Petitie: Behoud bewezen kwaliteit in de podiumkunsten

Petities die vragen om meer geld voor culturele instellingen zijn geen goed teken. Ze symboliseren de afbraak van de cultuursector. Deze keer gaat om de podiumkunsten. Namens deze sector vragen initiatiefnemers 9,5 miljoen euro extra. Het gaat om steun aan productiehuizen die anders in het luchtledige komen te hangen.

Het is een kansloze petitie, want met 10 miljoen euro extra voor de hele culturele sector vindt de Tweede Kamer van zichzelf al dat het een royaal gebaar maakt. Terwijl dat in werkelijkheid een minimale reparatie is van eerdere bezuinigingen. Daarom is de vraag bij dit soort publiciteit of het meetpunt ligt voor de bezuinig van de cultuurbegroting met 200 miljoen euro of erna. Het is relatief om te spreken over het toevoegen van 9,5 miljoen euro aan de podiumkunsten, nadat in bezuingingsoperaties door het kabinet Rutte I van VVD en CDA met gedoogsteun van de PVV vanaf 2011 tientallen miljoenen zijn gekort op de podiumkunsten. Het zou overtuigender zijn die feiten voorop te plaatsen bij een petitie. Om meer mensen over de brug trekken. Het gaat om het herstellen van een politieke fout die zich nu goed doet voelen omdat de reserves zijn uitgeput.

Foto: Schermafbeelding van petitie ‘Behoud bewezen kwaliteit in de podiumkunsten’, 25 oktober 2016.

Den Bosch dreigt Verkadefabriek te korten. Wie betaalt in Brabant de exploitatie?

Uit naar het Brabants Dagblad gelekte informatie blijkt dat de gemeente Den Bosch overweegt 400.000 euro te korten op de subsidie aan theater Verkadefabriek. Als onderdeel van bezuinigingen die in totaal 10,5 miljoen euro bedragen. De Verkadefabriek ontvangt jaarlijks iets meer dan 900.000 euro gemeentesubsidie per jaar. De Verkadefabriek is met 260.000 bezoekers per jaar een succesvol voorbeeld van cultureel ondernemerschap en slechts voor 25% afhankelijk van overheidssubsidie. Door deze bezuinigingen zegt directeur Jan van der Putten in een  verklaring verbijsterd te zijn dat de gemeente Den Bosch gemaakte afspraken verbreekt: ‘We zijn verbijsterd: met een dergelijk omvangrijke bezuiniging zou het (in 2011 met de gemeente overeengekomen) cultureel ondernemerschap van de Verkadefabriek rigoureus worden bestraft.‘

Nog in de Concept Begroting 2015 van september 2014 van de gemeente Den Bosch staat (p. 66): ‘Uiteraard houden de verschillende podia zoals (..) Verkadefabriek (..) hun brede programmeringsfunctie.’ De gemeente zegt ervoor het volgende te gaan doen: ‘We subsidiëren (..) Verkadefabriek voor het verzorgen van een breed podiumkunstenaanbod.’ Dat is een harde toezegging waar culturele instellingen blindelings op moeten kunnen vertrouwen. Het getuigt niet van zorgvuldig en overzichtelijk bestuur dat Den Bosch de beloften die het een jaar geleden als voornemen opschreef eenzijdig zou verbreken. Nieuwe feiten die dat rechtvaardigen ontbreken. Des te schrijnender is dat het gemeentebestuur van Den Bosch zich in dezelfde Concept Begroting 2015 op de borst klopt en profileert als ‘Stad van modern bestuur’ met als kwaliteit transparantie.

De bezuinigingsplannen van Den Bosch staan haaks op de culturele ambities van de provincie Noord-Brabant, zoals zich dat vertaalt in het ‘Businessplan Brabant C Fonds’ van augustus 2014. Dat bestaat uit het uitdelen van impulsgelden of projectsubsidies die bedoeld zijn om culturele projecten van de grond te tillen en aan te jagen. Mede omdat hierdoor geld omgeleid wordt van de reguliere cultuurbegroting dreigt een gat te vallen in de culturele basisinfrastructuur. Zoals het voorbeeld van de Verkadefabriek leert dreigt het gevaar dat in de belangrijkste gemeenten Breda, Eindhoven, Tilburg, Helmond en Den Bosch door cultuurbezuinigingen de exploitatie van instellingen onder druk komt te staan. De provincie beperkt zich ertoe -onder het mom vernieuwend bezig te zijn met sexy vergezichten- incidentele projecten te ondersteunen. Maar straks zijn er in Noord-Brabant steeds minder culturele organisaties die de hoge provinciale ambities waar kunnen maken.

