Intelligente domheid of domme intelligentie zit vooral radicaal-rechts in de weg. Matthijs van Boksel revisited

Mensen worden steeds dommer. De onderbouwing van deze stelling valt hier hier na te lezen. Matthijs van Boxsel heeft zo zijn gedachten over domheid: ‘Domheid is het handelen tegen beter weten in. Domheid is kortom geen gebrek aan kennis of intelligentie. Sterker: domme mensen zijn vaak gevaarlijk omdat ze intelligent zijn. En hoe intelligenter ze zijn, hoe rampzaliger de gevolgen van hun domdaad.’ En zegt Van Boxel: ‘Let wel: de dwaling is het product van intellectuele arbeid, niet van luiheid. Het gaat ook niet om het wagen van een gokje. Je moet werken voor je dwalingen. Je moet falen om de kennis te vergaren waarmee je je falen kunt herkennen. Kennis draait kortom om herziening, vertraging, tegen jezelf indenken.’

Toen ik het bovenstaande las en er in 2013 een commentaar over schreef met de titel ‘Intelligente domheid zit kabinet Rutte in de weg’ moesten Trump en de rechts-radicalen nog komen. Intelligente dommeriken als Thierry Baudet, Boris Johnson of Steve Bannon moesten toen nog hun opgang maken. Door die voorbeelden begrijp ik nu de bewering van Van Boxsel beter dan 6,5 jaar geleden. Het heeft handen en voeten gekregen.

We worden dagelijks geconfronteerd met intelligente domheid. Ergo, het heeft de wereld overspoeld. Degenen die claimen intelligent en niet dom te zijn begrijpen dat niet. Radicaal-rechtse politici denken tegen het belang van hun land in omdat ze niet dom genoeg zijn om tegen zichzelf in te denken. Ze gaan met zichzelf en hun cyclische, stationaire denken op de loop en komen niet verder. Domme mensen zijn intelligent, we zien het dagelijks in de politiek. Hadden ze maar kennis en durf om zichzelf te herzien. Maar dat zit er niet in.

Foto: ‘Bobby Fischer and Mikhail Tal (from page 41 of XIV. Schach-Olympiade Leipzig 1960)’

Haagse crisissfeer benadrukt intelligente domheid kabinet Rutte

Schrijft nooit aan kwaadwilligheid toe, wat verklaard kan worden door domheid. Aldus Napoleon Bonaparte: ‘N’attribuez jamais à la malveillance ce qui peut s’expliquer par la stupidité‘. De uitspraak lijkt gemaakt voor het kabinet Rutte-Asscher dat zegt terug te treden, maar de burgers wantrouwt en met steeds meer regels opzadelt, de burgerrechten inperkt en zich onderhand gedraagt als een bemoeial die zich met alle facetten van het leven wil bemoeien. Ik karakteriseerde dat in mei 2013 in een posting als intelligente domheid.

Da’s anders dan pure domheid waarvan de drager niet intelligent genoeg is om die te verbergen. Intelligente domheid is halfslachtigheid die de wereld in geholpen wordt vanwege het schijnbaar bestaan van een kantelpunt waarachter het verbloemen van de eigen domheid mogelijk wordt. Intelligente dommeriken laten zich die kans niet ontnemen. Bij intelligente domheid neemt het succesvol verhullen van de domheid de plaats in van het aanspreken van de domheid of de intelligentie. Naargelang de specifieke achtergrond. Positionering en marketing nemen het over in een continu proces dat nooit meer ergens voet op vaste bodem zet.

De crisissfeer die deze week in Den Haag hangt over de bed-bad-en-broodregeling en de uitgeprocedeerde asielzoekers heeft alles te maken met de intelligente domheid van de kabinetsleden. Bram van Ojik (Groen Links) denkt te weten hoe het zit: ‘Ik snap heus wel dat het ingewikkeld is, maar zo ingewikkeld kan het ook weer niet zijn om te zeggen: we gaan humanitaire hulp bieden.’ Maar is dat niet te simpel gedacht? Want het gaat de bewindslieden niet zozeer om het vinden van een oplossing voor een concreet beleidspunt, maar om het tijdens het zoeken ernaar verbloemen van eigen domheid. Extra gevaarlijk omdat door de crisissfeer juist de aandacht op de domheid gevestigd wordt doordat een oplossing uitblijft. Kabinetsleden van VVD en PvdA vliegen zonder vangnet door de lucht en kennen een noodgreep: de ander van kwaadwilligheid betichten.

