Hedendaags ‘Black Friday’

Tips voor maximaal rendement op Black Friday. Marketingtribune, 24 oktober 2020.

Wat moeten we in Nederland met het begrip ‘Black Friday’ of ‘Zwarte Vrijdag‘? Het is geen begrip dat leeft of begrepen wordt. Het is in Nederland een uitgevonden traditie die onbeschaamd en onbeschroomd de commercie dient. De vrijdag na Thanksgivingsday zegt ons niks omdat we dat feest dat teruggrijpt op de Amerikaanse 17de eeuwse geschiedenis niet vieren.

In het uitvinden van traditie staat Black Friday niet alleen. Dat gebeurde ook met het Sinterklaasfeest midden 19de eeuw. Het tijdperk dat in vele landen tradities werden uitgevonden om de nationale identiteit te vormen. Het verschil is wel dat het Sinterklaasfeest aansloot bij de toenmalige cultuur van Nederland en dat bij Black Friday niet zo is. Het is duidelijk een geparachuteerde Amerikaanse traditie die in Nederland door het bedrijfsleven is gedropt. Met marketing wordt het er ingeramd.

Als de hedendaagse cultuur van Nederland omschreven wordt als consumeren, genotzucht, koopdwang die onderhorig is aan de doordraaiende 24-uurs-economie, dan past Black Friday als Amerikaanse traditie die in de jaren 1960 uitgevonden werd goed bij Nederland.

Interessant is dat daar ook weer een reactie op komt uit het bedrijfsleven zelf. Door niet mee te doen aan Black Friday kan een bedrijf zich profileren. De Nieuws BV zegt: ‘De winkelketen Dille & Kamille doet niet mee aan Black Friday. Zij staan namelijk voor duurzaam consumeren en consuminderen. De vraag is: is het greenwashing, of past het bij het DNA van het bedrijf? En: is Black Friday niet juist de uitkomst voor aankopen voor mensen met een kleine portemonnee?‘

Er zijn in de geschiedenis vele Black Fridays, zoals die in 1921 toen in het Verenigd Koninkrijk mijnwerkers alleen kwam te staan in hun staking en de vervoers- en spoorwegbonden afhaakten. Uiteindelijk kwam het goed in 1925 toen de regering een subsidie verstrekte aan de mijnindustrie om het mijnwerkersloon op peil te houden. Een linkse krant noemde dat ‘Red Friday.’

Het Schotse Aberdeen werd op vrijdag 12 juli 1940 gebombardeerd door Duitse vliegtuigen. Dat wordt lokaal ‘Black Friday’ genoemd.

Afbeelding op www.blackfridayshops.nl/black-friday-2022

Op donderdag 24 oktober 1929 crashte de Amerikaanse beurs en op dinsdag 29 oktober stortten de koersen definitief in elkaar. Het begin van de depressie van de jaren 1930. De gebeurtenissen worden door Angelsaksen respectievelijk ‘Black Thursday‘ en ‘Black Tuesday‘ genoemd.

Volgens het Wikipedia-lemma ‘Schwarzer Donnerstag spreekt men in Europa over ‘Zwarte Vrijdag’ vanwege het tijdsverschil omdat de Europese beurzen pas op vrijdag 30 oktober 1929 openden en .. instortten. Dit lemma meldt ook (vertaald): ‘Twee jaar eerder, op vrijdag 13 mei 1927, was er plotseling een forse koersdaling in de aandelenindex van het Reichsstatistical Office op de Berlijnse beurs, ook wel Black Friday genoemd. In de VS verwijst Black Friday naar de beurscrash van 24 september 1869.’

De meest bekende en wijdverspreide betekenis van Black Friday is dus historisch een financiële crisis. Daarom is het opvallend dat de naam van een beurskrach die toch als negatief ervaren wordt later in het taalgebruik is overgenomen en overruled werd door de huidige betekenis van Black Friday: kopen, kortingen en koopjes. Het geeft aan hoe flexibel, creatief, maar ook opportuun taalgebruik kan zijn.

NB: Ik heb afgelopen week bij webwinkels een overhemd, een broek en drie T-shirts besteld. Sommige met korting vanwege Black Friday.

