Neerbuigend en polemisch commentaar van Michael Pakaluk over het secularisme vanuit een conservatief-katholiek perspectief

Door sommigen wordt beweerd dat sommige godsdiensten verder zijn in hun emancipatie dan andere. Met die eersten worden dan doorgaans het christendom en met die laatsten de islam bedoeld. Maar dit is relatief, uiteindelijk blijft godsdienst een pot nat. Het kan zijn dat de leiders van christelijke kerken en organisaties verder zijn in hun emancipatie en bijvoorbeeld geweld tegen opponenten hebben afgezworen. Ze kennen beter de gewoonten en hebben passende sociale vaardigheden om zich te gedragen en als het hun doel dient onzichtbaar te zijn in een westerse omgeving. De islam zit nog middenin de worsteling om zich te verhouden tot de wereld. Dat houdt niet in dat deze christelijke organisaties redelijk zijn omdat de ander aantoonbaar onredelijk is. Dat dit niet zo is valt des te meer op als politiek conservatisme en geloof hecht samengaan.

Het commentaar ‘SECULARISM NO BASIS FOR HUMAN FRATERNITY‘ van 9 oktober 2020 van Michael Pakaluk in The Boston Pilot dat een platform is van het Aartsbisdom Boston bevat onderstaande passage waar ik in een Engelstalige versie op reageerde op Facebook bij dit commentaar. Bij de reacties de Engelstalige versie:

Auteur Michael Pakaluk schrijft: ‘Indeed, secularism is clearly inadequate for friendship within the human family. Our secular universities, in their particular positive sciences, do not even recognize such a thing as human nature.’ [Pakaluk is hoogleraar filosofie/social research aan de Catholic University of America].

Deze uitspraak kan niet anders dan tot drie conclusies leiden:

1) Pakaluk heeft of een verkeerd idee van wat secularisme is of hij weet wel degelijk wat het is, maar geeft er bewust een verkeerd idee van. Secularisme is een politieke filosofie die onder de nationale rechtsstaat alle godsdiensten en levensovertuigingen in gelijke mate beschermt en garandeert. Secularisme is onpartijdig en kiest geen partij voor het een of tegen het ander. Secularisme is niet anti- of pro-religieus of anti- of pro-atheistisch.

In de praktijk kan dat betekenen dat in een land waar het katholicisme of de soennitische dan wel sjiietische stroming van de islam een minderheidsbeweging is de nationale Staat via de filosofie van het secularisme de gelovigen van deze minderheidsbewegingen wettelijk beschermt.

2) Pakaluk doet een niet-verbindende uitspraak door te beweren dat het secularisme ‘is clearly inadequate for friendship within the human family‘. Los van zijn verkeerde of bewust misleidende uitgangspunt over wat het secularisme is, schiet hij door in onvriendelijkheid. Als deze houding de kern van zijn geloof vormt, dan roept dat vooral vragen op over zijn missie in de wereld. Hij beschadigt hiermee zijn katholieke geloof als inhumaan en hartvochtig.

Het lijkt er sterk op dat Pakaluk eerder wil misleiden en veroordelen, dan verbinden en verzoenen. Hij zet zichzelf op menselijk vlak te kijk als onbarmhartig en harteloos, en op verstandelijk vlak als een desinformant en opruier die zijn achterban bewust verkeerd informeert.

3) Zelfs als we het foute frame van Pakaluk volgen dat impliceert dat secularisme anti-religieus en anti-moralistisch is, dan nog klopt zijn argumentatie niet dat ‘secular universities‘ de menselijke natuur niet herkennen. Dat is niet alleen onjuist, maar ook nodeloos neerbuiend van Pakaluk. Wetenschap of de academische wereld mogen dan wellicht een andere kijk dan de katholieke dogmatiek hebben op zoiets als de human nature, maar dat houdt nog steeds niet in dat die human nature niet wordt herkend.

