Over Nederlandsheid

Mijn reactie bij bovenstaande video ‘Over Nederlanderschap en Wij/Zij denken‘ uit 2016. Zihni Ozdil in gesprek met RTL Z. De reactie kon echter niet geplaatst worden, zodat hij hier staat:

Wat is Nederlandsheid? Zihni, je weet wellicht dat George Orwell in zijn latere jaren voortdurend in conflict was met zowel de conservatieven die hem wilden claimen als met de socialisten die hem niet begrepen. Jij lijkt ook in zo’n onbegrepen tussenpositie te verkeren.

Orwell die zich in zijn persoonlijk leven als een bourgeois Engelsman gedroeg benoemde de Englishness concreet: het groene plattelandsleven, vissen, tuinieren, de Engelse taal, een lekkere kop thee en vriendelijke mensen. 

Wat is de Nederlandse evenknie daarvan? Wat is Nederlandsheid? Ik gebruik niet het woord ‘Nederlanderschap’ want dat klinkt te juridisch, te politiek en te weinig cultureel. Nederlanderschap is een uitgekauwd begrip waar geen eer meer aan valt te behalen.

Zoals het voorbeeld van Orwell verduidelijkt kan het koesteren van Nederlandsheid niet per definitie gebonden worden aan links of rechts, conservatief of progressief. Nederlandsheid onttrekt zich daar juist aan. Maar in het publiek debat van de afgelopen jaren is het omgekeerde waar. Het begrip is herverkaveld en eenzijdig geclaimd. Zodat het debat erover niet van de grond komt omdat het politiek besmet is en op slot zit.

Nederlandsheid speelt op cultureel vlak. Wellicht op dat van de nostalgie. Met het verlangen naar een deels verdwenen verleden. Dat is evenmin partijgebonden, hoewel rechtse partijen via hun retoriek over nationalisme en een roemrijk verleden (Gouden Eeuw, VOC-mentaliteit, Wilhelmus) het alleenrecht op Nederlandsheid claimen.

Het is de fout van links als het dat niet begrijpt, zelfs afwijst en heeft ingewisseld voor begrippen als multiculturalisme of sociale identiteit van doelgroepen. Dat is een vlucht vooruit in vaagheid. Het is de fout van rechts als het dat gebruikt om mensen uit te sluiten. Dat is een vlucht in wraak en vergelding. Zowel links als rechts weten zich niet te verhouden tot het begrip Nederlandsheid.

Maxima zei ingefluisterd door een adviserende PvdA’ster in 2007 dat de Nederlandse identiteit niet bestaat, maar is daarmee ook gezegd dat Nederlandsheid niet bestaat? Enige variatie moet in de Nederlandsheid inbegrepen worden om het werkbaar te houden. Tussen de Amsterdammer en de Zeeuw, de Fries en de Tukker bestaan verschillen. Het is gratuit om te beweren dat de Nederlandse identiteit niet bestaat omdat het eerder een commentaar is op de bandbreedte van het eigen perspectief. Over het begrip Nederlandsheid zegt het niks.

Ik pleit voor een positieve benadering van het begrip Nederlandsheid. Zonder dat de woorden identiteit, nationalisme en Wij/Zij-denken in de verklaring worden aangewend. Want die geven vooral onduidelijkheid. Dat is van het niveau: fiets = rijwiel en rijwiel = fiets. Dat is de doodlopende weg van de invuloefening.

Wat is Nederlandsheid in culturele, niet-politieke zin? Laten we een poging doen, daarover nadenken en komen tot een formulering. Het heeft met de Nederlandse taal, geschiedenis, wetenschap, cultuur en kunst te maken. Dat zijn precies die sectoren waar geen enkele politieke partij zich eigenaar van voelt en verantwoordelijk voor wil zijn. Komt dat omdat het begrip Nederlandsheid door de voltallige politiek verkeerd begrepen wordt? 