Schoenen van Bata: vroeg globalisme

Dit stukje verscheen eerder op George Knight Kort op 9 maart 2013. Licht gewijzigd.

Bata schoenenwinkel, september 1953 door Ben van Meerendonk. Credits: collectie IISG.

Wat zien we? Overduidelijk een schoenenwinkel uit voorbije tijden. Huiden van een krokodil, tijger en schildpad sieren de muur. Schoenen staan centraal op de toontafel. Leegte valt op. Schaarste van 1953 in een winkel van Bata.

Interior of a Bata store, omstreeks 1920. Collectie: Thomas Bata Foundation.

Bata is een Tsjechisch produkt met Oostenrijks-Hongaarse wortels. Het introduceerde industriële methoden in een sector die het moest hebben van ambachtelijkheid. In 1930 exporteerde Bata de meeste schoenen ter wereld. De Tweede Wereldoorlog gooit roet in het eten.

Calcutta, India, 1954 door Wim Dussel. Credits: collectie IISG.

Bata was voorloper van het globalisme. In reactie beschermden overheden hun nationale schoenenindustrie met maatregelen die Bata de pas afsneden. Maar Bata ging verder dan schoenen en verenigde vele bedrijfstakken in zich. In dat vooruitstrevende Tsjecho-Slowakije van het interbellum. Bata blijft de herinnering aan schoenen in onze winkelstraat.

De 7streper-Daf in Best. Met de tekst: ‘Bata schoenen zijn beter en kosten minder‘.

Gelderse gedeputeerde Jan Jacob van Dijk (CDA) roept op tot boycot van Albert Heijn vanwege oneerlijke prijs voor boeren

De Gelderse gedeputeerde Jan Jacob van Dijk roept op tot een boycot van Albert Heijn. Reden is dat deze supermarkt de boeren en telers geen eerlijke prijs zou bieden. Daarom is hij verontwaardigd over het gedrag van Albert Heijn. Van Dijk ziet een boycot als de enige manier om tot eerlijke prijzen voor de toeleveranciers van Albert Heijn te komen. Hij neemt als CDA’er een standpunt in dat goed zal liggen bij de agrarische sector.

Of de klanten zich hier veel van aan zullen trekken is de vraag. Een persoonlijke noot: Aan het eind van de middag was ik in een Utrechts filiaal van Albert Heijn en daarna in een natuurvoedingssupermarkt. Het verschil in sfeer, publiek, assortiment en kwaliteit van de producten deed me afvragen wat ik in hemelsnaam nog bij Albert Heijn te zoeken had. Een bijkomende reden om Albert Heijn wellicht niet te boycotten, maar te mijden.

Allerhande Kerstfestival in Spoowegmuseum: eenzijdige marketing

Marktleider van Nederland Albert Heijn houdt op 11, 12 en 13 december het Allerhande Kerstfestival in het Spoorwegmuseum te Utrecht. Albert Heijn ziet het in een persbericht als een evenement in de stijl van de populaire foodfestivals dat plaats biedt aan 40.000 bezoekers, met de sfeer van een kerstmarkt: ‘Proeven, eten en drinken staan centraal en met hulp van experts ga je zelf aan de slag tijdens speciale workshops.’

Het is de vraag wat voor het Spoorwegmuseum behalve een som geld de toegevoegde waarde is van de incidentele samenwerking. Zoals vaker bij dit soort evenementen moet het prestige van het museum afstralen op het bedrijf dat een relatie aangaat. Maar het gevaar voor het museum is dat het de andere kant opwerkt en het aan prestige verliest. Simpelweg te boek komt te staan als een organisatie die gekocht wordt. Het is een gemiste kans dat dit evenement zo eenzijdig draait om de marketing van Albert Heijn en de supermarkt heeft nagelaten een duurzame relatie met het Spoorwegmuseum aan te gaan. Opdat een partnerschap had kunnen ontstaan met een gemeenschappelijk doel. Door de gekozen opzet van het Allerhande Kerstfestival valt nu zelfs te betwijfelen of ook het bedrijfsimago van Albert Heijn er veel mee gediend is omdat het Spoorwegmuseum door de gekozen relatie de kans ontnomen is om het imago van Albert Heijn te versterken.