Foto: 1950s circus trapeze artists

Na oorlog komt rouw

Vandaag 23 juli 2014 is het in Nederland een dag van nationale rouw voor de slachtoffers van de ramp met de MH17 van Malaysian Airlines. Voor het eerst sinds 1962 toen prinses Wilhelmina stierf. Nederland gedenkt en staat stil. Als een dief in de nacht kwam de oorlog afgelopen donderdag naar Nederland. Zoals de oorlog de afgelopen tijd ook naar Oekraïne, Syrië, Irak, Zuid-Soedan, Israël en de Palestijnse gebieden kwam. Of naar internet als dat als een apart continent beschouwd wordt. Hoe die brandhaarden heten waar mensen elkaar de koppen inslaan is bijzaak. Ze wisselen van naam. Ze heten soms Duitsland, Bosnië, Libanon of Angola, dan weer Honduras of Libië. Oorlog is intelligente domheid. Oorlog is doordachte absurditeit met grove middelen. Krijg is emotie. Daarna wacht herstel en wordt beterschap beloofd. Steeds weer. Ons mensen past treurnis.

Foto: Kazimir Malewich, ‘Suprematistische compositie (met blauwe driehoek en zwarte rechthoek)‘, 1915. Collectie Stedelijk Musuem Amsterdam.

Conservatieve christen zegt Nee tegen logica en Verlichting

Hoe valt er te redeneren met conservatieve christenen die de rede verwerpen? Cenk Uygur van The Young Turks geeft het antwoord: niet. Neem nou Penny Nance van Concerned Women for America.‘ De lobbygroep gelooft ‘that marriage consists of one man and one woman. We seek to protect and support the Biblical design of marriage and the gift of children.‘ Ok. Ze is ertegen dat de officiële Gebedsdag op 2 mei ook Dag van rede wordt. Ok. Maar haar christelijk wereldbeeld fluistert haar een waarheid in: de Verlichting maakte plaats voor moreel relativisme en dat leidde uiteindelijk tot de Holocaust, dat ontstaat als we God uit de vergelijking laten (‘leave God out of the equation‘). Zoals Cenk Uygur opmerkt, met medewerking van de christelijke Duitsers.

Tegen zoveel gebrek aan tolerantie, logica en historisch besef valt niet op te boksen. Verscholen in hun Heartland begrijpen Amerikanen doorgaans toch al slecht hoe het toegaat in andere landen. Oorzaak dat ze in hun buitenlandse politiek zoveel brokken maken. Voeg daarbij een enge opvatting van het christendom en dan blijkt de domheid van Penny Nance geen intelligente domheid, maar gelovige domheid te zijn. Hoe dan ook is het een prestatie van deze postmodernistische conservatieve christenen om zoveel onzin bij elkaar te sprokkelen en de logica zoveel geweld aan te doen. Mogelijk in het land van onbegrensde onmogelijkheden.

Foto: Banner ‘National Day of Reason‘, 3 mei 2013.

Intelligente domheid zit kabinet Rutte in de weg

Update 5 juli: ‘Overheid en burgers verstikken elkaar’, kopt Trouw. Het verwijst naar de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling dat vandaag een advies aan kabinet en parlement presenteert. De overheid moet haar bemoeizucht staken en via lagere belastingen financiële ruimte bieden. Dan komt het goed. Kortom, de overheid moet economische en juridische voorwaarden scheppen en zo de burger ruimte geven.

Schrijft nooit aan kwaadwilligheid toe, wat verklaard kan worden door domheid. Aldus Napoleon Bonaparte: ‘N’attribuez jamais à la malveillance ce qui peut s’expliquer par la stupidité‘. De uitspraak lijkt gemaakt voor het kabinet Rutte-Asscher dat zegt terug te treden, maar de burgers wantrouwt en met steeds meer regels opzadelt, de burgerrechten inperkt en zich onderhand gedraagt als een bemoeial die zich met alle facetten van het leven wil bemoeien. Hoe kunnen goed opgeleide en intelligente mensen zo het verkeerde doen?

