Evangelische christen J. Warner Wallace schiet in eigen voet bij zijn oordeel over de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster als fictie

J. Warner Wallace richt een stroman op om die vervolgens in de fik te steken. Maar hij verwerpt slechts zijn eigen opinie, niet die van degenen die hij claimt te verklaren. Dat is misleiding van hem. Hij scherpt de verschillen tussen godsdiensten aan. Laat ik voor mezelf spreken. Als ingeschrevene (sinds oktober 2015) als Pastafarian bij de Nederlandse Kerk van het Vliegend Spaghettimonster (KVS) drijf ik online of offline geen spot met gelovigen of met godsdienst. Integendeel, waarom zou ik, want ik ben als lid van deze Kerk zelf een gelovige. Wallace kan dan wel beweren dat de KVS door Bobby Henderson is begonnen als een parodie om zich af te zetten tegen de gevestigde godsdiensten, maar dat leidt nog niet tot de conclusie dat het om die reden geen legitieme godsdienst kan zijn. Daarbij is Wallace geen objectieve waarnemers, maar een directe concurrent van de KVS op de religiemarkt. Hij staat op de loonlijst van de evangelische Biola University.

In 2018 schreef ik in een commentaar dat door rechters de lat voor toetreders tot de religieuze markt hoger gelegd wordt dan voor gevestigde godsdiensten: ‘Als Pastafarianen moeten ‘bewijzen’ dat hun godsdienst ‘overtuigingskracht, ernst, samenhang en belang’ bevat dan valt er vanwege de gelijkheid van godsdienst nog wel wat meer te bewijzen. Zoals ‘Jezus’ die over water loopt of diezelfde ‘Jezus’ die opvaart naar de hemel. En er zijn nog meer van die tovertrucs, wonderen en onverklaarbare transformaties in godsdiensten. Wat te denken van de Koran die geen mensenwerk zou zijn en niet door mensen geschreven is, maar in de Arabische taal door God via de engel Djibriel aan Mohammed geopenbaard is? Ga er als objectieve beoordelaar maar aan staan om dat overtuigend en serieus te vinden.’ Kortom, Wallace meet aantoonbaar met twee maten.

Wallace kan zijn minachting voor de KVS moeilijk verbergen. Maar hij gaat pas genadeloos de fout in als hij een onderscheid aanbrengt russen religieuze en fictieve claims. Hij laat zichzelf hiermee niet alleen kennen als kleingeestig, maar ook als een opinieleider die zijn christelijke overtuiging voor de empirische wetenschap zet. Het onderscheid dat hij maakt is normatief. Wallace stelt een norm voor de godsdienst die hij verdedigt om die norm op een godsdienst die hij aanvalt niet van toepassing te verklaren. Wallace bedient zich dus van een cirkelredenering. Maar er is geen objectieve waarheid waaraan hij zijn norm kan toetsen. In elke geval niet een norm die door de volledige theologische wetenschap gedeeld wordt. Denk aan progressieve theologen als Harry Kuitert die het (christelijke) geloof terugbrengen tot een menselijke constructie. Dus fictie.

Zowel het christendom als de KVS zijn godsdiensten die vanuit de fictie, de fantasie zijn vormgegeven. Er bestaat geen onderscheid tussen een religieuze en fictieve claim. Hoeveel woorden en pseudo-waarheden over de historische achtergrond van het christendom Wallace ook gebruikt om het tegendeel te beweren. Het christendom heeft uiteraard een langere geschiedenis dan de KVS. Inclusief meer getuigenissen en aansluiting bij de gevestigde macht. Maar daaruit valt niets af te leiden over de kenmerken van christendom en de KVS. Dat beeld bestaat alleen in het gedachtengoed van types als Wallace. Zijn behoudende mening is prima, maar hij gaat over een rode lijn als hij daarmee andere godsdiensten probeert te veroordelen en uit te sluiten van de lucratieve religieuze markt. Hij preekt voor eigen parochie. Meer moeten we er niet achter zoeken.

