Wie dicht op de borstklopperij en ronkende zelfpromotie van ondernemend en ambtelijk Nederland wil zitten wordt aangeraden eens een kijkje te nemen op de site van rsscockpit die persberichten publiceert. Het is smullen voor de liefhebbers van normaliteit, logica en bescheidenheid. Want die lijken hier vaak toevallig op vakantie te zijn gestuurd. Hoewel die toevalligheid bij nader inzien geen toeval is, maar een bewuste aanpak.
Neem bovenstaand persbericht van de FraudeHelpDesk.nl op de eigen site waar rsscockpit naar verwijst. De kop zegt ‘Kwart van de Nederlanders slachtoffer van fraude’. Dat is een kwart van 17,46 miljoen, te weten 4,365 miljoen Nederlanders die het slachtoffer van fraude zijn. Hoe wordt dat verantwoord? Nou, niet. In elk geval niet in de kop. Om te beginnen gaat het om 26% over drie jaar. Dat betekent dus dat jaarlijks niet 26%, maar 8,66% van de Nederlanders volgens in een opdracht uitgevoerd onderzoek het slachtoffer van fraude is.
De FraudeHelpDesk knoeit met cijfers. Van het ‘eerste loket bij oplichting‘ dat fraude wil tegengaan zou men het omgekeerde verwachten. Namelijk dat het duidelijkheid geeft over cijfers en daar niet mee manipuleert, maar de manipulatie van anderen doorprikt. Deze helpdesk past zich aan de streken van de omgeving aan.
Hoe gebrekkig de redeneerkunst van de FraudeHelpDesk is blijkt als men de willekeurige periode van drie jaar uitbreidt naar de even willekeurige periode van zes jaar. De kop boven het persbericht was dan geweest: ‘Helft van de Nederlanders slachtoffer van fraude’. Als de cijfers al 12 jaar bij worden gehouden, dan was de kop geweest: ‘Alle Nederlanders slachtoffer van fraude’. Deze drie koppen kloppen aantoonbaar niet omdat ze in strijd zijn met de logica, de rekenkunde en de methodologie. Ze laten ook de reële mogelijkheid ongenoemd dat sommige Nederlanders meermalen per jaar het slachtoffer van fraude zijn of dat van jaar tot jaar zijn.
Wat resteert is de vraag wat de opsteller van dit persbericht voor ogen heeft gestaan met de vertekening van de situatie over fraude. Het cynische antwoord is een waas van verwarring. Het voor de hand liggende antwoord is dat in opdracht van de directie van de FraudeHelpDesk een medewerker communicatie op het hart gedrukt is om in een persbericht het belang van de eigen organisatie te benadrukken en als onmisbaar voor de fraudebestrijding in Nederland voor te stellen. Daarom wordt in dit persbericht de situatie over fraude schadelijker voorgesteld worden dan die werkelijk is. De waarheid is het slachtoffer van de FraudeHelpDesk.
Foto: Schermafbeelding van persbericht ‘Kwart van de Nederlanders slachtoffer van fraude’ van de FraudeHelpDesk, 20 oktober 2020.
Dat een museumdirecteur door het bestuur aan de kant wordt gezet is niets bijzonders. Hoewel het nou ook weer niet dagelijks gebeurt, maar het hoort erbij. Het overkomt Adriaan de Regt die sinds 2010 directeur van het Stedelijk Museum Zwolle was. Volgens de Stentor is ‘de arbeidsrelatie beëindigd‘ vanwege ‘onoplosbare verschillen van inzicht’. Wat evenmin niets bijzonder is -maar dat niet zou moeten zijn voor een organisatie die communicatie serieus neemt- is dat er op eigen sociale media zoals Twitter, Facebook of de eigen site in een verklaring niet wordt uitgelegd wat er aan de hand is. Waarom het bestuur Adriaan de Regt de laan heeft uitgestuurd. Zo gaat de krampachtigheid voor slecht nieuws ten koste van de geloofwaardigheid. Het Stedelijk Museum Zwolle is hierin niet uniek. Organisaties schetsen graag het beeld altijd op een roze wolk te zitten.
Foto: Schermafbeelding van @SMZwolle, om 13.19 uur op 10 juli 2015.
