Personeel dringt in ‘Rapportage grensoverschrijdend gedrag Museum de Fundatie’ aan op vertrek directeur en Raad van Toezicht

Wobbe Alkema, Diepzeefiguren (1947). Drukwerk. Collectie: De Fundatie Collectie.

Als de (kunst)journalistiek het oppakt, dan is er de komende dagen media-aandacht voor Museum de Fundatie in Zwolle. Want medewerkers en oud-medewerkers hebben het stuk ‘Rapportage grensoverschrijdend gedrag Museum de Fundatie‘ (11 maart 2022) van binnen uit naar buiten gebracht waarin ze de angstcultuur van het museum en wat ze zien als het falen van directeur Ralph Keuning, plaatsvervangend directeur Sarah Voss en de Raad van Toezicht met voorzitter Roger van Boxtel (sinds 2015) beschrijven. Daarnaast is er interim zakelijk directeur Rob Zuidema die hoewel goedwillend de kennis, kunde en tijd zou missen om een verschil te maken. Zie bij reacties voor integrale tekst van de Rapportage.

Volgens deze personeelsleden zouden Keuning, Voss en de gehele Raad van Toezicht af moeten treden. Keuning is in dit verhaal de kwade genius die de medewerkers al jaren intimideert en onheus bejegent, Voss een meeloper van de directeur en de Raad van Toezicht een orgaan dat goedpraat en nalatig handelen door de directeur niet te corrigeren onder het tapijt veegt en nu volhoudt dat de situatie nog te repareren valt. Een onafhankelijk onderzoek dat in opdracht van de Raad van Toezicht najaar 2021 werd verricht maakte het niet openbaar, zodat (en opdat) het personeel niet geïnformeerd werd en daar voor de zoveelste keer een bewijs in zag dat het in haar klachten niet serieus genomen wordt.

In een reconstructie van de gebeurtenissen beschrijft de Rapportage hoe een jarenlange angstcultuur binnen het museum en een wegkijkcultuur van de Raad van Toezicht, en dan in het bijzonder voorzitter Roger van Boxtel, tot de huidige situatie hebben geleid. Dat wegkijken resulteert in verzwijgen en in de doofpot stoppen.

Een en ander doet denken aan het Wereldmuseum onder directeur Stanley Bremer. Meelopers werden bevorderd en inhoudelijk sterke medewerkers ontslagen. Het gevolg is dat Museum de Fundatie nu geen enkele conservator meer heeft.

Een oplossing om de impasse te doorbreken zou kunnen zijn om de eind 2021 versterkte Rekenkamercommissie Zwolle in opdracht van de gemeenteraad een onderzoek te laten verrichten naar het vermeende falen van directie en Raad van Toezicht en een uitweg uit de impasse te schetsen. Zoals de Rotterdamse Rekenkamer in 2015 deed naar het opereren van het Wereldmuseum.

Uitzonderlijk is dat Museum de Fundatie via de Hannema de Stuers Fundatie eigenaar is van de eigen collectie, maar niet van de gebouwen. Van de gemeente Zwolle krijgt het museum subsidie. Uit een bericht uit 2005 in de Stentor blijkt dat het toen ook al rommelde bij het museum. Toen vooral in de relatie met gemeente Zwolle en provincie Overijssel. De Rapportage stelt vast dat de angstcultuur onder de vorige directeur ook al bestond. Die geschiedenis verklaart waarom een directieve directeur die naar buiten toe relatieve continuïteit en rust biedt zolang zijn gang kon gaan, politieke steun kreeg en zelfs nu nog de hand boven het hoofd wordt gehouden.

De meldingen van het personeel zijn anoniem. Dat is niet sterk. De kwestie blijft daarom steken in een patstelling tussen Raad van Toezicht en personeel. Dat is zowel voor het personeel als het museum geen duurzame situatie. Artikelen van van De Stentor van 22 januari 2022 en RTV Oost van 23 februari 2022 schetsten de grieven van het personeel, maar leken onvoldoende om het Zwolse establishment in beweging te brengen.

Of de Rapportage dat wel bewerkstelligt is de vraag. En de hoop van personeel en oud-personeel dat het beste voorheeft met Zwolle en Museum de Fundatie.