Foto: Schermafbeelding van presentatie Allerhande Kerstfestival 2015 door Albert Heijn.

Sluiting boekhandel Schiedam. Binnensteden ‘ontwinkelen’. Dus?

In Schiedam wordt boekhandel Van Leeuwen gesloten die 99 jaar bestaan heeft. Reden? In de eerste plaats de economische crisis waardoor mensen minder te besteden hebben, de internetwinkels die steeds meer marktaandeel voor hun rekening nemen en de binnenstad van Schiedam die niet meer aantrekkelijk zou zijn om er te winkelen. ‘Straks is het ongezellig in de binnensteden omdat alle winkels vertrokken zijn‘, zegt eigenaar Jenske van der Linden-Dijkerman. Mogelijk geldt dat niet de binnenstad van steden als Amsterdam, Utrecht, Rotterdam en Den Haag die juist aan aantrekkelijkheid winnen, maar wel de kleinere steden. En in dorpen verdwijnt vaak de laatste kruidenier. Bedrijvigheid is altijd in beweging, maar het is opvallend dat de landelijke en lokale overheden het verdwijnen van winkels tamelijk schouderophalend laten passeren. Dom? 

Strijd om marktaandeel supermarkt. Focus op beleving en vers

Uw geld is welkom bij Albert Heijn. In Eindhoven opent de eerste Albert Heijn XL nieuwe stijl. Een antwoord op de Foodmarkt van Jumbo. Met shop-in-shops. Retail hangt nu eenmaal van Engelstalige termen aan elkaar. En van oude formules die nieuw worden genoemd. Da’s de tragiek van een continu richting zoekende sector.

Vers en beleving zijn toverwoorden in de strijd om het marktaandeel. Maar welke doelgroep kan zich deze beleving veroorloven? En voor hoe vaak als het nieuwtje er eenmaal af is? Kritiek die de Rotterdamse Markthal of Marqt treft ligt op de loer. Namelijk dat de beleving wel erg duur betaald moet worden. De echte beleving is de echte markt. Zoals de Fenix Food Factory of de markt waar uw gulden nog altijd een daalder is. Kunnen AH en Jumbo niet beter de oude slogan oppoetsen ‘Back To Basics’? Of is daar de winstmarge te klein op?

Man en paardenvlees noemen: fraude, geen risico gezondheid

Geruchten over paardenvlees in kant-en klaarmaaltijden gaan niet over voedselveiligheid. Die is niet in gevaar. Dat paardenvlees doorgaat voor rundvlees is fraude en niet-naleving van contractuele bepalingen. Meer niet. Blijkbaar geldt er een taboe op eten van paardenvlees. Dat voedt het schandaal. Daarom trokken retailers producten terug die paardenvlees bevatten. Voor anderen geldt weer een taboe op eten van varkensvlees, rundvlees of vlees zonder meer. Hoe paardenvlees als rundvlees in diepvriesproducten terecht komt heeft te maken met de vele (dochter)ondernemingen, tussenhandelaren, belangen, en het gebrek aan controle.

Het betreft zes Franse supermarktketens Auchan, Casino, Carrefour, Cora, Monoprix en Picard die producten verkopen van de merken Findus en Cogimel. Système U die geen deel uitmaakt van de samenwerking tussen de zes retailers trok ook producten van Findus terug. Evenals de supermarkten Leclerc en Intermarché.

Findus voelt zich op z’n beurt belazerd door Cogimel en kondigt aan een klacht in te dienen. Uit voorlopig onderzoek blijkt al een schuldige. Het betrokken vlees zou afkomstig zijn uit Roemenië. Via het Franse bedrijf Spanghero zou het aan het Luxemburgse Cogimel geleverd zijn. Een Cypriotische handelaar zou de opdracht aan een Nederlandse handelaar hebben uitbesteed die bij een Roemeense slachthuis en uitsnijderij van vlees terechtkwam. De Roemenen kaatsen de bal terug naar Spanghero dat geweten moet hebben wat het kocht.

