Maatschappelijk exorcisme van grensoverschrijdend seksueel en fiscaal gedrag kan kloof tussen machtigen en machtelozen dichten

De laatste weken veranderde er in de beeldvorming iets fundamenteels in de houding tegenover autoriteiten. Het aloude voordeel van de twijfel is in zijn tegendeel verkeerd. Eerst was er de beschuldiging van seksuele intimidatie of verkrachting van de Amerikaanse filmproducent Harvey Weinstein die tot onthullingen leidde. Slachtoffers kwamen met beschuldigingen. Aan het adres van acteur Kevin Spacey, islamist Tariq Ramadan, producent Job Gosschalk, acteur Dustin Hoffman en talloze politici. Inclusief de Republikeinse kandidaat-senator voor Alabama Roy Moore. Het wachten is op de onvermijdelijke afrekening met het boegbeeld van seksuele intimidatie en platvloersheid tegenover vrouwen, president Donald ‘grab them by the pussy’ Trump. En er zijn de onthullingen in de Paradise Papers die de Britse koningin, de Ierse popstar Bono, Brexiteers en internationaal opererende bedrijven van hun voetstuk stootten. De schijnheiligheid is onderbouwd met feiten.

Welke les valt te trekken uit die vroomheid in schijn van machtige bedrijven en individuen die niet zijn wat ze zeiden te zijn? Degenen die met religieuze referenties het meest tamboereerden op fatsoen als Roy Moore of Tariq Ramadan dreigen het diepst te vallen. Als de beschuldigingen kloppen, dan hebben zij het meest in strijd met hun in het openbaar beleden overtuiging gehandeld. Maar omdat ze tevens de fanatiekste volgers hebben met een bijna goddelijke toewijding is het nog niet duidelijk hoe diep de vereerders hen laten vallen.

Het sleutelwoord is normaliteit en grensoverschrijdend gedrag. Ofwel, het terugdringen van ontsporingen op het gebied van seksualiteit en belastingontwijking of -ontduiking vraagt een teruggang naar een normale toestand. Naar een gesteldheid die niet zozeer overeenstemt met een norm, maar binnen de marges ervan valt. Streven is niet vervlakking om alles binnen een model te dwingen, maar het voorkomen van uitwassen.

Wat is normaal? Dat is lastig te beantwoorden omdat het ‘volgens de regel’ zijn, in een diverse samenleving in (sub)culturen verschilt. Daar komt de overheid in beeld die normen en voorwaarden moet stellen om gedrags- en handelingsovertredingen te voorkomen of te helpen minimaliseren. Het begrip moraal moet gerestaureerd worden in die zin dat de marges ruimer zijn, maar overtredingen strenger aangepakt worden. Duidelijk moet voor iedereen vastgesteld worden wat handelingen en gedragingen zijn die in een maatschappelijke context als correct en wenselijk worden gezien. Waardering en normstelling moeten grensoverstijgend gedrag op het gebied van seksuele intimidatie en belastingontwijking uitdrijven, als in een maatschappelijk exorcisme.

In Nederland is de overheid hiertoe niet in staat of niet toe bereid, zoals afgelopen week uit twee voorbeelden bleek. De overheid neemt het niet op voor de zwakkeren, maar stelt zich aan de kant van de machtigen. Uit de jaarlijkse Global Gender Gap Index 2017 van het World Economic Forum blijkt dat de positie van van vrouwen in Nederland is verslechterd. Nederland is op die ranglijst van de 16de naar de 32ste plek gezakt. En het lijkt er sterk op dat het nieuwe kabinet Rutte III zich niet teweer kan stellen tegen de lobby van de werkgevers en multinationals. Zonder dat het in het politiek programma van één van de coalitiepartijen was opgenomen is de dividendbelasting afgeschaft wat het internationale bedrijfsleven een bonus van 1,4 miljard euro opleverde.

Hoe kunnen de machtigen die misbruik van hun machtspositie maken tot de orde geroepen worden als de overheid het via wetgeving en handhaving niet opneemt voor de zwakkeren, maar zich aan de kant van de machtigen blijft stellen? Wat als de overheid nalaat om voorwaarden te stellen aan de macht van de machtigen zonder die te willen inperken? Of wat erger is: zonder die te kunnen inperken omdat de machtigen bepalen wat het beleid van de partijpolitiek is. Door miljardensteun aan banken, belastingvoordeel voor multinationals of uitblijvende maatregelen die de maatschappelijke positie van vrouwen versterkt en wettelijk vastlegt.