Is er een gedenksteen onthuld voor de op 21 februari 1945 gesneuvelde Lufwaffepiloot Gerhard Rohde in het Brabantse dorp Schaijk in de gemeente Landerd? ‘Omstreden monument onthuld‘, zegt Omroep Brabant op 21 februari. ‘Toch niet onthuld na ophef‘, zegt Omroep Brabant op 29 april. Misverstanden en gevoeligheden. Monumenten voor Duitse militairen zijn in Nederland zeldzaam. In Goirle staat in het dorp Riel in een tuin van een particulier een beeld van de Wehrmacht-soldaat Karl Heinz Rosch die in 1944 twee kinderen redde en daarbij zelf om het leven kwam. Een ‘Goede Duitser’. Een monument in het Leuldal herdenkt 687 militairen van 11 nationaliteiten die tussen 1940 en 1945 omkwamen, onder wie vier militairen van de Luftwaffe.
De AFVN (‘antifascistische oudverzetsstrijders nederland/ bond van antifascisten’) stapelt onduidelijkheid op onduidelijkheid met een persbericht dat verklaart een strafklacht tegen Powned in te dienen ‘wegens belediging, smaad en laster’ omdat het op haar site toe zou staan dat ‘de doorlopende series beledigingen door zogenaamde reaguurders worden gedumpt, vers uit het riool’. Het is niet de berichtgeving van Powned over het monument in Schaijk dat de AFVN opvoert als reden voor de aanklacht, maar de ruimte die Powned aan de reageerders zou geven. Een reactie die AFVN als voorbeeld geeft ‘In 9 van de 10 gevallen zijn anti-fascisten de nieuwe fascisten’ kan de AFVN wellicht onprettig vinden, is echter geen belediging maar een normale politieke mening. AFVN maakt het er nog gecompliceerder op door fouten recht te zetten die geen fouten zijn en steevast over een onthuld nazimonument te praten dat dus niet onthuld is en waarvan het de vraag is of de 20-jarige piloot Gerhard Rohde een nazi was of een marionet van een verkeerd regime.
Zijn de reageerders zo negatief als de AFVN beweert? Dat valt reuze mee, reacties als ‘Niet elke Duitser was een nazi’, ‘Sir Winston Churchill waarschuwde al voor de opkomst van bewegingen als deze „AFVN”’, ‘Het na-oorlogse verzet in actie’ en ‘Ik vind een monument, ook voor 1 omgekomen Duitse vlieger, een teken van volwassenheid’ zijn genuanceerder dan de AFVN doet uitkomen. Het kan zijn dat Powned het ergste heeft weggejorist. Zelfs als de AFVN gelijk zou hebben dat het doorlopend beledigd wordt door de reageerders van Powned moet het als organisatie die zich mengt in het publieke debat tegen een stootje kunnen. Het kan met persberichten, artikelen en aanklachten reageren. Om zich te profileren binnen de vrijheid van meningsuiting.
Update 13 oktober 2017: Eindelijk komt er beweging in de vastgeroeste machine die het Stedelijk Museum is waar amateurs bestuurlijk jarenlang de dienst hebben uitgemaakt. Met onrealistische ambities. NRC meldt in een bericht dat de nieuwe (sinds 1 oktober) voorzitter van de Raad van Toezicht Ferdinand Grapperhaus de nevenactiviteiten van artistiek directeur Beatrix Ruf gaat onderzoeken. Haar dagen bij het Stedelijk lijken geteld. De feiten die onherroepelijk wijzen op belangenverstrengeling staan te haaks op de ethische code om ze nog te kunnen verhullen of weg te praten.
Een onderzoek naar de nevenactiviteiten van Ruf komt neer op een onderzoek naar het reilen en zeilen van de vorige Raad van Toezicht onder voorzitter Alexander Ribbink. Die gaf haar dekking. Het is het scenario van dief en diefjesmaat. De kwestie Ruf staat niet op zichzelf en past in een patroon van mismanagement, stuurloosheid en zelfoverschatting.
