Gedachte bij titelloze foto [Artist Anna Upjohn] uit 1915-1920

Iedereen heeft voorkeuren. Ik ben gespitst op beeldmateriaal dat het creatieve proces van een beeldend kunstenaar laat zien. We kennen de cinematografische voorbeelden: Picasso door Henri-Georges Clouzot, Karel Appel door Jan Vrijman, Sarkis door Sarkis. En er is veel meer dan dat. Het is romantische onzin om te beweren dat met een beeldverslag een mysterie wordt onthuld. Of juist opgetrokken met zweverige orakeltaal.

Een kunstenaar is geen spirituele priester op het altaar van de hoge kunst, maar eenvoudigweg een professional die een vak beoefent. Vaak hardwerkend en gedreven tot op het bot. Een kunstwerk kan niet verklaard worden en hoeft ook niet verklaard te worden. Analyses en recensies over het werk van kunstenaars zeggen in de gunstigste gevallen vooral iets over de subjectiviteit van de beschouwer die iets wil vertellen over het hoofd van de kunstenaar heen. Vaak aardig om te lezen, maar doorgaans nutteloos voor nader begrip van de kunstenaar. Dat is niet te vangen.

Uitlegkunde of hermeneutiek is asymptotisch. Het benadert het begrip, maar valt er per definitie nooit mee samen. De poging ertoe is het maximale streven. Uitlegkunde is geen wiskunde en evenmin theologie. Dus geen meten van, achter en tussen de regels. Uitlegkunde is het vatten in woorden van het zien in het besef dat dit een bezigheid is die hoe dan ook het doel zal missen. Uitlegkunde is daarom evengoed het afzien van het zoeken naar betekenis.

De Amerikaanse Anna Upjohn werkte jarenlang voor het Rode Kruis als illustrator. Ze tekent een jongetje dat buiten beeld rechts naast de man op de foto zit. Of we mogen aannemen dat het jongetje daar zit. Naast een man die zijn grootvader kan zijn in een Servisch of Grieks dorp. In de Servische campagne van 1915 werd Servië vermorzeld. Het stond aan de kant van de Entente, met onder meer Frankrijk, Groot-Brittannië en het Russische keizerrijk. Het leed van leger en bevolking was immens. Verzachten van leed is de harde kern van het Rode Kruis.

Uitleg van een voorstelling is besmettelijk. Het is beter om te stoppen om mezelf niet al te zeer tegen te spreken.

Foto: [Artist Anna Upjohn], 1915-1920. Collectie: Library of Congress.

Bij de foto ‘ “White Wings” of Bucharest’ (1920)

Een straat in de Roemeense hoofdstad Boekarest in 1920. Vrouwen in het wit lopen met een bezem op de schouder. De toelichting bij de foto uit de collectie van het Library of Congress is interessant: ‘”Witte Vleugels” van Boekarest. Overal op de Balkan worden vrouwen aangetroffen die zwaar werk doen dat in westerse landen door mannen wordt verricht. Dit toont Roemeense vrouwen die werken als “Witte Vleugels” of straatvegers in Boekarest. Op advies van Amerikaanse Rode Kruis-artsen en hulpverleners hebben veel Balkan-steden hun straten schoongemaakt. De Amerikanen ontdekten dat veel van de epidemieën die het land overspoelden hun oorsprong hadden in slechte openbare sanitaire omstandigheden. Toen Boekarest het advies opvolgde en besloot op te gaan ruimen, vond het veel meer sollicitanten voor de baan onder vrouwen dan onder mannen.’

Op welke sporen worden we door zo’n bijschrift gezet dat vooroordelen en stereotyperingen niet schuwt? De Amerikanen hebben de controle en geven meer om hygiëne en gezondheid dan de lokale autoriteiten. Ze geven Roemenen opdracht om te handelen. Roemeense mannen zijn niet zo actief en vrouwen verrichten het zware werk. Een advies dat nog altijd actueel is met het huidige coronavirus is dat slechte openbare sanitaire omstandigheden af te raden zijn. Honderd jaar later moeten we nog steeds de straten schoonhouden, onze handen wassen en de adviezen van de medische experts of organisaties als de WHO of het Rode Kruis volgen.