Advertentie

Oordeel over wat een ‘echte religie’ is, is niet aan het openbaar bestuur of de rechterlijke macht

Voorrechten zijn uiteindelijk de oorzaak voor de vraag of een beweging een religie is. Ofwel, aan het recht van een beweging om zich een religie te mogen noemen zijn voordelen verbonden. Zoals belastingvoordelen, toegang tot overheidssubsidies of maatschappelijk prestige. Dit geeft aan dat gevestigde religies een streepje voor hebben boven niet-gevestigde religies of niet-religies. Hoewel sommige niet-religieuze bewegingen of levensovertuigingen zoals het humanisme door de Nederlandse overheid in hetzelfde domein worden geplaatst als religies. Met als belangrijkste doel om via een omweg die religies te beschermen.

Het openbaar bestuur en de rechterlijke macht hebben vanwege de vrijheid van godsdienst niet te oordelen over de innerlijke werking van religieuze organisaties. Ze kunnen niet aantonen dat een religie geen religie is, evenmin als de religieuze organisatie kan aantonen dat het wel een religie is. In 2018 oordeelde de Raad van State dat de Kerk van het vliegend Spaghettimonster geen godsdienst is. Maar dat is een oneerlijke toetsing die toetreders tot de religieuze markt benadeelt. In een commentaar schreef ik daar toen over: ‘Als de rechter godsdiensten werkelijk op overtuigingskracht, ernst, samenhang en belang zou toetsen, dan zouden immers alle godsdiensten door de mand vallen en blijft er geen enkele over. Schijnverklaringen die bijvoorbeeld in strijd zijn met de laatste natuurwetenschappelijke inzichten tellen niet. Ook best, maar dan wel: ‘gelijke monniken gelijke kappen’. Ofwel, op de criteria van ernst en samenhang waar de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster op wordt afgewezen, moeten dan precies zo het Christendom of de Islam afgewezen worden. Dat is een politieke keuze die moed, durf en non-conformisme vereist.’ 

Wat een godsdienst is valt niet makkelijk te bepalen. De bandbreedte is breed. Dat is begrijpelijk omdat de betekenis van de term ‘godsdienst’ vaag is en dit de weg opent voor uiteenlopende interpretaties. Daarbij zijn godsdiensten dynamisch en in ontwikkeling. De religieuze markt waarop de godsdiensten elkaar ontmoeten is een vechtmarkt met grote economische, politieke en maatschappelijke belangen. Dat strekt zich uit tot de eisen die gesteld mag worden aan het geloof van een gelovige die zich laat inspireren door een godsdienst. Die interne dimensie omvat ook de vrijheid voor de gelovige om gedachten en overtuigingen te hebben die tegenstrijdig zijn aan de gedachten en overtuigingen die uit dat geloof volgen. Dit alles geeft aan dat het lastig, zo niet onmogelijk is om aan de hand van vooraf bepaalde criteria vanaf de buitenkant te toetsen wat een godsdienst is. Hoofdzaak is dat godsdiensten in de praktijk elkaar uitsluitende kenmerken hebben. Ofwel, godsdiensten zijn niet onder één noemer te vangen of over één kam te scheren volgens artikel 9 van de EVRM.

Het openbaar bestuur blijft zo worstelen met de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster waaraan het eisen stelt dat het aan traditionele godsdiensten niet stelt, zoals de eis dat het een volwaardig systeem van denken is. Maar dat leidt tot  een normatief en ongepast oordeel. De overheid beseft dat het verkeerd handelt, maar probeert door vertraging dit onderwerp op de lange baan te schuiven. Religie is Schrödingers kat, niemand weet vanaf de buitenkant of de inhoud ervan wel of niet levend is. Ook het openbaar bestuur en de rechterlijke macht niet. Maar ze doen net alsof dat wel zo is. Bevreesd waarschijnlijk voor de omstandigheid dat als de religieuze markt opengesteld moet worden voor nieuwe toetreders die niet meer te controleren is.

Zie voor verder lezen over de documentaire I, Pastifari: www.ipastafaridoc.com

Documentaire ‘I, Pastafari’ over de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster zoekt financiering voor de afwerking

Het is hier al vaak beweerd, hoe meer godsdiensten, hoe beter. Om het belang van religie te laten verwateren ben ik sinds 26 oktober 2015 ingeschreven bij de Nederlandse Kerk van het Vliegend Spaghettimonster.