Advertentie

Maxima’s toespraak over Nederlandse identiteit opgerakeld door Canoy

Een opvallende column van Marcel Canoy in Jalta die eerder verscheen in Sociale Vraagstukken. Aan de lijn van het betoog valt weinig af te dingen, maar toch klopt er iets niet aan. Canoy maakt het zich nodeloos ingewikkeld door naar Maxima te verwijzen die op 24 september 2007 een toespraak hield ‘bij de presentatie van het WRR-rapport Identificatie met Nederland, Den Haag’. De sleutelzin van die toespraak is ‘Nederland is veel te veelzijdig om in één cliché te vatten’. Maxima kreeg vanuit nationalistische hoek kritiek op deze  toespraak. Maar kritiek die verder keek zag dat Maxima niet werkelijk op zoek was naar nieuw inzicht, maar gewoonweg het ene door het andere cliché verving. Mijn commentaar op de column van Marcel Canoy:

Maxima zei in 2007 bij de presentatie van het rapport ‘Identificatie met Nederland’ ook dat de Nederlandse identiteit niet bestond. Een boute uitspraak -evenals de uitspraak dat de Nederlander niet bestaat- omdat het instrumenten om te onderscheiden en te verklaren bij voorbaat weggeeft. Uiteraard bestaat er geen onveranderlijke Nederlandse identiteit waar als in een mal alle Nederlanders passen. Niemand met enig historisch besef over de Republiek en het Koninkrijk der Nederlanden zal dat met enige onderbouwing kunnen zeggen. Door Nederland zijn talloze migranten gekomen die Nederland mede veranderd hebben, maar er tegelijkertijd ook door veranderd zijn. Om dat laatste proces gaat het. Dat geeft Maxima weg.

Want het andere uiterste dat Maxima in 2007 door adviseurs als Pauline Meurs ingefluisterd kreeg was dat er geen Nederlandse identiteit bestaat. Maxima ging daarin te ver en overspeelde haar hand. Ze had beter kunnen zeggen dat er geen vastomlijnde, onveranderlijke Nederlandse identiteit bestaat, maar dat Nederland en de Nederlanders zich wel manifesteren op een aantal kenmerken dat de identiteit onderscheidend maakt. Binnen bepaalde grenzen. Marcel Canoy schrijft een mooi betoog waarmee men het alleen maar eens kan zijn. Het is jammer dat hij het ontsiert door zijn verwijzing naar een onhandige uitspraak van een zoekende Maxima  in 2007. Waarom hij de episode oprakelt die Maxima beschadigt is het grote raadsel van zijn analyse.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘MAXIMA HEEFT GELIJK: DÉ NEDERLANDER BESTAAT NIET’ van Marcel Canoy, 28 april 2017 in Jalta.

Het gezicht van Máxima

In de publiciteit bestaat niets als er geen beeld van is. Het Vaticaan gaf deze foto vrij van het bezoek van Koning Willem-Alexander en zijn gezin aan paus Franciscus afgelopen maandagmorgen 25 april 2016. Vorsten besteedt er in een bericht aandacht aan. De foto dient als bewijsstuk van een overwinning. De foto is de triomf van de ingehouden emotie en onthult een geheim. Maar het gaat niet om het geheim, maar om de onthulling ervan. Of de suggestie voor de goede verstaander. Die grenst aan overmoed. Hybris. Dat moet getoond. Dat moet naar buiten. Het geheim kan niet verklapt wordt omdat de inhoud te politiek beladen is. De foto brengt aan de wereld het bericht over dat de mythe van de onfeilbaarheid maakbaar is. De foto lacht om alles.

De foto verbergt het mysterie van de gemaakte afspraken en gezichten. Door de gezichtsuitdrukking verraadt de foto wie de initiatiefnemer van de afspraak is: Máxima. Zij glundert omdat ze als katholiek een beetje thuiskomt. De rest van het gezin doet het als noordelijke calvinisten plichtmatig en beleefd af. Máxima die in 2008 in het geheim 200.000 dollar schonk aan de toenmalige Argentijnse aartsbisschop van Buenos Aires, Jorge Bergoglio die nu paus Franciscus is en Máxima terugbetaalt met een privé audiëntie. Een reis met geheimen. Máxima die in 2008 van haar uitkering uit de Nederlandse schatkist van maandelijks 19.000 euro zo’n 12.000 euro aan de katholieke kerk schonk. Máxima die bij haar huwelijk de conservatieve priester Rafael Braun een schriftlezing liet doen. Braun die herhaaldelijk in opspraak kwam en zich liet kennen als een verdediger van de junta, waar de vader van Máxima als staatssecretaris van landbouw deel van uitmaakte.