Voorzitter Dragos Frumosu van de Roemeense vakbond van de voedingsindustrie FSIA stelt dat de handelaar de kwaliteit moet controleren. Als-ie bij ontvangst niet protesteerde dat het rundvlees paardenvlees was dan is Spanghero of medeplichtig of veranderde het achteraf het label. Een onsmakelijke affaire met een staartje.

Foto: Producten van Findus uit de handel genomen omdat het paardenvlees bevat. Credits: LP/Delphine Goldszteijn

Lokale produktie van kleding haalbaar: American Apparel

Update 12 februari 2014: De Zweedse docent genderstudies, blogger en fotograaf (genusfotografen) Tomas Gunnarsson kent de titel van meest seksistische bedrijf van het jaar toe aan American Apparel. Het ‘wint’ de gouden borst (Guldtuttmuggen) voor de advertentiecampagne van vorig jaar. Bezoekers van z’n blog konden stemmen. In een commentaar geeft Gunnarsson aan dat-ie in de campagnebeelden kinderpornografie herkent en dat vrouwen halfgekleed of verleidelijk afgebeeld worden, maar mannen gekleed en koel.

Update 15 mei 2013: De Zweedse blogger Emelie Eriksson is het oneens met het gebruik van halfnaakte vrouwen door American Apparel in advertenties. Ze ziet er sexisme in. Mannen houden hun kleren aan, maar vrouwen zijn halfnaakt of bevinden zich in bed. Alsof ze net sex hebben gehad. De campagne van het Amerikaanse kledingmerk triggert vele negatieve reacties op Zweedse sociale media. Zweden is een land waarvan gezegd wordt dat het feminien is. Dat leidt soms tot beleid waarbij mannen het nakijken hebben.

American Apparel is een modemerk gevestigd in Los Angeles. Niet onbescheiden noemt het zichzelf een Industriële Revolutie door de zogenaamde verticale integratie. In tegenstelling tot andere kledingfabrikanten is het lokaal gebleven. Daar in de binnenstad van LA. Met als resultaat de grootste kledingfabriek van Noord-Amerika. Tegen de globalisering en outsourcing van banen richting lageloonlanden in. In Europa werkt het Spaanse Zara met hetzelfde concept. Korte lijnen, dicht op de trends van de markt en snel handelen.

American Apparel toont aan dat de valkuil van het werken met onderaannemers in Azië voorkomen kan worden. Met uitbuiting van werknemers en zelfs kinderarbeid tot gevolg. Niet iets waar consumenten in hun jeans of topjes aan herinnerd willen worden. Ze willen een goed gevoel bij hun merk. Dat hangt samen met een idee van duurzaamheid. Behalve uitbuiting gaat dat ook om transport, verspilling omdat er gedacht wordt in bulkproductie die betrekkelijk los staat van de consumentensmaak en belasting van het milieu ter plekke.

Zo’n model vraagt om een hecht samengaan van design, marketing, boekhouding, produktie, winkel en distributie dat werkt met de perfectie van een Zwitsers uurwerk. Door een continue informatiestroom vanaf de consumentenmarkt wordt de productie bijgestuurd. Dit voordeel valt makkelijker te halen bij kleding die afhankelijk is van de trend van de maand, dan bij produkten die minder modegevoelig zijn.

Het lokale model dat Westerse bedrijven als American Apparel of Zara zelfs in hun marketing gebruiken, kan als voorbeeld dienen voor andere Westerse kledingfabricanten die nu hun productie uitbesteed hebben. Zo’n omslag grijpt terug naar een verdwenen traditie. Da’s een keuze voor kwaliteit, tegen onverschilligheid, tegen verspilling, tegen uitbuiting, tegen globalisering, voor innovatie, voor duurzaamheid, voor design en een mooi modebeeld op straat. Redelijke kleding voor een redelijke prijs is mogelijk. Kleding is onze heerlijkheid.

Foto’s: Kleding uit de catalogus van American Apparel. In Nederland heeft American Apparel twee vestigingen in Amsterdam. 

Foto Update: Now Open: Blogger beschuldigt American Apparel smakeloos en klef te zijn.