Foto: Publiciteitsfoto van voorstelling Crave door Theater Utrecht/Rosa Ensemble in de Verkadefabriek op 7 oktober 2015. 

Vlaardingen kiest voor andere invulling Stadsgehoorzaal

De Stadsgehoorzaal van Vlaardingen is te duur om te sluiten en om in de huidige vorm te kunnen overleven. De lokale culturele instellingen KADE40 en de Kroepoekfabriek zijn door cultuurwethouder Cees van Oosterom (CDA) gevraagd om voor 1 juni 2015 een plan van aanpak op te stellen voor de Stadsgehoorzaal.

Als het doorgaat dan gaan KADE40 en de Kroepoekfabriek de Stadsgehoorzaal programmeren. In een toelichting zegt de gemeente Vlaardingen: ‘In de begroting 2015 is aangegeven dat de voorzieningen open blijven, alleen de manier waarop verandert. In het huidige Vlaardingse cultuurveld is de expertise aanwezig om het theatergebouw als professioneel cultureel podium te kunnen exploiteren.’ Dus Vlaardingen kiest voor een andere invulling, niet voor het afstoten van voorzieningen. Hoe dat uitpakt zal uit het plan van aanpak moeten blijken. Het gebouw komt in technisch beheer bij de gemeente Vlaardingen voor € 750.000 per jaar.

Grand Theatre Groningen failliet. Een doorstart wordt onderzocht

In Groningen gaat het Grand Theatre dicht. In elk geval voorlopig. Afgelopen woensdag werd het failliet verklaard.  Sinds het Rijk een paar jaar geleden de subsidie schrapte, kampte het theater al met tekorten. Toen onlangs ook de gemeente weigerde het theater te steunen met een overbruggingskrediet van 457.000 euro, werd een bankroet onvermijdelijk, aldus RTV Noord. Er komt een plan voor een doorstart waarbij talentontwikkeling vermoedelijk centraal staat. Cultuur staat onder druk door de terugtredende overheid.

Almere heeft wereldrecord brainstormen. I-vent boven i-deeën?

Almere verbreekt het wereldrecord brainstormen met een sessie over de Floriade 2022. Een i-vent zoals past bij een gemeente van het kaliber Almere. Er zijn liefst 12106 ideeën verzameld wat de vraag oproept wat daar mee gebeurt. Er wordt naar eigen zeggen nu gewerkt aan een ‘goed rapport’ en de ideeën zullen aangeboden worden aan de organisatie van de Floriade. Met het idee van interpreteren, selecteren en herdefiniëren.

Almere is een bijzondere gemeente waarvan de lokale politici het vooral belangrijk vinden om te weten ‘waar ze in het proces staan’. De uitkomst is dan ondergeschikt aan ‘het proces’. Op 1 september 2013 sloot de gemeente het ‘Museum De Paviljoens. Gastheer Guus Döll was er niet over te spreken: ‘Maar Döll heeft geen goed woord over voor het stadsbestuur dat naar zijn mening de ene na de andere blunder maakt. (..)  Kijk het Stedelijk gaat open, veel tam tam, het Rijks heropent, veel tam tam. En hier? Ze hebben er niets voor over, denken dat het niets wordt met cultuur in de polder, maar wel een Floriade die alleen maar kost.’ Döll kon in 2013 uiteraard nog niets weten van het wereldrecord brainstormen over de Floriade. Dat telt nog verder op.

Het openbaar bestuur van Almere is dol op marketing, op brainstormen, op wereldrecords, op sportmetaforen en blijkbaar vooral op het uit de weg gaan van conflict. Voordeel van brainstormen voor het gemeentebestuur is dat het ‘broodnodige kritiek en conflicten’ opschort en niet werkt, aldus Jonah Lehrer in The New Yorker. Nog een citaat, nu van David Burkus voor Forbes: ‘The real genius to brainstorming isn’t the number of ideas listed in a short period of time’ maar: ‘The ideas presented need to be externalized beyond the group and refined based on the collected reactions’. Met andere woorden, Almere kan met een schone lei beginnen door zelf in 12106 ideeën te gaan grasduinen. Met een wereldrecord en een idee over burgerinspraak dat vals oogt.