Michael Pakaluk moet zich schamen voor zijn simplistische en opruiende commentaar vol onwaarheden. Evenals het aartsbisdom van Boston en The Boston Pilot in het bijzonder zich moeten schamen om zo’n inhumane, onaardige en splijtende commentator als Pakaluk een platform te bieden. Met dit soort vrienden heeft de katholieke kerk geen vijanden nodig. Ze zitten in de eigen gelederen.

Foto’s: Schermafbeeldingen van delen van het commentaar ‘SECULARISM NO BASIS FOR HUMAN FRATERNITY‘ van van Michael Pakaluk in The Boston Pilot, 9 oktober 2020.

Wat heeft de paus van Rome met beschaving te maken?

De paus van Rome is een grapjurk. Zijn houding bestaat uit bombast, zelfoverschatting en geringschatting van uitgeslotenen. Volgens een bericht in het Katholiek Nieuwsblad zei Franciscus afgelopen vrijdag in een toespraak tot de leden van de Congregatie voor de Geloofsleer het volgende: ‘Euthanasie is geen product van beschaving, maar van secularisatie en een kille beoordeling op grond van nut.’ Daarmee suggereert Franciscus dat secularisatie geen beschaving is, maar het tegenovergestelde ervan. Dat is nogal een onbeschaamde, normatieve, aanvallende en onbewezen uitspraak van de geestelijk leider van de Rooms-Katholieke kerk. Hij houdt er blijkbaar van om degenen die zich niet door het Vaticaan laten leiden op zijn tijd ferm te beledigen.

Zo zijn kerkleiders nu eenmaal. Ze trekken een jurk aan, zetten een petje op, zwaaien met kruiden, zwijmelen weg in rituelen, houden een geloofsgemeenschap gegijzeld, zweren op oude boeken waarvan de oorsprong bewust verborgen wordt gehouden en ontkennen omdat dat de logica van hun bestaansrecht is dat het verticale wordt ingegeven door het horzontale, inclusief de ontkenning ervan. Hun claim is dat ze met hun hele santenkraam normaal en norm zijn, en de ander niet. Misleiding is de kern van religieuze beschaving.

Religieuze organisaties proberen de wereld en hun eigen gelovigen voor te houden dat zij beschaafd zijn en de uitgeslotenen niet. De paus van Rome is de morele spookrijder die uiteindelijk slechts zichzelf gijzelt.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Paus: ‘Euthanasie heeft niets met beschaving te maken’’ in het Katholiek Nieuwsblad, 28 januari 2018.

Vaticaan loopt risico met heiligverklaring Moeder Teresa. Was zij een atheïst?

Moeder Teresa -ofwel Agnes Bojaxhiu- is vandaag heilig verklaard door paus Franciscus. Hij deed dat tijdens een mis op het Sint-Pietersplein in Vaticaanstad. Een staaltje van religieuze marketing. Zij is populair en haar populariteit straalt af op de kerk. In 1979 won ze de Nobelprijs voor de Vrede. Wie achter haar heiligverklaring kijkt ziet een risico dat het Vaticaan loopt. Want er zijn sterke aanwijzingen die zijn af te leiden uit haar geheime brieven dat Moeder Teresa de laatste 50 jaar van haar leven niet gelovig was. Dit roept de vraag op wat het Vaticaan bezielt om met Moeder Teresa een atheïst te canoniseren. De logische vervolgvraag is wat dat zegt over de marketing van het Vaticaan en waarom het dit publicitaire risico meent te moeten lopen.