Foto: “White Wings” of Bucharest’, 1920. Collectie: Library of Congress.

Marketing van Royal Talens schildert kunst af als middel

De Royal Talens Foundation heeft als missie en visie ‘het faciliteren en stimuleren van creatieve expressie op het gebied van schilderen en tekenen’. Begrijpelijk voor een bedrijf dat verf, potloden, papier, pennen en stiften produceert. Een bedrijf met die achtergrond heeft er belang bij dat de producten door zoveel mogelijk mensen worden gekocht. Dus niet alleen door professionele kunstenaars, maar ook door amateurs. Daarom voert Talens een marketingcampagne die dat doel dichterbij brengt. Dat kan uiteraard niet zo botweg gezegd worden, daarom gebeurt dat via de omweg van een ‘sociale en kleurrijke’ wereld die Talens zegt na te streven.

Maar ‘operationeel manager’ Nathalie Rehaen van de Royal Talens Foundation gaat in een interview met Ben Eggermont van Apeldoorn Direct nog een stapje verder dan de gewone marketing die haar functie met zich meebrengt. Zij spant zonder scrupules de kunst voor haar karretje. Rehaen kent geen schroom en doorbreekt volledig het toch al zo flinterdunne en gekunstelde verhaal over de missie en visie van Talens. Ze schildert kunst af als middel, kunst als instrument, kunst als ondergeschikt aan het Rode Kruis, 3FM Serious Request, 3FM, het verbinden van mensen en het ophalen van geld: ‘Dus als wij nu hier mensen samenbrengen en met kunst als middel geld ophalen, kan het Rode Kruis met dit geld weer elders mensen samenbrengen.’ Wat dat voor de kunst betekent vraagt Rehaen zich blijkbaar niet af. Kunst zou immers toch maar een middel zijn.

Talens’ marketing is volgens Rehaen ‘een perfecte aansluiting’ op de marketing van 3FM Serious Request. Het thema van 2017 is herenigen van families. Dat daartoe kunst tot middel voor verkoop wordt gereduceerd deert haar blijkbaar niet. Juist dat zij dat openlijk zegt is vanuit het perspectief van dit bedrijf onbegrijpelijk. De schijn wordt niet langer opgehouden dat Talens werkelijk iets om kunst geeft die niet is gerelateerd aan verkoop. Dat lijkt een breuk in Talens’ marketing. Het is een vreemde omkering van waarden. Talens als producent van de middelen om kunst te maken werpt zich op als bemiddelaar naar een sociale en kleurrijke wereld en schildert daarbij kunst als middel af. Het laat tussen de regels door er geen misverstand over bestaan dat het er alles aan gelegen is om verkoop van producten te bevorderen. Een vorm van kannibalisme.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Serious People: de Royal Talens Foundation gebruikt kunst als middel om mensen met elkaar te verbinden’ in Apeldoorn Direct, 5 augustus 2017.

Russische luchtaanvallen op burgerbevolking van Oost-Aleppo gaan door. Waarom doet de EU niets?

Waarom doet de EU niets tegen de Russische luchtaanvallen op de bevolking van Oost-Aleppo? Het doet denken aan Screbrenica, de Killing Fields van Cambodja of Rwanda. De geschiedenis herhaalt zich. De wereld is onmachtig en kijkt toe. De EU kan de economische sancties tegen de Russische Federatie aanscherpen die in 2014 werden ingesteld wegens de Russische annexatie van de Krim en de Russische agressie in Oost-Oekraïne. De sluipende massamoord op de stadsbevolking van Oost-Aleppo voelt verkeerd en onrechtvaardig. Zelfs een hulpkonvooi van het Rode Kruis dat het geïsoleerde Oost-Aleppo probeerde te bereiken werd door vliegtuigen van de Russische Federatie gebombardeerd. Door de uitblijvende reactie van de EU wordt het ook een Europees probleem. Zie ook een verslag van AP Beirut voor Al Arabya English. De Amerikaanse regering dreigt alle gesprekken over Syrië met de Russen te verbreken als de aanvallen op Oost-Aleppo doorgaan.

