Basisinkomen: geen sociaal instrument, maar een politiek principe

Update 5 augustus 2015: Utrecht en Tilburg starten een experiment met een ‘basisinkomen’, aldus het AD. Staatssecretaris Jetta Klijnsma moet toestemming geven voor de proef. Maar is dit experiment wel gewenst? 

Iedereen een basisinkomen, is dat een gek idee? Stichting Ancient Power vindt dat de participatie van mensen in een uitzichtloze situatie vergroot moet worden. Dat speelt dus eerder op het vlak van ondersteuning van individuen, dan op een keuze voor de ordening van de samenleving. De Vereniging Basisinkomen lijkt principiëler, maar beredeneert het basisinkomen ook vanuit zwakte: ‘een onvoorwaardelijk basisinkomen aan iedereen die dat nodig heeft mensen zelf de regie weer in handen geeft’. In Tilburg wordt erover gedacht een experiment te starten met een onvoorwaardelijk basisinkomen voor uitsluitend mensen in de bijstand.

De paradox van het basisinkomen zit in de spanning tussen individu en groep. Wat betekent het voor de claim op burgers? Dus voor hun accommodatie en collaboratie aan de samenleving. Kunnen bij een basisinkomen mensen zich daar nog aan onttrekken? Voorzitter van de Vereniging Basisinkomen Adriaan Planken ziet in het basisinkomen een basiszekerheid, een voorziening, een vergoeding, een recht, een welzijnsverdeling en een historische rente. Maar is het niet vooral een gebrek aan focus om het dat allemaal tegelijk te laten zijn?

Het is gewenst om het idee van het basisinkomen te herijken en vanuit sterkte te gaan beredeneren. Het niet langer vooral te beschouwen als sociaal instrument, maar als politiek-filosofisch principe. In de publiciteit zou de koppeling met de steun aan sociaal zwakkeren niet langer centraal moeten staan. Vaak beargumenteerd door voorbeelden over de graaicultuur van bankiers en topbestuurders bij ondernemingen. Bewustwording centraal dus. De greep vanuit Sociale Zaken en Werkgelegenheid op het basisinkomen dient af te nemen.

Het principe is dat een basisinkomen de samenleving waardevoller, interessanter en beter maakt. Als uiting van positivisme en zinvolle inrichting van de samenleving. Politiek een herwaardering van het Rijnlands model. Om als succesvol project brede maatschappelijke steun te krijgen zou het debat over het basisinkomen weg moeten uit de hoek van welzijn, bijstand, welzijnsindustrie en sociaal zwakkeren. Dat werkt stigmatiserend en vult onder uitsluiting van velen het idee van een basisinkomen te eenzijdig in. Het principe ervan heeft daar immers even weinig mee van doen als met de miljoenenbonussen voor bankiers en topbestuurders.

Advertentie

Liquid Feedback 3.0 is bruikbaar voor de democratie. Nu al

Nederland wordt niet alleen een participatiesamenleving als het aan de regering ligt, maar mogelijk ook een E-participatiemaatschappij. Wat dat inhoudt is de vraag. De Haagse wethouder Ingrid van Engelshoven (D66) nam op 28 januari het boek ‘The Principles of LiquidFeedback‘ in ontvangst. Drie dagen later werd het in Berlijn gepresenteerd. Een initiatief van de ‘Verein zur Förderung des Einsatzes elektronischer Medien für demokratische Prozesse‘. Een zaak van transparantie, communicatie, burgerschap, participatie en machtsdeling. Door de piratenpartijen is LiquidFeedback afgelopen jaren hoog op de politieke agenda gezet.

Hoe pakt de Nederlandse politiek dit Duitse initiatief op? Wethouder Van Engelshoven is welwillend, maar moet duidelijk nog wennen aan de vergaande strekking ervan. Ze denkt vanuit het bestuur en (nog) niet vanuit het belang van de burger. Ofwel, ze zit met haar gedachten nog in LiquidFeedback 1.0. Uit haar begeleidende woorden blijkt dat ze er nog niet meer dan een aanvulling op de democratie in ziet.