Het zijn niet alleen geharnaste atheïsten als Christopher Hitchens die de afgelopen jaren vragen stelden over het geloof van Agnes Bojaxhiu, zoals hier in een uitzending van MSNBC’s Hardball, maar ook priester Brian Kolodiejchuk die jarenlang ijverde voor haar heiligverklaring en haar geheime brieven publiceerde. In 2007 memoreerde David van Biema in een artikel voor Time dat Moeder Teresa ‘bijna 50 jaar van haar leven doorbracht zonder de aanwezigheid van God in haar leven waar te nemen’. Dit roept de vraag op wat de voorwaarden zijn voor een heiligverklaring door het Vaticaan. Het leidt geen twijfel dat Moeder Teresa wordt vereerd, wonderen heeft verricht en goede werken verrichtte onder de armen van Calcutta, maar dat is nog geen antwoord op de vraag of ze dit deed vanuit een christelijke of een algemeen-humanitische intentie.

Andrew Brown zette het in 2007 in een artikel in The Guardian op een rijtje onder de titel ‘Was Mother Teresa an atheïst?’ Deze alinea slaat de spijker op de kop: ‘Told just by itself, the story would be interesting enough: a peasant woman of extraordinary tenacity and drive moves halfway around the world, using religion to lift her out of obscurity and give her a fulfilling and important life, even though the faith and its consolations are taken away from her when she gets the autonomy she really wanted.’ Met Moeder Teresa’s heiligverklaring is de cirkel rond en probeert het Vaticaan ook twijfels over haar geloof in God te overstemmen. Agnes Bojaxhiu gebruikte religie om in de wereld verder te komen en het Vaticaan gebruikt Moeder Teresa nu zij de wereld verlaten heeft. Dat is de stilzwijgende afspraak. Marketing van religie is het grootste wonder dat religie kent.

Foto: Heiligverklaring van Moeder Teresa door paus Franciscus, 4 september 2016.

Het gezicht van Máxima

In de publiciteit bestaat niets als er geen beeld van is. Het Vaticaan gaf deze foto vrij van het bezoek van Koning Willem-Alexander en zijn gezin aan paus Franciscus afgelopen maandagmorgen 25 april 2016. Vorsten besteedt er in een bericht aandacht aan. De foto dient als bewijsstuk van een overwinning. De foto is de triomf van de ingehouden emotie en onthult een geheim. Maar het gaat niet om het geheim, maar om de onthulling ervan. Of de suggestie voor de goede verstaander. Die grenst aan overmoed. Hybris. Dat moet getoond. Dat moet naar buiten. Het geheim kan niet verklapt wordt omdat de inhoud te politiek beladen is. De foto brengt aan de wereld het bericht over dat de mythe van de onfeilbaarheid maakbaar is. De foto lacht om alles.

De foto verbergt het mysterie van de gemaakte afspraken en gezichten. Door de gezichtsuitdrukking verraadt de foto wie de initiatiefnemer van de afspraak is: Máxima. Zij glundert omdat ze als katholiek een beetje thuiskomt. De rest van het gezin doet het als noordelijke calvinisten plichtmatig en beleefd af. Máxima die in 2008 in het geheim 200.000 dollar schonk aan de toenmalige Argentijnse aartsbisschop van Buenos Aires, Jorge Bergoglio die nu paus Franciscus is en Máxima terugbetaalt met een privé audiëntie. Een reis met geheimen. Máxima die in 2008 van haar uitkering uit de Nederlandse schatkist van maandelijks 19.000 euro zo’n 12.000 euro aan de katholieke kerk schonk. Máxima die bij haar huwelijk de conservatieve priester Rafael Braun een schriftlezing liet doen. Braun die herhaaldelijk in opspraak kwam en zich liet kennen als een verdediger van de junta, waar de vader van Máxima als staatssecretaris van landbouw deel van uitmaakte.

In de foto schemert het bruine verleden van Máxima door dat nog steeds vermengd is met haar huidige leven. Zij heeft zich in Nederland een modern en links profiel aangemeten met behulp van WRR-adviseurs als Pauline Meurs, de RVD en een stoet communicatiedeskundigen. Journalisten en opinie-makers hebben zich laten inpalmen. Kritiek op Máxima’s verleden is afgekocht en weggewerkt. Máxima’s binnenlandse profilering staat haaks op hoe ze zich in het buitenland opstelt als lid van een Argentijnse conservatieve, katholieke elite. Dat gaat verder dan het jetsetterige aspect en wordt zichtbaar als ze de keuze heeft. Zoals voor Rafael Braun.