Five-year-old Omran Daqneesh, with bloodied face, sits with his sister inside an ambulance after they were rescued following an airstrike in the rebel-held al-Qaterji neighbourhood of Aleppo, Syria August 17, 2016. Picture taken August 17, 2016. REUTERS/Mahmoud Rslan EDITORIAL USE ONLY. NO RESALES. NO ARCHIVES TPX IMAGES OF THE DAY

Een wonderlijke Syrische oorlog zonder oorzaak of daders

Een verklaring van het Internationale Rode Kruis, de Syrische Halve Maan en de Internationale Federatie van Rode Kruis- en Rode Halve Maan Verenigingen over een aanval op een hulpkonvooi in Orem Al Kubra bij Aleppo verwijst niet naar oorzaak of daders. Met op z’n minst 12 doden. Een en ander hangt nauw samen. Als het een luchtaanval was, dan sluit dat de oppositie uit die geen luchtmacht heeft. Volgens getuigen van de Syrische Halve Maan was het een luchtaanval. Zodat de schuldigen gezocht moeten worden bij de Russische of Syrische luchtmacht of bij de Amerikaanse coalitie. Omdat de coalitie in een andere regio meer naar het Oosten opereert blijven de Russische en Syrische krijgsmacht over als dader. Het Kremlin ontkent. Maar het mag niet worden gezegd. Dat is te delicaat voor … het vredesproces? Waarbij elke dag doden vallen. Syrië, het nieuwe Rwanda. Een sluipende volkerenmoord zonder dat enig land de leiding neemt om tot een oplossing te komen. Een oorlog zonder oorzaak en daders. Precies zoals bij de aanval op het hulpkonvooi bij Aleppo.

Foto: Schermafbeelding van tweet van de Syrische Halve Maan, 20 september 2016.

Barbara Visser leest Christiaan Weijts les over z’n kritiek op Daan Roosegaarde. En hekelt gebrek aan solidariteit tussen kunstenaars

Populisme woekert in de hele samenleving. Het heeft in het dagelijkse taalgebruik verschillende betekenissen. Als politieke opvatting die de kloof tussen volk en bestuur zo klein mogelijk wil houden, en de politiek naar de burger wil brengen. Dat is een redelijk streven en dient gerealiseerd te worden. Juist om erger te voorkomen. Want het populisme slaat door als het er de verwerping van ‘de gewone man’ door ‘de elite’ mee bedoeld wordt. Of eigenlijk nog meer dan dat, namelijk de verwerping van het gezag omdat ‘het volk’ onderdrukt zou worden. Dat eindigt in anarchie, fragmentatie en het einde aan de sociale cohesie.

Dus, populisme is in beginsel een goed streven, maar kan ontaarden in wrok en ongerichte woede. Vooral als allerlei mensen uit ‘de elite’ zich opwerpen als vertegenwoordigers van ‘het volk’. Zij hebben immers de vaardigheid om dat te doen en ‘de gewone’ man niet. Het is de paradox die al door Lenin in praktijk werd gebracht. In Nederland zijn dat bijvoorbeeld een van de langstzittende parlementariër Geert Wilders (PVV) en de in Leiden gepromoveerde jurist Thierry Baudet. In samenwerking met de Telegraaf-dochter Geen Stijl wierp laatstgenoemde zich op als spreekbuis van ‘het volk’ in de NEE-campagne van het Oekraïne-referendum.