Maakster podcast Deventer Moordzaak heeft kritiek op Maurice de Hond en media die zijn beweringen klakkeloos overnamen

Laatst schreef ik een commentaar over een cartoon van Maurice de Hond door Joost Halbertsma in De Volkskrant. Die had volgens sommigen een antisemitisch karakter. Ik vond dat niet. De cartoon ging over de Deventer moordzaak. Wat er gebeurde was typisch voor het opereren van De Hond in de publieke opinie en de media die zich telkens door hem laten intimideren. Het lukte De Hond door zijn goede netwerk de aanval op hem af te leiden door de cartoon te framen als antisemitisch. De Hond is van joodse afkomt. De Hond kreeg het gedaan dat Halbertsma en hoofdredacteur Pieter Klok afstand namen van de cartoon. De media en politici als Lodewijk Asscher hadden niet eens door dat ze zich opnieuw lieten gebruiken door De Hond.

Ik schreef over de manipulatie van De Hond die in Halberstma’s cartoon werd gethematiseerd: ‘Zonder diepgaande deskundigheid dringt hij zich in de publieke opinie telkens op als deskundige in zaken waar hij geen professionele binding mee heeft. Dat was zo in de Deventer moordzaak en is zo bij de coronapandemie. De Hond dringt zich op en heeft door zijn netwerk in de media toegang tot studio’s en redacties. Hij bespeelt de media en richt veel schade aan. Zo vergezocht is het dus niet van Halbertsma om hem als een poppenspeler af te beelden. Een botte bijl in De Honds handen was wellicht nog een geschikter beeld geweest’. 

Annegriet Wietsma heeft een podcast gemaakt over de rol van De Hond in de Deventer moordzaak. De titel ervan is veelzeggend: de ‘Deventer Mediazaak’. Volgens Wietsma heeft De Hond gezorgd voor een framing waardoor de schuld van de veroordeelde dader (Ernest Louwes) werd betwist en iemand die er niks mee te maken had, namelijk ‘de klusjesman’ (Michael de Jong) verdacht werd gemaakt. De media hebben zich volgens haar op een makkelijke manier door De Hond om de tuin laten leiden. Ze namen De Honds bewering klakkeloos over. Die misleiding door De Hond en het ontbreken van kritisch vermogen (noem het: ‘journalistieke kwaliteit’) van de Nederlandse media is het onderwerp van de podcast.

Wietsma verwijt de media dat ze niet zorgvuldig gehandeld hebben in de Deventer moordzaak. Ze hebben volgens haar De Hond te veel ruimte gegeven en lieten na om hun feiten te checken. Zij vindt dat een slechte ontwikkeling en meent dat dat moet veranderen. De podcast is populair en dat wordt verklaard door de opkomst van én kritiek op fake news. De beïnvloeding van de publieke opinie door De Hond via de media en sociale media is een goed voorbeeld van fake news. De media hebben De Hond nooit afgedwongen dat hij zijn verontschuldiging aanbiedt aan Michael de Jong of het Nederlandse publiek voor zijn bewuste misleiding van de publieke opinie. De Hond heeft met zijn inmenging veel kwaad aangericht.

Jeanet Nijhof (PVV Hengelo): ‘Want als je ondernemer bent, moet je zelf je broek ophouden. Dat vind ik voor kunstenaars hetzelfde’

Sommige politici zeggen dat de overheid een bedrijf is. Maar de overheid is geen bedrijf, kan geen bedrijf zijn en zal nooit een bedrijf zijn. Dezelfde politici zeggen soms ook dat kunstenaars ondernemer zijn. Zoals Jeanet Nijhof van de PVV Hengelo op een bijeenkomst (in hedendaags jargon: een meet up) over kunst en cultuur die plaatsvond op 8 maart 2019 in Diepenheim. RTV Oost organiseerde het en deed er verslag van.