Door de kunstwereld werd de Eerste Turing Toekenning, 2009 aan het Stedelijk met Ribbink -via TomTom- in een dubbelrol als ontoelaatbaar en gênant ervaren. De geur van handjeklap en bestuurlijk onzuiver handelen was van een afstand te ruiken. In de jaren daarna bleek kritiek klinken op de Raad van Toezicht, die dat hautain afwimpelde. Het Amsterdamse gemeentebestuur had nog weinig grip of visie op het in 2006 verzelfstandigde Stedelijk. Dit zag ik in 2013:
‘Het valt te hopen dat de Raad van Toezicht bij het vinden van een nieuwe directeur loskomt van zowel het bestuurlijk-ambtelijk denken zoals dat vertegenwoordigd wordt door de PvdA-politicus Guusje ter Horst als het sponsordenken van Ribbink, Cees de Bruin en Rob Defares die elk goed zijn voor vele tientallen of honderden miljoenen. Ingefluisterd door oude getrouwen die deze (ex-)ondernemers op sleeptouw nemen om ze van een museale waarheid te voorzien. Het Stedelijk hoeft niet ver van huis te gaan. Het kan zoeken in Den Haag, Rotterdam of Amsterdam voor een goede directeur. Zodat het drama Ann Goldstein niet herhaald wordt.‘
Zo schreef ik op 28 augustus in een posting die pijlen op de Raad van Toezicht (RvT) van het Stedelijk Museum (SM) richt. Hoe kun je in het misnoegen over functioneren en mentaliteit nog afwijzender zijn?
In november 2011 waagde verzamelaar Jan Christiaan Braun een poging. Zijn kritiek was dat de RvT te weinig afstand tot de gemeente Amsterdam nam, niet tot een constructieve rol wist te komen, geen passie voor en notie van beeldende kunst had en niet had voorkomen dat het SM zelfs op nationaal was voorbijgestreefd door Museum Boijmans, het Van Abbemuseum en het Haags Gemeentemuseum.
Kunstcriticus Anna Tilroe deed afgelopen vrijdag in de NRC een nieuwe poging. Ze neemt de ruimte om haar ongenoegen over de RvT te verwoorden. Dat doet ze schitterend afgemeten in haar afwijzing van een foute mentaliteit bij de RvT met de foute mensen aan het roer van wat ooit het belangrijkste museum van hedendaagse kunst van Nederland was.
Tilroe ziet in de keuze voor Goldstein een mismatch waarmee de RvT het paard achter de wagen spande: ‘Die droom leverde een directeur op die niet begreep dat een op Amerika en het Westen georiënteerd aankoop- en tentoonstellingsbeleid niet de manier is om het Stedelijk Museum naar de eententwintigste eeuw te tillen‘. Met een aforistische sneer die de deur van welwillende kritiek dichtgooit: ‘De Raad heeft vast gedacht dat ontkennen van het heden de manier was om de toekomst veilig te stellen‘.
Volgens Anna Tilroe blijkt uit de profielschets voor de nieuwe directeur dat de RvT geen idee heeft waar het SM precies staat. Ze wijt dat aan de samenstelling: ‘Van de zeven leden komt er één uit de politiek, vijf -waaronder een prins- uit de financiële sector en het bedrijfsleven en welgeteld één uit de kunstwereld zelf, een kunstenaar die in het buitenland woont.‘ Toegevoegd kan worden dat een vacature voor een lid van de RvT vraagt om ‘een breed en relevant netwerk in zowel het bedrijfsleven als in het politiek maatschappelijke veld’, maar er geen enkele expertise of vaardigheid op het gebied van de cultuursector, de beeldende kunst of de museale sector verlangd wordt.
Tilroe heeft gelijk dat het huidige SM een bedrijf is waar CEO’s het voor het zeggen hebben en vervolgens niet weten wat ze moeten doen. Dat staat haaks op de traditie van Sandberg, De Wilde en Beeren. Daarom is er een nieuwe, krachtige en door de wol geverfde directeur nodig die met politiek inzicht, een goed zakelijk beleid, een open blik naar Azië, Afrika en Zuid-Amerika en ruime museale en kunsthistorische kennis zowel de gemeente Amsterdam als de RvT overbodig maakt.
Dat gaat niet om een strijd van directeur en museumstaf tegen de rest. Ook de RvT is immers gebaat bij succes van het museum. De amateurs op het gebied van beeldende kunst en de museumsector in de RvT zullen diep in hun hart beseffen dat een museum meer dan een bedrijf is. Het SM moet teruggegeven worden aan het publiek en de kunstenaars, en uit handen genomen van deze miljonairs uit het bedrijfsleven die museumpje spelen, maar akelig blijven steken in uiterlijkheden.