Binnenlands Bestuur doet verslag. Woorden schieten tekort. ‘Er is een toolkit e-participatie aan ambtenaren beschikbaar gesteld waarmee ze beleidstrajecten kunnen ondersteunen. Deze toolkit bevat nu vooral software die voor zichtbare en concrete projecten kan worden ingezet, zoals een moodboard waarmee kinderen een speeltuin kunnen ontwerpen en een budgetschuif waarmee bewoners samen een budget kunnen verdelen’. Commentaar overbodig, democratie als macramé.

De Nederlandse politiek moet nog wennen aan elektronische middelen die voor de democratie ingezet kunnen worden. Van Engelshoven ziet LiquidFeedback ‘op termijn als een zinvolle aanvulling voor de ondersteuning van een traditionele ‘inloopavond’. Het is een groeimodel, en ik denk dat we eerst moeten zorgen dat we voldoende hebben gewerkt met de huidige middelen uit de toolkit’. D66 dat ooit voluit voor staatkundige vernieuwing ging praat nu over ‘toolkit’, ‘beleidsparticipatie’ of ‘beleidstraject’. De Nederlandse Piratenpartij moet D66 maar eens uitleggen wat LiquidFeedback en E-democratie echt inhouden.

Foto: Illustratie bij ‘Online democratieplatform wellicht bruikbaar voor E-participatie‘ in Binnenlands Bestuur.

Wouter Bos verwerpt participatiesamenleving en valt PvdA aan

De wonderen zijn de wereld nog niet uit. De ‘liberale’ Wouter Bos passeert Diederik Samsom links. In z’n column voor de Volkskrant spreekt Bos z’n verbazing uit over de omarming van de participatiesamenleving: ‘Maar het grootste nieuws vond ik toch de terugkeer van de participatiesamenleving. De koning mocht zelfs aankondigen dat de klassieke verzorgingsstaat plaats ging maken voor de participatiesamenleving.‘ Bos merkt op dat Balkenende ‘één van de geestelijke vaders van het concept‘ is. Zoals bekend zijn Bos en Balkenende niet als vrienden uit elkaar gegaan nadat Bos in 2010 vanwege Uruzgan de stekker uit Balkenende IV trok.

Bos meent dat Rutte verder gaat waar Balkenende gebleven is en keurt dat in felle woorden af: ‘Hij ging verder dan Balkenende ooit durfde en zei dat het betekende dat iedereen die voor zichzelf kan zorgen, dat ook moet doen en dat de overheid er vooral is voor diegenen die dat niet kunnen. Als dat niet slechts de mening van de VVD-leider is, maar ook van de coalitie, is er bij de PvdA sprake van een kleine ideologische revolutie. Geen visie meer op de overheid die er ook voor de middenklasse is, een overheid die verbindt omdat iedereen er aan mee betaalt en iedereen er van mee geniet. In plaats daarvan een overheid louter voor de allerzwaksten. Amerikaans, klassiek liberaal en zichzelf uiteindelijk marginaliserend. Zeg me dat het niet zo is!‘

Bos fluit de leiding van zijn partij terug. Maar wie luistert er nog naar hem? Toch is het opvallend dat-ie als icoon, voormalig PvdA-leider en architect van Rutte II de PvdA frontaal aanvalt. Een partij waarop Bos met ideologie of het vinden van een politieke richting trouwens nooit z’n stempel heeft kunnen drukken. Z’n vraag of de PvdA instemt met de participatiesamenleving is gekunsteld. Want Bos weet als geen ander dat de PvdA hiermee heeft ingestemd. De PvdA-minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem heeft het in de publiciteit zelfs krachtig verdedigd. De column van Wouter Bos roept de vraag op wat zijn rol feitelijk is. Moet-ie informeel de linkerflank tegen de SP afdekken? Maar hoe groot is z’n invloed binnen de PvdA nog? En wat is z’n ambitie in die partij? Komt Bos nou met fundamentele kritiek op Samsom omdat-ie veel of weinig invloed heeft?

Foto: Sociaal-democratische degelijkheid, Stadspartij Groningen.