In de foto schemert het bruine verleden van Máxima door dat nog steeds vermengd is met haar huidige leven. Zij heeft zich in Nederland een modern en links profiel aangemeten met behulp van WRR-adviseurs als Pauline Meurs, de RVD en een stoet communicatiedeskundigen. Journalisten en opinie-makers hebben zich laten inpalmen. Kritiek op Máxima’s verleden is afgekocht en weggewerkt. Máxima’s binnenlandse profilering staat haaks op hoe ze zich in het buitenland opstelt als lid van een Argentijnse conservatieve, katholieke elite. Dat gaat verder dan het jetsetterige aspect en wordt zichtbaar als ze de keuze heeft. Zoals voor Rafael Braun.

De foto onthult waarom Máxima ongeschikt is als echtgenote van het Nederlandse staatshoofd. Nog steeds geldt wat oud-hoogleraar internationaal volkenrecht Paul de Waard in maart 2002 verklaarde: Het gaat erom of wij de troonopvolger geschikt vinden, met inbegrip van zijn partnerkeuze. Hij gaf als antwoord dat Willem-Alexander zich door de keuze voor Máxima gediskwalificeerd heeft als troonopvolger. Na jarenlange Oranje-propaganda ligt dat antwoord nog steeds voor de hand. Maar het mag niet gehoord worden. Wij mochten niet vinden of we de troonopvolger geschikt vonden. Daarom maar een foto om het te laten zien.

Foto: ‘Foto van koninklijk gezin bij paus’ op 25 april 2016, in Vorsten.

Wordt schaduwzijde van Consumenten eHealth bewust onderschat?

Innovatie in de gezondheidszorg is een goede zaak. Maar onder welke voorwaarden? Voorzitter van de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg Pauline Meurs (PvdA) biedt minister Edith Schippers (VVD) een advies aan over Consumenten eHealth. Speels en modern. Deze politici voegen zich helemaal in de marketing van de tijd.

Het is de vorm van eHealth die direct op de consumentenmarkt gericht is en niet op de professionele markt. Een onderdeel daarvan is het Persoonlijk Gezondheids Dossier (PGD) waarvan het de opzet is dat de patiënt zelf online de eigen medische gegevens beheert. Hoe verhoudt zich dat tot het Elektronisch PatiëntenDossier (EPD) dat een landelijke uitwisseling van medische gegevens van patiënten mogelijk maakt en in 2011 door Tweede en Eerste Kamer vanwege onduidelijkheden werd afgewezen? Maar nog lang niet dood is en steeds in andere vorm door het kabinet heimelijk opgetuigd dreigt te worden. Consumenten eHealth kan door de mentale massage van de patiënt een zijdeur worden voor de invoering van EPD 2.0 in de nabije toekomst. De controverse tussen zorgverleners en -aanbieders is niet zozeer dat medische gegevens uitgewisseld moeten worden, maar of dat grootschalig moet gebeuren zoals het kabinet wil. Onder verwijzing naar de kosten.

Meurs noemt als schaduwzijden van Consumenten eHealth de aantasting van de privacy doordat grote bedrijven medische persoonsgegevens verzamelen en daarmee in de weer gaan. Een levensgroot gevaar voor wie alle verhalen over de macht van Facebook en Google serieus neemt. Waarbij medische gegevens mensen nog eens extra kwetsbaar maken. Hoe dan ook is het gevolg van deze stoomwals van adviesorganen en ministerie het passeren, of op z’n minst afwaarderen van het belang van de eerstelijnsgezondheidszorg, in het bijzonder de huisartsen. Vraag is of patiënten dat moeten willen. En ze beseffen daar bewust voor te kiezen.