Foto 1: Ben van Meerendonk, Henry Moore (links) en directeur Willem Sandberg in het Stedelijk Museum, Amsterdam 1950. Credits: Collectie IISG.
Foto 2: Yayoi Kusama’s installatie ‘Aggregation: One Thousand Boats Show‘ in de tentoonstelling ‘Nul 1965‘, Stedelijk Museum Amsterdam. Credits: Collectie Museum Boijmans van Beuningen, Rotterdam.
Bij sommige berichten staat het verstand stil. Zoals het persbericht van onderzoeksinstituut NIDI (Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut) over de levensduur van pasgeborenen. Uit nieuwe prognoses blijkt dat honderdjarigen in de toekomst eerder regel dan uitzondering zijn. Volgens het meest optimistische scenario dat ervan uitgaat dat ‘de verhoging van de overlevingskansen zich onverminderd voortzet‘ ‘zou twee derde van de pasgeboren meisjes en de helft van de jongens een leeftijd van honderd jaar halen‘. Hier geeft het NIDI een beschrijving van scenario’s. Vraag is of dit groot nieuws is. In elk geval is het prikkelend nieuws.
Over bijna 100 jaar zouden twee derde van de pasgeboren meisjes nog in leven zijn. Het NIDI merkt op dat het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) prognoses tot het jaar 2060 maakt. Het NIDI breidt dat nu met liefst 50 jaar uit naar 2110. Da’s nogal een verschil. Het NIDI noemt zelf remmende effecten als obesitas op de stijging van de levensduur. Het acht dat gerelateerd aan een sociale klasse. Maar als effect valt ook te denken aan milieuproblemen, oorlogen, epidemieën, afnemende voedselkwaliteit, resistentie voor antibiotica, afnemend aanbod van goede zorg en sluitende verzorgingshuizen die min of meer voor iedereen gelden.
De toekomstkunde of futurologie kent een constante, namelijk dat de uitkomsten achteraf nooit blijken te kloppen. Maar daarvoor is zulk onderzoek ook niet bedoeld. Het geeft een richting aan die van belang is bij de inrichting van ons land in 2040, 2060 of 2110. Om over de toekomstige inrichting van Nederland na te denken zijn de scenario’s van het NIDI daarom zinvol. Dat denken kan nu al begonnen worden. Want een huis dat 75 jaar staat moet anders gebouwd worden dan een huis dat 110 jaar staat. Vraag is hoe het verschil tussen een horizon van 4 (politiek), 50 (CBS) en 100 (NIDI) jaar overbrugd kan worden. Wellicht moet de politiek naar de toekomst bewegen en zich wat meer verbeeldingskracht aanmeten zoals het NIDI nudoet.
Foto 1: Adele Rummens, de oudste vrouw van België in de bloemen in Leuven op haar honderdjarige verjaardag. 1937.
Foto 2: Norman Bel Geddes, Street Intersection Futurama voor de New York World Fair, 1939-1940. Met als thema ‘The world of tomorrow’. Zie ook: Futurama op GKKort.
Ann Goldstein verlaat per 1 december 2013 het Stedelijk Museum. Zo maakt het museum in een persbericht bekend. Ze volgde Gijs van Tuyl per 1 januari 2010 op. Haar aftreden werd al lange tijd verwacht. Ze bleef al die tijd de afstandelijke Amerikaanse conservator die de media meed en geen contact legde met het publiek en in de praktijk niet de observatie weersprak dat ze geen Nederlands sprak. Er gaan al lange tijd geruchten dat ze Jeffrey Deitch bij het MOCA (The Museum of Contemporary Art) in Los Angeles opvolgt. Haar oude stek.
Volgens het persbericht meent Goldstein ‘dat haar werk voor het museum in haar ogen voltooid is en dat het museum klaar is voor een nieuwe artistieke directeur die het museum in de toekomst zal leiden‘. Ze verklaart: ‘Nu, bijna een jaar na de heropening, hebben we ons lang nagestreefde doel bereikt (..). Ik heb mijn vertrek op 26 juni aan de Raad van Toezicht aangekondigd in de overtuiging dat mijn werk nu voltooid is (..).’ Hoe nu verder? ‘De Raad van Toezicht is het proces van de werving van een nieuwe artistiek directeur inmiddels gestart en verwacht in de eerste helft van 2014 tot een aanstelling te kunnen komen. Algemeen directeur Karin van Gilst zal gedurende die periode zorg dragen voor de continuïteit.’ Voltooid is het steekwoord.