Jeanet Nijhof dus. Ze zegt: ‘Ik denk dat de basis is dat je jezelf, dus ook de kunstenaars, zichzelf heel serieus moeten nemen. Wat meer business wise naar hun vak moeten gaan kijken. Want als je ondernemer bent, moet je inderdaad ook zelf je broek ophouden. Dat vind ik voor kunstenaars precies hetzelfde.‘

Jeanet Nijhof verwoordt een politieke mening die in het patroon van de rechtse partijen PVV, VVD, CDA en FvD past. Ze hebben het er altijd over wat kunst kost, nooit wat het oplevert en wat voor zinvolle functie het in de samenleving heeft. Deze partijen zijn selectief. Overheidssubsidies voor politieke partijen aanvaarden ze graag omdat ze weten dat een politicus geen ondernemer kan zijn. Overheidssubsidies of belastingfaciliteiten voor belangengroepen die hun achterban vormen, zoals landbouwers, bankiers of ondernemers strooien ze graag rond om die achterban aan zich te binden. En omdat ze weten dat boeren, bankiers of ondernemers niet altijd ondernemer kunnen zijn en ze soms hun tegenvallende oogst, conjuncturele tegenslag of bedrijfsrisico willen laten compenseren door de overheid. Die dan ook gelijk met tientallen miljarden euro’s te hulp schiet.

Kom daar eens om bij professionele kunstenaars. Die zichzelf en hun kunst heel serieus nemen. Ze worden door Jeanet Nijhof beschouwd als een type ondernemer dat zelfs in ondernemend Nederland niet bestaat. Dat hangt van overheidssubsidies aan elkaar.  Jeanet Nijhof probeert de kunstsector een model op te leggen dat elders in de samenleving in die onverdunde vorm niet bestaat. Jeanet Nijhof tekent een zuiver kapitalistisch systeem dat in het polderende, corporatieve Nederland nooit wortel heeft geschoten of ooit heeft bestaan.

Jeanet Nijhof denkt dat kunstenaars niet zakelijk naar hun professie kijken en geeft met haar sound bites te kennen dat ze geen idee heeft waarover ze praat. Zo wordt het nooit wat tussen kunstenaars en politici. Wederzijds respect ontbreekt. Dat is minder erg dan de sprookjes waar Jeanet Nijhof ons in wil laten geloven.

Foto: Still uit video met Jeanet Nijhof (PVV Hengelo) van RTV Oost in artikel ‘Kunst kost geen geld, het levert juist geld op!’ van RTV Oost, 9 maart 2019.

Petitie ‘Speelgoedmuseum Deventer’ vraagt Deventer politiek om een toekomst. Sluiting om financiële redenen zou verarming zijn

Staat het Speelgoedmuseum Deventer op omvallen? Er wordt vanaf maart 2019 over beslist. Het museum is ondergebracht bij de gemeentelijke erfgoed-organisatie Deventer Verhaal dat in een toelichting zegt: ‘In het Speelgoedmuseum zie je speelgoed waar in Nederland mee gespeeld is. Met ruim 13.000 objecten heeft het Speelgoedmuseum Deventer de grootste openbare collectie speelgoed van Nederland’. In een petitie bepleit directeur Garrelt Verhoeven om het museum niet te sluiten. Hij is tevens directeur van Deventer Verhaal.

Uit een bericht van De Stentor uit augustus 2018 blijken er twee hete hangijzers te zijn: tijdelijke huisvesting van het Speelgoedmuseum plus de investering in een nieuw onderkomen, en niet-structurele financiering van het museum die ten koste van Deventer Verhaal gaat. Verhoeven ‘eist’ van de gemeente Deventer structurele financiering en noemt een bedrag van 300.000 euro per jaar dat daarvoor nodig zou zijn. De gemeente zegt in een bericht van 1 november 2018 dat het ‘een sterk cultureel profiel’ heeft en ‘vele culturele activiteiten’ ondersteunt. In dat laatste lijkt hem het probleem te zitten als cultuurwethouder Carlo Verhaar (GL) beweert: ‘We willen niet zozeer instellingen financieren als wel culturele activiteiten’. Dat project-model wijst op een opvallende visie van een cultuurwethouder die hiermee afstand lijkt te nemen van culturele instellingen. Zoals het Speelgoedmuseum Deventer. In een andere ontwikkeling met de vastgoedwethouder Jaap Kolkman als eindverantwoordelijke omarmt het Deventer college het particuliere Zeromuseum in oprichting dat past in het frame van een vernieuwend initiatief. Het is onmiskenbaar dat er in de Deventer politiek al sinds 2007 veel wordt ‘gesproken’ over het ‘proces om te komen tot een cultuurvisie’ en de cultuurvisie zelf, maar de voorlopige conclusie toch is dat in de Deventer politiek een eensluidende visie op kunst en cultuur ontbreekt.