Godsdiensten of religieuze organisaties opereren op de religieuze markt. Een vechtmarkt met concurrenten die in de kern hetzelfde soort produkt bieden. Om te overleven moeten religieuze organisaties strijdbaar zijn en zich als zodanig tonen. De drie grote monotheïstische godsdiensten zijn een wereldwijde klontering van religieuze organisaties. Zeg maar een bedrijf met een franchise-model. Sommige lokale ondernemers maken er een goed produkt van, andere ondernemers zijn daartoe niet in staat en leveren een wanprodukt af.

In de kern zijn deze godsdiensten een winstgevend bedrijf dat zingeving verkoopt aan klanten die gelovigen worden genoemd. Met elkaar vormen ze een labiel evenwicht. Ze verdelen met elkaar de religieuze markt, maar zijn ook concurrenten van elkaar. Voor hun profilering is het noodzakelijk om zich te onderscheiden van andere godsdiensten. Maar eensgezind zijn de traditionele godsdiensten in hun voornemen om toetreders tot de religieuze markt te blokkeren. Of het zo lastig mogelijk te maken. Nieuwkomers maken de spoeling te dun.

Het wonder van religie is overigens dat het als een aparte categorie wordt beschouwd. Als overheden de religies niet zouden bevoordelen, zouden ze allang verdwenen zijn. Want ze zijn na 2000 of 1300 jaar allang over de houdbaarheidsdatum heen en worden onnatuurlijk in leven gehouden. De moderne samenleving heeft vooral nadeel van die relicten uit een ver verleden. Maar het is een taboe om dat te zeggen. De Kerk van het Vliegend Spaghettimonster probeert de religieuze sector open te breken en met eigen middelen te bestrijden.

Foto: Schermafbeelding van de achtergrond van de totstandkoming (‘About’) van de op dit moment in post-productie zijnde documentaire I, PASTAFARI. De definitieve, gemonteerde versie is naar verwachting eind 2018 klaar. Geven van ondersteuning kan hier of hier .

Kerk van het Vliegend Spaghettimonster past binnen secularisme

De aanhangers van de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster geloven in eigen kracht. In Nieuw-Zeeland, Oostenrijk, Nederland of waar dan ook. Ik ben sinds oktober 2015 officieel ingeschreven bij de Nederlandse Kerk van het Vliegend Spaghettimonster en mag me Pastafarian noemen. Of het voor alle Pastafarians geldt weet ik niet, maar de reden dat ik me ingeschreven heb bij de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster is het idee dat hoe meer religies er zijn, hoe beter dat is. Binnen de politieke filosofie van het secularisme.

De religieuze markt is een vechtmarkt met grote economische en politieke belangen. Deze miljardenbedrijven beheersen als multinationals hele landen. Met verwijzing naar hun vermeend verticale ontstaan onttrekken ze zich grotendeels aan horizontale toetsing. Een lucratief gat in de markt. De serieuze bedoelde opmerking die geestig uitpakt van de in 2017 overleden theoloog Harry Kuitert vat de maskerade van godsdiensten samen: ‘Alle spreken over boven komt van beneden, ook het spreken dat beweert van boven te komen’. 

Voor Europa geldt dat op een krimpende markt godsdiensten elkaars concurrent zijn en elkaar bestrijden. Hoewel ze soms ook gelijk opgaan in hun verdediging van de religieuze sector tegen politiek of maatschappij. Ook voor godsdiensten geldt: ‘de één zijn dood is de ander zijn brood’. Uit behoefte of uit een veelheid van redenen die toevallig samenkomen worden godsdiensten door mensen gecreëerd. Hoewel godsdiensten aan degenen die ze zeggen te inspireren het eeuwige leven beloven, geldt dat niet voor de godsdiensten zelf. Ze verdwijnen weer als hun machtspositie is afgebrokkeld, de tegenstand te sterk is of als er geen behoefte meer is aan wat een specifieke godsdienst verkondigt. Godsdienst is dan als de garantie op een wasmachine van een failliete fabriek die geen service meer biedt. Het garantiebewijs heeft dan geen praktische waarde meer.