Types als staatssecretaris Teeven of minister Opstelten die zich van de bewindslieden het meest onverzoenlijk gedragen ogen eerder kwaadwillig dan dom. Niet onmogelijk is dat ze onder hun kwaadwillige uiterlijk een fikse portie domheid verbergen. Die domheid betreft dan niet de politieke vaardigheid om in parlement of partijpolitiek een weg te vinden, maar de zelfdestructie die handelt tegen het eigenbelang. In dit geval het belang van zowel Nederland als de VVD, de partij waar het duo Teeven en Opstelten deelt van uitmaakt.

Op zoek naar de grootste dommeriken schreef Matthijs van Boxtel een Encyclopedie van de Domheid. Hij zegt: ‘Domheid heeft de mens gedwongen zijn intelligentie te ontwikkelen. Maar intelligentie biedt nog geen garantie voor zelfbehoud. Sterker nog: intelligentie kan domheid zelfs kracht bij zetten.‘ Dat komt tot uiting in oorlogen, maar ook in de bureaucratie die in zichzelf verstrikt zit. Zijn Teeven en Opstelten voorbeelden van intelligente domheid die wordt gemaskeerd door kwaadwilligheid? Ja. Ze denken door hun regelgeving, verboden, doelmatigheidseisen en vergroting van de veiligheid het goede te doen, maar doen het verkeerde.

Intelligente domheid wordt een valkuil voor beleidsmakers die het eigen handelen niet meer doorzien omdat ze menen slim te handelen. Behalve voor het standaardvoorbeeld Teeven en Opstelten geldt dat ook voor de rest van het kabinet Rutte-Asscher en de EU die een ruïneuze economische politiek voert die tot zelfdestructie voert. Als deze bestuurders uitsluitend dom waren zouden ze allang tot inzicht gedwongen zijn. Maar hun domheid is kern van een denken dat wordt gemaskeerd door intelligentie en daarom niet tot zelfbesef komt. Zelfreflectie wordt niet overdacht. Dat leidt tot een variant op de uitspraak van Napoleon: ‘Schrijft nooit aan kwaadwilligheid toe, wat verklaard kan worden door intelligente domheid’. Gevraagd: echte pure domheid.

Foto: Fernando Arrabal en schaakbord. Collage: Jordi Soler.

De toekomst was vroeger beter

De blogosfeer vertaalt de waarheid van het leven. Omhuld in een kleed van inkt en papier. Of een hedendaagse versie ervan. De methode van het moderne leven jaagt op een geest die is ontsnapt. Nooit meer valt te temmen. Op het etiket van de fles met de waarheid staat een kasteel. Is de vijand binnen of buiten?

Patafysica, de leer van de onzin is een manier om tot de zin van het leven te komen. Onze lege plek in het gras van een warme zomerdag. De bal kaatst het verstand de leegte in. Het meisje huppelt en volgt het blad naar de rand dat opgejaagd wordt door de wind. Is het Alice, Sally of Betty? Of naamloos? Of zonder titel?

De blogosfeer bevat verhalen die rondgaan en op elkaar leunen. Nooit stoppen. De suggestie van evenwicht en afronding is geleend van vertellers uit de klassieke oudheid, troubadours, Zola, Verdi en Hollywood. Maar is constructie omdat de tijd doorloopt. We weten niet meer welk stadsplein we zien. Belgrado? Welke tijd?

Melancholie is bezitten en niets hebben. Verlangen naar het onmogelijke. Parodie van het dagelijks leven is de blogosfeer. Het koerst niet om leegte, maar in overvloed. Idee van schaarste verandert en eindigt als rijk bezit dat ongrijpbaar wordt. In tijden van rationaliteit is onzin aan herwaardering toe. Om te beginnen hier.

Foto: Belgrado met uitspraak van Karl Valentin: Die Zukunft war früher auch besser (Ni budućnost nije više to, šta je nekad bila!)