Thuiskomst van de verpletterde wisselwachter (1873)

Bericht uit het Volksblad, 5 april 1873. Via Krantenbank Zeeland.

Er is één zin uit bovenstaand stukje die vanwege harteloosheid stof tot nadenken geeft: ‘Verder is het huisje zodanig geplaatst, dat zoo een trein voorbijkomt bij geopenden wissel, het onmiddellijk verpletterd wordt‘. Om spoorongelukken te voorkomen treft de wisselwachter het ongeluk omdat hij niet goed op ‘zijn zaak’ past.

Een wisselwachter zorgt voor één of meer wissels op een spoorlijn. Dat is een verantwoordelijkheid omdat er ongelukken kunnen gebeuren als de wisselwachter in slaap sukkelt. Dan kunnen treinen op het verkeerde traject terechtkomen en op elkaar botsen. Overigens was het werk van wisselwachter zelf ook gevaarlijk.

Vanaf 1871 kende de VS een economische opbloei na de beëindiging van de burgeroorlog (1861-1865). Die jaren werden The Gilded Age genoemd. Met het spoor werd ook een verbindend, natievormend effect beoogd. De spoorwegen moesten het land ontsluiten en de verdeeldheid verminderen en Europese fondsen aantrekken om te zorgen voor economische ontwikkeling. Maar het zorgde ook voor een luchtbel van gemeenschapsgeld dat door privépartijen werd opgeslokt. Het droeg de volgende recessie in zich die in september 1873 begon en zes jaar duurde. Daar is in bovenstaand artikel nog geen sprake van.

In het interessante artikel van Susan Berfield ‘How a Dangerous, Exploitative Railroad Industry Created J.P. Morgan’s Fortune‘ worden de nadelen van het kapitalisme genoemd. Het doet denken aan het Rusland van de jaren 1990, ongebreideld Wildwest-kapitalisme waarin gemeenschapsgoed voor niets of een schijntje wordt verkocht aan privépartijen. Het artikel noemt ook de schaduwzijde van gebrekkige veiligheidsmaatregelen voor de spoorarbeiders rond 1873:

Schermafbeelding van deel artikel ‘How a Dangerous, Exploitative Railroad Industry Created J.P. Morgan’s Fortune; Susan Berfield on the Growth of American Capitalism‘. In: Literary Hub.

Hoe onveilig het spoor was voor reizigers en spoorarbeiders geeft een artikel aan over een ongeluk in 1871 in New Hamburg in New York State met 22 doden. Allerlei lokale historische verenigingen geven hun specifieke accent aan dit tragische verhaal. Zonder stil te staan bij de achterliggende oorzaak.

In april 1873 was tot het Volksdagblad het macroniveau van de investeringen in en expansie van de Amerikaanse spoorwegen nog niet doorgedrongen. Het microniveau krijgt de aandacht in een complex verhaal over wisselwachters, wisselwachtershuisjes en het voorkomen van ongelukken. Terwijl alle seinen op rood stonden: miserabele werkomstandigheden, snelle expansie van het spoor en gebrekkige veiligheidsmaatregelen.

EU overweegt afzwakking sancties Rusland. Hoe wijs is dat?

Het beste wapen dat Rusland heeft is niet het kernwapenarsenaal, spooktroepen die in andere landen een geheime oorlog voeren, energiepolitiek om andere landen onder druk te zetten en het is niet het propaganda-apparaat dat overal in het Westen samenwerkt met mantelorganisaties. Het beste wapen dat Rusland heeft is de westerse verdeeldheid. Dat valt samen te vatten als een gebrek aan ruggegraat en slappe knieën.

Realpolitik die duidelijke signalen afgeeft zonder revanchistisch of polemisch te zijn en daar vervolgens aan vasthoudt is nodig om de agressie van president Putin binnen de perken te houden. Maar de EU en de VS weten dat niet vol te houden. Zo komen ze in de knoop door hun eigen tegenstrijdigheden. Daar speculeert Putin op zodat-ie kan volstaan met cosmetische ingrepen om de landen van de EU uit elkaar te spelen.

De Australische premier Tony Abbott antwoordt op de kritiek om Putin voor de G20 op 15 en 16 november in Brisbane uit te nodigen met krijgshaftige taal die vooral zijn eigen machteloosheid aantoont. De EU overweegt alle of een deel van de sancties tegen Rusland later deze maand op te heffen, aldus een bericht in The Moscow Times. De situatie in Oost-Oekraïne zou gestabiliseerd zijn, hoewel de strijd tot nu toe zonder onderbreking doorgaat. Daarnaast heeft de EU de annexatie door Rusland van de Krim veroordeeld en was dit een van de redenen voor het opleggen van de sancties. Daarin is echter nog niets veranderd en valt geen verandering te verwachten. Daarom is het opvallend dat terwijl de redenen waarom sancties opgelegd werden nog steeds gelden de EU-vertegenwoordiger voor Rusland Vygaudas Ušackas praat over opheffing van alle sancties.