De verantwoordelijkheid voor het vinden van een directeur ligt dus bij de Raad van Toezicht (RvT). Die bestaat uit Alexander Ribbink (voorzitter), Cees de Bruin, Rob Defares, Marry de Gaay Fortman, Guusje ter Horst, Prins Constantijn van Oranje en Willem de Rooij. De laatste is beeldend kunstenaar. Deze RvT is een merkwaardig fenomeen. Toen ABN het als hoofdsponsor nog voor het zeggen had merkte kunstverzamelaar Christiaan Braun op over de media: ‘Ik kan maar één ding concluderen: hier is sprake van journalistieke vervalsing met het kennelijke oogmerk de overname van het Stedelijk door ABN Amro opnieuw goed te praten’. Alexander Ribbink is een voormalige topman van TomTom. In 2009 ging de Eerste Turing Toekenning 2009 van 450.000 euro naar het Stedelijk Museum. Een initiatief van Pieter Geelen, mede-oprichter van TomTom.
Het valt te hopen dat de Raad van Toezicht bij het vinden van een nieuwe directeur loskomt van zowel het bestuurlijk-ambtelijk denken zoals dat vertegenwoordigd wordt door de PvdA-politicus Guusje ter Horst als het sponsordenken van Ribbink, Cees de Bruin en Rob Defares die elk goed zijn voor vele tientallen of honderden miljoenen. Ingefluisterd door oude getrouwen die deze (ex-)ondernemers op sleeptouw nemen om ze van een museale waarheid te voorzien. Het Stedelijk hoeft niet ver van huis te gaan. Het kan zoeken in Den Haag, Rotterdam of Amsterdam voor een goede directeur. Zodat het drama Ann Goldstein niet herhaald wordt.
Musea staan onder druk. De cultuurbezuinigingen zijn bovenproportioneel. Zelfs verzelfstandigd blijven overheden eigendom van gebouw en collectie. Een directeur is niet echt baas in eigen huis. Het instituut museum is door zijn opdracht per definitie een plek van de dood. Kunstenaars doen meewarig, totdat ze enthousiast een aanbod accepteren voor een presentatie. Het museum mist aansluiting bij de eigen tijd. Het kiest tandenknarsend voor populisme in de vorm van Museumnachten of- Weekends of trekt zich mentaal terug in een verleden. Daartussen ontbreekt de bedrijfsvoering die leert van AH, de Efteling, McDonalds of de plaatselijke schouwburg. Om puur te blijven moet de hoofdfunctie ‘museum’ zichzelf opnieuw uitvinden. In de schaduwgevechten tussen NMV en Raad voor Cultuur wordt een aarzelend begin met nadenken gemaakt.
Nu loopt in Stedelijk Museum Zwolle de tentoonstelling Het Nieuwe Pronken of Pronken. In de marge houdt ‘welvaartskunstenaar’ Daan Samson met fotograaf Jeronimus van Pelt een fotoshoot in de museumkeuken. Samson baarde opzien met zijn foto van Halbe Zijlstra als liberaal determinist. Het persbericht duidt op hedendaagsheid en marktgerichtheid: ‘Opvallend binnen de compositie zijn de kleurige sapcentrifuges, broodroosters en foodprocessors. De ‘sexy’ apparatuur is beschikbaar gesteld door Magimix, marktleider op het gebied van keukenapparatuur. De meeste aandacht zal echter worden opgeëist door de aanwezigheid van een aantal jonge Zwolse meiden. Door de welvaartskunstenaar zijn de bewuste beauties van Facebook gehaald. Daan Samson heeft hen gevraagd op speelse wijze te poseren tussen de groenten en de blenders.‘
Meisjes of vrouwen heten in hedendaags jargon ‘meiden’. Tijdens deze fotoshoot loopt alles in elkaar over, zo lijkt het. Commercie en kunst, sexy en eeuwige schoonheid, moraliteit en media. Als verantwoording voor de fotoshoot wordt gezegd dat alles en iedereen zich toch al in de etalage zet: ‘De hedendaagse mens wil zien én gezien worden‘. Is dat zo en moet een museum dat dan volgen? Ai Weiwei gebruikt ook sociale media, maar wel met een ander doel. In de zoektocht om aan de weg te timmeren geeft Stedelijk Museum Zwolle ruim baan aan nevenverschijnselen. Wat vragen oproept over de hoofdfunctie. Zoals het uitdrukken van verveling in films tot slaapverwekkende films leidt, zo leidt in Zwolle het uitdrukken van de buitenkant van producten en consumenten tot de getuigenis dat de getuigenis de getuigenis is. De nieuwe leegte tot 5 mei in Zwolle.