Burgers moeten met maatschappelijke organisaties gelegenheidscoalities vormen om de beeldvorming van de masculine en fiscale moraal via overheidsmaatregelen bij te kleuren zoals wenselijk is en de samenleving optimaal dient. Meer is er nu niet omdat eerst economische machtsposities van bedrijven, de vervlechting ervan met delen van de partijpolitiek en hardnekkig seksueel en fiscaal gedrag van individuen moet worden afgebroken. Maar als deze morele contouren eenmaal staan kan de rest in de jaren erna ingekleurd worden.

Foto: Protest ‘We are better than this!’

Advertentie

Wanneer wordt duidelijk dat de afschaffing van de dividendbelasting niet werkt?

Gisteren kwam de nieuwsredactie van de NOS met de onthulling dat een lobby van vier internationaal opererende van oorsprong Nederlandse bedrijven (Shell, Unilever, Philips, Akzo) heeft gelobbyd voor de afschaffing van de dividendbelasting. In geen enkel programma van de politieke partijen was de afschaffing opgenomen, zodat het als een volslagen verrassing kwam. Het kost zo’n 1,4 miljard euro. De argumentatie van het kabinet voor de afschaffing ervan is de verbetering van het vestigingsklimaat voor multinationals. Het is nattevingerwerk en onbewezen, maar kan nut hebben. De ongunstige beeldvorming voor het kabinet is dat dit pas duidelijk wordt als het negatief uitpakt en zich tegen het kabinetsbeleid keert. Mocht namelijk één van de multinationals als Unilever binnenkort besluiten het hoofdkantoor in Nederland te sluiten en naar Londen te verplaatsen, dan heeft het kabinet een probleem omdat het zijdelingse argument van het vestigingsklimaat blijkbaar niet werkt. Vraag is dan of het kabinet andere geheime middelen ingezet heeft om de multinationals te bewegen om hun hoofdkantoor niet uit Nederland te verplaatsen. De recente ontwikkelingen geven de multinationals alleen maar extra middelen om het kabinet te chanteren. Dat is de paradox van transparantie.

RTL bericht over fundraiser Hillary Clinton in Amsterdam. Als amusement. Zonder journalistieke benadering

Nieuws dat volkomen aan de essentie van het nieuws voorbijgaat. Bij RTL Z is het mogelijk in dit item. RTL Nieuws neemt het over in een bericht. Wat resteert is het opsommen van feitjes zonder de minste kritische kanttekening of duiding die het in een begrijpelijke context plaatst. Terwijl het onderwerp zich bij uitstek leent voor systeemkritiek. Sommige nieuwsonderwerpen zijn te serieus om ze te behandelen alsof het amusement of human interest is. Want dat helpt eraan mee om wat mis is recht te praten. Dat doet RTL Z hier. Het lijkt of het niet eens in de gaten heeft dat wat het doet niets meer met journalistiek te maken heeft.

Het gaat om een fundraiser van de Democratische presidentskandidaat Hillary Clinton gisterenavond in Amsterdam. Men zou denken dat dat voor de media een aanleiding is om fel van leer te trekken tegen het Amerikaanse politieke bestel dat sinds de veel bekritiseerde uitspraak in de zaak Citizens United in 2010 alle ruimte geeft aan het grote geld. Met als gevolg dat banken en bedrijven van Wall Street kandidaten ‘runnen’ en niet het landsbelang, maar hun bedrijfsbelang voorop zetten. Immers de logica van Voor wat, hoort wat.

Het belang van fondsenwerving in de campagnes heeft ongewenste neveneffecten die ernstig genoeg zijn om genoemd te worden. Zo hield Clinton zich in augustus voornamelijk bezig met fondsenwerving en haalde 143 miljoen dollar op. Ze was in die maand bijna onzichtbaar voor het grote publiek of de media en schermde zich af. De laatste persconferentie hield ze op 5 december 2015. Onder invloed van het grote geld is ze naar de neo-conservatieve kant van het politieke spectrum opgeschoven. Ook dat is een gevolg van het grote geld in de Amerikaanse politiek. Hillary Clinton wordt als geen ander als de kandidaat van big money gezien.