De EU heeft geen consistente buitenlandse politiek met een vaste hand. Dat speelt Putin in de kaart en laat het conflict doorzieken. Er kunnen drie redenen zijn voor de opheffing van de sancties. 1) Vrees voor een teruglopende economie van de EU als gevolg van de sancties; 2) Druk van landen (Duitsland, Frankrijk) en multinationals (Shell, BP) met economische belangen in de Russische Federatie en 3) Angst dat door sancties het economisch toch al verzwakte Rusland (teruglopend BNP in de wereldhandel: 2,57%) in het voorjaar van 2015 implodeert en de chaos er niet meer in de hand te houden is. Een kwestie van oorzaak en gevolg.

Rutte geeft geen zekerheid en hindert groei. Livestro kritiseert

Klein nieuws in De Telegraaf en De Volkskrant. Publicist, rechtse VVD’er en oud VVD-adviseur over strategie Joshua Livestro laat zich in een dubbelinterview in de NRC negatief uit over premier Mark Rutte en de VVD. Gesprekspartner is strafrechtadvocate Bénédicte Ficq. Hij zegt als het ware ‘met zijn vingernagels’ aan de partij te hangen. Livestro vindt Rutte’s beleid ‘een recept voor blijvende ellende‘. Want: ‘Zijn programma van lastenverzwaring gaat leiden tot blijvende groei of zelfs recessie‘. Livestro vindt dat Rutte ‘niet wordt gehinderd door principes’ en de VVD er slecht voorstaat omdat het ‘te veel geeft en te weinig neemt’.

Wat Livestro zegt past bij de kritiek die uit het in 2009 door Livestro opgerichte rechtse weblog De Dagelijkse Standaard klinkt. Zo zegt-ie op 24 juli in een opiniestuk over Cordaid: ‘Ja ja, het gaat heel slecht in Nederland, met dank aan dit linkse brekebeenkabinet (…). De werkloosheid loopt op, de koopkracht loopt terug, de huizenmarkt is in vrije val, het is een en al ellende. En zolang we in de euro blijven, zal het ook niet meer beter worden‘. Livestro karakteriseert het kabinet Rutte-Asscher (VVD-PvdA) dus als ‘links brekebeenkabinet‘.

Heeft Livestro gelijk? Voor steeds meer burgers is de magie van de joviale en alles-onder-controle Mark Rutte uitgewerkt. Nederland verkeert in een recessie en blijft economisch opvallend achter bij vergelijkbare landen. Nederland doet het zelfs slechter dan het politiek verdeelde België. Economen voeren voor de diepgang van de crisis in Nederland het achterblijvende consumentenvertrouwen aan. Een Vandaag zet het in een thema-uitzending over de crisis op een rijtje. Het constateert uit reacties dat het kabinet Rutte-Asscher zorgt voor onzekerheid of die onzekerheid niet kan wegnemen. Dat speelt bij de huizenmarkt, de koopkracht en de arbeidsmarkt. Soms is niets doen beter dan het goede willen doen. Dat verkeerd uitpakt. Lastenverzwaringen worden zelfs ‘bezuinigingen’ genoemd. Rutte’s optimisme is misplaatst. Maar kritiek is nog geen oplossing.

Foto: Schermafbeelding van thema-uitzending van Een Vandaag over de economische crisis; een woordwolk met problemen zoals die uit reacties blijken. 10 augustus 2013.

Tropenmuseum snijdt in wetenschappelijke kennis: Meulenbeld

In het Tropenmuseum vallen zo’n 30 ontslagen. Ondanks de beeldvorming dat het ‘gered‘ is. Een typisch geval van de halflege of halfvolle fles. De museumsector vecht een ongelijke strijd tegen de onverschillige politiek. Niets is meer vanzelfsprekend. Alles van waarde blijkt nog weerlozer dan de dichter al zei. In Trouw deed in een interview met Eildert Mulder Ben Meulenbeld gisteren een boekje open. Hij is conservator Zuid-Azië en wordt ontslagen bij een reorganisatie die het wetenschappelijke hart uit het museum snijdt. Vier van de zeven conservatoren moeten weg. Een onbegrijpelijk groot aantal dat collecties verweesd achterlaat. Over 15 jaar zijn ze voorgoed uit de tijd omdat ze niet meer geactualiseerd zijn, zo vermoedt Ben Meulenbeld.