Controverse over toekenning Machiavelliprijs aan Máxima Zorreguieta

Begin februari wordt de Machiavelliprijs 2011 aan Máxima Zorreguieta toegekend. NRC-redacteur Frank Vermeulen stapt uit het bestuur en schrijft een NRC-artikel Stop met dat geknipmes voor het koningshuis. Volgens hem kapen RVD en hof de prijs. Hij memoreert dat voorzitter Marja Wagenaar van de Stichting Machiavelli hem schrijft dat het juryrapport na overleg met RVD en het hof tot stand is gekomen. Vermeulen kan de inmenging niet bewijzen. Het ligt niet voor de hand dat het hof dit publiekelijk toegeeft.

De reden daarvoor geeft het juryrapport in de volgende passage: Ook mag niet onvermeld blijven dat het Koningshuis en dus ook de echtgenote van de toekomstige koning, ondersteund wordt door een omvangrijk apparaat dat er alles aan doet om de positie van de Troon te bewaken en bestendigen. Rijksvoorlichtingsdienst en hofhouding hebben er meer dan een dagtaak aan om de Koninklijke Familie zo goed mogelijk over het voetlicht te krijgen, in voorziene en onvoorziene omstandigheden.

De Machiavelliprijs kan beschouwd worden als marketing om Máxima Zorreguieta aan het publiek te verkopen. Het wordt tot onderdeel van een publiciteitscampagne om het koningshuis zo gunstig mogelijk voor te stellen. Vermeulen verwijt dat de Oranje’s niet, zij dienen met een uitgebreid publiciteitsapparaat hun eigenbelang met verve. Maar tegenkrachten ontbreken. Hermelijnvlooien gaan in de nabijheid van de Koninklijke Familie knipmessen. Ze leveren hun Nederlandse frisheid van de lever in voor gedweep.

Jan van Rossum mengt zich in de discussie met een NRC-artikel onder de titel Er was geen vuile was bij Machiavelliprijs. De Stichting Machiavelli is in 1987 opgericht door PR bureau Van Rossum & Partners. Herman Nieuwenhuis is ook medeoprichter. Van Rossum betwijfelt of het buiten hangen van vuile was door Vermeulen een groot maatschappelijk belang dient. Zijn repliek blijft steken in welles-nietes, wat hem niet valt te verwijten. Vermeulen noch Van Rossum kunnen kun zaak hardmaken omdat het achter de schermen speelt. Van Rossum ziet koningin Beatrix en prinses Máxima ‘excellente bijdragen leveren’ aan de samenleving.

Antwoord wie gelijk heeft ligt in de achtergrond van Marja Wagenaar. Ze was tot 2002 lid van de Tweede Kamer voor de PvdA, gepromoveerd op de Rijksvoorlichtingsdienst. Pauline Meurs is sinds 2007 lid van de Eerste Kamer voor de PvdA en nodigt als toenmalig WRR-voorzitter Máxima uit in 2007 te spreken bij de presentatie van een WRR-rapport over identiteit. Dat leidt tot maatschappelijke verdeeldheid. Op dat snijvlak van consultancy, commercie, partijpolitiek en overheidscommunicatie wordt de Machiavelliprijs toegekend.

Het juryrapport geeft het kabinet-Rutte speldeprikken en leest als een lofrede op de monarchie. Wie weet gaat volgend jaar de prijs naar het Republikeins Genootschap. In de profilering van Nederland achter de schermen.

Foto: Felicitatie in de vorm van een tekening aangeboden door Beatrix van Driel uit Axel, geboren op 31 januari 1938, aan Prinses Beatrix als gelukwens bij haar achtste verjaardag op 31 januari 1946.

Terug naar de republiek

Update 13 maart 2013: In 2008 bleek dat prinses Máxima in het geheim 128.000 euro (200.000 dollar) had geschonken aan de Argentijnse kardinaal en aartsbisschop van Buenos Aires, Jorge Bergoglio. De vandaag tot nieuwe paus gekozen Argentijn die de naam Franciscus I aanneemt. De RVD ontkende trouwens het bericht.