Ik plaatste het volgende commentaar bij het bericht van RTL Nieuws:
Leuk zo’n sfeerimpressie, maar het gaat voorbij aan de hoofdzaak. Namelijk dat het grote geld de Amerikaanse politiek koopt. De kritiek daarop was het speerpunt in de campagne van Bernie Sanders. Hillary Clinton zit nog meer dan Donald Trump in de zak van Wall Street en moet zich er door laten sturen. Want sponsors verwachten wel een tegenprestatie. Zo bepalen de sponsors het beleid. De fundraiser in Amsterdam is een onderdeel van dat systeem dat volgens critici om die reden ‘rigged’ is. 

Moet Amsterdam trots zijn op dit evenement of zich er juist voor schamen? Die vraag wordt niet gesteld. Dat gaat voorbij aan de essentie van het probleeem dat het grote geld in de Amerikaanse politiek vormt. En de impressie gaat voorbij aan de analyse en de meningsvorming die samengaat met gedegen journalistiek.

Wie als journalist of als sturende directie van een nieuwsmedium waardenvrij meent te kunnen constateren dat werknemers van ING of Philips en andere geldschieters ‘zonder last en ruggenspraak’ bijdragen aan de campagne van een Amerikaanse presidentskandidaat is of naief, of slecht geïnformeerd over de Amerikaanse politiek of te kwader trouw. Nederland heeft terecht volop aandacht voor het niet introduceren van Turkse toestanden, maar slaapt als het om Amerikaanse toestanden gaat. RTL Nieuws: wordt wakker.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Hillary Clinton houdt vanavond fundraiser in Amsterdam’ van RTL Nieuws, 6 september 2016.

Willem I prijzen uitgereikt. Ook aan Philips. Dat is pas echt eng

Het is eng om de koningin of de koning te ontmoeten, maar ze praten goed mee. Aldus een ‘topman’ uit Oisterwijk van een bedrijf dat onder meer shovels voor de agrarische sector maakt. Dat meepraten is een hele troost. Royalties zijn net mensen, ze komen zelfs aan tafel staan. Frans van Houten mocht voor Philips de Koning Willem I-prijs voor het grootbedrijf in ontvangst nemen. Juist in de week dat Philips Lighting naar de beurs gaat en beursanalysten het er over eens zijn dat er van het machtige en roemruchtige Philips dat het 40 jaar geleden nog was weinig meer over is. Zodat het inmiddels een prooi voor overname is geworden. In Nederland krijgen bedrijven die het beste uitverkoop houden blijkbaar de hoofdprijs. En dat is pas echt eng.

Mark Rutte moet niet langer bierdrinken met Vladimir Putin

De Litouwse president Dalia Grybauskaite zei gisteren dat de EU afbreuk doet aan de eigen waarden door de handelsbetrekkingen met Rusland te beschermen. The Baltic Times doet verslag. Ze doelde op de verkoop van een Frans militair Mistral-helicopterschip aan Rusland -mogelijk gevolgd door een tweede- dat het machtsevenwicht in de Zwarte Zee zal beïnvloeden en in strijd is met de Gedragscode voor Wapenverkoop dat de EU in 1998 ratificeerde. Vele criteria zijn er trouwens mee in strijd, maar vooral 6a dat gaat over ‘de steun of aanmoediging van het terrorisme en de internationale georganiseerde criminaliteit’ door de koper. Door zijn inmenging in Oekraïne en z’n andere geheime oorlog in Moldavië is het goed verdedigbaar om president Putin onderhand als de grootste terrorist van Europa te beschouwen. Die verkoop je toch geen Mistral?

De ‘Mistralisatie‘ van de Europese politiek verscheurt de Europese waarden. Het scheidt de onderkruipers van de activisten. Kwartaalcijfers van bedrijven, werkgelegenheid en goedkope kredieten winnen het tot nu toe van samenwerking, solidariteit en een coherente buitenlandse politiek. In een opinieartikel in de NRC constateert Bas Heijne dat al het socializen en bierdrinken met Putin niets opgeleverd heeft. Een diepte-investering van niks. Terwijl ander westerse landen afhaakten en wegbleven in Sochi. Maar Nederland niet. Toen het er echter op aankwam toonde president Putin geen respect voor Nederland en de MH17-slachtoffers. De kruiperige houding en de gedienstigheid van het Nederlandse politieke en economische establishment betaalden niet uit.

