NOS Journaal blundert. Het beeldt Oekraïner Oleg Sentsov af als een leider van de Marokkaanse Rif-protesten

Het is maar een klein onderwerp. De wereld vergaat er niet door. Maar toch iets dat de goed geïnformeerde nieuwsconsument verbaast en wellicht zelfs irriteert. In de montage én de eindredactie is iets volkomen misgegaan. Een fout is gemaakt en niet hersteld. Met als gevolg dat de NOS de kijker desinformatie biedt.

Het zit zo. Het NOS Journaal van 20.00 uur op 6 april 2019 heeft een item over de onlusten in het Noord-Marokkaanse Rif-gebied. De leiders van de protesten zijn opnieuw lange celstraffen opgelegd. Om dat te illustreren worden beelden vertoond van verdachten in een rechtbank. Voor de duidelijkheid: deze beelden zijn geïntegreerd in het item over Marokko en suggereren dat het om de leiders van die Rif-protesten gaat.

Deze beelden tonen echter niet de leiders van de Rif-protesten zoals het commentaar suggereert, maar gevangenen in een Russische rechtbank in 2015. De man met het witte T-shirt met rode opdruk is de bekende Oekraïense filmregisseur Oleg Sentsov die tijdens de inname van de Krim in 2014 door troepen van de Russische Federatie in Simferopol woonde. Op 10 mei 2014 is hij daar aangehouden op beschuldiging van terrorisme en gedeporteerd naar de Russische Federatie. Daar is hij in een schijnproces veroordeeld tot ’20 jaar gevangenisstraf met een streng regime’. Sentsov ontkent alle beschuldigingen. Vele filmmakers, politici, mensenrechtenactivisten en Amnesty hebben sinds 2014 vergeefs om zijn vrijlating verzocht bij de Russische autoriteiten. Hij ontving in 2018 van het Europese Parlement de Sacharovprijs voor de vrijheid van denken.

De moraal van het verhaal is dat nieuwsconsumenten mediawijs moeten zijn. Ze moeten niet alles geloven wat in de media verteld en getoond wordt. Want beelden kunnen bedriegen. Nieuwsconsumenten moeten kritisch zijn op zowel sociale media als op gevestigde media. Want suggereren zoals de NOS doet dat het Russische Rostov aan de Don in Marokko ligt en Oleg Sentsov een leider van de Rif-protesten is slaat de plank mis.

Foto’s: Schermafbeeldingen van een item over de Rif-protesten in Marokko in het NOS Journaal van 20.00 uur op 6 april 2019. Met afbeeldingen van onder meer Oleg Sentsov in een Russische rechtbank in Rostov aan de Don, 2015.

Amnesty verzoekt Kremlin in petitie om zaak tegen Sentsov in te trekken

De Russische Federatie verandert snel in een land waar de rechtsstaat onder druk staat en de mensenrechten weinig waard zijn. Er zijn geruchtmakende zaken, zoals tegen de de Estse inlichtingenofficier Eston Kohver en de Oekraïense ex-pilote Nadiya Savchenko die in 2014 door Russische veiligheidstroepen werden ontvoerd naar de Russische Federatie om daar terecht te staan. En er is de Oekraïense filmmaker Oleg Sentsov die ook werd ontvoerd om terecht te staan en voor wie vakgenoten in de bres springen. Onder wie Jos Stelling.

De sfeer doet velen denken aan de showprocessen onder Stalin in de jaren ’30, hoewel die massaler en hysterischer waren. De Russische Federatie houdt nog de schijn van democratie op. Maar de overeenkomsten zijn er ook door de gemanipuleerde bewijsvoering, de rechteloosheid en de ondergeschiktheid van het recht dat dienstbaar wordt gemaakt aan de politiek. Amnesty International is een spoedactie begonnen om de Russische autoriteiten te verzoeken de zaak tegen Oleg Sentsov in te trekken. Teken van de petitie kan hier.