Koningin Beatrix is 73 en geruchten doen de ronde dat ze aftreedt. Naast alle schandalen is ontbrekende transparantie in de kosten van het Koninklijk Huis vele burgers een doorn in het oog. De slappe knieën van de politiek valt dat aan te rekenen. Een republikein heeft niets te zoeken bij erfopvolging. Er zijn drie nadelen. De opvolger kan ondanks zijn voorbereiding incapabel zijn. Het is niet-democratisch en de opvolger zelf is evenmin vrij. Nederland heeft een grote Republikeinse traditie.

Waardering voor Beatrix is tamelijk groot, maar slecht doordacht. Oranje-propaganda draait op volle toeren. De koningin vult haar functie niet neutraal, zoals vereist, maar politiek in. Haar in jaren opgebouwde machts- en informatiepositie verhindert dat ze daar kritisch op aangesproken wordt. Alleen nieuwkomers als PVV en SP laten zich niet imponeren. Ze neemt haar taak uiterst serieus.

Feit dat in het Verenigd Koninkrijk koningin Elisabeth blijft zitten wordt verklaard uit het onvermogen van kroonprins Charles, een ongeleid projectiel dat obscurantisme paart aan onverstand. Da’s het nadeel van de erfelijke monarchie. Het is anti-democratisch omdat het aan democratische controle en instituties voorbijgaat en kent geen sollicitatiegesprek. Uitleg is dat net als de paus een Brits staatshoofd in het harnas sterft.

Vraag is of hetzelfde voor Willem-Alexander geldt. In Nederland geldt-ie als een beetje dom, maar ook goeiig. Geen intellectuele hoogvlieger met aangeboren politiek besef, maar een aardige man. Uit dommigheid verdedigde hij ooit dictator Videla. Maar ondanks alles heeft-ie de functie niet gezocht en dat pleit voor hem.

Voor zijn vrouw Máxima Zorreguieta geldt dat niet. Zij heeft strategisch carrière gezocht door Alexander te trouwen. Geruchten omringen haar. Schenkt ze als katholiek geld aan de conservatieve Argentijnse kardinaal Jorge Bergoglio? Geld dat ze als toelage van de Nederlandse overheid krijgt? Onduidelijk is of deze geruchten waar zijn of door de RVD uit de pers worden gehouden om het koningshuis te beschermen.

Opvallend is wel dat Máxima zich in Nederland een modern en links profiel aangemeten heeft met behulp van WRR-adviseurs als Pauline Meurs en een stoet communicatiedeskundigen. Dat ging fout toen Máxima in 2007 bij de presentatie van het rapport Identificatie met Nederland zei de Nederlandse identiteit niet te kunnen vinden. De verkeerde plek voor de verkeerde uitspraak.

Máxima’s binnenlandse profilering staat haaks op hoe ze zich in het buitenland opstelt als lid van een Argentijnse conservatieve, katholieke elite. Dat gaat verder dan het jetsetterige aspect en wordt zichtbaar als ze de keuze heeft. Dan kiest ze bij haar huwelijk voor de conservatieve priester Rafael Braun.

Opvallend is dat Willem-Alexander zijn huis in Mozambique nog steeds niet heeft verkocht. Elke keer weer roept dit de vraag op of het nou zijn onbegrip voor politieke verhoudingen, zijn naïviteit of zijn tegenzin om werkelijk staatshoofd te worden is.

Nog steeds geldt wat Prof. De Waard in 2001 verklaarde: Het gaat erom of wij de troonopvolger geschikt vinden, met inbegrip van zijn partnerkeuze. Hij gaf als antwoord dat Willem-Alexander zich door zijn keuze voor Máxima gediskwalificeerd heeft als troonopvolger. Na tien jaar Oranje-propaganda klinkt dat antwoord nog steeds logisch. Het verklaart vermoedelijk waarom Beatrix zo lang is aangebleven.

Foto: Tichelaar, paar polychroom aardewerk borden en paar plooiborden, met décor van Prins van Oranje/ bloemenmanden