Er is ook populisme in de kunsten. In een opinie-artikel in NRC geeft KNAW-lid en beeldend kunstenaar Barbara Visser aan hoe dat werkt. Ze verwijst naar het artikel ‘Dure Afsluitdijkkunst geeft kunstenaars een slecht imago’ van Christiaan Weijts over een project van 13 miljoen euro van Daan Roosegaarde. Zij meent dat hij ‘precies doet wat wat hij zegt te bestrijden: de kunst een slechte naam bezorgen’. Visser: ‘De argumenten waarmee hij het lichtjesontwerp van Daan Roosegaarde diskwalificeert, zijn reactionair en schadelijk voor de kunsten. (..) De grieven gaan over belangen en geld. Laten we als maker niet in die val trappen. (..) Wat de kunsten pas echt een slecht imago bezorgt, is het onderlinge gebrek aan solidariteit, dat met de bezuinigingen op kunst en cultuur groeit. De schrijver die zegt: met dat bedrag hadden driehonderd romans gesubsidieerd kunnen worden, die bedoelt: het is niet te veel geld, maar het gaat naar de verkeerde kunst. Het moet naar mijn discipline gaan, want die is voor mij belangrijker in deze tijd van schaarse middelen.’

Wow, die zit. Weijts weggezet als reactionair en opportunist die de kunsten een slechte naam bezorgt. Weijts die zich voegt in het populistische debat en zich opstelt als zelfbenoemd vertegenwoordiger van de ‘gewone man’ die het als een Don Quichot met een zelfbeeld van iemand met een onafhankelijke, eigen stem opneemt tegen de elite. Maar evenmin als Wilders of Baudet deel van de elite zijn, is Weijts dat. Deze populisten spelen een rol die vals oogt. Het gaat types als Weijts er vooral om de eigen belangen te dienen en uiteindelijk zelf een plaats binnen de elite te bekleden. Hij interesseert zich niet voor het volk en kan niet de ruimdenkendheid opbrengen gas terug te nemen om Roosegaarde’s kunst de ruimte te geven. En de kunst niet te beschadigen.

Waarom is het nou exact de financiering van een kunstproject dat Weijts aanvalt en niet de financiering voor landbouw, industrie, Defensie, het koningshuis, de omroep, professionele sport, de wetenschap, het bijzonder onderwijs of politieke partijen? In zijn gespeelde wijsheid valt Christiaan Weijts de beeldende kunst aan. Lekker meewaaiend met de wind van populisme die vanaf de rechterflank over Nederland waait en vooral de hedendaagse kunst in de hoek trapt. Ontluisterend. Ook voor NRC dat Weijts regelmatig ruimte geeft in haar kolommen. Die ruimte kan beter besteed worden aan een schrijver met een echt hart voor de kunsten.

Foto: Afsluitdijk.

Piratenpartij wil budget kunstproject Afsluitdijk doorsluizen naar Afrika. Wat denkt de partij te winnen bij dit populisme?

Wat is er in hemelsnaam in de Piratenpartij gevaren? De partij waarvan ik 3,5 jaar lid was totdat ik me een half jaar geleden genoodzaakt zag mijn lidmaatschap op te zeggen vanwege de opstelling van de partij in het Oekraïne-referendum. Niet eens zozeer omdat de partij zich in het NEE-kamp bevond, maar vanwege de in mijn ogen onnodig neerbuigende en naïeve manier waarop ik door een bestuurslid werd bejegend toen ik om uitleg vroeg. Naar mijn idee ongepast bij een landelijke politieke partij. Een uitleg die ik 6 maanden later nog steeds niet heb gekregen van het partijbestuur. Communiceren is de grote zwakte van de Piratenpartij.

In juli 2012 bood ik aan om op het ‘piratepad’ mee te schrijven aan de kunstparagraaf van de Piratenpartij en deed enkele suggesties. Ik hield het door uitblijven van reacties snel voor gezien. Voor Nederlandse Piraten is kunst geen kernpunt. Een legitieme keuze. Maar dat het in mei 2016 zou resulteren in bovengenoemde tweet verbaast me toch. Het is klinkklare demagogie en gaat voorbij aan budgettering en besef van het openbaar bestuur. Alsof de 13 miljoen euro die Daan Roosegaarde voor projecten op het raakvlek van kunst voor de Afsluitdijk mag besteden niet geoormerkt zijn en via het Rode Kruis naar Afrika kunnen worden omgeleid.