PVV tekent verzet aan tegen Rutte II. En tegen zichzelf

De PVV houdt zaterdag 21 september in Den Haag een demonstratie en tekent verzet aan: ‘Dan demonstreren we van 13:00 tot 14:00 uur tegen het rampkabinet Rutte II op de Koekamp.’ De PVV meent dat het genoeg is geweest: ‘Ondertussen kiest dit kabinet voor ontwikkelingshulp, geld voor Brussel en Zuid-Europa, windmolens, multikul en kunstsubsidies. Het zijn de keuzes van de links-liberale elites die elke voeling met de realiteit hebben verloren. (..) Niet onze politici regeren, maar ongekozen bureaucraten in Brussel.‘

De PVV is een democratische partij en mag zeggen wat het wil zolang dit niet strijdig is met de wet. De PVV mag selectief vergeten dat het in het kabinet Rutte I heeft meegewerkt aan het op de rails zetten van de lastenverzwaringen waartegen het nu demonstreert. Zoals de beperking belastingaftrek pensioenpremies die jaarlijks ruim 2 miljard euro gaat opleveren. Dat valt in het niet bij de uitgaven voor windmolens, multikul of kunstsubsidies. De PVV heeft vuile handen gemaakt en de burger verraden, maar wil dat niet weten. De PVV mag onzin verkondigen waar een zelfstandig denkende burger maar een antwoord op heeft: er niets van geloven. Hetzelfde geldt trouwens voor alle andere politieke partijen die het ene zeggen en het andere doen.

Klopt de omschrijving van de PVV dat het kabinet Rutte II de keuzes maakt van de links-liberale elites die elke voeling met de realiteit hebben verloren? Wie bij ‘links-liberaal‘ denkt aan meer individuele vrijheid en bescherming van burgerrechten,  internetvrijheid, machtsdeling, een libertijns debat, instandhouding van de verzorgingsstaat en een optredende overheid die niet zegt terug te treden zal zich niet herkennen in de kwalificatie van de PVV. Had Nederland maar een progressief-liberaal kabinet dat bruggen naar de toekomst bouwde, in plaats van bruggen vol loszittende klinknagels naar elkaar zoals VVD en PvdA nu doen.

Enig begrip past dat hoog van de toren blazen door de PVV. Wat moet het anders? De partij is uit de kern van de macht verdreven en moet het nog meer dan voorheen hebben van symboliek. Maar in Nederland zitten partijen programmatisch zo dicht op elkaar dat ze al gauw in hun eigen voet schieten als ze hun pijlen op de ander richten. Daarom communiceren de gevestigde politieke partijen die allen vuile handen hebben gemaakt voornamelijk met elkaar en niet met de burger. Zo blijven de tegenstrijdigheden binnenskamers. De PVV schat blijkbaar in dat de kiezers zijn vergeten dat de partij tot april 2012 het afbraakbeleid van Rutte I gedoogde.

Foto’s: Postzegels Nederland, Zomerpostzegels 1963. Windmolens. 

Rutte’s welkom van de participatiesamenleving is niet inhoudelijk

Uit de Troonrede die de koning namens de regering uitsprak blijkt dat de verzorgingsstaat geprivatiseerd wordt. VVD en PvdA laten Willem-Alexander spreken over een ‘participatiesamenleving‘: ‘Het is onmiskenbaar dat mensen in onze huidige netwerk- en informatiesamenleving mondiger en zelfstandiger zijn dan vroeger. Gecombineerd met de noodzaak om het tekort van de overheid terug te dringen, leidt dit ertoe dat de klassieke verzorgingsstaat langzaam maar zeker verandert in een participatiesamenleving. Van iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving.’

Onduidelijk is hoe het tekort van de overheid zich verhoudt tot de afbraak van de verzorgingsstaat en de participatie van de burgers aan de samenleving. Wat hebben het een en het ander met elkaar te maken? Als de burgers mondiger, zelfstandiger, geïnformeerder, beter opgeleid en betrokkener worden zoals de regering meent, wat is dan de maatregel van het kabinet-Rutte om deze burgers meer te betrekken bij de samenleving?

Dat zou goed kunnen door ze mee te laten delen in de macht en ze eigen verantwoordelijkheid te geven in de besluitvorming. Zodat hun burgerschap wordt geactiveerd en burgers echt aan de samenleving kunnen deelnemen. Zodat ze meer zijn dan klant van de overheid of een sta in de weg bij het terugdringen van het overheidstekort. Die maatregel ontbreekt. De woorden over de participatiesamenleving die de koning mocht uitspreken klinken daarom plat, vals en ongeloofwaardig. Opnieuw schiet de bijziende visie van Rutte tekort.

Foto: Transformatie (omsmelten van iets waardevols in iets anders). Joseph Beuys, Wandlung, Documenta 7, 1982.