De foto onthult waarom Máxima ongeschikt is als echtgenote van het Nederlandse staatshoofd. Nog steeds geldt wat oud-hoogleraar internationaal volkenrecht Paul de Waard in maart 2002 verklaarde: Het gaat erom of wij de troonopvolger geschikt vinden, met inbegrip van zijn partnerkeuze. Hij gaf als antwoord dat Willem-Alexander zich door de keuze voor Máxima gediskwalificeerd heeft als troonopvolger. Na jarenlange Oranje-propaganda ligt dat antwoord nog steeds voor de hand. Maar het mag niet gehoord worden. Wij mochten niet vinden of we de troonopvolger geschikt vonden. Daarom maar een foto om het te laten zien.

Foto: ‘Foto van koninklijk gezin bij paus’ op 25 april 2016, in Vorsten.

Franciscus en Kirill vermengen geloof en politiek in verklaring van Havana

Moeten niet-katholieken zich iets aantrekken van wat de paus van Rome zegt? Dat ligt eraan. Paus Franciscus is naast hoofd van de Heilige Stoel ook staatshoofd van Vaticaanstad, de kleinste onafhankelijke staat ter wereld. Het centrale bestuursorgaan van de Katholieke Kerk is een interne aangelegenheid en uitsluitend van belang voor katholieken die zich hierdoor laten inspireren. Interne werking van religieuze instellingen is voor gelovigen. Ze kunnen beweren wat ze willen zonder onderbouwing van hun geloofswaarheid te hoeven geven.

Geloof is geen wetenschap en kent geen sluitend bewijs. Geloof is oorzaak en gevolg, uitgangspunt en sluitsteen van de getuigenis. In religie kunnen mensen over water lopen of in touwen klimmen, en kan water in wijn veranderen. Veronderstellingen zijn het voorrecht en het bestaansrecht van religie. In een parallel universum dat religie heet heerst de logica van de hypothese die geen direct verband met de realiteit heeft, maar een geloofswaarheid is die uitsluitend in en voor zichzelf bestaat. Gevoed vanuit de overlevering.

Niet-katholieken hebben dus functioneel te maken met de paus van Rome als hij spreekt als staatshoofd van Vaticaanstad. Dat overigens geen lid van de EU is. Niet-katholieken kunnen voorbijgaan aan Franciscus als hij zijn geloofswaarheden verkondigt  aan de katholieken, maar niet aan het staatshoofd die zich begeeft op het gebied van de diplomatie en de politiek. Problematisch wordt het als geloofsverkondiging en politiek bewust door elkaar worden gebruikt. Dan wordt het raadselachtig  of de paus zich richt tot de katholieke gelovigen of tot de wereldburgers. En of niet-katholieken zich wel of niet iets aan moeten trekken van zijn woorden.

De gezamenlijke verklaring van Havana van paus Franciscus en patriarch Kirill van Moskou van de Russisch-orthodoxe Kerk is een voorbeeld van bewuste vermenging van geloof en politiek. Het mist zowel de zuiverheid van een encycliek die gaat over de leerstellingen van het geloof en gericht is aan de gelovigen als het gebruik van de diplomatie die opereert volgens geformaliseerde regels waarbij geen direct beroep gedaan wordt op culturele waarden zoals die bestaan binnen religie. De verklaring van Franciscus en Kirill is niet alleen een bewuste mengvorm van religie en politiek, maar daarnaast politiek die er niet naar streeft om onpartijdig en onzijdig te zijn. Franciscus en Kirill kiezen partij door bijvoorbeeld de oorlog in Oekraïne niet te omschrijven als een oorlog tussen landen, maar als vijandigheden die uit het niets lijken te zijn ontstaan. De verklaring is bedoeld voor intern gebruik en hoort thuis in het religieuze domein. Het heeft geen enkele politieke waarde.

