‘Geld voor toegang’, zo opereren onze politici. Straw en Rifkind

Waarom moet een parlementariër zakelijke belangen hebben naast zijn of haar parlementair werk? Bindt die combinatie van financieel gewin en toegang tot de besluitvorming niet juist de kat op het spek? De voormalige Britse ministers Jack Straw en Malcolm Rifkind konden de verleiding niet weerstaan. Ze gingen in gesprek met een bedrijf over betaling voor hun diensten. Het meest bizar is dat ze gewoon volgens de regels opereerden.

Dat geeft aan dat de regels van het politieke bedrijf niet kloppen. Iets wat al lang bekend is. Zie bijvoorbeeld de constatering van Joris Luyendijk uit zijn nieuwste boek Dit kan niet waar zijn dat de banken structureel niet aangepakt worden door politici. In Nederland zal het niet anders zijn dan in Groot-Brittannië. Maar zolang de politieke partijen hun eigen regels mogen blijven stellen zal het politieke bedrijf niet hervormd worden.

Utrecht en Wolfsen kennen per definitie geen belangenverstrengeling

Update 10 oktober 2012: De Jonge Socialisten van Utrecht zijn duidelijk in een persbericht: ‘Wolfsen geen tweede termijn’. Want: ‘Utrecht is na 6 jaar Wolfsen  in 2014 toe aan een nieuw elan’ .  In De Volkskrant reageren Utrechtse raadsleden vandaag onder de kop ‘Wolfsen krijgt weer kritiek uit eigen PvdA’ meesmuilend en begripvol voor de burgemeester op de worsteling in sociaal-democratische gelederen. 

Aleid Wolfsen is burgemeester van Utrecht sinds 2 januari 2008. In 2007 werden in een referendum met een opkomst van 9,25% 13.014 stemmen op deze PvdA’er uitgebracht. Een miniem verschil met de PvdA’er Ralph Pans. Een reconstructie laat zien dat dit kon gebeuren door de blikvernauwing van de lokale politiek.

Wolfsen wordt gezien als een kundige voorzitter, maar als een onhandige burgemeester die Utrecht telkens negatief in beeld brengt. Diederik Samson zag in maart 2012 zijn partijgenoot Wolfsen niet benoemd worden voor een tweede termijn. In een petitie ‘Wolfsen onze Domstad uit’ roepen bezorgde Utrechters deze in hun ogen ‘incompetente burgemeester’ op om terug te treden. De crux zit in hun verzoek aan D66 en GroenLinks om hun steun voor Aleid Wolfsen in te trekken. Maar zo werkt het dualisme in steden als Utrecht niet.

De coalitiepartijen GroenLinks, PvdA en D66 scharen zich consequent rond hun college. Geen zakelijke, maar politieke overwegingen geven de doorslag. Ofwel, niet de inhoud van de voorstellen is beslissend, maar de politieke kleur van de voor- of tegenstanders. Waarbij komt dat de PvdA in de grote steden al jarenlang domineert. Alleen de Leefbaarheidspartijen wisten daar rond 2001 tijdelijk een deuk in te slaan.

Volgens NRC heeft Jan van der Valk, de bestuursadviseur van Wolfsen, persoonlijk vakantiehuizen en campingplaatsen voor de Roma-familie Nicolich verzorgd. Het kost Utrecht 17.000 euro. Volgens Elsevier heeft Van der Valk een adviesbureau opgericht  dat Romafamilies bijstaat bij conflicten met de gemeente.

Bij het dossier ‘Oud-Amelisweerd’ geeft wethouder Lintmeijer in 2010 directeur Edwin Jacobs van het Centraal Museum een bestuursopdracht om een bestemming voor landhuis Oud-Amelisweerd te zoeken. Jacobs komt uit bij zijn partner Yvonne Ploum die directeur van het Armando Museum is en haar baan dreigt te verliezen omdat Amersfoort de steun intrekt. Met wat wijzingen vanwege negatieve publiciteit wordt het voorstel van Jacobs door de wethouder overgenomen. De raad keurt naar verwachting in juni 2012 een kredietaanvraag van 1,66 miljoen euro voor Oud-Amelisweerd goed. Zonder dat op enig moment de belangenverstrengeling tussen Jacobs en Ploum is besproken. Gevolg? Oud-Amelisweerd wordt een museum dat niet zozeer uitgaat van de behoefte van de stad of de (kunst)historische context, maar van de individuele belangen van personen.

Bij het dossier Nicolich had het Utrechtse stadsbestuur een onderzoek naar belangenverstrengeling ingesteld. Het constateerde dat daarvan geen sprake was. Bij het dossier Oud-Amelisweerd komt het niet eens zover dat de raad de vraag naar belangenverstrengeling in de openbaarheid bespreekt. In Utrecht lijkt volgens de lokale politieke traditie belangenverstrengeling niet te bestaan. Wat fijn om in zo’n voorbeeldige gemeente te wonen.