Nederland wordt laat wakker. Wie weet hoe snel het weer wegkijkt richting business as usual als opnieuw het tij keert. Maar er zijn positieve signalen. Voormalig Gasunie-voorzitter George Verberg stelt een boycot van gas uit Rusland voor. Nederlands bedrijfsleven en politiek hebben zich jarenlang laten piepelen door Putin. Denk nogmaals aan het beschamende, onwaardige en naïeve bierdrinken van koning Willem-Alexander met Putin in Sochi. Terwijl deze de annexatie van de Krim voorbereidde. Slappe knieën en gebrek aan ruggengraat als gevolg van de influisteringen door Shell, Philips en Gasunie. Geen maatschappelijk protest hielp eraan.

Nederland kan alleen een vuist maken binnen de EU. De Nederlandse krijgsmacht is een schaduw van wat het ooit was. Landen als Frankrijk en Duitsland zijn bedeesd hun handelsbelangen te schaden en staan op de rem om Rusland harde sancties op te leggen. De EU is star en traag, gehypnotiseerd als het spreekwoordelijke konijn dat gevangen zit in de lichtbak. Europese en nationale leiders moeten niet oorlogszuchtig of impulsief zijn, maar de trage besluitvorming en het voor zich uitschuiven van besluitvorming vraagt veel van het geduld en inlevingsvermogen van de Europeanen. De EU lijkt een gedachtestop en een angst om op te treden tegelijk.

Foto: Obrechtstraat Utrecht, 2014  door Lydia van Oosten.

OVSE: Met kettingzaag werd in MH17 gezaagd. Wat is reactie EU?

Waarom zouden geüniformeerde mensen op de rampplek in Oekraïne waar de MH17 is neergekomen met een kettingzaag in de weer zijn geweest om stukken van de cockpit af te zagen en stukken van de romp doormidden te zagen? De Canadese OVSE-woordvoerder Michael Bociurkiw heeft het geconstateerd, maar zegt tegen de BBC het antwoord niet te hebben. Of liever gezegd, hij komt in z’n functie niet met conclusies.

Minister Frans Timmermans zei eerder dat degenen die het onderzoek op de rampplek blokkeren of vertragen de verdenking op zich laden schuldig te zijn. Waarom zouden militairen die de plek beheersen in door pro-Russische separatisten gecontroleerd gebied met een kettingzaag in de weer zijn gegaan als ze niet schuldig waren? Wat deden ze als anderen schuldig waren? Genoeg is genoeg. Pro-Russische separatisten hebben zelfs als onregelmatige strijders alle krediet verspeeld. Afgelopen dagen is dat ruimschoots aangetoond.

Als Europeaan schaam ik me voor de verdeelde EU die niet weet te reageren. Ook vandaag blijft het bij mooie woorden. Lidstaten wijzen naar elkaar en roepen ‘hij eerst’. Frankrijk weigert de verkoop van de Mistral-helicopterschepen op te schorten ondanks het feit dat het het machtsevenwicht in de Zwarte Zee doet verschuiven en in strijd is met de Gedragscode voor Wapenverkoop dat de EU in 1998 heeft geratificeerd. De EU aarzelt, treuzelt, blundert, stottert en houdt zich niet aan eigen beloften. Nu de trein met stoffelijke overschotten in Charkov is gearriveerd zegt Nederland bij monde van minister Timmermans niet tegen strengere sancties te zijn. Nederland kan nu een verschil maken door initiatief te tonen. Is het daar aan toe?

De raadsel van de EU is dat het zich laat chanteren door Rusland dat een BNP heeft dat 1/13 is van dat van de EU en kleiner is dan dat van Spanje. Het Russische gas maakt 0,4% van het BNP van de EU uit, maar lidstaten als Italië, Oostenrijk, Tsjechië, Hongarije of Griekenland laten zich door Russisch geld paaien. Hoe krom is dat voor een EU die zelfvoorziening als strategie heeft, maar zich toch bewust in de armen van Rusland gooit? Wat is de geloofwaardigheid van deze EU nog waard en welk vertrouwen geniet het nog van de Europeanen?