Foto: ‘We’re Convinced!‘ (2012) van Daan Samson. Fotografie: Jeronimus van Pelt. Lambda photo C-print on dibond / 3mm plexiglass / 160 x 120 cm. Geplaatst bij persbericht van Stedelijk Museum Zwolle.
Het Centraal Bureau voor Genealogie (CBG) heeft ‘naar aanleiding van de aandacht in de pers voor de microverfilming van de collectie persoonskaarten van overledenen door de Mormonen in de jaren zeventig’ een persverklaring uitgegeven. Hierin stelt de directie van de CBG dat het vindt dat er ‘onvoldoende aanwijzingen zijn om te concluderen dat het ter beschikking stellen van een deel van het persoonskaartenarchief aan de Mormoonse kerk niet toegestaan zou zijn’. Met de kennis van toen.
Het kamerlid voor de PvdA Astrid Oosenbrug stelt kamervragen aan minister Opstelten van Veiligheid en Justitie en staatssecretaris Zijlstra van Onderwijs, Cultuur en wetenschap. Zij wil weten of het CBG in samenwerking met de Mormoonse Kerk de privacywetgeving heeft overtreden. Op allerlei vragen waarom de informatie ooit is overhandigd aan de Mormonen en wat de effecten ook nu nog daarvan zijn wil ze antwoord.
Een en ander spitst zich toe op het ongevraagd en postuum dopen door de Mormonen van niet-Mormonen die daar nooit om hebben gevraagd. Bij de video over de praktijken van Mormoonse Kerk ‘Behind The Veil’ schreef ik eergisteren: ‘Mormonen annexeren zelfs de doden door ze na hun dood te dopen‘. Daarin wordt getoond hoe dat in zijn werk gaat (na 0’ 35”). Opvallend als de door de Rijksoverheid gesubsidieerde CBG dienstbaar is geweest aan deze herdoop. Denkbaar is dat de gegevens die het CBG aan de Mormonen heeft doorgespeeld is gebruikt voor het ritueel herdopen. Mw. Oosenbrug laat opvallend na om de minister te verzoeken om bij de Mormoonse Kerk na te vragen of de gegevens daadwerkelijk bij de rituele herdoop zijn gebruikt.
Volgens een bericht in Trouwvan gisteren is de archivaris die verantwoordelijk was voor de overdracht met pensioen. Trouw: ‘Volgens directeur Leo Voogt van het CBG werden de overeenkomsten gesloten in een tijd dat ‘er heel anders over privacy werd gedacht’. Voogt: ‘Dit zou nu nooit gebeuren’. Da’s echter de vraag. Want na de argeloze goedgelovigheid van de CBG in de jaren ’70 treedt door de opkomst van computertechnologie en de rol van de overheid opnieuw een verslechtering in waar het bescherming van persoonsgegevens betreft.
De kamervragen worden mede aan staatssecretaris Zijlstra gesteld omdat-ie eerder in een kamerdebat aangaf geen bezwaar te hebben tegen het doorgeven van de uittreksels van de burgerlijke stand aan de Mormonen. Zelfs als dat tot postuum dopen van niet-Mormonen door Mormonen leidt. Archivarissen moeten organisaties toegang geven tot de archieven, maar zijn dat niet verplicht. Als het om gegevens over detentie, medische achtergrond of inkomenssituatie gaat dan is er meer aan de hand dan de rijksarchivaris of staatssecretaris Zijlstra willen toegeven. Dit gaat niet over religie, maar om een betrouwbare en zorgvuldige overheid.
In het verlengde van de Nederlandse debat over het CBG roept de kandidatuur van de Mormoon Mitt Romney de vraag op in hoeverre Amerikaanse inlichtingendiensten als FBI en CIA gebruik maken van de Mormoonse archieven. Trouwens, wie de geschiedenis van de eigen familie wil natrekken kan terecht op FamilySearch.org.
Foto: Archief van de Mormonen in Granite Mountain, Utah
George Knight 