Foto: Patriarch Kirill (links) een paus Franciscus (rechts) in Havana, 12 februari 2016.

Katholieke Jan Peeters maakt klassieke fout over secularisatie

Jan Peeters meent in een commentaar voor het Katholiek Nieuwsblad dat het falen van de Rooms-Katholieke kerk de hoofdoorzaak van secularisatie is. Dit naar aanleiding van de reactie van de Duitse kerkleiders op het groot aantal kerkverlaters. In 2014 waren dat er in Duitsland liefst 178.805. Die reactie zou volgens Peeters te weinig veeleisend zijn. Hij zit op de lijn van aartsbisschop Wim Eijk die pleit voor een kerk als bewuste keuze.

Geheel onnodig koppelt Peeters de richtingenstrijd binnen de West-Europese katholieke kerk aan secularisatie die geformuleerd wordt in het begrip secularisme. Een politieke filosofie die burgers garandeert dat ze nooit onderworpen zullen zijn aan de religie van een ander die hen niet door de strot geduwd wordt, aldus Jacques Berlinerblau. Secularisten proberen de macht van religie niet terug te dringen omdat ze tegen religie, religieuze organisaties of gelovigen zijn, maar omdat ze de vrijheid van burgers willen optimaliseren.

Onduidelijk is wat Peeters precies met secularisatie bedoelt. Vermoedelijk doelt hij op afnemende macht en maatschappelijke invloed van religieuze organisaties en verwijt hij zijn kerkleiders dat ze dat proces niet hebben weten te keren. Maar da’s een onzinnig verwijt omdat de katholieke kerk in Duitsland of Nederland de afgelopen eeuwen nooit een machtspositie innam die het afbrokkelen ervan kon voorkomen. Secularisatie is een proces dat tamelijk los van de katholieke kerk plaatsvond. Daarom mist het verwijt aan mgr. Genn grond.

Jammer is dat Peeters secularisatie negatief benadert terwijl het een positief begrip is. Secularisatie staat niet vijandig tegenover de religie van katholieken, maar biedt gelovigen juist vrijheid en emancipatie. Alleen een religie die gelovigen vrijheid en emancipatie wil onthouden heeft wat te vrezen van secularisatie. Maar dat is een interne tegenstelling binnen een religieuze organisatie tussen conservatieven en hervormers. Het is onzin om het externe proces van secularisatie daarbij te betrekken. Het is Jan Peeters die een klassieke fout maakt.

Foto: Schermafbeelding van passage uit commentaar ‘Het falen van de Kerk is hoofdoorzaak secularisatie’ van Jan Peeters in het Katholiek Nieuwsblad,

Ongepast optreden van paus Franciscus in Europarlement

Premier Willem Drees huiverde er in de jaren ’50 al voor dat de Europese samenwerking bovenal een katholiek onderonsje was. Zestig jaar later lijkt er weinig veranderd. Ongehoord en ongepast dat de plaatsvervanger van God op aarde een rede in het Europarlement houdt. En voor verdeeldheid zorgt. Samen met Virginie Rozière stuurde Sophie in ’t Veld voorzitter Martin Schulz een protestbrief met de volgende passage: ‘The Catholic Church feels it has a right to interfere in civil matters and to impose its own moral views on others, rather than accepting and respecting diversity and freedom of conscience.’ Een religieus leider als paus Franciscus heeft niets te zoeken in het Europarlement. Hij kan spreken via leden die erin vertegenwoordigd zijn. Waarom wordt deze paus uitgenodigd en allerlei andere religieuze en levensbeschouwelijke leiders niet? Vreemd.

Hoe wordt iemand persoon van het jaar? Kan het Snowden niet zijn?