Als secularisme opgevat wordt als een politieke filosofie die alle godsdiensten en levensovertuigingen op een gelijkwaardige wijze naast elkaar laat bestaan met de garantie van de nationale overheid, dan past de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster daar op exact dezelfde wijze in als al langer bestaande godsdiensten en levensovertuigingen. Het grote misverstand dat traditionele christenen als spookbeeld in de lucht houden is dat secularisme antireligieus is. Dat is het niet. Dat beweren deze christenen alleen om het afkalven van hun oude voorrechten te vertragen. Maar die teruggang is onvermijdelijk. Maatschappelijk zal de strijd van traditionele christenen om hun oude voorrechten te behouden weinig steun krijgen. In een steeds pluriformer wordende samenleving met steeds meer fragmentatie van religieuze en levensbeschouwelijke groepen.

De Kerk van het Vliegend Spaghettimonster is een voorbeeld van zo’n nieuwkomer op de markt. Het past niet in de indeling waar rechters, ambtenaren en politici mee zijn opgevoed. Daarom kunnen ze nieuwkomers op de religieuze markt onvoldoende plaatsen. En hun legitieme plek geven. Dat volgt uit de geesteshouding van beambten en beleidsmakers. Ze kunnen mentaal de ontwikkelingen niet bijbenen om er correct gevolg aan te geven. Zo gaat het altijd. Traditie valt te omschrijven als aangenomen vormen. Een bedacht plan waaraan vervolgens wordt vastgehouden. Totdat de plannen veranderen en mensen weglopen van de voorgeschreven plannen. De meerderheid van de Nederlanders geeft aan zich niet door godsdienst te laten inspireren. 

Zie hier voor het verhaal van Pastafarian Lachlan uit de video van NZ Herald.

EenVandaag besteedt aandacht aan de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster. Een kwestie van conformisme

Vooruit dan maar weer. Wie weet dringt het door. Altijd blijven kloppen. EenVandaag besteedde vandaag in een item aandacht aan de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster. Mienke de Wilde legt uit dat ze overtuigd gelovige is van deze kerk. De journalist is wantrouwend en stelt vragen die hij aan gelovigen van gevestigde religieuze organisaties niet zo snel zou stellen. Want stel je voor dat hij een katholiek, gereformeerde, jood, boeddhist of moslim zou vragen of de religie waardoor ze zich laten inspireren geen religie, maar een grap is. Onvoorstelbaar. Dat is het lot van nieuwkomers die zich op de lucratieve religieuze sector in moeten vechten. Deze kerk is één van de meest recente religieuze organisaties ter wereld die ook wortel schiet in Nederland.

EenVandaag geeft in de tekst het verschil tussen theorie en praktijk aan. Het zegt dat de Kerk ‘een religie [is] die sinds kort ook in Nederland als formeel kerkgenootschap wordt erkend’. Maar het zegt ook dat ‘we in Nederland nog niet zover zijn’ en het geloof nog geen volledige erkenning heeft. De praktijk loopt achter op de regelgeving. Er bestaat vooral onbegrip en misverstand bij bestuurders en ambtenaren van gemeenten die menen dat ze een religieuze organisatie op inhoudelijk gronden mogen toetsen. Dat is relevant omdat in gemeenten deze gelovigen terecht komen voor het aanvragen van een identiteitsbewijs. Onder verwijzing naar hun religie willen ze met een pastavergiet op het hoofd op de foto. En ambtenaren weigeren dat eigenhandig. Zoals vele religies vragen deze gelovigen om een uitzondering die de wet biedt. In andere gevallen mogen aanvragers van een identiteitsbewijs niet met een hoofddeksel op de foto. Zo is in allerlei landen de foto op het identiteitsbewijs een voet geworden die de pastafarians tussen de deur van de gevestigde orde zetten.