Frie Leysen kritisch op uitverkoop kunst door politiek

Het dankwoord van Frie Leysen, bij het ontvangen van de Erasmusprijs op 12 november 2014:

(…) De toekenning van de prijs dit jaar zie ik als een alarmsignaal. Realiseren we ons wat we aan het verliezen zijn in dit klimaat van verrechtsing, nationalisme en commercialisering?

Deze prijs wordt mij uitgereikt door de koning van Nederland, Koning Willem-Alexander. Majesteit, uw land is een plek geworden waar de kunsten nog nauwelijks kunnen ademen,

Waar het onderscheid tussen kunst, cultuur en culturele industrieën nog nauwelijks gemaakt wordt;
Waar brutaal het mes gezet werd in de cultuur- en kunstbudgetten. Het theaterlandschap is grondig opgekuist. Alle wildgroei en onkruid zijn netjes weggesneden. Jammer, want van daaruit komt precies vernieuwing, verandering…;
Een land waar artistieke creatieplekken, laboratoria en onderzoekscentra niet meer bestaan;
Waar conservatisme welig tiert;
Waar kunst een ‘hobby van de linksen’ genoemd wordt;
Waar internationale circulatie van artiesten en hun werk tot een belachelijk minimum herleid is;
Waar schouwburgen (bijna) allemaal, op enkele uitzonderingen na, hetzelfde doen: een ongeprofileerd programma aanbieden, voor elk wat wils, met als belangrijkste doel cijfers halen. Met als gevolg dat de meeste leeggelopen zijn;
Een land waar het artistiek geïnteresseerde publiek niet meer aan zijn trekken komt;

Kortom, een land waar kunst en cultuur, en hun publiek, stevig onder druk staan. Niet alleen in Nederland trouwens, overal in Europa is de aanslag op kunst en cultuur ingezet. Ook mijn eigen land, België, deelt sinds kort in de klappen. Er is iets dat ik niet begrijp. België en Nederland behoren tot de rijkste regio’s ter wereld, de crisis is in beide landen nog tamelijk beperkt gebleven. En tot voor kort voerden beide een heel stimulerend en toonaangevend kunstenbeleid. Hoe kan het dat dit beleid en alle investeringen zomaar, met één pennentrek afgevoerd worden? Dat begrijp ik echt niet. En ik weiger het te begrijpen.

Het veranderende politieke klimaat is één ding. Maar onder het aloude motto – het is goed in eigen hart te kijken – kan het geen kwaad ook onszelf te bevragen. Zijn de kunsten niet te ver meegegaan in politieke, economische, diplomatieke, behaagzieke logica’s? Laten we ons niet te veel voor de kar spannen van de politiek om problemen op te lossen die de politiek zelf niet geklaard krijgt, zoals sociale achterstand, migratie, racisme? Problemen die de kunsten niet zullen/moeten/kunnen oplossen. Ook de modieuze “participatieve kunst”, of het “iedereen kunstenaar!” niet. Niet iedereen is interessant, en zeker niet iedereen is kunstenaar. Rechtvaardigen we onszelf niet te veel met cijfers en economische argumenten in de plaats van inhoudelijk-artistieke? (…).

Deze prijs verdedigt de kunstenaars en hun werk, die dreigen te verstikken in een bourgeois en artificieel wereldje van glamour, geld, macht, namedropping, prestige, commercie, behaagzucht, compromissen, ziekelijk carrièrisme en ijdelheid. Het Disneyland van de artistieke 21ste eeuw. (…).

Deze prijs gaat over de kern van ons werk, over kunstenaars en hun werk, over engagement, over risico’s nemen, over radicaliteit en verandering. Het herdenken van structuren en werkwijzen, aangepast aan de noden van vandaag. (…).

Op het politieke en economische vlak stelt Europa vandaag wereldwijd niet veel meer voor. Maar onze cultuur en kunsten blijven internationaal toonaangevend. Daarvoor moeten we blijven vechten. Tegen de stroom in om alles te herleiden tot het museaal bewaren van ons verleden, moeten we blijven investeren in een klimaat van levendige, open en innoverende kunsten voor de toekomst. (…).

Ik durf te dromen dat deze geste de politieke wereld mee aan het denken zet over waar het naar toe moet met de kunsten, voor wie, hoe en waarom. (…).