Foto: Hendrick ter Brugghen, Esau verkoopt zijn geboorterecht, 1620-1625

Diederik Samsom spreekt in Utrecht negatief over Aleid Wolfsen

Diederik Samsom is kandidaat voor het PvdA-leiderschap. Hij zegt eerlijk te antwoorden en die antwoorden niet in te studeren. Kortom, Samsom spreekt fris van de lever. Dat bleek gisteren in Utrecht in een café op een zogenaamde meet and greet voor PvdA’ers. In gesprek met de sociaal-democratische Henk en Ingrid.

Op de vraag of de Utrechtse burgemeester Aleid Wolfsen een tweede termijn zou moeten aangaan antwoordde Samsom: ‘Ik kan me niet heel goed voorstellen dat dat een optie is’. Vele Utrechters denken er ook zo over. Wolfsen ligt continu onder vuur en krijgt kritiek vanwege onhandigheden. Zijn omgang met de media is stroef. Maar ook kwam-ie in opspraak omdat-ie berichten over zijn declaratiegedrag uit de krant wilde houden.

Wolfsen werd op 2 januari 2008 geïnstalleerd en zijn herbenoeming zou dus per 1 januari 2014 zijn. Want burgemeesters worden voor 6 jaar benoemd. Er ging een ongeldig referendum aan vooraf met een lage opkomst. De gemeente Utrecht verklaarde: Ondanks het feit dat 99% van de inwoners op de hoogte was van het referendum, bedroeg de opkomst slechts 9,25%. Van de 21.420 uitgebrachte stemmen was 16,30% blanco of ongeldig. Van de geldige stemmen ging 72,59% naar Aleid Wolfsen en 27,41% naar Ralph Pans. 

Samsom heeft inmiddels zijn excuus aan Wolfsen aangeboden. In een tweet zegt-ie: Heb Wolfsen excuus aangeboden voor de manier waarop ik gister mijn twijfels over hem naar buiten heb gebracht. Zo moet dat niet. Nee, parlementariërs hebben in het openbaar te zwijgen over het functioneren van personen in het openbaar bestuur. Maar Samsom neemt niks terug van de kritiek op zijn partijgenoot Wolfsen. Hij biedt alleen excuus aan voor de manier waarop-ie het naar buiten heeft gebracht.

Wat betekent deze episode? Heeft Samsom een fout gemaakt of speelt er meer? Als ervaren kamerlid weet Samsom dat-ie zich niet negatief kan uiten over burgemeesters. Het signaal is in elk geval duidelijk. Een gezaghebbende PvdA-er zegt Wolfsen maar beter zijn biezen te pakken. Zo komt het door de PvdA in 2007 verprutste referendum alsnog tot een eind. Wellicht slaat dat straks nog terug op partijleider Samsom.

Foto: Burgemeester van Utrecht Aleid Wolfsen

Prijst de Gouden Koets slavernij aan?

Update 16 september 2014: Vandaag op Prinsjesdag rijdt-ie weer door Den Haag, de Gouden Koets. Elk jaar is er weer belangstelling voor en kritiek op de afbeeldingen die verwijzen naar de koloniale geschiedenis van Nederland. Ieder denkt daar weer anders over.

Na de negerzoen en Zwarte Piet is nu de Gouden Koets aan de beurt. In een ingezonden brief stellen Barryl Biekman (Landelijk Platform Slavernijverleden), Jeffry Pondaag (Comité Nederlandse Ereschulden) en de kamerleden Harry van Bommel (SP) en Mariko Peters (GroenLinks) dat een afbeelding op de zijkant van de Gouden koets niet door de beugel kan. Omdat het verwijst naar kolonialisme en slavernij.

In aanvulling op de ingezonden brief doet Iwan Leeuwin, coördinator van de African Diaspora en lid van het Landelijk Platform Slavernijverleden er nog een schepje bovenop. Op de weigering van historicus en premier Mark Rutte om het gewraakte paneel te verwijderen zegt Leeuwin dat de Koets strijdig is met het VN-verdrag en Nederland de plicht heeft om haar geschiedenis te herschrijven. Leeuwin wil het paneel wel in een museum, maar niet op een nationaal symbool als de Gouden Koets.

Het gewraakte zijpaneel zit aan de linkerkant en verbeeldt de hulde van de koloniën. Producten en inwoners van de overzeese gebieden van het koninkrijk liggen aan de voeten van de Maagd.  Het ontwerp is van Nicolaas van der Waay en dateert van 1898. Halfnaakte zwarte mannen, maar geen halfnaakte vrouwen staan er trouwens afgebeeld. Dat laatste zien de vier verkeerd. De Nederlandse Maagd is evenmin een zinnebeeld van het koningshuis zoals de vier suggereren, maar van het Nederlandse gemenebest.

