstkritiek van Johan Sanctorum op Doorbraak over Jan Fabre

Het is geen wonder dat de kwestie Fabre in Vlaanderen stof doet opwaaien. In een open brief in rekto-verso beschuldigen werknemers en stagiairs van Fabre’s gezelschap Troubleyn hem van grensoverschrijdend gedrag. Dit gaat om de activiteiten van Jan Fabre als theatermaker en niet om die als beeldend kunstenaar. Op het Vlaams-nationalistische Doorbraak laat Johan Sanctorum in een lang betoog de kans niet liggen om oude rekeningen te vereffenen en de progressieve Fabre met de grond gelijk te maken. Johan Sanctorum schiet door overdrijving, onjuiste feiten, een slecht onderbouwde analyse en totaal gebrek aan kunsthistorisch inzicht in eigen voet. Hieronder mijn reactie. In een artikel op Doorbraak met de veelzeggende titel ‘Lekker natrappen op het lijk van Fabre’ dient theaterwetenschapper Laurens De Vos Johan Sanctorum van repliek.

Foto’s: Schermafbeelding van een deel van het artikel ‘Het theater zoals het te voorzien en te verwachten was’ van Johan Sanctorum op Doorbraak, 14 september 2018 en mijn reactie daarop.

RTL Nieuws: ‘Corruptie is goed voor de kunst’. Haastklus of misvatting?

De eindredacteur van RTL Nieuws online zet de toon en dicht RTL Nieuws-corrrespondente Latijns-Amerika Sandra Korstjens met een kop boven een bericht een originele gedachte toe: ‘Corruptie is goed voor de kunst’.

Kortsjens gaat in het kader van ‘Operatie Wasstraat’ in op een corruptieonderzoek van de Braziliaanse politie bij het staatsoliebedrijf Petrobras. Directeur Renato Duque zou van het ontvangen smeergeld meer dan 130 kunstwerken van moderne meesters zoals Joan Miró, Salvador Dalí en vele Braziliaanse kunstenaars hebben gekocht. Duque is gearresteerd en de werken zijn in beslag genomen. Er is een tentoonstelling ‘Obras son guardia do MON’ (Werken onder de hoede van het Museum Oscar Niemeijer) gemaakt van in beslag genomen werken in het gelijknamige museum in Curitiba. Verlengd tot 1 november wegens succes. Een tentoonstelling als symbool van daadkrachtige justitiële aanpak is wellicht ook een idee voor Nederlandse musea. Waagt het Groninger Museum zich aan een tentoonstelling over de MH17 of staat de relatie met Gazprom dat in de weg?

De conclusies van Korstjens en RTL’s eindredactie lijken overigens een echo van wat The Wall Street Journal drie dagen voor Korstjens op 3 augustus in een overzichtsartikel beweerde: ‘But there is an upside to the bribery-and-kickback affair centered on oil giant Petróleo Brasileiro SA: cheap art for the public.’ Aan de conclusie ‘Corruptie is goed voor de kunst’ waagt de WSJ zich echter niet. Waarschijnlijk omdat evengoed het omgekeerde kan worden gezegd: ‘Corruptie is slecht voor de kunst’. Want was zou het effect zijn als er geen corruptie was en het geld direct in overheidsvoorzieningen zoals kunst en musea geïnvesteerd zou worden?

Korstjens zit er ook feitelijk naast door haar suggestie dat de in beslag genomen schilderijen van Duque nu tentoon worden gesteld: ‘Maar om nu alles in kisten te laten zitten, dat vond de politie ook een beetje zonde. (..) En dus zijn de kunstwerken in bewaring gegeven bij het Oscar Niemeyer museum in Curitiba, dat vervolgens een unieke tentoonstelling samenstelde met 48 in beslag genomen werken.’ Maar volgens de WSJ is geen van de van Duque in beslag genomen werken in genoemde tentoonstelling terecht gekomen omdat ze nog onderzocht en schoongemaakt moesten worden toen de tentoonstelling in april 2015 opende.

Foto 1: Schermafbeelding van artikel ‘Corruptie is goed voor de kunst’ van Sandra Korstjens voor RTL Nieuws.

Foto 2: Vik Muniz, ‘Rio de Janeiro Postcard‘ in de serie Postcards from Nowhere (2013), een in beslag genomen foto (digitale C-Print) in de tentoonstelling ‘Obras son guardia do MON’. 