Foto: Schermafbeelding van ‘Spoedactie: Oekraïense filmmaker loopt risico op 23 jaar cel’ van Amnesty International.

Rechtszaak Oleg Sentsov. Russische Federatie is geen rechtsstaat

De Oekraïense filmregisseur Oleg Sentsov wordt om onduidelijke redenen voor een militaire rechtbank in het Russische Rostov aan de Don berecht. In zijn getuigenis op 6 augustus zei hij dat hij van huis werd ontvoerd en naar een gebouw van de geheime dienst SBU gebracht. Ze sloegen en trappen hem met hun benen en wapenstokken. Daarna bedreigden ze hem vier keer met verstikking met plastic zakken. Sentsov ziet z’n proces als politiek en weigert de jurisdictie van notabene een militaire rechtbank te erkennen. Het is hem een raadsel waarom hij als Oekraïner door een Russische inlichtingendienst van de Oekraïense Krim werd ontvoerd en nu in de Russische Federatie terecht moet staan. Zie hier voor de volledige verklaring van Sentsov.

Filmregisseurs en betrokkenen uit de filmwereld steunen Sentsov (zie hier) en pleiten voor zijn onmiddellijke vrijlating. Ook de Nederlandse filmregisseur Jos Stelling riep de Russen op om Oleg Sentsov vrij te laten.

Het proces tegen Sentsov valt alleen te begrijpen voor wie zich rekenschap geeft van de relatie tussen de democratie en de rechtsstaat in de Russische Federatie. Hoogleraar André Gerrits van Universiteit Leiden legt in een college uit dat het een hybride systeem is tussen democratie en dictatuur in. Het land kent een regering die ‘niet helemaal democratisch’ gekozen wordt, maar toch de schijn van democratie hooghoudt. De grootste onvrede van de Russen richt zich echter niet tegen de politieke onvrijheid, maar  tegen het gebrek aan rechten (na: 14’00’’). Die onvrede richt zich tegen de ontbrekende rechtsstaat. Tegen de corruptie, de willekeur en het ambtenarenapparaat dat de burger koeioneert. Dat gevoel van machteloosheid maakt de burgers zwak.

Echte Russische helden zijn advocaten en mensenrechtenactivisten die zich niet laten intimideren door de machten en de Russische leiders aanspreken op hun pretentie van democratie en rechtsstaat. Dat geeft een schaduwspel waarin niets lijkt wat het is. In het proces werd Gennady Afanasiev met psychologische druk en marteling bewerkt om een valse getuigenis tegen Oleg Sentsov te geven. Maar Afanasiev trok zijn getuigenis in en vertelde door de Russische autoriteiten gemarteld te zijn. Als advocaat van Afanasiev spreekt Oleksandr Popkov zich namens zijn cliënt uit. In een Russische Federatie waar als advocaat hij ook rechteloos is.

 

Jos Stelling steunt Oleg Sentsov en pleit voor z’n vrijlating

Filmregisseur Jos Stelling spreekt zich uit tegen de detentie van de Oekraïense filmregisseur Oleg Sentsov die in maart 2014 op de Krim werd gearresteerd wegens ’terrorisme’. Een aanklacht die hij ontkent. Stelling wijst op de willekeur en onrechtvaardigheid die de Russische Federatie de laatste jaren treft. De mensenrechten en de rechtsstaat staan er onder druk. De rechterlijke macht opereert niet als een van de drie autonome machten, maar is een verlengstuk van de politiek. ‘Autoritair leiderschap bestaat bij de gratie van zelf gecreëerde vijanden, in een systeem dat haar macht aan angst en onzekerheid ontleent‘, zo zegt Jos Stelling.

Vandaag is het proces tegen Oleg Sentov in Rostov aan de Don begonnen, de BBC doet verslag. Tekenend is dat hij geen aanklacht wegens mishandeling in de gevangenis door de Russische autoriteiten mocht indienen. De reden was dat hij dol was op sado-masochisme en hij de kneuzingen zichzelf toegebracht zou hebben.