Update 10 oktober 2014: Malala Yousafzai en Kailash Satyarthi hebben de Nobelprijs voor de Vrede gekregen. Is dat een moedige of een laffe keuze? Is dit een keuze voor een onschuldig soort a-politiek humanisme dat de confrontatie uit de weg gaat en de belangrijke landen niet tegen het hoofd stoot? De vraag stellen is de vraag beantwoorden.

Update: Time heeft paus Franciscus uitgeroepen tot persoon van het jaar met de ‘donkere profeet’ Edward Snowden op de tweede plaats. Vermoedelijk vindt de paus dit zelf ook een onzinnige keus. Volgens The Switch in de Washington Post heeft Time het mis. De paus is weliswaar dynamisch, maar heeft in 2013 niet het nieuws beïnvloed. Edward Snowden wel. Politiek lijkt een tweede plek voor Snowden in de verkiezing van zo’n gevestigd medium het hoogst haalbare. Het zegt meer over het conformisme en het aanleunen tegen de macht van de gevestigde Amerikaanse media dan over het feit wie echt de belangrijkste persoon van 2013 is. 

Wat is er voor nodig om persoon van het jaar te worden? De verkiezing waarmee media het jaar bekronen en afsluiten. In elk geval politieke goedkeuring door de bazen van de nieuwsorganisatie. Maar dat niet alleen, het gaat vaak om exclusiviteit en bereikbaarheid. Dat wil zeggen medewerking aan een artikel of programma. Wat krijgt een omroep bijvoorbeeld terug voor de uitverkiezing van Edward Snowden? In elk geval geen beelden, want Snowden verschuilt zich in Rusland. Dat gaat dus niet, want zonder exclusieve beelden wagen omroepen zich er niet aan. ABC’s Barbara Walters zette zich in om Snowden de Top-10 lijst van meest fascinerende personen van het jaar aan te laten voeren, maar werd teruggefloten door haar bazen. Wat ontkend wordt.

Wat is dan de waarde om persoon van het jaar te worden? Dat The Guardian Edward Snowden tot persoon van 2013 maakt zal niet verbazen. Door Snowden, journalist Glenn Greenwald en hoofdredacteur Alan Rusbridger heeft de krant zich afgelopen jaar enorm geprofileerd. De uitverkiezing van Snowden is de kers op de taart. Een medium zet zichzelf graag in het zonnetje in de vakantieperiode met het oog op de losse verkoop. De verkiezing is marketing. Maar ook een endorsement, dus goedkeuring en onderstreping van de eigen koers. The New Yorker komt tot dezelfde conclusie: ‘No contents: Edward Snowden is person of the year.’

Media die Edward Snowden niet tot persoon van het jaar kiezen hebben wat uit te leggen. Wordt het een andere politieke keuze voor de Iraanse president Hassan Rohani, Vladimir Putin of een organisatie die zich inzet voor digitale burgerrechten? Of de minst-politieke keuze voor paus Franciscus, Nelson Mandela of het Pakistaanse meisje Malala? Zoals het Europarlement in oktober de Sacharovprijs niet aan Snowden, maar aan Malala toekende. In de lezerspoll van Time eindigde verrassend de Egyptische legerchef Abdel Fattah el-Sisi voor de Turkse premier Recep Erdoğan op de eerste plaats. Het Eurovisie songfestival scenario als exotische landen winnen door een trouwe achterban. Vandaag maakt Time bekend wie persoon van het jaar wordt. El-Sissi en Erdoğan hebben het niet tot de 10 genomineerden geschopt. Edward Snowden wel. De verkiezing zegt alles over de marketing en politieke koers van media. Dat bepaalt uiteindelijk de keuze. Meer is het niet.

Foto 1: Schermafbeelding van Slate, 11 december 2013.

Foto 2: Person of the Year in 2003 van Time: de Amerikaanse soldaat.