Fedpol België besteedt aandacht aan diefstal beeld Dali uit 2010

Wie kent de dief die op 18 augustus 2010 het bronzen beeld ‘La femme aux tiroirs’ van Salvador Dali heeft gestolen op een Dali presentatie in de hallen van het Belfort te Brugge? Volgens een opsporingsbericht is het beeld 120.000 euro waard en is het gemaakt in een oplage van 8. Maar opsporingsbericht noch video vermelden het serienummer. Als lengte geeft het opsporingsbericht 47 centimeter, maar de opgave van het Art Register dat als lengte 27 centimeter geeft lijkt beter overeen te stemmen met de visuele inschatting.

Er is veel opvallend aan de kunstdiefstal. Om te beginnen kon de dief tegen de regels in met een tas op de tentoonstelling komen. Dit geeft aan dat de beveiliging of niet goed geinstrueerd was of die 18de augustus onoplettend handelde. Naar verluidt van de organisator Stefaan Delbaere waren er die dag twee beveiligers aanwezig van wie er een de kassa moest bemensen. Delbare suggereert dat de dief door een medeplichtige werd geholpen die het zicht blokkeerde. Verder is het opvallend dat het beeldje van ongeveer 10 kilo zwaar niet geborgd was en los op de sokkel stond noch met een alarm beschermd was. Saillant is dat organisator en kunsthandelaar Stefaan Delbaere in 2005 door de Brugse strafrechter werd vrijgesproken ‘voor vervalsing van heel wat werken van de surrealistische meester Salvador Dali’, aldus het Nieuwsblad. Dat betrof grafiek.

Fedpol Belgium (federale politie van België) heeft de video van het opsporingsbericht uit 2010 op 19 mei 2015 op haar YouTube-kanaal geplaatst. Dit betekent dat er na 4,5 jaar nog geen schot in deze zaak zit. Of Fedpol Belgium hoopt dat herplaatsing van dit opsporingsbericht op YouTube de zaak in beweging zet is de vraag.

Foto: Salvador Dali, ‘La Femme aux Tiroirs’ (1964). Bronzen beeld (hoogte 11 cm x lengte 27 cm x diepte 5 cm).

De verbijsterende verburgelijking van Anonymous: Jan Fabre

Anonymous valt de site van kunstenaar Jan Fabre aan die dieren mishandelt. Zo scheurde kat Cesar tijdens filmopnamen de kruisbanden. Dat gebeurde vorig jaar oktober onder regie van Pierre Coulibeuf voor de reconstructie van Dali Atomicus van fotograaf Philippe Halsman en Salvador Dali in het Antwerpse stadhuis. Daar vlogen de katten door de lucht. In de nasleep werd Fabre bedreigd en naar eigen zeggen in een park door zeven mannen opgewacht en met knuppels in elkaar geslagen. Anonymous zegt een half jaar later in een bericht aan Jan Fabre dat het ontoelaatbaar is dat voor de opnamen verschillende katten misbruikt werden.

Anonymous vindt de kunstenaar hardleers vanwege een project vorig jaar november in het Belgische Eupen. Ze moesten door een doolhof met scheermessen navigeren. Fabre blijft de confrontatie zoeken, en Anonymous blijft daarbij niet achter. Het beschouwt Jan Fabre als een recidivistische dierenbeul.

Opmerkelijk richt Anonymous zich op het kleine kwaad van een Belgische kunstenaar. Wat zegt dat over de prioriteit en de focus van politieke hackers? Is Jan Fabre de macht die bestreden moet worden? Het voordeel van Anonymous lijkt verkeerd in een nadeel. Onder de paraplu kan alles en iedereen schuilen. Anonymous verwordt door gebrek aan scherpte en focus in een sleets merk. De pretentieuze vormgeving van een gelikte voice over achter het Guy Fawkes-masker benadrukt de anonimiteit zonder verantwoordelijkheid.

Het gemis van Anonymous is dat geen onderscheid maakt tussen de macht van overheden en een kunstenaar die over de schreef gaat, maar relatief onschuldig is. Een kunstenaar schuurt altijd met de werkelijkheid. De schade aan Cesar valt trouwens eerder de filmploeg van Pierre Coulibeuf dan Jan Fabre aan te rekenen. Anonymous zou zich beter richten op die ontwikkelingen die ons leven voor de toekomst bepalen. Zoals de opbouw van de controlestaat door overheden en de inperking van de burgerrechten. Maar kritiek daarop vraagt inzicht, kennis, een lange adem en het opbouwen van weerstand tegen de invloed van geheime diensten. Een aanval op een individuele kunstenaar is net zo gemakzuchtig als wat overheden doen door de kunstensector bovenmatig te korten. De aanval op Jan Fabre symboliseert de verburgelijking van Anonymous.