Ondertekenen van de petitie kan hier.

Foto 1: Schermafbeelding van petitie ‘Speelgoedmuseum Deventer’ van Garrelt Verhoeven, directeur museum op Petities.nl.

Foto 2: Schermafbeelding van bericht ‘Petitie voor behoud Speelgoedmuseum; Voorkom sluiting’ op site van Speelgoedmuseum Deventer.

Foto 3: Schermafbeelding van bericht ‘Keuzes maken voor de toekomst van de culturele sector’ op gemeentesite Deventer.nl, 1 november 2018.

Nieuw particulier Zero-museum moet in Deventer jaarlijks 100.000 bezoekers trekken. Ook met Armando

De gemeente Deventer krijgt in het voormalige Hegius-schoolgebouw in 2020 een nieuw particulier museum dat is gewijd aan de Zero-beweging. De naam is EICAS Museum, dat betekent ‘European Institute for Contemporary Art en Science‘. Diepenvener Koos Hoogland en Deventer vastgoedondernemer Gaby Bosch zijn de initiatiefnemers.

Hoogland denkt straks ‘moeiteloos’ 100.000 bezoekers per jaar te halen, aldus een bericht van RTV Oost. Hij moet concurreren met De Fundatie in Zwolle, More in Gorssel, Kröller-Müller in Otterlo en Coda in Apeldoorn. In het complex komen ook appartementen en penthouses om het plan financieel rond te krijgen. Oud-museumdirecteur Diana Wind is in de Raad van Advies de museale expert.

Kortom, het betreft een particulier initiatief met commerciële en artistieke belangen dat het gemeentebestuur van Deventer omarmt. Opvallend en tekenend voor de ontstaansgeschiedenis is dat vastgoedwethouder Jan Jaap Kolkman namens het gemeentebestuur verantwoordelijk is voor dit project en niet cultuurwethouder Carlo Verhaar. Kolkman worstelt zichtbaar met de terminologie van de kunstsector en suggereert dat de Zero-kunst hedendaagse en actuele kunst is en niet historisch gefundeerd. Maar het omgekeerde is waar.

Volgens Hoogland wordt de collectie ‘samengesteld uit de verzamelingen van verschillende collectioneurs’. Ook de naam Armando valt. De Armando Stichting is sinds het verbreken van de bruikleenovereenkomst in maart 2018 met het inmiddels failliet gegane Museum Oud-Amelisweerd in Bunnik op zoek om haar collectie van Armando’s werken in een ander museum onder te brengen. Die plek lijkt nu gevonden in Deventer.

Schilderij in rechtbank Almelo zou niet aanstootgevend zijn vanwege een blote borst, maar waarom wordt het dan verwijderd?

De rechtbank van Almelo heeft volgens een bericht van RTV Oost het schilderij Regelrecht (ook: ‘De Gevangen Liefde’) van Jan en Joep Gierveld uit de centrale hal verwijderd ‘omdat het aanstootgevend zou zijn’. Het hing er al 26 jaar. Waarom het aanstootgevend wordt geacht is vooralsnog niet ondubbelzinnig duidelijk. In een interview met RTV Oost zegt rechtbankpresident Bart van Meegem ‘dat het niet zozeer om de borst gaat’.

Maar waar gaat het dan wel over? Op het schilderij is een blote vrouwenborst te zien. Van Meegem komt met een toelichting waarin hij een iconografie van het schilderij geeft waarvan het de vraag is of die overeenkomt met die van de klager en of die er om die reden aanstoot aan gegeven heeft. Op de inhoud van de klacht van de klager gaat Van Meegem niet in en erover laat hij ons ongewis. Hoe raar en onzorgvuldig is dat wel niet? Geeft hij niet eerder via projectie zijn persoonlijke interpretatie van de voorstelling op dit schilderij?