Sancties gaan Nederland iets kosten. Maar een natie is meer dan economie en het belang van Shell, Philips of naar Rusland exporterende bedrijven. Geld verklaart niet alles en bepaalt niet alles. Of het zou zo moeten zijn. Sancties zijn niet in de eerste plaats strafmaatregelen, maar instrumenten die tot doel hebben om de politiek te beïnvloeden. Rusland bedreigt de veiligheid van Europa en moet daarom teruggefloten worden. Omdat tot nu toe niks helpt en militair ingrijpen onmogelijk en onwenselijk is zijn harde sancties het enige wat overblijft.

Foto: Tweet van Michael Bociurkiw. Rampplek MH17, 18 juli 2014.

OffShoreLeaks gaat ook namen van Nederlandse belastingontduikers noemen. En de bedrijven dan?

Rijken brengen hun spaarvarkens onder in belastingparadijzen, in tax havens. Naar schatting is ongeveer 1/3 van de totale wereldrijkdom er op bankrekeningen ondergebracht, zo’n 21 en mogelijk 32 biljoen dollar. Da’s ongeveer de omvang van de Amerikaanse en Japanse economie samen, zo stelt de International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ) in een artikel. Een biljoen is 1000 miljard. Belastingparadijzen brengen de democratie om zeep. Financiële instellingen en advocatenfirma’s verdienen aan dit verduisteren en omsluizen.

Door de verstorende effecten is belastingontduiking ongewenst. Over geld dat individuen verduisteren wordt geen belasting betaald. Het wordt door de rijken, de scharrelaars en de machtigen ontdoken. Da’s niet goed voor de inkomsten, de solidariteit en de belastingmoraal. Nog eens verscherpt door de crisis waarbij reserves van overheden zijn gaan zitten in de redding van financiële instellingen. Op kosten van de betalingbetaler die niet in de omstandigheid verkeert om z’n geld elders onder te brengen. Degenen die aangeslagen worden moeten daardoor zwaarder belast worden. Ze dienen bij te passen wat de rijken en machtigen ontduiken.

Overheden kiezen de makkelijke weg en draaien door lastenverzwaringen steeds meer de duimschroeven aan van de burgers. Van die burgers welteverstaan die ze eenvoudig te pakken krijgen. Dat zijn voor een groot deel de goedwillende burgers in het middensegment. Bij de armsten is weinig te halen, en rijken gebruiken foefjes om minder te betalen dan ze normaal gesproken zouden moeten betalen. Landen die met elkaar concurreren om inkomsten van anderen binnen te halen komen lastig tot maatregelen om de rechtvaardigheid in de belastingmoraal terug te brengen. Bewustwording door publiciteit van ngo’s is het enige wat overblijft.

Da’s precies wat de onderzoeksjournalisten van de ICIJ doen met OffShoreLeaks. Een project van een jaar. Ze hebben 2,5 miljoen bestanden gekraakt met de geheimen van meer dan 120.000 offshore-bedrijven en trusts. Ze onthullen de verborgen deals van politici, oplichters en superrijken. Naar verluidt staan er zo’n 130.000 namen uit 170 landen op. Afgelopen donderdag publiceerden onder meer The Guardian, Le Monde en de Süddeutsche Zeitung de eerste resultaten. In Nederland werken Joop Bouma en Martijn Roessingh van Trouw mee. Ze lichten toe, noemen buitenlandse namen, maar hebben nog geen Nederlandse namen onthuld. Staatssecretaris van Financiën Frans Weekers (VVD) wil inzage in de lijst, maar Trouw weigert die te geven.

In een opiniestuk in De Morgen is econoom Ewald Engelen niet onverdeeld gelukkig met de onthullingen. Hij ziet ze als explosief, maar: ‘Het leidt de aandacht maar af van de echte boeven. De piraterij van plutocraten, fraudeurs, zichzelf verrijkende politici en andere dolende zielen is namelijk kinderspel vergeleken bij de legale belastingontwijking door de keurige blazerbrigade die multinationals als Shell, Philips, Unilever, Amazon, General Electric, Wall Mart, Volkswagen – even ademhalen – GDF Suez, Arcelor Mittal, Anheuser-Busch, BP en ExxonMobil aanvoert.’ Hij vreest het scenario dat OffShoreLeaks afleiding wordt om niet op te treden tegen multinationals. Zoals VPRO’s Tegenlicht ze in de Tax Free Tour schetst. Of staan er actieve politici op de lijst?