In de reacties is het merkwaardig dat deze toespraak als moedig en gedurfd wordt omschreven. Niet dat het dat niet is, maar gek is dat dat nou het eerste is wat eraan op zou vallen. Feitelijk is voor elke kunstenaar met zelfbewustzijn en ambitie geen andere houding mogelijk. Deze witte raaf uit België laat zien hoe murw en getemd de Nederlandse kunstwereld sinds de politieke kaalslag onder leiding van de VVD is geworden. Verdwaald in een leegte tussen overschreeuwen om beschaving, en een intellectueel antwoord en dat wat in Vlaanderen contestatie heet. Het uitdagen van de macht.

Het is voor een post-1968 generatie wennen dat kunst meer kan zijn behang en franje bij de macht. De mooiste zin uit het verslag in De Volkskrant over de prijsuitreiking gaat over de zure reactie van de opperbobo van de kunstbobo’s die dan maar recht praat wat naar zijn idee krom is: ‘Martijn Sanders had het er even moeilijk mee, maar zei blij te zijn te leven in een land waarin dit zomaar kan.’ Het kan dus, in opstand komen tegen het cultuurbeleid van de politieke klasse van Nederland opdat de verbeelding weer aan de macht komt.

Cultuur in Almere: Woestijn in de polder. Een kwestie van proces

Vraag die een politicus zich stelt is: ‘waar staan we in het proces‘ en ‘hoe kunnen we er meer grip op krijgen‘. Wie weet immers het best wat er in de stad speelt door de geluiden die daar zijn ‘opgehaald‘? Bijkomende vraag is of dat ‘een goed onderdeel van het proces‘ is. Natuurlijk kijkt de politicus ‘puur naar de feiten‘. Stel je voor dat een politicus niet puur naar de feiten kijkt. De ramp zou niet te overzien zijn. Want hoe je het ook draait of keert, de lokale politicus komt altijd weer uit bij de vraag: ‘waar staan we in het proces‘. Trouwens, het is ‘geen makkelijk proces‘. Bewijs is dat ‘daar van tevoren voor gewaarschuwd is‘. Het is een ‘proces van vallen en opstaan‘. Op koers en met een stip op de horizon in gedachten lukt het om het proces af te ronden.

Antwoord gaat over de ‘Hectare Cultuur‘ van Almere. In stadspromotietaal: ‘een unieke combinatie van beeldende kunst, architectuur en podiumkunsten voor een breed publiek.’ Voor minder dan uniek gaat Almere niet. Op 1 september 2013 sloot Almere het ‘Museum De Paviljoens‘. Gastheer Guus Döll is er niet over te spreken: ‘Maar Döll heeft geen goed woord over voor het stadsbestuur dat naar zijn mening de ene na de andere blunder maakt. “Met straatstenen in het centrum die te zacht zijn, een rioolstelsel dat miljoenen kost. Ik zag al toen het de grond inging dat het niet goed ligt. Ik, een leek. Kijk het Stedelijk gaat open, veel tam tam, het Rijks heropent, veel tam tam. En hier? Ze hebben er niets voor over, denken dat het niets wordt met cultuur in de polder, maar wel een Floriade die alleen maar kost.’ Het zal wel een kwestie van proces zijn.

Foto: ‘Museum De Paviljoens tijdens Martin Creed, Work No. 1562. Half the Air in a Given Space (2013) – 21 – 30 juni 2013 – © Museum De Paviljoens.’ Sinds 1 september 2013 is het Museum De Paviljoens gesloten. 

Kunst is niet voor iedereen. Niets is voor iedereen

Kunst is voor iedereen: laat dat de basis zijn, en laten we vanuit daar zoeken naar manieren om artisticiteit en inkomsten te verenigen. Aldus toneelschrijver Winnie Hänschen in De Volkskrant. Ze houdt heel erg van puzzelen en breien, en heeft twee katten. Ze redeneert vanuit de podiumkunsten die ze ‘kunst‘ noemt.

Winnie Hänschen zegt dat kunst niet elitair is: ‘Kunst is niet elitair, en het is niet alleen gemaakt voor mensen ervoor gestudeerd hebben, of die al hun hele leven naar theaters en musea gaan.’ Die ervoor gestudeerd hebben? Maar waarom zou kunst niet ‘elitair’ mogen zijn? Stelt iemand zich ooit de vraag over religie of het gemaakt is voor dominees en mensen die al hun hele leven naar de kerk gaan? Natuurlijk is religie in die zin elitair, zoals sport, kantklossen, volksdansen, circus en wadlopen dat ook zijn. Niets is voor iedereen.