De staande clowneske meneer zou het recht voorstellen. Hoe kan het dat de voorstelling van het recht als clown ineens na 26 jaar een reden is voor de rechtbank Almelo om dit schilderij uit de openbaarheid te verwijderen? Omdat de neutraliteit van de rechtspraak in het geding is? De meest voor de hand liggende uitleg is dat de vrouw dreigt verleid te worden door de duivel links en dat de staande man rechts die het recht in de hand heeft haar steunt of wil behoeden. Een schilderij met zo’n voorstelling past toch prima in een rechtbank?

President Van Meegem wringt zich in bochten om niet als zedenmeester over te komen en beticht te worden als kleingeestig, intolerant en cultuurbarbaar vanwege een geschilderde borst op een schilderij. Maar hij kan niet afdoende weerleggen dat hij uiteindelijk toch zwicht voor hooguit een handjevol klagers in 26 jaar.

Foto 1: ‘Het uit de centrale hal verwijderde doek. © Rechtbank Overijssel’

Foto 2: Tweet van Mr. Rob Oude Breuil uit Almelo, 20 september 2018.

Radicaal-rechts profileert zich met verzet tegen hedendaagse kunst op Gogbot Festival in Enschede. En maakt zich belachelijk

‘Kunst mag prikkelen, en ik weet ook dat het een discussie is die ook nu is losgebarsten, maar dit vind ik een stap, misschien wel drie stappen te ver’, aldus Arjan Brouwer van het Democratisch Platform Enschede. Een partij die zich volgens een bericht van Tubantia inspireert op Forum voor Democratie. Dat is de partij van Thierry Baudet die niets moet hebben van moderne kunst of moderne architectuur en zich een ongenuanceerd oordeel over hedendaagse kunst toemeet. Uit die hoek waait dus de wind. Arjan Brouwer vindt dus dat kunst mag prikkelen, maar niet mag prikkelen. Kunst moet volgens hem ondergeschikt en onschuldig zijn. Brouwer probeert te scoren met zijn aanval op hedendaagse kunst. Aanleiding is een werk van de afgestudeerde van de Willem de Kooning Academy Anne Bothmer op het Gogbot Festival in Enschede. Ze vraagt zich met haar werk Fantoompijn af ‘kun je wel een slachtoffer zijn terwijl je niet bij een van de aanslagen aanwezig was?’ In 2013 zorgde een werk op Gogbot vanwege vermeende pornografie ook al weerstand op bij de meer behoudende, christelijke gelederen van de Enschedese gemeenschap. De geschiedenis herhaalt zich op Gogbot. Vraag is wie er nou zo hoognodig in eigen voet wil schieten door te ageren tegen uitingen van hedendaagse kunst.

Opnieuw kritiek op rondreizende tentoonstelling ‘Real Human Bodies’. Onzekerheid over herkomst lijken. Dakloze Chinezen?

RTV Oost bericht over het protest tegen de al vijf jaar rondreizende tentoonstelling Real Human Bodies die nu Raalte aandoet. De toelichting zegt over de herkomst van wat er te zien is: ‘Deze verzameling bestaat uit bewaarde menselijke lichamen, skeletten, ledematen, organen, simulatie van functies, proefmodellen en 3D afdrukken.’ De tentoonstelling is een productie van Primetime Exhibiton Las Vegas en is tot nu toe in 24 Nederlandse gemeenten te zien geweest. Een bericht van het ED van 28 augustus 2017 geeft meer details. Manager Eddy Mareco van dit tentoonstellingsbedrijf beweerde eerst dat de lijken van overleden Amerikanen afkomstig waren, maar gaf daarna toe dat het om lijken van Chinezen ging. ED: ‘De getoonde lichamen zouden volgens Corcoran afkomstig zijn van overleden dakloze Chinezen, wier lichamen door de overheid op straat gevonden zijn en die illegaal zijn doorverkocht.’ Zoals blijkt uit de kritiek van de activist in het verslag verwijzen burgemeesters defensief naar de openbare orde, maar lijkt er meer mis met deze tentoonstelling.