Waarom doet de Piratenpartij zich dit aan? Wat denkt het te winnen bij bovenstaande tweet? En waarom is het nou exact een kunstproject dat opgeofferd moet worden, en niet landbouw, Defensie, het koningshuis, de omroep, sport of de bekostiging van het bijzonder onderwijs of de financiering van politieke partijen? Nee, in haar wijsheid valt de Piratenpartij de beeldende kunst aan. Lekker meewaaiend met de wind van populisme die vanaf de rechterflank over Nederland waait en vooral de hedendaagse kunst in de hoek trapt. Ontluisterend.

Foto: Schermafbeelding van tweet van de Piratenpartij, 2 mei 2016.

Waarheden over Oekraïne: propaganda en tegenpropaganda

Hier lopen de gemoederen soms hoog op over Oekraïne. Vaak vind ik een overmacht van reageerders die zich wisselende identiteiten aannemen tegenover me. Ik bestempel het Rusland van Putin als de grootste agressor en vind dat de natie Oekraïne en haar bevolking recht hebben op eigenheid en soevereiniteit. In elk geval over het eigen lot zou moeten kunnen beschikken. M’n opponenten denken daar -met allerlei nuanceverschillen- anders over. Ze zien de VS als het grote kwaad en de consequentie van hun beweringen is dat Oekraïne uiteindelijk ondergeschikt moet blijven aan de Russische Federatie. Dat botst hier al sinds  februari 2014.

Maar uw dienstdoende blogger is van vele markten thuis en botst op andere sociale media weer met anderen. Dat haalt dit blog nooit. Dat zijn confrontaties met pro-Maidan gezinden die een dualisme prediken dat omgekeerd is aan dat van de Putin-Versteher. Duidelijk is dat ik met beide niks heb. Onderstaande gedachtenuitwisseling gaat over de vermeende roof van delen van de Oekraïense defensie-industrie door Rusland. De lege wagens van het witte konvooi zouden bij de Topaz-fabriek productiefaciliteiten ingeladen hebben. Strategische diefstal door Rusland. Ik acht het niet onmogelijk, maar wil wel eerst de bewijzen zien. Want in de informatie-oorlog met propaganda en tegenpropaganda kan simpelweg alles beweerd worden.

Foto: Schermafbeeldingen van een discussie op de Facebook-pagina van Robert van Voren. Op https://www.facebook.com/vanvoren/posts/10202656565039803.

Russische invasie van Oekraïne zichtbaar voor wie het wil zien

De Britse journalisten Shaun Walker (The Guardian) en Roland Oliphant (The Telegraph) volgen het Russische witte konvooi met hulpgoederen. De bedoeling ervan is lastig te duiden. Jan Hunin zegt in De Volkskrant  dat het geen gewoon konvooi is: ‘Het is niet zo dat de Russen zich enorm bekommeren om het humanitaire lot van de mensen in Loehansk en Donetsk. Dat is een bijkomstigheid. Het hoofddoel is Oekraïne binnen te dringen.’ Walker en Oliphant zagen gisteren 23 Russische legervoertuigen Oekraïne binnenglippen. Een schending van het internationaal recht en de soevereiniteit van Oekraïne. De invasie van Oekraïene met Russische huurlingen en materiaal die al sinds maart 2014 aan de gang is komt nu in de openheid. Vraag is niet meer wanneer de Russische invasie begint. Deze is allang begonnen. En zichtbaar voor wie het wil zien.