De overheid kan burgers die zeggen een gelovige te zijn niet weigeren als gelovige omdat dit in strijd is met artikel 6 van de Grondwet, de vrijheid van godsdienst die zegt: ’Ieder heeft het recht zijn godsdienst of levensovertuiging, individueel of in gemeenschap met anderen, vrij te belijden, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet.’ Omdat het dragen van een pastavergiet en het zich gedragen als lid van deze Kerk niet strafbaar is heeft de overheid geen grond om een gelovige die zegt een gelovige van een religieuze organisatie te zijn wettelijk te weigeren als gelovige. De overheid mag zich buiten de wet om niet met het leven van de burgers bemoeien. Ook in dit geval niet. Het is niet de wet, maar de onwennigheid en persoonlijke voorkeur van medewerkers van overheidsdiensten -dat is gestoeld op een patroon van culturele normen en waarden- die de weerstand tegen de Kerk van het het Vliegend Spaghettimonster verklaart.

Sinds 26 oktober 2015 ben ik ‘als lid ingeschreven bij de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster’. Het kerkbestuur heeft dit lidmaatschap ondertekend. Ik draag geen pastavergiet en ben niet van plan om dat op enig moment te doen. Toch beschouw ik mezelf als volbloed gelovige van de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster. Mijn reden om me aan te melden als lid van dit kerkgenootschap is: ‘hoe meer religies, hoe beter’. Dat is een serieus standpunt dat niet speelt op het niveau van nabootsing of satire.

Zie hier voor andere commentaren over de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster.

Foto: Schermafbeelding van tweet van EenVandaag, 18 januari 2017. Geen video. 

Wat is religie? Pastafarians in Emmen nog niet met vergiet op foto ID-kaart. Maar de emancipatie van de overheid is onvermijdelijk

Humor en religie? Dat gaat per definitie niet samen. Dit is er ondersteunend bewijs voor dat de kerk van het Vliegend Spaghettimonster geen religie is. Maar uiteraard ligt het anders. Want de Kerk is net zo goed een religie als elke andere religie die claimt een religie te zijn. Of een lid van IS beweert in naam van de islam te handelen. Leden die claimen uit naam van een religie te handelen, dragen die identiteit. Daar kan geen wereldlijke overheid of rechtbank iets aan veranderen. (Opmerking: Ik ben sinds 2015 lid van deze Kerk).

Aartsbisschop Dirk Jan Dijkstra was drie weken geleden nog positief over de uitkomst van een lopende rechtszaak. Maar volgens een bericht van de NOS ‘is de kogel door de kerk’. Althans voorlopig. Leden van de Kerk, de pastafarians mogen volgens de rechtbank Noord-Nederland niet met een vergiet op het hoofd op de foto van de ID-kaart. De overwegingen zijn formeel en gaan over de interpretatie van artikel 28 , lid 3 van de Paspoortuitvoeringsregeling: ‘In afwijking van het tweede lid kan een pasfoto worden geaccepteerd indien de aanvrager heeft aangetoond dat godsdienstige of levensbeschouwelijke redenen zich verzetten tegen het niet bedekken van het hoofd.’ De gemeente Emmen en de rechtbank accepteren die uitzonderingsgrond  niet.

Kritiek is dat de overheid hiermee de vrijheid van godsdienst inperkt en niet heeft te bepalen wie een beroep op godsdienst doet. Dat beroep is neutraal en het is ongewenst als dat extra getoetst wordt. Ook niet via de omweg van de Paspoortuitvoeringsregeling. De overheid behoort zich niet te mengen in de interne werking van een religie en maatschappelijke ontwikkelingen te volgen. En die zoals hier niet te blokkeren of vertragen.

De Kerk gaat volgens Dijkstra in hoger beroep. De uitspraak bevat ook positief nieuws: de rechtbank vindt dat ‘het pastafarisme in elk geval een in de maatschappij aanwezige levensbeschouwende stroming is’. Dijkstra merkt op dat hij jurisprudentie schept en het nu nog per gemeente verschilt of je wel of niet met een vergiet op de foto van de ID-kaart mag. Emancipatie gaat langzaam. Emancipatie van de overheid wel te verstaan.