De conservator houdt een krachtig betoog dat de essentie raakt. Juist omdat-ie zich niet verliest in politieke verhalen die altijd weer een antwoord hebben, maar de bezuinigingen vanuit zijn vak benadert. Het gaat over Nederland dat de luiken sluit. Meulenbeld zal het publiek niet langer informatie over het hindoeïsme of India kunnen geven: ‘Ze bellen, mailen, of vragen naar me bij de portier. Datzelfde overkomt de eveneens ontslagen collega’s voor Afrika of Indonesisch textiel‘. Die kennis is straks nergens meer in Nederland te vinden. Deze conservatoren zijn onmisbaar omdat ze een correctie geven op trends en sjablonen die de werkelijkheid reduceren. Over de dalai lama, de Indiase islam of het naar elkaar toegroeien van religies, het syncretisme.

Het ontslag van Meulenbeld en de andere conservatoren past in een beeld omdat zij niet meer in een beeld passen. Een interim-manager die over hun lot besliste sloot ook de bibliotheek. De politiek met toevallig veel direct betrokken PvdA’ers als de ministers Bussemaker en Ploumen en wethouder Gehrels van Amsterdam klopt zichzelf op de borst dat het Tropenmuseum tot 2017 gered is. Maar dat het zo ver moest komen is een schande voor een ontwikkeld land. Dat iemand als Ben Meulenbeld met zijn kennis verdwijnt voor Nederland. En ook voor Zuid-Azië. Want het Tropenmuseum werkte altijd twee kanten op. In de tijd van vroeger. Ooit.

Foto: Lucebert, de dichtregel ‘alles van waarde is weerloos‘ uit het gedicht ‘De zeer oude zingt‘ in neon op de dakrand van de Willem de Kooning academie in Rotterdam.

Cultuur vecht ongelijke strijd tegen onverschillige politiek

In Nederland zit cultuur niet meer prominent in de genen van politici. Blijkbaar ook niet meer in de opvoeding. Die observatie staat los van een cultuurpolitiek standpunt dat zegt dat er een streep door bezuinigingen moet. Straks zit het ook niet meer in die van het staatshoofd. De nieuwe koning geeft de voorkeur aan hossen met hockeymeisjes boven het kijken naar een schilderij van Mondriaan. De directe kick verdringt de bezinning.

Aan de horizon wacht reeds de netwerkmaatschappij die kantelt naar zelfredzaamheid en kleinschalige initiatieven. Op termijn is het gedaan met de grote bedrijven, de prietpraat van managers en het idee dat alle macht van boven komt. Voor cultuur is het van levensbelang om de crisis ongeschonden door te komen. Die economisch en bijzonder voor Nederland, ook intellectueel van aard is. De professionals in het culturele veld moeten standhouden in een uphill battle om alle kennis en inzichten door te geven aan volgende generaties.

Politici en koning kunnen weglopen van een slag die verloren dreigt te gaan, maar directeuren of kunstenaars moeten standhouden omdat ze beroeps zijn. Het vertragen van de afbraak is de tactiek die de cultuur wacht. Niet de voorhoede, maar de achterhoede bepaalt het voortbestaan. Geen avant-garde, maar arrière-garde. Soms flakkert een oud beeld dat uitdrukt dat de avant-garde de aard weergeeft, maar dat smoort als culturele instellingen verdwijnen of ontaard zijn. De opvatting dat de egalitaire samenleving, het modernisme en het afwijzen van de massacultuur samengaan wordt onbruikbaar als we richting netwerkmaatschappij glijden.

Op 5 en 6 april was in Portugal een conferentie van de ICOM over overheidsbeleid in tijden van recessie. ICOM zelf presenteert de Verklaring van Lissabon als een belangrijke uitkomst. De Belgische, Kroatische, Griekse, Italiaanse, Portugese en Spaanse afdeling hebben ondertekend en roepen andere landen op binnen een maand hetzelfde te doen. Het roept de Europese regeringen op om musea en cultuur met het oog op de recessie te steunen. De volgende zin lijkt met name toegespitst op het Nederlands overheidsbeleid: ‘Blinde automatische bezuinigingen maken geen onderscheid tussen kortstondige initiatieven en permanente instellingen.’

Erfgoed, musea en cultuur worden in crisistijden door beleidsmakers vaak als luxe afgetekend. Omdat de maatschappelijke steun voor cultuur klein is vertaalt zich dat in een gemakzuchtig politiek standpunt. Onder het motto ‘Na ons de zondvloed‘ lopen politici weg. Terwijl de sectoren door de zorg voor talentontwikkeling de kiem van de toekomst in zich dragen. Beleidmakers zouden moeten erkennen dat in ontwikkelinstellingen en musea onderzoek, conservering, verspreiding van kennis en historisch geheugen met elkaar verstrengeld zijn. Momenteel dreigt het Tropenmuseum gesloten te worden en knokt het keramisch topcentrum EKWC dat wereldwijd gewaardeerd wordt maar niet in Nederland zonder vanzelfsprekende steun voor het voortbestaan.

Foto: Howard Pyle, Bunker Hill. Gepubliceerd in Scribner’s Magazine in 1898.