Foto: Jan Fabre in Skulpturenpark Waldfrieden, maart 2013.

Fabre Atomicus: kat of kunst

In het Antwerpse stadhuis vlogen katten door de lucht. Een Franse filmploeg draaide beelden voor een film over de Belgische kunstenaar Jan Fabre. Op de Vlaamse tv heeft Fabre publiekelijk betreurd ‘dat twee katjes slecht zijn neergekomen‘, aldus een bericht in De Standaard. De Antwerpse wethouder van Dierenwelzijn Luc Bungeneers dient een klacht in wegens dierenmishandeling tegen de filmmakers. Dat vindt Fabre overdreven. Want de katjes zijn ongedeerd. De filmploeg reconstrueerde een performance van Fabre, die was gebaseerd op Dali Atomicus van fotograaf Philippe Halsman en Salvador Dali. Moeilijke tijden, voor dieren en kunst.

Foto: Philippe Hartman en Salvador Dali, Salvador Dali A of Dali Atomicus, 1948

Met 370 kelderrestanten opnieuw kunstveiling

Het Notarishuis Arnhem houdt weer een online kunstveiling met ‘circa 370 moderne kunstwerken uit verschillend bezit, waaronder een kleine 200 voormalig “BKR werken“, aldus het Notarishuis. Circa 150 werken komen uit de collectie van Arto Imago. In april 2012 bood deze Udense Kunstuitleen meer dan 500 werken via het Notarishuis aan. Ongeveer 20 werken komen van elders.

Wat wordt er aangeboden? The Great American Nude van Tom Wesselmann uit 1968-1977, de hopelijk niet valse zeefdruk Joanna van Roy Lichtenstein uit 1968 en en grafiek die toegeschreven wordt aan Salvador Dali. Maar ook de olieverf Facade van vernieuwer Willy Boers uit 1966 en een Abstract van Evert Jan van Maanen.

Kijkdagen zijn op 19 en 20 mei. Op internet sluit deze ‘veiling moderne werken‘ op maandagavond 21 mei, vanaf 20.00 uur. Klik hier voor de catalogus. Sla uw slag en wordt gretig. Maar denk aan de 21% BTW.

Foto: Roy Lichtenstein, Joanna, zonder jaartal (1968- ..), zeefdruk

Betoverd door Oranje

Achter de schermen is vorig jaar politieke commotie ontstaan over een betaling van prins Willem-Alexander en prinses Máxima in een belastingparadijs, volgens een bericht in De Volkskrant. Doordat toenmalig minister-president Balkenende en minister Hirsch Ballin de betaling voor de bouw van een vakantievilla in Mozambique door het prinselijk paar in de commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten meldden werden de leden van die commissie, de fractievoorzitters monddood gemaakt. Ze hebben namelijk zwijgplicht. Toch is er uit de vertrouwelijkheid gelekt. 

De commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten is belast met de parlementaire controle op de geheime aspecten van het overheidsbeleid rond de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD). Het valt niet in te zien hoe de informatie over betalingen van een villa onder de werking van deze commissie valt. De SP die lange tijd weerstand bood om zitting te nemen in de Commissie laat Ronald van Raak schriftelijke vragen stellen aan minister-president Rutte. Volgens Van Raak is de commissie oneigenlijk gebruikt: Het lijkt er op dat de commissie-stiekem is gebruikt om informatie onder de tafel te houden.

Het patroon dat in Nederland alle burgers gelijk zijn, maar de Oranjes meer gelijk zijn is opnieuw herkenbaar. Doorgaans hoeven de leden van het koningshuis niet om een voorkeursbehandeling te vragen omdat de zittende macht zich al bij voorbaat plooit naar hun wensen. Balkenende en Hirsch Ballin stelden zich op als zogenaamde hermelijnvlooien die zich nederig door de Oranjes in de hoek lieten zetten. Bij een volwassen democratie past een open houding waarbij het bestuur zich niet ondergeschikt maakt aan het koningshuis.

Deze affaire is opnieuw een argument om het staatshoofd buiten de regering te plaatsen en het koningschap louter ceremonieel te maken. Het beeld van Willem-Alexander als scharrelaar is niet eens de hoofdzaak. Het gaat er evenmin om de economische en politieke macht van de Oranjes in te perken, maar wel om bestuurders de mentale ruimte te geven zich aan hun macht te onttrekken. Anders laten bestuurders zich steeds weer opnieuw betoveren en vergeten ze dat de normen en waarden waar ze zo de mond van vol hebben voor iedereen gelden.

Foto: Father of the Bride van Vincente Minelli, 1950; naar een ontwerp van Salvador Dalí