Toevloed van Russisch materiaal beïnvloedt de strijd. Pro-Maidan Burko zegt dat de posities van het Oekraïense leger de afgelopen dagen verslechterd zijn. De sluipende invasie door het Russische leger vertraagt hun opmars. Kiev wil voordat de winter invalt de separatisten uit Oost-Oekraïne verjaagd hebben. Deze fase werd enkele weken geleden ingeleid door artilleriebeschietingen vanaf Russisch grondgebied die Oekraïne dwongen de grens onbewaakt achter te laten. De geruchten dat de Russen de afgelopen maanden meer materiaal Oost-Oekraïne binnenbrachten dan ingezet werd kan wijzen op het strijdplan dat op een teken van het Kremlin deze tanks en gevechtswagens hun verzamelplaats verlaten om in een Blitzkrieg ingezet te worden. Om voldongen feiten te creëren voordat de internationale gemeenschap krachtdadig kan reageren.

Westerse landen laten de invasie van delen van Oost-Oekraine door Rusland gebeuren. Ze kijken weg omdat ze onmachtig zijn. Ook Oekraïne is in hoge mate onmachtig. De gewone manschappen vechten fanatiek voor hun natie en grondgebied, maar het leger hangt met plakband en elastiekjes aan elkaar. Het is de afgelopen jaren door het vorige bewind uitverkocht en moest vanaf maart 2014 weer van de grond af aan opgebouwd worden. Daarbij komt dat de irreguliere separatisten moderner materiaal hebben dan het reguliere Oekraïense leger. Dat ook nog eens heeft te doen met Russische mollen op hoge posten die het verrassingseffect op het slagveld wegnemen door strategische informatie door te geven aan de Russen. Wat Oekraïnse manschappen weer wantrouwend maakt over het einddoel van hun politieke en militaire leiding. Another Fine Mess.

Foto 1: Tweet van Shaun Walker, 15 augustus 2014 met tekst: ‘Can anyone identify these chaps?‘

Foto 2: Tweet van Steve Rosenberg (BBC), 15 augustus 2014 met tekst ‘Help required. Spotted two of these yesterday when the aid convoy arrived in Kamensk-Shakhtinsky (but what is it?)’

Foto 3: Tweet van Roland Oliphant, 15 augustus 2014 met tekst: ‘Meanwhile, this has appeared in a field outside Donetsk (Russian Donetsk). Didn’t notice it yesterday.’

Rusland gedraagt zich als patiënt op bank van publieke opinie

Rusland is de schaamte voorbij. De geheime oorlog tegen Oekraïne is door aanvoer van mensen en materiaal en artilleriebeschietingen vanaf Russisch grondgebied de laatste weken langzaam openbaar geworden. Met als doel om de Oekraïense grensbewaking te verdrijven, wat gelukt is. De grens is nog opener dan voorheen.

Nu nadert een deel van het konvooi van zo’n 290 militaire vrachtwagens dat is omgekat tot een ‘wit konvooi’ die grens. Vergezeld van andere militaire voertuigen. Shoot-out in deze Eastern. Rusland zegt dat het konvooi is afgestemd met het Internationale Rode Kruis, maar dat ontkent dat. Het rijdt richting Loegansk om hulp te bieden. Kiev vreest dat het als voorwendsel voor een invasie dient. Wie weet. Het cynisme van Rusland is dat het zegt het leed van een conflict te willen stoppen dat het zelf al een half jaar in de lucht houdt.

Rusland legaliseert hiermee haar agressie van de afgelopen zes maanden. Het verbergt dat niet meer, treedt ermee naar buiten en claimt respect. Wat anderen stomverbaasd achterlaat. Kanselier Merkel is duidelijk in haar opstelling: Europa kent een lange periode van vrede omdat landen elkaars grenzen respecteren. Rusland heeft daar lak aan. Tegelijk is het handelen van Rusland een schreeuw om aandacht. Als een dreinerig kind dat niets liever wil dan erbij horen en daartoe het tegendeel beweert? Als een psychotisch iemand die het normale contact met de realiteit is kwijtgeraakt? Rusland ligt als patiënt op de bank van de globale publieke opinie.

Foto: Tweet van BBC-correspondent Steve Rosenberg, 14 augustus: ‘It’s not just white aid lorries that are heading down the highway towards Rostov: military vehicles, too.’