Het is een grappige discussie die de vier opgestart hebben. Door slordigheid worden ze tegenstrijdig. Zo suggereren ze dat de Nederlandse overheid erop uit is om wat ze zeggen ‘het enige kennisinstituut over slavernij’ het NiNsee graag te zien opgeheven. Want Kennelijk moet de meest beschamende bladzijde van de Nederlandse geschiedenis uit het collectieve geheugen worden verdrongen. Maar als dat zo is lijkt het niet logisch dat dezelfde overheid dat slavernijverleden op een beeldende manier levend houdt. De publiciteit die de Gouden Koets jaarlijks trekt is immers het tegendeel van verdringing uit het collectieve geheugen.

Verder verwijzen de vier naar Australië en de VS. In tegenstelling tot Nederland dat niet verder komt dan diepe spijt over het eigen verleden zouden deze landen in het recente verleden excuses aangeboden hebben aan respectievelijk Aboriginals en Afro-Amerikanen. Maar vraag is hoe vergelijkbaar en passend de spijtbetuiging aan inwoners van een oud-kolonie is met het excuus aan nakomelingen van eigen inwoners.

Het gevolg van de discussie rond het linkerpaneel van de Gouden Koets is dat links en rechts zich verschansen in de loopgraven. En dat het Koninklijk Huis opnieuw onderwerp van discussie is geworden. Dat hebben de kamerleden Van Bommel en Peters met hun ondertekening bereikt.

Foto: Zijpaneel Gouden Koets; Ontwerptekeningen voor de beschildering van de Gouden Koets, Nicolaas van der Waay, 1898.

Nieuwe vastberadenheid van David Cameron ongeloofwaardig

De uitbarsting van geweld in Londen en andere Engelse steden als Birmingham, Bristol en Manchester is even snel gaan liggen als-ie opkwam. Door massale inzet van politie is de straat heroverd op de overwegend jeugdige plunderaars en ontevredenen. Ze zijn teruggedrongen en worden gebrandmerkt als yobs, wild beasts, scum of animals. Vraag is hoe tijdelijk de rust is. Het wachten is op een nieuwe uitbarsting.

In reactie is de roep door de Tories om meer recht en orde even voorspelbaar als de roep van Labour om meer sociale gelijkheid. Premier David Cameron legt het accent op het moreel verval. Londens burgemeester Boris Johnson vraagt om een hardere aanpak van de relschoppers. Labourleider Ed Milliband vreest in die aanpak simplisme en eenzijdige maatregelen die de sociale ongelijkheid eerder vergroot dan oplost.

Voorwaarde is dat het praten over moreel verval en slecht gedrag en een adequate aanpak meer aan kracht wint als het breder wordt gedefinieerd. De schade van de recente rellen wordt op meer dan 600 miljoen euro geschat. En er zijn enkele doden gevallen waarbij de publicitaire omkering van waarden was dat etnische groepen zoals moslims in de verdediging werden gedrongen en zwarten en autochtonen de aanval kozen.

Maar wat is de financiële schade vergeleken bij de massale steun aan banken die afgelopen jaren door de samenleving zonder veel debat is opgehoest en de ruimhartige bonussen die bankiers en topmensen van bedrijven zichzelf vanwege die steun opnieuw toekennen? Da’s moreel verval en slecht gedrag van mensen die al veel hebben en de sociale ongelijkheid verder vergroten door zichzelf en de eigen sociale klasse te fêteren.

David Cameron is politiek handig genoeg om in zijn analyse deze verbreding te betrekken. De Britse politieke klasse zat tot voor kort in de zak van Rupert Murdoch zoals het afluisterschandaal van de News of the World doet uitkomen. De top van de politiek en de Londense politie zijn gecorrumpeerd. Parlementsleden hebben gefraudeerd met onkostenvergoedingen. Da’s moreel verval van het establishment dat meer schade heeft aangericht dan de rellen.

Daarom kan alleen een integrale aanpak geloofwaardig zijn die hoog en laag, witte- en blauwe boorden, armoedzaaiers en topverdieners even krachtig aanpakt. Appels en peren zijn lastig vergelijkbaar, maar voorspelbaar is dat een eenzijdige aanpak van de relschoppers uiteindelijk niet zal werken. Moreel verval en slecht gedrag kunnen alleen teruggedrongen worden en sociaal draagvlak krijgen als ze op alle niveau’s tegelijk aangepakt worden. De opvatting dat ze een probleem van de openbare orde zijn schiet tekort.

Vraag is hoe gemeend de verbreding van premier Cameron naar bankiers, bestuurders, parlementsleden en politie is. Het lijkt lippendienst als-ie het accent op het gezin, de school en de gemeenschap legt. Wat betekent de centrale rol van het gezin voor frauderende parlementsleden of zelfverrijkende bankiers? Moeten ze hun gezin nog meer toeschuiven? Om echt geloofwaardig te zijn moet Cameron de oplossing meer in lijn brengen met zijn analyse. Vraag is of-ie de wil heeft om het establishment aan te pakken.

Foto: Bolton folk at play on holiday in Blackpool, 1937. Photograph: Humphrey Spender