Kunstwerk ‘In Memoriam Albert Verlinden’ van Jordy Koevoets verwijderd door GVB

Een werk van de Bredase kunstenaar Jordy Koevoets is afgeplakt door het GVB. In een bericht geeft AT5 de bijzonderheden: ‘Het was bedoeld als statement tegen de roddeljournalistiek, een in memoriam voor RTL-boegbeeld Albert Verlinde. Het werd geplaatst in een vitrine op metrostation Wibautstraat maar werd snel afgeplakt door een geschrokken GVB.’ Koevoets wilde met de installatie In Memoriam: de dood van een roddelkoning een statement maken tegen ‘de onmetelijke en verzengende banaliteit en absurditeit van de huidige consumptie- en mediamaatschappij.’ Het werk is vandaag op last van het GVB definitief verwijderd.

Koevoets liet geen onduidelijkheid bestaan over zijn opstelling: ‘Weg gluiperige glimlach, weg schijnheilig gezicht; het is gedaan met de dagelijkse zelfbevlekking. Lieve Albert, we hebben van je genoten zolang het duurde…’. Het GVB kwam volgens een woordvoerder tot ‘deze ongebruikelijke beslissing’ omdat het werk ‘dusdanig kwetsend voor een bepaald persoon’ was dat het werd verwijderd. Waarom volgens Koevoets een ‘statement tegen de roddeljournalistiek’ een statement tegen de ‘consumptie- en mediamaatschappij’ is valt niet makkelijk in te zien. Ageren tegen licht amusement draagt de valkuil van de doodlopende weg in zich.

Foto: Installatie ‘In Memoriam: de dood van een roddelkoning’ van Jordy Koevoets in vitrine Metrostation Wibautstraat, Amsterdam. Voor en na.

Bij een foto met rouwende vrouwen bij boerenbegrafenis in Stroe, 1949

De dood. Ook zoiets waar rekening mee te houden is. ‘Rouwende vrouwen in het zwart en in boerenkleding bij boerenbegrafenis in Stroe, 25 augustus 1949’ zegt het bijschrift. Een dorp in de gemeente Barneveld. De kleren hangen klaar voor het geval de dood toeslaat. Die sluipmoordenaar. Deze foto lijkt een still uit een kostuumfilm uit Scandinavië, zoals Babettes gæstebud die speelt in de 19de eeuw. Of Das Weisse Band in het Duitsland van vlak voor 1914. Bij zwart-wit denken we nu eenmaal aan films over toen. Hier met veel zwart van vijf rouwende vrouwen. Arme grond, hard labeur, traditie van het gemeenschappelijk afscheid nemen.

De foto ontroert door stemmigheid, stijlvastheid die in 1949 misschien helemaal niet zo werd gezien. Het is een verleden dat verder weg lijkt dan het is. Moderniteit blijft buiten. Rouwende vrouwen gedenken de dood. Zijn ze de naasten van de overlevende? Hier is iets ernstigs aan de hand. Daarover bestaat geen misverstand.

Correctie: Het gaat om Stroe op het voormalig eiland Wieringen, nu gemeente Hollands Kroon.

Foto: ‘Rouwende vrouwen in het zwart en in boerenkleding bij boerenbegrafenis in Stroe, 25 augustus 1949’. Credits: Pim Stuifbergen.

Na de ramp met de MH17 drogen de tranen van Nederland

Afgelopen woensdag 23 juli was een dag van nationale rouw. Het werkt nog na in ons hart en ons hoofd. In ons collectieve geheugen en onze media. En op straat. Ik merkte op: ‘Nederland gedenkt en staat stil. Als een dief in de nacht kwam de oorlog afgelopen donderdag naar Nederland. (..) Oorlog is intelligente domheid. Oorlog is doordachte absurditeit met grove middelen. Krijg is emotie. Daarna wacht herstel en wordt beterschap beloofd. Steeds weer. Ons mensen past treurnis.’ Een sobere en stemmige plechtigheid was de poging van Nederland om de orde te herstellen na de klop op de deur in Oekraïne die zo in chaos eindigde.

Naargelang de fase van verwerking brachten Nederlanders in de dagen erna hun woede, droefheid, berusting, trots en roep om actie in stelling. In de internationale media was Nederland even de focus van iets bijzonders. Een pluriforme, egalitaire samenleving die uiting gaf aan haar humanisme. Die aandacht wekte weer trots op en hielp de verwerking naar een volgende fase. Iedereen had een emotie en een mening. Zo werden allen verbonden in hetzelfde gesprek. Na het wat vluchtige succes van Oranje in Brazilië met hemelhoge kijkcijfers, was er de overdenking over het menselijk tekort. Onoplosbaar, dus moet het passabel gemaakt worden.