PVV Overijssel is tegen overheidssubsidie voor kunst en cultuur

Volgens Rafael de Wit van PVV Overijssel is zijn partij ‘principieel niet tegen kunst of cultuur‘, maar wel tegen overheidssubsidie ervoor. Dat omvat ook bibliotheken, muziekscholen, talentontwikkeling of cultuureducatie. De Wit is in Overijssel verantwoordelijk voor onder meer de portefeuille Cultuur en Sociaal. Hij meent dat elke onderneming of culturele instelling ‘innovatief moet zijn’ en ‘zijn geld bij derden dient te halen en zijn handje niet op te houden bij de provincie’. De Wit concludeert  ‘Er is geen probleem. Want het probleem ligt bij de subsidie op zich’. De kwestie waar het over gaat is het noodlijdende Kermis- en Circus Museum in Steenwijk.

De PVV is niet principieel tegen overheidssubsidie. Zo concludeerde NRC in 2013 in een bericht dat de partij 80.000 euro subsidie in strijd met de regels had besteed: ‘De PVV krijgt subsidie voor fractieondersteuning, jaarlijks tussen de 1,5 en 2 miljoen euro.’ Dit benadrukt de vraag op waarom de PVV tegen overheidssubsidie voor kunst en cultuur is, terwijl het niet tegen overheidssubsidie voor de PVV is. De PVV als partij is blijkbaar niet innovatief om voor het eigen functioneren geld bij derden op te halen. Dat duidt op onzuivere principes.

Of het mogelijk is om principieel tegen kunst en cultuur te zijn zou een vervolgvraag kunnen zijn. Want als onder cultuur wordt verstaan alles wat de mens schept, inclusief de woonomgeving en fabrieksproducten, dan is iemand die tegen kunst en cultuur is iemand die is tegen wat de mens schept. Dat zet de economie in een klap stil. Een onhoudbaar standpunt. Daarnaast blijft het een raadsel waarom de PVV die hamert op nationale identiteit, de positie van de Nederlandse taal en de Nederlandse eigenheid dat deel van de Nederlandse kunst en cultuur dat de Nederlandse identiteit zou kunnen helpen versterken niet actief wenst te ondersteunen.

Living Village Festival krijgt subsidie, maar geen vergunning van Wierden. Nu verplaatst naar Dalfsen

Waar loopt het op stuk? Het Living Village Festival zou van 16 tot en met 18 september 2016 plaatsvinden op het Lageveld in Wierden, maar is verplaatst naar Dalfsen. De organisatie geeft een verklaring met de vermelding ‘URGENT’, zoals hieronder blijkt: ‘De gemeente Wierden heeft twee dagen voor de opbouw alle vergunningen alsnog afgewezen op grond van onduidelijke ‘veiligheidsredenen’. Waar zij ons eerst hebben uitgenodigd en ons zelfs subsidie hebben verleend, krijgen wij nu abrupt een harde NEE.’ Eind goed al goed: ‘De gemeente Dalfsen heeft ons aangeboden dat wij per direct een vergunningsaanvraag in mogen dienen voor het evenemententerrein in Dalfsen, welke als een magisch toeval grenst aan het bos waar we zelf in wonen!!’ In een spoedoverleg zullen de vergunningen aangepast worden zo laten de initiatiefnemers weten.

In de video van RTV Oost zegt de loco-burgemeester van Wierden het ‘geweldig‘ te vinden als het Dalfsen lukt wat zijn gemeente niet lukte. Werkelijk? Dat klinkt niet erg geloofwaardig. In Wierden lijkt de maakbaarheid te botsen op de regelgeving. Overheden dekken zich in en willen risico’s uitsluiten. Maar zoals dit voorbeeld aangeeft zijn er toch verschillen. Dalfsen met PvdA’er burgemeester Han Noten die erom bekend staat naar de burgers te willen luisteren geeft meer ruimte. En wil minder van bovenaf sturen. Een kwestie van mentaliteit.

Foto: Schermafbeelding van verklaring van het Living Village Festival.