Winnie Hänschen zegt dat podiumkunst vluchtig is. Dat klopt omdat het zich altijd op een moment in de tijd afspeelt. Zoals popconcerten. Maar het is onzin om vervolgens te beweren dat dat dat tijdsaspect haar actueel en relevant maakt. Da’s namelijk volstrekt afhankelijk van hoe een voorstelling gemaakt, vormgegeven, gedistribueerd en gepresenteerd wordt. Kijk naar vele theaterstukken die zich verliezen in het herhalen van oud repertoire of het onbegrijpelijk ‘vertalen’ naar nu zonder dat een publiek het kan volgen. En registraties kunnen dat tijdsaspect zelfs oproepen. Dat maakt de podiumkunsten minder uniek dan ze vroeger waren.

Laat kunst in hemelsnaam elitair zijn. Voor zoveel mogelijk mensen. Dat wel. Kunst hangt boven de cultuur zoals toneelmaker Johan Simons vorige maand zo welsprekend en beeldend in Zomergasten uitlegde. Kunst die voor allen moet zijn eindigt ermee voor niets en voor niemand te zijn. Kunst heeft het hoog in de bol. Kunst laat iedereen naast de werkelijkheid kijken. Kunst kent emancipatie, doelgroepenbeleid, economisch profijt en maatschappijvorming als terloops neveneffect, niet als hoofddoel. Kunst is per definitie elitair.

Foto: Jim Shaw, Delude of Mythical Thinking, 2013.

Reparatie gevraagd voor BTW-verhoging op beeldende kunst naar 21%

Het wandelgangenakkoord tussen D66, GroenLinks, ChristenUnie, VVD en CDA doet iets voor de kunst. Het brengt de verhoging van de BTW op podiumkaartjes van 19 terug naar 6%. Theaterondernemer Joop van den Ende is tegenwoordig rechtstreeks in gesprek met premier Mark Rutte. Maar de BTW voor beeldende kunst die via een galerie of kunsthandel wordt verkocht gaat niet terug naar 6%, maar stijgt tot 21%. In De Volkskrant wijst galerist Martin van Zomeren op deze inconsequentie. Het tekent de rommeligheid van het noodakkoord.

Niet alleen worden zo de kunsthandel en het galeriewezen binnen hetzelfde akkoord benadeeld ten opzichte van de podiumkunsten. De beeldende kunst wordt ook benadeeld in vergelijking met de kunsthandel in Duitsland, Frankrijk en Engeland met een laag BTW-tarief op beeldende kunst. Niet voor niets steken telkens geruchten de kop op dat de TEFAF in Maastricht vanwege het hoge Nederlandse BTW-tarief naar Duitsland verkast. Door de 2% extra heffing wordt de positie van de Nederlandse kunsthandel verder verslechterd.

Moderator van Trendbeheer en kunstenaar Jeroen Bosch protesteerde in 2011 met een kunstwerk tegen de verhoging van de BTW op beeldende kunst van 6 naar 19%: Het kabinet wil subsidies afschaffen en cultureel ondernemerschap aanmoedigen. Maar juist door het verhogen van het BTW-tarief wordt het ondernemerschap van kunstenaars ernstig belemmerd. Kunstenaars zijn een kwetsbare groep. Zij werken met smalle marges. En voor de overheid levert de BTW-verhoging maar een klein bedrag op. Hij zag er symboolpolitiek in.

Bosch kan er nu een derde werk naast hangen: 21%. De maatregelen van GroenLinks, D66, ChristenUnie, VVD en CDA leveren voor beeldende kunstenaars, kunstkopers, kunsthandelaren en galeristen voorlopig weinig op. Het benadeelt een sector. Een reparatie kan deze weeffout herstellen. Op petities.nl kan men een petitie tekenen tegen de verhoging van de BTW op kunst en voor het verzoek om deze BTW terug te brengen naar 6%.

Foto 1: Schermafbeelding 1 mei 2012 van petitie ‘BTW voor beeldende kunst terug naar 6%’ op petities.nl

Foto 2: Werk van Jeroen Bosch, 2011. Credits Jeroen Bosch