Buiten het aangeharkte Nederland gingen het leven en de chaos door. De doden bleven vallen. Sommigen hier meenden zelfs dat het opschorten van meningsvorming over de oorzaak van de crash een neutraal standpunt zou zijn. Dat zelfs tot na de presentatie van het antwoord op de schuldvraag moest duren. Dat is het niet. Zwijgen dient degenen die het op hun geweten hebben. Zwijgen over agressie die zich tegen een soeverein land of onschuldigen in een verkeersvliegtuig richt is respect voor de daders. Dat kan ik niet opbrengen.

Na oorlog komt rouw

Vandaag 23 juli 2014 is het in Nederland een dag van nationale rouw voor de slachtoffers van de ramp met de MH17 van Malaysian Airlines. Voor het eerst sinds 1962 toen prinses Wilhelmina stierf. Nederland gedenkt en staat stil. Als een dief in de nacht kwam de oorlog afgelopen donderdag naar Nederland. Zoals de oorlog de afgelopen tijd ook naar Oekraïne, Syrië, Irak, Zuid-Soedan, Israël en de Palestijnse gebieden kwam. Of naar internet als dat als een apart continent beschouwd wordt. Hoe die brandhaarden heten waar mensen elkaar de koppen inslaan is bijzaak. Ze wisselen van naam. Ze heten soms Duitsland, Bosnië, Libanon of Angola, dan weer Honduras of Libië. Oorlog is intelligente domheid. Oorlog is doordachte absurditeit met grove middelen. Krijg is emotie. Daarna wacht herstel en wordt beterschap beloofd. Steeds weer. Ons mensen past treurnis.

Foto: Kazimir Malewich, ‘Suprematistische compositie (met blauwe driehoek en zwarte rechthoek)‘, 1915. Collectie Stedelijk Musuem Amsterdam.

Oskam, Barthes, Mythe, Dood, Gemis, Rouw, Condoleanceregister

De 36-jarige Claudia Oskam uit het Brabantse Zevenbergen (Gemeente Moerdijk)  is om het leven gebracht door haar ex-man. Hij heeft de moord bekend. Gisteravond werd op zijn aanwijzing haar lichaam gevonden. Zo’n moeilijk te begrijpen gebeurtenis wordt tegenwoordig gevolgd door een condoleanceregister. De opening ervan hoort erbij. Evenals een stille tocht. Of een burgemeester die z’n medeleven betoont. En uitdrukkelijk met de nabestaanden meeleeft. Aan de teksten in het condoleanceregister valt op te maken dat Nederlanders nog onwennig omgaan met een nog niet zolang geleden uitgevonden traditie. Dat vraagt om enige scholing. Want de teksten ‘geen woorden voor‘, ‘niet te bevatten‘ of ‘hier zijn geen woorden voor‘ schieten tekort.

De Franse auteur en filosoof Roland Barthes schreef in 1956 op het snijvlak van journalistiek, filosofie en de verschijningsvormen van het dagelijks leven zijn Mythologieën waarin-ie de politieke, culturele en artistieke activiteit beschreef. Die benadering waar hoog en laag samenkomen zonder afbakening tussen disciplines is een uitgangspunt voor dit blog. Voor Barthes was mythe bovenal spraak. In de modetermen van de jaren ’50 heette dat een communicatiesysteem. De mythe wordt gevormd door de manier waarop deze gebracht wordt. Hij worstelde met de dood van zijn moeder in 1977 en was tot z’n onverwachte dood in 1980 niet meer de zelfde. Daar komt ook de dood op neer. In Rouwdagboek (Journal de deuil) dat pas in 2009 verscheen zoekt Barthes de taal om het gemis van z’n moeder vorm te geven. Die beschrijving past een condoleanceregister.

Foto 1: Schermafbeelding van condoleanceregister voor Claudia Oskam op mensenlinq.nl, 13 januari 2014.

Foto 2: Schermafbeelding van tweet van burgemeester Jac Klijs van Moerdijk, 13 januari 2014.

Foto 3: Roland Barthes als kind in de armen van z’n moeder Henriette Barthes, Bayonne 1923.